Ewaluacja efektów wdrażania programów Ministra Patent Plus wsparcie patentowania wynalazków oraz Kreator innowacyjności wsparcie innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej Jan Tendaj Departament Wdrożeń i Innowacji MNiSW
Wykonawca Policy & Action Group Uniconsult Sp. z o.o. na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w okresie październik grudzień 2009 2
Przedmiot badań ewaluacyjnych ocena dotychczasowej realizacji oraz efektów dwóch programów wsparcia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego: PATENT PLUS wsparcie patentowania wynalazków, realizowanego na podstawie Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 28 maja 2008 r. w sprawie programu PATENT PLUS wsparcie patentowania wynalazków KREATOR INNOWACYJNOŚCI wsparcie innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej, realizowanego na podstawie Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 sierpnia 2008 r. w sprawie programu Kreator innowacyjności wspieranie innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej. 3
Cel badania Określenie stopnia realizacji celów obu programów wsparcia wraz z oceną ich oddziaływania na otoczenie gospodarcze 4
Schemat badawczy Badanie ewaluacyjne oparto na analizie trzech perspektyw oglądu problematyki badania stopnia realizacji i efektów obu programów wsparcia. Uwzględniono: Perspektywę systemową odzwierciedlającą stanowiska, opinie i poglądy artykułowane przez przedstawicieli instytucji zarządzającej i wdrażającej oba programy. W toku badania, w ramach tej perspektywy, respondentami byli reprezentanci Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego odpowiedzialni za funkcje zarządzania programami i nadzoru nad ich realizacją. W przypadku programu Patent Plus w grupie tej znalazł się również przedstawiciel Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej. Perspektywę podmiotów uprawnionych do otrzymania wsparcia (w tym: beneficjentów i potencjalnych beneficjentów w tym przypadku badano poglądy na temat obu programów wyrażane przez przedstawicieli podmiotów będących beneficjentami programów (jednostki organizacyjne, które realizują i/lub realizowały projekty w ramach przedmiotowych programów wsparcia) oraz przedstawicieli jednostek potencjalnych beneficjentów wsparcia. Perspektywę ekspercką odzwierciedlającą stanowiska, opinie i poglądy ekspertów specjalistów w dziedzinie organizacji instytucjonalnej sfery wspierania innowacyjności oraz projektowania i zarządzania projektami wsparcia. 5
Etapy badawcze Etap 1: Eksploracja W zastosowanej koncepcji moduł ten pełnił rolę etapu bazowego. Proces badawczy zapoczątkowała pogłębiona analiza źródeł zastanych związanych z problematyką badania (analiza informacji, obrazujących stopień i efekty realizacji obu programów oparta na badaniu dokumentacji aplikacyjnej, raportów z realizacji projektów, innej dokumentacji pozostającej w związku z wdrażaniem programów, danych statystycznych, raportów i danych z Urzędu Patentowego RP). W ramach tego etapu prowadzono również indywidualne wywiady pogłębione z przedstawicielem instytucji zarządzającej i wdrażającej program (odrębnie dla każdego z programów), a także z przedstawicielami ciał zajmujących się oceną zgłaszanych do programów projektów i przedstawicielami beneficjentów programów. Wywiady indywidualne pozwoliły na pogłębienie i dookreślenie szczegółowej problematyki badania, a także lepsze rozpoznanie znaczenia danych i informacji zastanych w kontekście przedmiotu i procesu wdrażania obu programów. Etap 2: Diagnoza W ramach tej części badania rozpoznano procesy realizacji wspieranych projektów, a także identyfikowano ich rezultaty i oddziaływanie. Na tym etapie przeprowadzono szczegółowe analizy pozyskanych danych (z etapu pierwszego oraz pozyskanych danych ilościowych). Miały one na celu stworzenie bazy informacyjnej, niezbędnej do udzielenia odpowiedzi na pytania badawcze. Etap 3: Weryfikacja i wnioskowanie. Realizacja etapów poprzedzających umożliwiła sformułowanie wniosków i rekomendacji w zakresie problematyki będącej przedmiotem badania oraz jego celu (odrębnie dla każdego z programów wsparcia). Opracowano stosowne zestawy wniosków i rekomendacji. W procesie formułowania wniosków i rekomendacji, wstępne wyniki badania skonfrontowane zostały z opiniami i stanowiskami ekspertów. W rezultacie dopracowano wnioski i rekomendacje oraz sporządzono niniejszy raport z badania. 6
Techniki i metody badawcze zastosowane w ramach poszczególnych etapów badania ETAP 1: EKSPLORACJA Analiza dokumentów zastanych (desk research) analiza odnosiła się do poziomu systemowego, a więc dokumentacji obu programów wsparcia, w tym dokumentacji, danych sprawozdawczych oraz dokumentów i informacji dotyczących procesu aplikowania o wsparcie. Analizie poddano również dostępne raporty, sprawozdania i dane statystyczne. W zakresie programu Patent Plus uwzględniono również dane Urzędu Patentowego RP. Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) wywiady przeprowadzono z przedstawicielem instytucji zarządzającej i wdrażającej programy wsparcia oraz przedstawicielami Komisji Oceny projektów (w przypadku programu Patent Plus, także z przedstawicielem Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej). Celem wywiadów pogłębionych było pozyskanie danych jakościowych dookreślających problematykę badanego obszaru, sposób funkcjonowania programów wsparcia, ich rezultaty oraz ocenę funkcjonowania programów wraz z oceną ich rezultatów. Indywidualne wywiady pogłębione stanowiły także instrument służący do przygotowania dalszej części badania diagnozy. Wykorzystano je w procesie przygotowania narzędzi badania ilościowego. ETAP 2: DIAGNOZA W ramach etapu diagnostycznego przeprowadzone zostały badania ankietowe w gronie podmiotów uprawnionych (beneficjentów wsparcia i potencjalnych beneficjentów). Miały one na celu zgromadzenie danych ilościowych. Badania wykonano na próbach zapewniających reprezentatywność wnioskowania. W procesie wdrażania tego etapu zastosowano: Badanie ankietowe CAWI (internetowe), Badanie telefoniczne CATI miało ono charakter uzupełniający wobec badania CAWI (badanie to prowadzono z respondentami, którzy nie wypełnili ankiet internetowych lub też wypełnili je tylko częściowo CAWI). ETAP 3: WNIOSKOWEANIE Etap ten miał charakter podsumowujący. Jego kluczowym elementem było sformułowanie wniosków wynikających z analizy zgromadzonego w toku dwóch poprzednich etapów materiału źródłowego oraz opracowania odpowiadających wnioskom rekomendacji. Sformułowane przez ekspertów wnioski i rekomendacje w końcowej części badania poddane zostały następnie krytycznej analizie eksperckiej w ramach wewnętrznego panelu eksperckiego. W toku etapu wnioskowania podsumowano również wszystkie wykonane prace badawcze oraz sporządzono niniejszy raport końcowy 7
Typologia uczestników Badania ilościowe próba badawcza jednos tka naukowa 23,7% uc zelnia 50,8% akademic ki inkubator przeds iębiorc zoś c i c entrum trans feru tec hnologii park tec hnologic zny kons orc jom naukowo-przemys łowe podmiot działającym na rzecz nauki 5,1% 5,1% 5,1% 1,7% 8,5% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
Patent PLUS i Kreator Innowacyjności rozkład uczestnictwa w programach Patent Plus 33,9% Kreator Innowacyjności 50,8% Z obu 15,3% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
Patent PLUS rodzaje wspieranych działań Rozkład rodzajów działań, na które otrzymali wsparcie beneficjenci programu Patent Plus ws parcie patentowe 48,1% partners two w zakres ie komerc jalizacji wynalazków 11,1% szkolenia i upowszechnienie wiedzy o własności intelektualnej 40,7% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 10
Ocena wykonania celów interwencji Zmiana liczby zgłoszeń patentowych od momentu otrzymania dofinansowania w ramach programu Patent PLUS Zmniejszyła się 4,8% Nie zmieniła się 52,4% Zwiększyła się Nie wiem trudno powiedz ieć 19,0% 23,8% Część beneficjentów traktuje program jako finansowanie zgłoszeń, które i tak planują wykonać. 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0%
Patent PLUS skala realizacji W latach 2007-2009 złożono łącznie 99 wniosków - dofinansowanie uzyskało 55. Wartość zawartych umów = 3.250.894,50 zł. Średnia kwota dofinansowania = 59.107,17 zł. Wiedza o programie 60% ze stron www MNiSW. Dobra znajomość programu promocja między innymi przez Urząd Patentowy. Większość wnioskodawców to uczelnie wyższe. Bezpośrednie rezultaty większości projektów będą widoczne za kilka lat. Centra transferu technologii Fundacje 1 2 Instytuty 31 Podmioty działające na rzecz nauki Parki technologiczne 2 2 Uczelnie wyższe 57 0 10 20 30 40 50 60 Liczba wniosków zgłoszonych przez dany typ jednostki 12
30 25 20 15 Patent PLUS skala realizacji programu w przekroju regionalnym 24 15 16 13 7 8 8 8 6 3 3 1 4 3 4 4 2 1 1 4 3 1 1 11 2 1 dolnośląskie lubelskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podlaskie pomorskie śląśkie świętokrzyskie wielkopolskie zach.pomor. 10 5 0 Liczba wniosków Liczba umów kujawsko-pomorskie
Patent PLUS ocena funkcjonowania s krócenie czasu oceny i informacji 44,8% Ocena warunków oferowanych przez program usprawnienie obiegu informacji (dlaczego wnios ek odpadł) nie potrzeba zmian 6,9% 20,7% są raczej nieprzystępne 13,8% nie wiem trudno powiedzieć 27,6% są raczej przystępne 58,6% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0% 50,0% są bardzo przystępne 13,8% Zmiany proponowane w programie i jego obsłudze nie wiem trudno powiedz ieć 13,8% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0%
Patent PLUS podsumowanie wyników Ocena realizacji celów interwencji publicznej programu Wzrost liczby zgłoszeń patentowych zgłoszenia krajowe, w procedurze PCT i patent europejski Wzrost liczby rzeczników patentowych wpływ programu w dłuższej perspektywie czasu Wzrost liczby skomercjalizowanych wynalazków Wzrost liczby podpisanych umów o współpracy i umów licencyjnych wspólne badania, umowy o współpracy i umowy licencyjne Program Patent PLUS ma stosunkowo duży wpływ na ilość patentów składanych w procedurze międzynarodowej przez instytucje z sektora nauki
Kreator Innowacyjności realizowane działania Rozkład uczestnictwa w programie: tworzenie i wdrażanie uczelnianych systemów komercjalizacji nowoczesnych tec hnologii, przygotowanie i wdrożenie procedur zarządzania własnością intelektualną w uczelniach, tworzenie i obsługa baz danych zawierających informacje o wynikach badań naukowyc h, zakup usług doradczych i szkoleniowych, lub świadczenie usług doradczych i szkoleniowych dotyczących tworzenia i wdrażania systemów komercjalizacji oraz włas noś c i intelektualnej udział w wystawach i targach dotyczących współpracy jednostek naukowych z prz eds iębiorc ami, dz iałalnoś ć informac yjno promoc yjna polegająca na prowadz eniu dz iałań edukacyjnych dotyczących komercjalizacji wiedzy, transferu technologii i przedsiębiorczości wśród studentów i kadry naukowej zakup sprzętu i wyposażenia na potrzeby realizacji zadań możliwych do sfinansowania w programie Kreator Innowacyjność. 8,9% 7,6% 15,2% 16,5% 11,4% 13,9% 26,6% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 16
Kreator Innowacyjności rezultaty Wpływ programu na wzrost komercjalizacji wynalazków, współpracę z biznesem i rozpowszechnianie wiedzy o własności intelektualnej. 1- w ogóle nie ma wpływu 2,6% 2 2,6% 3 10,3% 4 38,5% 5 ma wyjątkowo duży wpływ 35,9% Nie wiem trudno powiedz ieć 10,3% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0% 17
Kreator Innowacyjności popularność działań Koncentracja działań w ramach programu: stworzyć jednostkę organizacyjną na rzecz współpracy pomiędzy sferą nauki i gos podarki 6,5% rozpocząć współpracę ze środowiskiem gospodarczym zwiększyć współpracę ze środowiskiem gospodarczym wdrożyć innowacyjne przedsięwzięcia studentów lub pracowników 11,1% 13,9% 9,3% zorganizować szkolenia, konferencje, seminaria itd. zwiększające poziom wiedzy pracowników naukowych (akademickich) na temat zarządzania 18,5% stworzyć bazy danych zawierające informacje o wynikach badań naukowych 11,1% skomercjalizować technologie stworzone przez studentów lub pracowników naukowyc h założyć nowe firmy przez studentów lub pracowników uczelni 4,6% 5,6% kampanie informacyjno promocyjne zwiększające poziom wiedzy przedsiębiorców o innowacyjnych projektach powstających w środowisku 19,4% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 18
Kreator Innowacyjności skala programu (komponenty szkoleniowe) Uczestnictwo w komponentach szkoleniowych projektów: do 50 30,0% do 100 35,0% powyżej 100 30,0% ponad 1000 5,0% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 19
Kreator Innowacyjności skala i oddziaływanie Skala programu i uwagi na temat oddziaływania Liczba wniosków (191/121: 2006 2009) (30-40 mln zł. bez ostatniego naboru). Dobra znajomość programu (powtarzalność uczestnictwa). Większość działań angażuje bezpośrednie otoczenie beneficjenta (głównie jest to społeczność akademicka). Silne oddziaływanie w zakresie podnoszenia wiedzy (szkolenia) znaczny zakres szkoleń (szeroka tematyka związana z przedsiębiorczością, znaczna liczba uczestników szkoleń), liczne konferencje, seminaria. Ograniczone oddziaływanie w zakresie tworzenia nowych firm (program tylko sprzyja procesowi tworzenia nowych firm). 20
Kreator Innowacyjności ocena programu Ocena realizacji celów interwencji publicznej programu Dobry instrument przekazywania wiedzy na temat przedsiębiorczości (akademickiej i w wymiarze ogólnym). Instrument aktywizujący środowisko naukowe w zakresie myślenia biznesowego. Pozytywne oddziaływanie w zakresie tworzenia powiązań pomiędzy sferą nauki i przedsiębiorczości. Dominuje pozytywna ocena programu jest nieskomplikowany i przyjazny; krytyka (niezbyt silna) skoncentrowana na aspektach administracyjnych strona pozytywna programu zaciera wszelkie niedoskonałości. Program wypełnia rozmaite luki w sferze instrumentów wsparcia podkreślana jest jego wysoka elastyczność. 21
Kreator Innowacyjności usprawnienia Oczekiwane usprawnienia: s krócenie proces u oceny i informacji 46,2% us prawnienie obiegu informac ji (w tym przyczyny odrzucenia wniosku) 12,8% żadnych 2,6% inne 7,7% nie wiem trudno powiedz ieć 30,8% 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% 35,0% 40,0% 45,0% 50,0% 22
Kreator Innowacyjności podsumowanie Ogólna ocena programu oraz oferowanych przez program warunków jest pozytywna. Ponad 90% wnioskodawców określiło oferowane warunki jako raczej lub bardzo przystępne (!!!) są raczej nieprzystępne 2,6% są raczej przystępne 59,0% są bardzo przystępne 30,8% nie wiem trudno powiedz ieć 7,7% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 23
Kreator Innowacyjności podsumowanie Ocena funkcjonowania programu Program oceniany jest pozytywnie podkreśla się przede wszystkim: Szeroki katalog zadaniowy Duża elastyczność, umożliwiającą lokowanie w ramach programu rozmaitych przedsięwzięć Generalnie, procedury aplikacyjną są przyjazne (nie zapominając o pewnych ich niedoskonałościach). Konieczne jest wzmocnienie mierzalności programu efekty miękkie vs. efekty twarde. 24
Wnioski z badania i zalecenia w zakresie doskonalenia Program Kreator innowacyjności powinien zawierać otwartą listę zadań (propozycje zagadnień): wsparcie kreatywności tworzenia i oceny pomysłów biznesowych, dostęp do instrumentów finansowych, tworzenie sieci współpracy, bądź dostępu do informacji o potencjalnych partnerach, potrzebę ograniczenia ryzyka prowadzącego do bankructwa, poprzez ustalenie przyczyn prowadzących do tego oraz im zapobieganie, tworzenie i stosowanie odpowiednich metod prognozowania rynku, marketingowych, tworzenia modeli przyszłych przepływów finansowych doradztwo biznesowe, rozwiązania w zakresie ubezpieczenia od utraty pracy, wypłaty wynagrodzenia przez pewien okres w trakcie rozwijania biznesu, bądź po jego upadku, otrzymywanego w określonych warunkach, zapewnienie wsparcia psychologicznego, w tym motywowanie, zapewnienie usług przejmujących zadania niezwiązane bezpośrednio z realizacją biznesu bądź wymagającej specjalistycznej wiedzy, której zdobycie dla przedsiębiorcy stanowiłoby poważny koszt. 25
Wnioski z badania i zalecenia w zakresie doskonalenia Propozycje zmian w systemie wdrażania: Opracować kryteria wyboru ekspertów. Zmienić zasady oceny, maksymalnie 3 oceniających i decyzja zespołu oceniającego o finansowaniu bądź odmowie finansowania. Wprowadzenie informatycznego systemu oceny wniosków. Określić wskaźniki do pomiaru zakładanych celów projektu. Określić czas realizacji wnioskowanych projektów. Powierzenie realizacji programu organizacji zewnętrznej. 26
Pozostałe rekomendacje dla programów Stworzenie systemu obejmującego cały proces wdrażania i monitorowania programu z elementami systemu eksperckiego służącego wspieraniu podejmowania decyzji co do wizji i rozwoju programu. Promowanie nie tylko możliwości uzyskania finansowania na rozwój przedsiębiorczości akademickiej, ale również rezultatów programu. Lepsze wyeksponowanie programu na platformie internetowej (w tym: prezentacja projektów, rezultatów, dobrych praktyk projektowych). Propozycja wprowadzenia kategorii wydatków kwalifikowanych, ale w formie raczej otwartej listy, która mogłaby być rozszerzona przez wnioskodawcę - wsparte uzasadnieniem. Wprowadzenie wymogu załączania do raportu zestawienia dokumentów potwierdzających poniesienie wydatków wraz z przypisaniem do poszczególnej kategorii wydatków. 27
Wykorzystanie wyników badania Zmiany wprowadzone w 2010 r. Wprowadzenie w 2010 możliwości elektronicznej obsługi wniosków w ramach programów ministra Kreator innowacyjności i Patent plus w ramach systemu OSF. Skutek znaczące skrócenie okresu od złożenia wniosku do podpisania umowy o dofinansowanie (do 6 miesięcy) 28
Wykorzystanie wyników badania Zmiany systemowe: Możliwość realizacji programów ministra na dotychczasowych zasadach wyłącznie do 30 września 2011 r. (w związku z wejściem w życie ustawy z 30 kwietnia 2010 o zasadach finansowania nauki) Nowe zasady realizacji programów ministra 29
Wykorzystanie wyników badania szeroki możliwy zakres interwencji programu ustanowionego na podstawie art. 26 ustawy o zasadach finansowania nauki (wymóg zgodności z polityką naukową i naukowo-techniczną państwa, brak ograniczeń w zakresie obszarów interwencji) możliwość wdrażania ustanowionych programów przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (agencja wykonawcza MNiSW) lub przez podmiot działający na rzecz nauki wyłoniony w drodze konkursu możliwość realizacji zadań objętych dotychczas programami Kreator innowacyjności oraz Paten plus jako zadanie własne NCBR na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju 1) wspieranie komercjalizacji wyników badań naukowych lub prac rozwojowych oraz innych form ich transferu do gospodarki (obowiązek prowadzenia zadań ewaluacyjnych w związku z wdrażanymi programami) 30
Dziękuję za uwagę 31