Młodzi na rynku pracy

2013 Młodzi na rynku pracy Analiza statystyczna ów ujętych w modelu monitorowania sytuacji osób młodych na rynku pracy

Młodzi na rynku pracy Analiza statystyczna ów ujętych w modelu monitorowania sytuacji osób młodych na rynku pracy

Opracowanie powstało na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie, w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji. Zespół redakcyjny: Monika Wałaszek Beata Osiewalska Katarzyna Antończak Agata Chrześcijanek Ewa Guzik Copyright by Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonywane z podaniem źródła. ISBN: 978-83-63961-13-8 Wydawca: Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie pl. Na Stawach 1 30-107 Kraków tel.: 12 428 78 70 faks: 12 422 97 85 kancelaria@wup-krakow.pl www.wup-krakow.pl Layout środka publikacji: Robert Krzeszowiak, www.robuska.com Skład i opracowanie graficzne: LOOZ DESIGN Tomasz Merwart, www.looz-design.pl Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie. Kraków 2013

Spis treści Wprowadzenie 4 I. Sytuacja młodych w województwie małopolskim 6 II. Założenia modelu 12 2.1 Weryfikacja ów 13 2.2 Analiza sytuacji osób młodych w poszczególnych obszarach 21 2.2.1 Obszar zatrudnienia 22 2.2.2 Obszar bezrobocia 24 2.2.3 Obszar demografii 26 2.2.4 Obszar edukacji 27 2.2.5 Obszar rodziny i warunków życia 29 2.2.6 Obszar aktywności społecznej 30 2.3 Sytuacja osób młodych na rynku pracy analiza syntetyczna 32 Podsumowanie 35 Aneks 37 Spis tabel 42 Spis wykresów i map 43

Wprowadzenie Osoby młode cieszą się szczególnym zainteresowaniem zwłaszcza w ostatnich latach, od momentu spowolnienia gospodarczego w 2008 roku, gdy okazało się, że wiele z nich ma problemy ze znalezieniem pracy. W niektórych krajach stopa bezrobocia osób w wieku 15 24 przekroczyła 50%. Mimo że w Polsce sytuacja nie przedstawia się tak dramatycznie, podjęto szereg działań, które mają uchronić młodzież przed bezrobociem i biernością. W ramach środków unijnych z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w samej Małopolsce mogła ona skorzystać m.in. z: warsztatów i szkoleń z zakresu aktywnego poszukiwania pracy warsztatów psychospołecznych z zakresu kompetencji społecznych i komunikacji interpersonalnej usług poradnictwa/doradztwa zawodowego w zakresie wyboru ścieżki zawodowej czy dalszej edukacji szkoleń, w tym: zawodowych, językowych, komputerowych, prawa jazdy staży. Poza tym osoby młode były mocno preferowane w projektach ukierunkowanych na udzielanie dotacji na rozpoczęcie działalności gospodarczej. W kolejnych latach (perspektywa finansowa na lata 2014 2020) działania będą kontynuowane i rozszerzane, gdyż Unia Europejska przeznaczyła na aktywizację młodych specjalne środki. Pojawia się zasadnicze pytanie dlaczego pomagać akurat młodzieży? Przecież inne grupy (choćby 50+) również mają problemy, a faworyzowanie jednych ogranicza perspektywy drugim. Szczególność sytuacji osób młodych wynika z obawy, że jak raz popadną w bezrobocie lub bierność, to już z tego stanu nie wyjdą. Rozpoczęcie kariery zawodowej od nicnierobienia 1 powoduje frustrację i jest złym prognostykiem na przyszłość. 1 Od angielskiego skrótu NEETs (not in employment, education or training) oznaczającego osoby, które nie pracują, nie uczą się, ani nie uczestniczą w szkoleniach. 4 www.wup-krakow.pl

Wprowadzenie Konsekwencją wzmożonego zainteresowania sytuacją młodych jest potrzeba większej ilości informacji pokazujących, jak ta sytuacja wygląda i jak się zmienia w czasie. Wojewódzkie urzędy pracy utworzyły grupę, która wypracowała założenia monitoringu: zdefiniowała kluczowe obszary i dobrała do nich i. Niniejsze opracowanie podsumowuje kolejny etap pracy. Zaproszone do współpracy ekspertki z Urzędu Statystycznego w Krakowie: Monika Wałaszek i Beata Osiewalska wykonały statystyczną analizę zaproponowanych ów. Zastosowanie modelu pokazuje krótka analiza sytuacji osób młodych w województwie małopolskim, wykonana w oparciu o dane ujęte w monitoringu. www.obserwatorium.malopolska.pl 5

I. Sytuacja młodych w województwie małopolskim 2 Jest dobrze ale Małopolska razem z województwami mazowieckim i pomorskim odznacza się najkorzystniejszą sytuacją osób młodych 3. Trzeba jednak zauważyć, że nie we wszystkich obszarach jej pozycja wygląda równie dobrze. O ile edukacja, demografia i aktywność społeczna plasują Małopolskę w czołówce województw, o tyle pod względem zatrudnienia i bezrobocia klasyfikuje się ona pośrodku stawki lub nawet w dolnej jej części. Do pracy dopiero po szkole Zdecydowanie najlepiej w obszarze zatrudnienia wypada województwo mazowieckie. Korzystniejszą sytuację niż w Małopolsce obserwuje się także w zachodniej części kraju (tj. w województwach: śląskim, wielkopolskim, pomorskim, lubuskim i opolskim) 4. Na taki obraz wpływ ma przede wszystkim stosunkowo mała aktywność zawodowa młodych Małopolan. Trzeba jednak pamiętać, że aktywność zawodowa pokazuje, jaka część ludności pracuje lub szuka pracy (tj. jest bezrobotna), a pomija osoby, które się uczą. Natomiast dla osób bardzo mło- 2 Analiza pokazuje sytuację w 2011 roku. Powstała w oparciu o obliczenia zaprezentowane w dalszej części opracowania. Rangi (pozycje) pokazują, jak Małopolska plasuje się w stosunku do pozostałych 15 województw. Wskaźnik syntetyczny został wyliczony w oparciu o i cząstkowe ujęte w danym obszarze. Wskaźnik syntetyczny dla grupy pierwszej pokazuje, jak wygląda sytuacja w Małopolsce na tle województw, które tak jak ona zostały zaklasyfikowane do regionów o najlepszej sytuacji osób młodych (tj. do województw o najwyższej wartości a ogólnego). 3 Pod względem syntetycznego a ogólnego województwo małopolskie zajęło drugą pozycję wśród 16 województw, tuż za Mazowszem. Wartość a ogólnego wyniosła 1,56. 4 W obszarze zatrudnienia województwo małopolskie osiągnęło siódmą pozycję w rankingu. Uzyskana wartość a (0,02) była nieznacznie wyższa do średniej wartości a syntetycznego dla obszaru zatrudnienie (-0,0006) i znacznie niższa niż średnia wartość a syntetycznego w obrębie grupy pierwszej. 6 www.wup-krakow.pl

Sytuacja młodych w województwie małopolskim dych (w wieku 15 24) to właśnie nauka stanowi w tym czasie główne pole działania. W Małopolsce zaangażowanie w edukację jest szczególnie widoczne, o czym świadczy m.in. najniższa w skali kraju wartość a przedwczesnego wypadania z systemu kształcenia. Co ważne, wraz z wiekiem następuje znaczący wzrost aktywności zawodowej. Wykres 1. Współczynnik aktywności zawodowej 84,1% 85,1% 85% 42,6% 33,6% 32,3% 15 24 lata 25 34 lata EU 28 Polska Małopolska Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat. Pod względem wysokości wynagrodzenia oraz podejmowania pracy po zakończeniu nauki warunki w województwie można uznać za zadawalające. Podobnie jak innym województwom daleko Małopolsce do Mazowsza (gdzie młodzi zarabiają o 1 047 zł więcej), ale w porównaniu do przeciętnej płacy w kraju małopolskie zarobki są wyższe o 54,64 zł (mediana natomiast o 55,38 zł). Wśród absolwentów podejmujących pierwszą pracę największą grupę stanowią ci z wykształceniem wyższym (40,8%), najmniejszą (14,2%) osoby po liceach ogólnokształcących, co jest naturalne, gdyż szkoły te przygotowują do dalszej nauki, a nie do wejścia na rynek pracy. Analogicznie wygląda sytuacja w innych województwach. Tabela 1. Wskaźniki z obszaru zatrudnienie Małopolska na tle średniej dla wszystkich województw relacja w stosunku do średniej współczynnik aktywności zawodowej 15 34 lata udział absolwentów podejmujących prace po raz pierwszy przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto - + + + dla Małopolski korzystniejszy niż średnia dla wszystkich województw - dla Małopolski gorszy niż średnia dla wszystkich województw Dużo młodych w rejestrach powiatowych urzędów pracy Z bezrobociem młodych lepiej niż Małopolska radzi sobie dziewięć województw. Podobnie jak w przypadku zatrudnienia najkorzystniej wypadają zachodnie regiony kraju, z tą różnicą, że tutaj prym wiedzie województwo dolnośląskie (a nie Mazowsze) 5. 5 W obszarze bezrobocia Małopolska zajęła 10 lokatę. Uzyskana wartość a (-0,83) była zarówno niższa od średniej wartości a syntetycznego dla obszaru bezrobocie (-0,0006) oraz niższa niż średnia wartość a syntetycznego w obrębie grupy 1 (0,58). www.obserwatorium.malopolska.pl 7

Młodzi na rynku pracy W Małopolsce najbardziej niepokojący jest wysoki udział w ogólnej liczbie bezrobotnych osób w wieku 18 34 lata. Może to być związane z faktem, że stolica województwa jest jednym z większych ośrodków akademickich w Polsce (największa liczba absolwentów na 10 tys. mieszkańców), a po ukończeniu edukacji dużo młodych osób decyduje się na pozostanie w poszukiwaniu pracy. Tym samym można wyjaśnić stosunkowo wysoką stopę bezrobocia w porównaniu do innych województw. Większa liczba osób młodych z wysokimi kwalifikacjami na rynku pracy województwa małopolskiego przyczynia się do większej konkurencji, a co za tym idzie większej stopy bezrobocia. Niestety, młodzi pozostają w rejestrach powiatowych urzędów pracy dłużej niż w innych województwach, o czym świadczy wyższy niż średnio w kraju udział długotrwale bezrobotnych oraz utrzymujący się na średnim poziomie płynności bezrobocia (pokazujący stosunek wyrejestrowań do zarejestrowań). Pozostająca bez pracy młodzież w większości legitymuje się wykształceniem średnim: 29,8% zawodowym, 24,9% ogólnym. Najmniej osób bezrobotnych w województwie małopolskim posiada wykształcenie wyższe. Tabela 2. Wskaźniki z obszaru bezrobocie Małopolska na tle średniej dla wszystkich województw relacja w stosunku do średniej udział bezrobotnych w wieku 18-34 lata w ogólnej liczbie bezrobotnych stopa bezrobocia osób w wieku 15 34 lata płynności dla bezrobotnych w wieku 18 24 lata udział bezrobotnych w wieku 18 24 lata bez stażu pracy w bezrobotnych w wieku 18 24 lata ogółem udział długotrwale bezrobotnych w wieku 18 34 lata w bezrobotnych w wieku 18 34 lata ogółem - = = + - + dla Małopolski korzystniejszy niż średnia dla wszystkich województw - dla Małopolski gorszy niż średnia dla wszystkich województw = dla Małopolski równy średniej dla województw Nauka priorytetem Jak już zostało wspomniane, Małopolska zdecydowanie wyróżnia się pod względem zaangażowania osób młodych w edukację. Niemal wszyscy młodzi Małopolanie zdobywają wykształcenie co najmniej gimnazjalne. W 2011 roku jedynie 2,3% najmniej w całym kraju przedwcześnie zakończyło kształcenie. Szkoły w województwie zapewniają wysoką jakość nauczania, o czym świadczy fakt, że jego młodzi mieszkańcy dobrze radzą sobie na egzaminach zewnętrznych, które w sposób obiektywny weryfikują postępy w nauce. W 2011 roku osiągnęli oni najwyższą wśród wszystkich województw zdawalność matury oraz drugą w kolejności zdawalność egzaminu zawodowego (za województwem kujawsko-pomorskim). Małopolska stanowi również jeden z głównych ośrodków akademickich w Polsce, czego dowodzi m.in. największa w kraju liczba absolwentów szkół wyższych na 10 tys. ludności oraz druga w kolejności liczba uczestników studiów doktoranckich na 10 tys. ludności (za województwem mazowieckim) 6. Wśród absolwentów szkół wyższych województwa małopolskiego, podobnie jak w innych regionach, dominowali absolwenci kierunków z grupy nauk społecz- 6 Obszar edukacji jest obszarem wiodącym w województwie małopolskim zajmuje pierwszą pozycję. Uzyskana wartość a (6,46) była znacznie wyższa od średniej wartości a syntetycznego (-0,001) i wyższa niż średnia wartość a syntetycznego w obrębie grupy 1 (3,84). 8 www.wup-krakow.pl

Sytuacja młodych w województwie małopolskim nych, gospodarki i prawa ich udział wynosił 40%. Najmniejszy odsetek stanowili absolwenci kierunków rolniczych (2%) i analogicznie wyglądała sytuacja w skali kraju. Na niższych szczeblach edukacji, tj. w szkołach ponadgimnazjalnych, młodzież w Małopolsce najczęściej wybierała kierunki administracyjno-usługowe i turystyczno-gastronomiczne (po 24%). Podobnie wyglądała sytuacja w innych województwach. Najrzadziej były wybierane kierunki medyczno-społeczne (3%). Tabela 3. Wskaźniki z obszaru edukacja Małopolska na tle średniej dla wszystkich województw relacja w stosunku do średniej przedwczesne wypadanie z systemu kształcenia zdawalność egzaminu zawodowego zdawalność egzaminu maturalnego absolwenci szkół wyższych na 10 tys. ludności słuchacze studiów podyplomowych i uczestnicy studiów doktoranckich na 10 tys. ludności + + + + + + dla Małopolski korzystniejszy niż średnia dla wszystkich województw Oprócz nauki także aktywność społeczna Małopolska charakteryzuje się także wysoką aktywnością społeczną młodzieży. W 2011 jedynie w województwach pomorskim i podkarpackim obserwowano lepszą sytuację w tym obszarze 7. Najkorzystniej region wypadł pod względem udziału w nabożeństwach i spotkaniach religijnych osób w wieku 16 34 lata (zaraz za województwem podkarpackim), najgorzej, choć i tak powyżej średniej krajowej, pod względem udziału w działaniach skierowanych na rzecz społeczności lokalnej w 2011 roku większe zaangażowanie młodych w takie inicjatywy odnotowano w siedmiu województwach. 7 W obszarze aktywności społecznej województwo małopolskie zajęło trzecie miejsce. Uzyskana wartość a (3,84) była znacznie wyższa od średniej wartości a syntetycznego dla tegoż obszaru (0,0) i wyższa niż średnia wartość a syntetycznego w obrębie pierwszej grupy (1,90). www.obserwatorium.malopolska.pl 9

Młodzi na rynku pracy Tabela 4. Wskaźniki z obszaru aktywność społeczna Małopolska na tle średniej dla wszystkich województw relacja w stosunku do średniej udział w wolontariacie osób w wieku 16-34 lata do ogółu respondentów w tej grupie wieku członkostwo w ngo osób w wieku 16-34 lata do ogółu respondentów w tej grupie wieku udział w nabożeństwach i spotkaniach religijnych osób w wieku 16-34 lata do ogółu respondentów w tej grupie wieku udział w działaniach skierowanych na rzecz społeczności lokalnej osób w wieku 25-34 lata do ogółu respondentów w tej grupie wieku udział w ostatnich wyborach osób w wieku 25-34 lata do ogółu respondentów w tej grupie wieku + + + + + + dla Małopolski korzystniejszy niż średnia dla wszystkich województw Małopolskie rodziny biedniejsze Warunki, w jakich dorastają młodzi Małopolanie, okazują się być niewiele lepsze niż średnio w kraju 8. Gospodarstwa domowe w województwie dysponują dochodem rozporządzalnym na jedną osobę niższym niż przeciętnie w Polsce. W 2011 roku różnica ta wynosiła 70,16 zł. W porównaniu do województwa mazowieckiego omawiany dochód w Małopolsce był niższy aż o 466,17 zł. Skutkiem takiej sytuacji jest większe niż przeciętnie zagrożenie ubóstwem, przy czym trudna sytuacja materialna wielu gospodarstw nie przekłada się na zmasowane korzystanie z pomocy społecznej. Tylko w trzech województwach (śląskim, opolskim oraz dolnośląskim) odnotowano niższy odsetek osób pobierających świadczenia w 2011 roku. Pod względem wyposażenia gospodarstw domowych sytuacja wygląda dobrze, jeśli chodzi o drobne przedmioty (komputer z dostępem do internetu, telefon komórkowy, drukarka), gorzej, jeśli chodzi o samochód osobowy. Tabela 5. Wskaźniki z obszaru rodzina i warunki życia Małopolska na tle średniej dla wszystkich województw relacja w stosunku do średniej zatrudnienia pośród niepełnosprawnych przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę w gospodarstwie domowym zagrożenia ubóstwem ludność w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej gospodarstwa domowe wyposażone samochód osobowy gospodarstwa domowe wyposażone drobne przedmioty trwałego użytkowania + - - + - + + dla Małopolski korzystniejszy niż średnia dla wszystkich województw - dla Małopolski gorszy niż średnia dla wszystkich województw 8 W obszarze rodziny i warunków życia Małopolska zajęła siódmą lokatę. Uzyskana wartość a (0,19) była wyższa od średniej wartości a syntetycznego (0,0) i niższa niż średnia wartość a syntetycznego w obrębie grupy 1 (2,46). 10 www.wup-krakow.pl

Sytuacja młodych w województwie małopolskim Młodych będzie coraz mniej Małopolska stanowi jedno z młodszych województw w kraju. W 2011 roku mieszkało w niej ponad milion osób w wieku 15 34 lata, co stanowiło 30,7% mieszkańców województwa (prawie o 1 p.p. więcej niż w Polsce). Wyższy udział młodych w ogóle mieszkańców odnotowano jedynie w województwach podkarpackim i warmińsko-mazurskim. W grupie przeważają tzw. młodzi starsi, czyli osoby w wieku 25 34 lata. Stanowili oni w 2011 roku 54,4% osób w wieku 15 34 lata w Małopolsce i 55,6% w Polsce. Zgodnie z prognozami udział młodych Małopolan w kolejnych latach będzie cały czas wyższy niż średnio w kraju. Niemniej jednak w 2035 roku spadnie do niewiele ponad 20%, co oznacza, że omawiana grupa będzie się stopniowo zmniejszała 9. Wykres 2. Udział osób młodych (15 34 lata) w ogóle ludności prognoza 35% 30% 25% 20% 15% 30,7% 29,8% 21,9% 21,2% 10% 5% Małopolska Polska 0% 2011 2015 2020 2025 2030 2035 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, BDL. Tabela 6. Wskaźniki z obszaru demografia Małopolska na tle średniej dla wszystkich województw relacja w stosunku do średniej udział ludności 15-34 lata w ogóle ludności liczba urodzeń żywych na 1 000 mieszkańców + + + dla Małopolski korzystniejszy niż średnia dla wszystkich województw 9 W obszarze demografii województwo małopolskie zajmuje korzystną, drugą pozycję. Uzyskana wartość a syntetycznego (2,0) była znacznie wyższa od średniej (-0,0006) i nieznacznie wyższa niż średnia wartość a syntetycznego w obrębie grupy 1 (1,46). www.obserwatorium.malopolska.pl 11

II. Założenia modelu Dostęp do ogromu danych pochodzących z różnych źródeł sprawia, że trudno się po nich porusza i trudno przekłada liczby na informacje. Model ma ułatwiać analizę, stanowić podpowiedź, jakie i ze sobą zestawiać, żeby prosto i czytelnie pokazać sytuację osób młodych. Założenia modelu wypracowało siedem polskich instytucji rynku pracy: Wojewódzki Urząd Pracy (WUP) w Białymstoku (lider grupy roboczej), WUP w Gdańsku, WUP w Krakowie, WUP w Poznaniu, WUP w Rzeszowie, WUP w Szczecinie oraz WUP w Warszawie. Przyjęto, że osoby młode stanowią osoby w wieku 15 34 lata. Wyróżniono sześć obszarów objętych monitoringiem: zatrudnienie, bezrobocie, demografia, edukacja, rodzina i warunki życia, aktywność społeczna. Pierwsze dwa obszary to tzw. obszary kluczowe, bezpośrednio obrazujące sytuację osób młodych na rynku pracy. Pozostałe cztery określono jako kontekstowe, które wpływają na młodzież pośrednio. W każdym obszarze zdefiniowane zostały miary (i), które według autorów modelu, najlepiej opisują dany obszar 10. 10 Szczegółowe informacje na temat prac grupy roboczej znajdują się w opracowaniu Model monitorowania sytuacji osób młodych na rynku pracy. Raport podsumowujący wyniki prac grupy roboczej [online], Wojewódzki Urząd Pracy w Białymstoku [dostęp: 28.11.2013], wrzesień 2012, dostępny w internecie: http://www.obserwatorium.up.podlasie.pl/index.php/strony/9826/news/2226. 12 www.wup-krakow.pl

Założenia modelu Zaproponowane i zostały poddane analizie statystycznej. W kolejnych częściach raportu znajduje się szczegółowy jej opis, tj.: Weryfikacja ujętych w modelu ów. Wypracowanie syntetycznych miar umożliwiających łatwiejszą interpretację danych. Chodziło o redukcję danych, sprowadzenie wielu ów (przypisanych do poszczególnych obszarów) do jednej wartości, która będzie pokazywała jak wygląda sytuacja: w poszczególnych obszarach (syntetyczne miary dla każdego obszaru z osobna) ogółem we wszystkich obszarach (syntetyczna miara pokazująca sytuację młodych we wszystkich analizowanych obszarach łącznie). Oczywiście wyselekcjonowane i i zaproponowane miary syntetyczne nie wyczerpują tematu. Sygnalizują jedynie, w których obszarach sytuacja wygląda dobrze, a w których źle. Nakierowują na dalsze poszukiwania danych, które wyjaśnią, dlaczego tak właśnie jest. 2.1 Weryfikacja ów Zgodnie z założeniami analiza statystyczna miała być przeprowadzona na podstawie danych za lata 2000 2012. Niestety, nie udało się pozyskać wszystkich potrzebnych miar. Mimo pomocy ze strony Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz Głównego Urzędu Statystycznego część ów ujętych w modelu (np. aktywność edukacyjna młodych) nie została zasilona danymi. Ponadto zebrane informacje często objęły różny okres czasowy. Ostatecznie analiza została przeprowadzona na danych z 2011 roku. Spośród dostępnych ów do niniejszej analizy wybrano te, które pozwalają w klarowny sposób porównać sytuację młodzieży w poszczególnych województwach w kraju, we wszystkich rozważanych obszarach. Oznacza to, że dla wybranej zmiennej należy jednoznacznie określić, czy jej wpływ na sytuację osób młodych na rynku pracy jest pozytywny (stymulanta), negatywny (destymulanta), czy też pozytywny, o ile jej wartość należy do odpowiedniego przedziału (nominanta). Wskaźniki zostały następnie ujednolicone ze względu na cel analizy i badaną grupę docelową (osoby w wieku 15 34 lata). Aby to osiągnąć, o ile było to możliwe, ze składników cząstkowych w wybranych grupach wieku (np. 18 24, 25 29 itp.) tworzono jeden syntetyczny dotyczący całej badanej grupy. Podobnie starano się grupować i, gdy dotyczyły zagadnień powiązanych ze sobą (np. udział osób posiadających komputer z dostępem do internetu oraz udział osób posiadających drukarkę). Trafność i rzetelność zaproponowanych ów została zweryfikowana pod względem skorelowania poszczególnych miar. W przypadku, gdy dwa i wykazywały silną zależność (współczynnik korelacji na moduł większy od 0,8), wybierano, który lepiej różnicował województwa (posiadał większy współczynnik zmienności). Ponadto należy zaznaczyć, że w analizach statystycznych zazwyczaj przyjmuje się, że zmienne, które wystarczająco różnicują badane przypadki, a zatem powinny zostać uwzględnione w badaniu, posiadają współczynnik zmienności większy od 10%. W niniejszej analizie kryterium wyboru zmiennych na podstawie wartości współczynnika zmienności zostało uchylone, ze względu na specyfikę wybranych obszarów, w których nie zawsze obserwuje się duże różnice w wartościach poszczególnych ów. Tak jest np. w obszarze demografia, gdzie wartości zaproponowanych miar kształtują się na zbli- www.obserwatorium.malopolska.pl 13

Młodzi na rynku pracy żonym poziomie we wszystkich województwach, jednak nawet drobne różnice, poprzez efekt skali (przełożenie na mieszkańców województwa ogółem), mają istotne znaczenie w ogólnej analizie. Wyniki weryfikacji wszystkich ów wyodrębnionych w poszczególnych obszarach, łącznie z dodatkowymi ami zaproponowanymi do modelu, zostały przedstawione według obszarów w tabelach 7 12. Uwaga! Komentarz w tabeli wykluczony z analizy oznacza, że nie został uwzględniony ani przy budowie ów syntetycznych dla poszczególnych obszarów, ani przy łącznej analizie wszystkich obszarów. Tabela 7. Weryfikacja ów w obszarze Zatrudnienie informacje wstępne Wstępna weryfikacja uzyskanych danych wskazała na różną ich dostępność dla ostatniego badanego roku. Przyjęcie 2011 jako roku diagnozy spowodowało wykluczenie a Osoby fizyczne w wieku 18 29 prowadzące działalność gospodarczą (dane dostępne tylko za rok 2012), który miał współczynnik zmienności na poziomie 14%, jednak grupa osób samozatrudniających się stanowi od 0,13% do 0,23% pracujących osób młodych. Ponadto rok 2010 jest ostatnim, dla którego dostępne są dane o wynagrodzeniach. Z punktu widzenia analizowanego obszaru dane te są ważne, dlatego przyjęto do obliczeń dane za 2010 rok, mimo że pozostałe odnoszą się do 2011 roku. identyfikacja problemu Niższe przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wśród osób młodych w porównaniu z innymi grupami wiekowymi determinuje niższą gotowość do podejmowania pracy zarobkowej, co ma odzwierciedlenie w niższych wartościach ów zatrudnienia i aktywności zawodowej osób młodych. nazwa a uwagi podsumowanie współczynnik Współczynnik aktywności zawodowej obliczono utworzono łączny aktywności zawodowej osób młodych wg grup wieku 15 24, 25 34; kwartalnie jako procentowy udział aktywnych zawodowo w danej kategorii w ogólnej liczbie ludności danej kategorii. Dla potrzeb opracowania na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych GUS obliczono średnią roczną liczbę osób aktywnych zawodowo dla połączonego przedziału wiekowego 15 34 lata. Następnie zgodnie z definicją obliczono udział tej grupy w ludności w ogólnej liczbie ludności w tym samym wieku. Współczynnik silnie skorelowany ze iem zatrudnienia. Mimo niższego współczynnika zmienności został wzięty do analizy, ponieważ opisuje całą badaną zbiorowość. Dane dostępne dla lat 2005 2012. dla grupy wiekowej 15 34 stymulanta 14 www.wup-krakow.pl

Założenia modelu zatrudnienia osób młodych (15 24 lata) absolwenci podejmujący pracę po raz pierwszy podejmujący pracę zawodową po raz pierwszy absolwenci z uwzględnieniem typu szkoły przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wg grup w wieku 14 17, 18 19, 20 24, 25 29, 30 34 osoby fizyczne w wieku 18 29 prowadzące działalność gospodarczą status zatrudnienia osób młodych na rynku pracy Wskaźnik zatrudnienia obliczono jako procentowy udział pracujących danej kategorii w ogólnej liczbie ludności danej kategorii. Do obliczeń i analiz wykorzystano średnioroczny dostępny w Banku Danych Lokalnych (w przekazanym zestawieniu był kwartalny dla grupy wiekowej 15 24 lata). Wskaźnik silnie skorelowany ze współczynnikiem aktywności zawodowej. Mimo wyższego współczynnika zmienności nie został wzięty do analizy, ponieważ opisuje tylko część badanej zbiorowości (tzw. młodych młodszych). W publikacji GUS Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski w kolejnych kwartałach roku ten jest wyliczany dla grup wiekowych, natomiast bez podziału na województwa. W przyszłości, jeżeli będzie to możliwe, wskazane byłoby zastąpienie współczynnika aktywności zawodowej uzyskanym z GUS iem zatrudnienia. Dane dostępne dla lat 2000 2012. Brak danych dla a za rok 2012. Dane dostępne dla lat 2001 2011. Wskaźnik został wykluczony z analizy ze względu na trudności w określeniu kierunku jego wpływu na sytuację osób młodych (pozytywny/negatywny). Bez szczegółowych analiz przyczynowo-skutkowych nie można określić, który typ szkoły jest bardziej pożądany z punktu widzenia obszaru zatrudnienia. Dane dostępne dla lat 2001 2011 Dla każdej z wymienionych grup wieku uzyskano informacje o przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniu brutto. Do dalszej analizy niezbędny był dla całego badanego przedziału wiekowego. W tym celu obliczono średnią ważoną. Wagi stanowiły udział osób pracujących w poszczególnych grupach wieku w skali kraju. W przyszłości, jeżeli będzie to możliwe, wskazane byłoby uzyskanie naliczonego przeciętnego wynagrodzenia w badanej zbiorowości przez GUS. Dane dostępne dla lat 2001, 2002, 2004, 2006, 2008, 2010 (październik). Osoby samozatrudniające się stanowiły od 0,13% do 0,23% osób młodych pracujących. Dane dostępne dla roku 2012. Wskaźnik został wykluczony z analizy ze względu na trudności w określeniu kierunku jego wpływu na sytuację osób młodych (pozytywny/negatywny). W celu uwzględnienia w analizie należałoby wskazać pożądane i niepożądane rodzaje pracy pod kątem obszaru zatrudnienia. Dane dostępne dla roku 2010. do wstępnej analizy wzięty 15 29 lat wykluczony z analizy potencjalna stymulanta stymulanta wykluczony przy tworzeniu a sumarycznego utworzono łączny dla grupy wiekowej 14 34 stymulanta wykluczony z analizy wykluczony z analizy www.obserwatorium.malopolska.pl 15

Młodzi na rynku pracy Tabela 8. Weryfikacja ów w obszarze Bezrobocie informacje wstępne Za rok diagnozy przyjęto 2011. identyfikacja problemu Niekorzystna sytuacja młodych w obszarze bezrobocie widoczna jest zarówno w strukturze zarejestrowanych bezrobotnych, jak i wyższej stopie bezrobocia w obrębie tej grupy wiekowej. nazwa a uwagi podsumowanie udział bezrobotnych w wieku 15 24 lata (BAEL) Wyrażony w procentach stosunek liczby bezrobotnych w wieku 15 24 lata do ogólnej liczby bezrobotnych. Według raportu podsumowującego ten miał również obejmować grupę wiekową 25 34 lata. Takie dane nie zostały przekazane. Ze względu na zbliżony zakres informacyjny do a Udział bezrobotnych w wieku 18 24 lata i 25 34 lata w ogólnej liczbie bezrobotnych (bezrobocie rejestrowane), a równocześnie mniejsze pokrycie badanej zbiorowości, nie został uwzględniony w dalszej analizie. Dane dostępne dla lat 2005 2012. wykluczony z analizy udział bezrobotnych w wieku 18 24 lata i 25 34 lata w ogólnej liczbie bezrobotnych (bezrobocie rejestrowane) stopa bezrobocia osób w wieku 15 24 lata i 25 34 lata w % (BAEL) liczba bezrobotnych w wieku 18 24 lata i 25 34 lata (bezrobocie rejestrowane) płynności dla bezrobotnych w wieku 18 24 lata (bezrobocie rejestrowane) udział bezrobotnych w wieku 18 24 lata wg poziomu wykształcenia w bezrobotnych w wieku 18 24 lata ogółem (bezrobocie rejestrowane) Stosunek liczby bezrobotnych w wieku 18 24 lata i 25 34 lata do ogólnej liczby bezrobotnych. Dla potrzeb analizy obliczono łączny dla całej kategorii wiekowej 18 34 lata. Dane dostępne dla lat 2000 2012. Udział osób bezrobotnych w ogólnej liczbie aktywnych zawodowo (pracujący i bezrobotni). Źródłem danych jest BAEL. Dla potrzeb analizy z uzyskanych danych, zgodnie z definicją, naliczono dla grupy wiekowej 15 34 lata. Dane dostępne dla lat 2006-2012. Zmienna nie ma charakteru a. Oczywiste jest, że większa liczba młodych bezrobotnych będzie w województwach z większą liczbą ludności w tym wieku (współczynnik korelacji na poziomie 0,92). W tej postaci dane są nieużyteczne do dalszej analizy. Dane dostępne dla lat 2000 2012. Stosunek liczby osób wyrejestrowanych do zarejestrowanych w danej kategorii wieku. Pokazuje napływ i odpływ bezrobotnych. Dane dostępne dla lat 2000 2012. Wskaźnik został wykluczony z analizy ze względu na trudności w określeniu kierunku jego wpływu na sytuację osób młodych (pozytywny/ negatywny). Bez szczegółowych analiz przyczynowo-skutkowych nie można określić, który typ wykształcenia jest bardziej pożądany/ niepożądany z punktu widzenia obszaru bezrobocie. Dane dostępne dla lat 2005 2012. utworzono łączny dla grupy wiekowej 18 34 destymulanta utworzono łączny dla grupy wiekowej 15 34 destymulanta wykluczony z analizy stymulanta wykluczony przy tworzeniu a sumarycznego stymulanta 16 www.wup-krakow.pl

Założenia modelu udział długotrwale bezrobotnych w wieku 18 24 lata i 25 34 lata w bezrobotnych w wieku 18 24 lata i 25 34 lata ogółem (bezrobocie rejestrowane Udział osób długotrwale bezrobotnych w wieku 18 34 w bezrobotnych w tym wieku. Dla potrzeb analizy ponownie wyliczono dla całej grupy łącznie. Dane dostępne dla lat 2005 2012. utworzono łączny dla grupy wiekowej 18 34 destymulanta Tabela 9. Weryfikacja ów w obszarze Demografia informacje wstępne Za rok diagnozy przyjęto rok 2011. identyfikacja problemu Starzejące się społeczeństwo determinuje nieodwracalne zmiany w procesach społecznogospodarczych w poszczególnych województwach w kraju. Zmiany te wpływają na sytuację osób młodych. nazwa a uwagi podsumowanie udział ludności Wskaźnik ten w rzeczywistości dzieli się na utworzono łączny (ogółem, kobiety, mężczyźni, miasto, wieś) wg grup wieku: 15 19, 20 24, 25 29, 30 34 kilka ów: ze względu na płeć, miejsce zamieszkania i poszczególne grupy wieku. Do analizy wybrano jedynie ogólny, wyrażający udział ludności w wieku 15 34 w ludności ogółem. Przyjęto, że im wyższa wartość a, tym lepiej. Czyli im większy udział osób młodych w populacji, tym lepiej, gdyż społeczeństwo jest młodsze (tak więc został określony jako stymulanta). Podział na płeć i miejsce zamieszkania został pominięty ze względu na brak takich podziałów w pozostałych ach ujętych w analizie. Dodatkowo spośród miar starzenia się społeczeństwa rozważano także współczynnik obciążenia demograficznego oraz udział osób starszych w ludności ogółem. Wskaźniki te nie zostały przyjęte do analizy ze względu na silne korelacje z udziałem osób młodych. Dane dostępne dla lat 2002 2012. dla grupy wiekowej 15 34 stymulanta udział ludności wg grup wiekowych 15 34, 15-19, 20 24, 25 29, 30 34 na 1 tys. mieszkańców współczynnik płodności cząstkowy wg grup wiekowych 15 19, 20 24, 25 29, 30 34 liczba urodzeń żywych na 1 tys. mieszkańców Wskaźnik opisuje dokładnie to samo zagadnienie (w promilach), co powyżej (w procentach). Cząstkowy współczynnik płodności utworzono dla grupy wiekowej 15 34. Jednak urodzenia rozważane w kontekście starzenia się społeczeństwa i jego wpływu na sytuację osób młodych powinny być rozważane w całości, a nie tylko w ramach urodzeń przez matki w wieku 15 34. Dlatego też do analizy zaproponowano kolejny : urodzenia na 1 tys. mieszkańców. Ze względu na wysoką korelację pomiędzy tymi dwoma ami z analizy wykluczono cząstkowy współczynnik płodności (posiadał mniejszą wartość współczynnika zmienności) Dane potrzebne do wyliczenia a są dostępne w Banku Danych Lokalnych, GUS. Dane dostępne dla lat 2002 2012. wykluczony z analizy utworzono cząstkowy współczynnik płodności 15 34 skorelowany z liczbą urodzeń żywych na 1 tys. mieszkańców wykluczony z analizy dodatkowy stymulanta www.obserwatorium.malopolska.pl 17

Młodzi na rynku pracy Tabela 10. Weryfikacja ów w obszarze Edukacja informacje wstępne Za rok diagnozy przyjęto 2011. identyfikacja problemu Edukacja jest jedną z głównych aktywności osób młodych. Obserwuje się wydłużanie czasu trwania obowiązku szkolnego oraz zwiększanie zainteresowania ciągłym rozwojem kompetencji i kwalifikacji po okresie obowiązkowej edukacji. nazwa a uwagi podsumowanie przedwczesne wypadanie z systemu kształcenia Wskaźnik obrazuje odsetek osób w wieku 18 24 lata z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym, które nie kontynuują kształcenia, w ogólnej liczbie osób w wieku 18 24 lata. Dane dostępne dla lat 2006 2011. destymulanta udział uczniów szkół zawodowych absolwenci według kierunków kształcenia zdawalność egzaminu zawodowego aktywność edukacyjna osób młodych struktura wykształcenia osób młodych Wskaźnik został wykluczony z analizy ze względu na trudności w określeniu kierunku jego wpływu na sytuację osób młodych (pozytywny/negatywny). Bez szczegółowych analiz przyczynowo-skutkowych nie można określić, czy większy odsetek uczniów szkół zawodowych wpływa na poprawę sytuacji osób młodych na rynku pracy, czy wręcz odwrotnie. Dane dostępne dla lat 2004 2011. Struktura absolwentów według kierunków kształcenia stanowi tło dla sytuacji osób młodych na rynku pracy i może być przedmiotem analiz opisowych lub analiz przyczynowo-skutkowych. Jednakże w niniejszej analizie, mającej na celu utworzenie mierzalnego syntetycznego a, nie może być uwzględniona ze względu na niejasny wpływ na sytuację osób młodych na rynku pracy. Określenie, czy większy odsetek absolwentów np. kierunków medycznych wpływa na polepszenie lub pogorszenie sytuacji młodzieży na rynku pracy jest niemożliwe bez szczegółowych analiz zależności pomiędzy tymi zmiennymi. Dane dostępne dla lat 2002 2012. Wskaźnik określa odsetek uczniów, którzy zdali egzamin zawodowy, w ogólnej liczbie uczniów w danym roku szkolnym. Dane dostępne dla lat 2007 2011. Brak danych potrzebnych do wyliczenia a. Zamiast tej miary zaproponowano dwa dodatkowe i mierzące aktywność edukacyjną osób młodych: absolwenci szkół wyższych na 10 000 ludności oraz słuchacze studiów podyplomowych i uczestnicy studiów doktoranckich na 10 000 ludności. Jeżeli uda się pozyskać dane, należy sprawdzić korelację pomiędzy ami. Jeżeli byłaby niewielka, można pozostawić wszystkie zmienne, jeżeli natomiast byłaby silna, lepiej wyłączyć do modelu aktywność edukacyjną osób młodych powinna bardziej kompleksowo opisywać zapał młodych ludzi w tym zakresie. Brak danych potrzebnych do wyliczenia a Podobnie jak w przypadku absolwentów według kierunków kształcenia, i opisujące strukturę wykształcenia osób młodych stanowiłyby jedynie tło dla analizy porównawczej ich sytuacji w poszczególnych województwach. niejasny wpływ na sytuację osób młodych na rynku pracy wykluczony z analizy niejasny wpływ na sytuację osób młodych na rynku pracy wykluczony z analizy stymulanta brak danych zaproponowano dwa inne i mierzące opisywane zjawisko niejasny wpływ na sytuację osób młodych na rynku pracy brak danych 18 www.wup-krakow.pl

Założenia modelu zdawalność egzaminu maturalnego Wskaźnik opisuje odsetek uczniów, którzy zdali egzamin maturalny, w ogólnej liczbie uczniów przystępujących do egzaminu w danym roku szkolnym. Wskaźnik został zaproponowany w celu uzupełnienia analizy o miarę poziomu wykształcenia młodzieży, nie tylko w obrębie szkół zawodowych. Dane dotyczące zdawalności egzaminu maturalnego są dostępne w Banku Danych Lokalnych, GUS. Dane dostępne dla lat 2005 2011. Dane potrzebne do wyliczenia a są dostępne w Banku Danych Lokalnych, GUS. Dane dostępne dla lat 2005 2012. Dane potrzebne do wyliczenia a są dostępne w Banku Danych Lokalnych, GUS. Dane dostępne dla lat 2002 2012. dodatkowy stymulanta absolwenci szkół wyższych na 10 000 ludności słuchacze studiów podyplomowych i uczestnicy studiów doktoranckich na 10 000 ludności dodatkowy stymulanta dodatkowy stymulanta Tabela 11. Weryfikacja ów w obszarze Rodzina i warunki życia informacje wstępne Wskaźniki dla obszaru Rodzina i warunki życia nie zostały zdefiniowane bezpośrednio dla osób w wieku 15 34 lata. Dane z tego zakresu okazały się niewystarczające do utworzenia miar dla osób w takim przedziale wieku. Jednak ze względu na to, że i te charakteryzują sytuację rodzinną, zatem również otoczenie młodych ludzi, ujęcie ich ogólnie dla całego gospodarstwa (całej rodziny) można uznać za odpowiednie. Nie zmienia to faktu, że warto byłoby uzupełnić analizę o szczegółowe dane dla osób w wieku 15 34 lata. Za rok diagnozy przyjęto rok 2011. identyfikacja problemu O sukcesie na rynku pracy, oprócz kwalifikacji zawodowych, wykształcenia czy doświadczenia zawodowego decydują także tzw. kompetencje społeczne, kształtujące się głównie w środowisku rodzinnym. nazwa a uwagi podsumowanie przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na jedną osobę w gospodarstwie domowym Dane dotyczące przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego w gospodarstwie domowym z osobami w wieku 18 24 oraz 25 29 są silnie skorelowane z rozważanym iem i nie opisują zjawiska w sposób kompletny (brak grupy 30 34), dlatego nie zostały włączone do analizy. Dane dostępne dla lat 2002 2011. stymulanta zagrożenia ubóstwem ludność w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej Wskaźnik określa odsetek osób, których dochód ekwiwalentny do dyspozycji jest niższy od granicy ubóstwa, ustalonej na poziomie 60% krajowej mediany ekwiwalentnych rocznych dochodów do dyspozycji. Dane dostępne dla lat 2005 2011. Wskaźnik określa udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w ludności ogółem. Wskaźnik potraktowany jako destymulanta można przypuszczać, że korzystanie z pomocy społecznej wiąże się z brakiem możliwości samodzielnego utrzymania im więcej takich osób w ogóle ludności, tym gorzej. Dane dostępne dla lat 2008 2011. destymulanta destymulanta www.obserwatorium.malopolska.pl 19

Młodzi na rynku pracy gospodarstwa domowe wyposażone w niektóre przedmioty trwałego użytkowania (komputer z dostępem do internetu, drukarka, samochód osobowy, telefon komórkowy) zatrudnienia osób niepełnosprawnych Spośród czterech dostępnych ów, utworzono dwa: gospodarstwa domowe wyposażone w prywatny samochód osobowy oraz gospodarstwa domowe wyposażone w drobne przedmioty trwałego użytkowania (komputer z dostępem do internetu, telefon komórkowy, drukarka). Drugi powstał poprzez uśrednienie trzech ów cząstkowych. Wskaźniki dla grup wieku 18 24 oraz 25 29 nie zostały ujęte w analizie ze względu na brak danych dla grupy 30 34 oraz silną korelację ze ami ogólnymi. Dane dostępne dla lat 2000 2012. Dane dotyczące a zatrudnienia osób niepełnosprawnych wg grup wieku na poziomie ogólnopolskim nie są przydatne w analizie na poziomie województw. Dlatego został do niej dodatkowo włączony zatrudnienia osób niepełnosprawnych dla poszczególnych województw, który można pobrać z Banku danych Lokalnych, GUS. Dane dostępne dla lat 2002 2012. utworzono dwa i: gospodarstwa domowe wyposażone w samochód osobowy oraz gospodarstwa domowe wyposażone w drobne przedmioty trwałego użytkowania stymulanta utworzono dodatkowy stymulanta Tabela 12. Weryfikacja ów w obszarze Aktywność społeczna informacje wstępne Za rok diagnozy przyjęto rok 2011. Proponowane i cząstkowe oraz syntetyczny był podzielony na dwie grupy ze względu na wiek: do 24 lat i od 25 do 34 lat. W celu spójności z metodologią zastosowaną dla pozostałych obszarów, i cząstkowe przeliczono dla całej grupy 16 34 lata. Następnie obliczono syntetyczny metodą sum standaryzowanych. Należy zwrócić uwagę, że dane zastosowane w tym obszarze są uzależnione od ciągłości badania Diagnoza Społeczna. Należałoby rozważyć wykorzystanie danych z innych źródeł np. SOF-1, SOF-3, Dane ISKK, Dane PKW. identyfikacja problemu Aktywność społeczna jest pojęciem obrazującym zaangażowanie osób w różnego rodzaju działania, które nie mają im przynieść korzyści majątkowych. Mogą to być działania na rzecz najbliższego otoczenia, jak i innych osób. nazwa a uwagi podsumowanie udział Wskaźnik pokazujący gotowość do zaangażowania obliczono w wolontariacie osób w wieku 16 34 lata w ogóle respondentów w tej grupie wieku się osób młodych w pracę niezarobkową. Może nosić znamiona cech pożądanych przez pracodawców, takich jak zaangażowanie. Dane dostępne w latach 2000, 2003, 2005, 2007, 2009, 2011. łączny dla całej grupy wiekowej stymulanta członkostwo w organizacjach pozarządowych osób w wieku 16 34 lata w ogóle respondentów w tej grupie wieku udział w nabożeństwach i spotkaniach religijnych osób w wieku 16 34 lata w ogóle respondentów w tej grupie wieku Wskaźnik pokazuje czynny udział osób młodych w organizacjach pozarządowych. Dane dostępne w latach 2000, 2003, 2005, 2007, 2009, 2011. Wskaźnik prezentujący zaangażowanie młodych w sferę religijną. Dane dostępne w latach 2000, 2003, 2005, 2007, 2009, 2011. obliczono łączny dla całej grupy wiekowej stymulanta obliczono łączny dla całej grupy wiekowej stymulanta 20 www.wup-krakow.pl

Założenia modelu udział w działaniach skierowanych na rzecz społeczności lokalnej osób w wieku 25 34 lata w ogóle respondentów w tej grupie wieku udział w ostatnich wyborach osób w wieku 25 34 lata w ogóle respondentów w tej grupie wieku Wskaźnik prezentujący zaangażowanie młodych w życie społeczności lokalnej. Może być związany z pożądanymi cechami osobowości. Dane dostępne w latach 2000, 2003, 2005, 2007, 2009, 2011. stymulanta Wskaźnik prezentujący zaangażowanie młodych w otoczenie polityczne. Dane dostępne w latach 2000, 2003, 2005, 2007, 2009, 2011. stymulanta 2.2 Analiza sytuacji osób młodych w poszczególnych obszarach Syntetyczną miarę odzwierciedlającą sytuację osób młodych w poszczególnych obszarach modelu utworzono przy użyciu metody sum standaryzowanych. Metoda sum standaryzowanych należy do grupy metod bezwzorcowych porządkowania liniowego, co przy pierwszych próbach konstruowania a syntetycznego wydaje się być najbardziej zasadne. Metoda ta według prof. Józefa Pociechy i pozostałych autorów książki Metody taksonomiczne w badania społeczno-gospodarczych cieszy się największą popularnością 11. Kolejne kroki metody to: standaryzacja wszystkich k zmiennych, zamiana destymulant na stymulanty, poprzez przemnożenie wartości zmiennej standaryzowanej przez -1 dodanie wartości tak utworzonych zmiennych dla każdego z n przypadków (tu województw). Powyższe kroki prowadzą do utworzenia zagregowanego a dla danego obszaru o, gdzie : Z Zatrudnienie, B Bezrobocie, D Demografia, E Edukacja, R Rodzina i warunki życia, A Aktywność Społeczna. Wskaźnik ten można przedstawić poniższym wzorem:, i=1,,n, gdzie w ij oznacza wartość standaryzowanej j-tej stymulanty dla i-tego przypadku. Następnie otrzymane wartości a syntetycznego poddaje się rangowaniu (najczęściej sortując od wartości największej do najmniejszej). Tym samym przypadek posiadający rangę 1 uznaje się za najlepszy pod względem przyjętego kryterium oceny, zaś przypadek o randze n za najgorszy. 11 J. Pociecha, B. Podolec i in., Metody taksonomiczne w badania społeczno-gospodarczych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 69 71. www.obserwatorium.malopolska.pl 21

Młodzi na rynku pracy Wskaźnik syntetyczny wyrażony jest w wartościach standaryzowanych, czyli pokazuje, jak sytuacja w województwie różni się od średniej dla wszystkich województw (sytuacja województwa zależy od tła, którym są pozostałe regiony). Dodatnie wartości sugerują, że jest lepiej niż średnio we wszystkich województwach, ujemne że gorzej. Wyniki analizy sytuacji osób młodych w poszczególnych obszarach modelu zostały przedstawione w podrozdziałach 2.2.1 2.2.6 2.2.1 Obszar zatrudnienia Po wyeliminowaniu zmiennych silnie ze sobą skorelowanych oraz trudnych w interpretacji do budowy a syntetycznego zostały wykorzystane trzy zmienne: współczynnik aktywności zawodowej udział absolwentów podejmujących pracę przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto. Postępując zgodnie z wcześniej wspomnianymi etapami uzyskano syntetyczny, którego wyższa wartość oznacza lepszą sytuację młodych w obszarze zatrudnienia. Uzyskany przyjął wartości z przedziału od -1,96 dla województwa łódzkiego do 5,07 dla województwa mazowieckiego. Pozycja województwa mazowieckiego w porównaniu z rokiem 2006 nie uległa zmianie, natomiast znacznie pogorszyła się sytuacja województwa lubelskiego, które spadło z pozycji drugiej na pozycję szesnastą, co może być związane ze spadkiem aż o 55 p.p. udziału absolwentów podejmujących pracę. Pod względem ów cząstkowych przyjętych do modelu przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wyraźnie dystansuje województwo mazowieckie od reszty regionów. Płace są tu większe o ponad 38% od średniego wynagrodzenia we wszystkich województwach i o blisko 26% od zarobków w drugim w kolejności województwie dolnośląskim. W przypadku pozostałych ów Mazowsze zajmuje odpowiednio pierwszą (współczynnik aktywności zawodowej) i trzynastą pozycję. Najgorszą sytuację młodych osób w obszarze zatrudnienia odnotowano w województwie łódzkim. Wskaźniki cząstkowe, takie jak przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto i udział absolwentów podejmujących pracę po raz pierwszy, plasował je na jedenastym i szesnastym miejscu, a aktywności zawodowej na drugim. 22 www.wup-krakow.pl

Założenia modelu Wykres 3. Ranking województw w 2011 r. według wartości a syntetycznego w obszarze Zatrudnienie mazowieckie 5,07 śląskie wielkopolskie pomorskie lubuskie opolskie małopolskie -0,57-0,64-0,77-0,93-1,27-1,37-1,4-1,49-1,96 2,04 1,92 0,76 0,35 0,23 0,02 zachodniopomorskie świętokrzyskie dolnośląskie kujawsko-pomorskie podlaskie lubelskie podkarpackie warmińsko-mazurskie łódzkie Tabela 13. Wyniki analizy w obszarze Zatrudnienie województwo syntetyczny 2006 ranking 2006 syntetyczny 2011 ranking 2011 dolnośląskie 1,91 4-0,77 10 kujawsko-pomorskie -0,49 10-0,93 11 lubelskie -0,78 11-1,37 13 lubuskie -1,52 12 0,35 5 łódzkie 2,23 2-1,96 16 małopolskie 0,38 9 0,02 7 mazowieckie 2,83 1 5,07 1 opolskie 0,41 8 0,23 6 podkarpackie -2,64 15-1,4 14 podlaskie -1,70 13-1,27 12 pomorskie 2,07 3 0,76 4 śląskie 1,54 6 2,04 2 świętokrzyskie 0,76 7-0,64 9 warmińsko-mazurskie -4,69 16-1,49 15 wielkopolskie 1,73 5 1,92 3 zachodniopomorskie -2,03 14-0,57 8 www.obserwatorium.malopolska.pl 23

2.2.2 Obszar bezrobocia Młodzi na rynku pracy Po wstępnej analizie proponowanych zmiennych do budowy a syntetycznego użyto pięciu ów cząstkowych: udział bezrobotnych w wieku 18 34 lata w ogólnej liczbie bezrobotnych stopa bezrobocia osób w wieku 15 34 lata płynności dla bezrobotnych w wieku 18 24 lata udział bezrobotnych w wieku 18 24 lata bez stażu pracy w bezrobotnych w wieku 18 24 lata ogółem udział długotrwale bezrobotnych w wieku 18 34 lata w bezrobotnych w wieku 18 34 lata ogółem. Otrzymane wartości a syntetycznego dla roku 2011 obejmowały zakres od -5,41 do 3,67 i bardzo wyraźnie różnicowały województwa. Najniższa wartość a syntetycznego wystąpiła w podkarpackim, zarówno w roku 2011 jak i 2005. Na piętnastej pozycji plasowało się województwo świętokrzyskie (tak samo jak w 2005 r.). Najkorzystniejszą sytuację w obszarze bezrobocia odnotowało województwo dolnośląskie, awansując w rankingu z pozycji szóstej, jaką zajmowało w 2005 r., na pierwszą. Województwo mazowieckie uplasowało się trzecim miejscu w 2005 r. i piątym w 2011. W województwie świętokrzyskim (najwyższa wartość a) płynności bezrobotnych przyjmował wyższą wartość niż w innych regionach. W przypadku pozostałych ów cząstkowych dla stymulant przyjmował zawsze wartość wyższą niż średnia dla wszystkich województw, a dla destymulant niższą. Województwo podkarpackie (najniższa wartość a) w przypadku trzech na pięć ów cząstkowych (stopa bezrobocia osób w wieku 15 34 lata, płynności dla bezrobotnych w wieku 18 24 lata, udział długotrwale bezrobotnych w wieku 18 34 lata w bezrobotnych w wieku 18 34 lata ogółem) przyjmował najmniej korzystne wartości spośród wszystkich województw. Natomiast dla pozostałych ów przyjmowane wartości zawsze wypadały niekorzystnie w stosunku do średniej dla województw. 24 www.wup-krakow.pl

Założenia modelu Wykres 4. Ranking województw w 2011 r. według wartości a syntetycznego w obszarze Bezrobocie dolnośląskie 3,67 śląskie opolskie lubuskie mazowieckie zachodniopomorskie łódzkie pomorskie wielkopolskie -0,83-1,2-1,24-2 -2,74-3,41-5,41 3,11 2,63 2,07 1,85 1,42 1 0,73 0,34 małopolskie podlaskie warmińsko-mazurskie kujawsko-pomorskie lubelskie świętokrzyskie podkarpackie Tabela 14. Wyniki analizy w obszarze Bezrobocie województwo syntetyczny 2005 ranking 2005 syntetyczny 2011 ranking 2011 dolnośląskie 1,50 6 3,67 1 kujawsko-pomorskie -3,31 14-2,00 13 lubelskie -1,87 13-2,74 14 lubuskie 2,11 4 2,07 4 łódzkie 2,73 2 1,00 7 małopolskie 1,76 5-0,83 10 mazowieckie 2,27 3 1,85 5 opolskie 0,68 8 2,63 3 podkarpackie -4,22 16-5,41 16 podlaskie 0,14 9-1,20 11 pomorskie 0,81 7 0,73 8 śląskie 2,97 1 3,11 2 świętokrzyskie -4,02 15-3,41 15 warmińsko-mazurskie -0,69 12-1,24 12 wielkopolskie -0,67 11 0,34 9 zachodniopomorskie -0,19 10 1,42 6 www.obserwatorium.malopolska.pl 25

Młodzi na rynku pracy 2.2.3 Obszar demografii Na podstawie dwóch ów przyjętych do analizy: udziału osób w wieku 15 34 lata w ogólnej liczbie ludności oraz liczby urodzeń na 1 tys. mieszkańców, określono syntetyczny będący sumą wartości standaryzowanych. Pozwala on na porównanie poszczególnych województw, przy czym im wyższa jego wartość, tym lepsza sytuacja osób młodych w obszarze demografii. Tym samym w 2011 r. najlepsze pod względem rozważanego kryterium okazało się województwo wielkopolskie (pierwsza pozycja w roku 2011 wobec trzeciej pozycji w roku 2002), następnie małopolskie (druga pozycja w 2011 r. i piąta w 2002 r.) oraz pomorskie (trzecia pozycja w 2011 r. i 2002 r.) W tych województwach zjawiska związane ze starzeniem się populacji (mierzone w analizie poprzez udział osób w wieku 15 34 lata w ogólnej liczbie ludności oraz liczbę urodzeń żywych na 1 tys. mieszkańców) są mniej intensywne niż w innych. Najgorzej w obszarze demografii w 2011 r. wypadło natomiast województwo łódzkie, które wyraźnie odstaje od pozostałych regionów, a jego pozycja jest niezmienna od 2002 r. W województwie tym od lat obserwuje się najniższy udział osób młodych w ogóle populacji. Niekorzystna sytuacja osób młodych w obszarze demografii widoczna jest również w województwie opolskim (piętnasta pozycja wobec trzynastej w 2002 r.) oraz świętokrzyskim (czternasta pozycja wobec piętnastej w 2002 r.). Wykres 5. Ranking województw w 2011 r. według wartości a syntetycznego w obszarze Demografia wielkopolskie 2,52 małopolskie 2 pomorskie 1,97 podkarpackie 1,59 warmińsko-mazurskie 1,55 lubuskie 0,86 mazowieckie 0,4 kujawsko-pomorskie 0,2 lubelskie 0,16-0,48 podlaskie -0,61 dolnośląskie -1,19 zachodniopomorskie -1,67 śląskie -1,99 świętokrzyskie -2,51 opolskie -2,81 łódzkie 26 www.wup-krakow.pl