Opis typowej trasy rowerowej po powiecie malborskim Pętla w gminie Stare Pole
SPIS TREŚCI WSTĘP... 2 1. Ogólne informacje o trasie... 3 2. Kilometraż trasy... 5 3. Atrakcje na trasie... 5 4. Zagospodarowanie, ruch i usługi turystyczne na trasie... 8 5. Dostępność trasy komunikacją publiczną, węzły komunikacyjne... 9 6. Nawierzchnia i bezpieczeństwo rowerzystów... 9 7. Ślad GPS i profil hipsometryczny trasy... 9 8. Możliwości sieciowania oferty i rozwoju produktów turystyki rowerowej... 10 9. Rekomendacje w zakresie oznakowania... 10 10. Załączniki... 10 1
WSTĘP Niniejszy dokument zawiera opis typowej trasy rowerowej po powiecie malborskim. Został przygotowany w ramach projektu współpracy trzech lokalnych grup działania z obszaru Powiśla i Żuław pod nazwą Rowerowe Szlaki Powiśla i Żuław, przez firmę CARPUS na zlecenie Lokalnej Grupy Działania Spichlerz Żuławski w 2014 roku. Zadanie zrealizowane zostało w oparciu o umowę numer PW/SZ/03 z dnia 28 marca 2014 roku. Zakres audytu był następujący: a) Przejazd trasy przez audytora rowerowego; b) Opis zagospodarowania i usług turystycznych wzdłuż trasy; c) Analiza połączeń z komunikacją publiczną; d) Identyfikacja potrzeb w zakresie oznakowania; e) Nawierzchnia i bezpieczeństwo na trasie f) Wytyczenie śladów GPS; g) Określenie profili wysokościowych i punktów węzłowych; h) Przeprowadzeniem rozmów z potencjalnymi kwaterodawcami i gestorami pozostałych usług; i) Propozycje posieciowania obiektów i atrakcji na trasie. Przebieg trasy został opracowany przez wykonawcę zlecenia na bazie propozycji wycieczek, przygotowanych przez uczestników szkolenia w dniach 26-27 marca 2014 r. w Dzierzgoniu, realizowanego również w ramach projektu współpracy. Uczestnicy zaproponowali trzy ogólne kierunki wycieczek: Pętla na zachód od Malborka, przez teren Żuław Malborskich (gminy: Miłoradz, Lichnowy, Malbork); Pętla na wschód od Malborka w kierunku na Stare Pole; Trasa na północ od Malborka w kierunku na Nowy Dwór Gdański i Mierzeję Wiślaną Ponadto przez obszar powiatu przeprowadzono fragment głównej trasy rowerowej prowadzącej przez największe atrakcje turystyczne Powiśla i Żuław (pętla: Malbork Sztum Dzierzgoń Prabuty Kwidzyn Biała Góra Malbork) o długości ok. 200 km. Trasa ta prowadzi szlakiem Zamków Powiśla z Malborka na południe (bulwarami) oraz wraca z kierunku Tczewa ponownie do Malborka. 2
1. OGÓLNE INFORMACJE O TRASIE Ogólny przebieg trasy jest następujący: Stare Pole (PKP) Krzyżanowo Klecie Królewo Malborskie dolina Nogatu Ząbrowo Fiszewo Stalewo Żuławka Sztumska Złotowo Krzyżanowo Stare Pole. RYSUNEK 1 PRZEBIEG TRASY W GMINIE STARE POLE Trasa liczy 37,5 kilometra. W części wychodzi poza województwo pomorskie (okolice miejscowości Fiszewo i Stalewo, gmina Gronowo Elbląskie), a część południowa (okolice Żuławki Sztumskiej) to obszar gminy Dzierzgoń w powiecie sztumskim. Jednak większość, około 30 kilometrów, to teren gminy Stare Pole. 3
Trasa ma charakter trudny i jest przeznaczona dla rowerzystów lubiących jazdę terenową. Polecane są tu wyłącznie rowery górskie na szerokich oponach. Typowo dla obszaru Żuław, prowadzi ona po niemal płaskich terenach. Jednak jej poprowadzenie piaszczystymi i błotnistymi drogami pokazuje, że również na nizinie można wyznaczyć trasę o trudności typowej dla miłośników MTB (kolarstwa górskiego). Trasa została poprowadzona zgodnie z następującymi założeniami: Trasa ma mieć charakter zamkniętej pętli (z takim samym miejscem początkowym i końcowym) Początek i koniec w miejscowości o dogodnych połączeniach komunikacyjnych (jedynym takim miejscem we wschodniej części powiatu jest miejscowość Stare Pole) Długość trasy pozwalająca na jej przejechanie przez jeden dzień przez średnio doświadczonego rowerzystę (z uwagi na trudną nawierzchnię, pomimo długości poniżej 40 kilometrów jej pokonanie zajmie co najmniej 4-5 godzin) Poprowadzenie trasy przez najbardziej atrakcyjne miejscowości i obiekty powiatu, bez zbytniego wydłużenia trasy. Obszar gminy Stare Pole sąsiaduje z powiatem elbląskim, na którym od lat działa aktywnie LGD Łączy nas Kanał Elbląski, zarządzające blisko 600 kilometrami szlaków rowerowych. Z uwagi na fakt, iż Stare Pole jest ważną stacją kolejową między Malborkiem a Elblągiem, doprowadzono do niego szlaki rowerowe województwa warmińsko-mazurskiego czerwony Szlak Mennonitów z Raczek Elbląskich przez Rozgart, Szaleniec, Kławki, Krzyżanowo (wytyczony w roku 2013) oraz czarny Szlak Mennonitów ze Zwierzeńskiego Pola do Żuławki Sztumskiej przez Zwierzno, Złotnicę i Stalewo (również wytyczony w roku 2013). Ponadto przez Żuławkę Sztumską prowadzi niebieski szlak Kościołów Powiśla z Mikołajek Pomorskich do Dzierzgonia, wytyczony w roku 2011. 4
2. KILOMETRAŻ TRASY Kilometraż trasy (w oparciu o ślad GPS) jest następujący: Lp. km (rosnąco) km (malejąco) Miejsce etapowe 1 37,5 0 Stare Pole PKP 2 36,3 1,2 Krzyżanowo 3 34,5 3 Parwark 4 33,2 4,3 Klecie 5 29 8,5 Królewo Malborskie 6 26 11,5 Janówka 7 18,5 19 Ząbrowo 8 15,3 22,2 Fiszewo 9 10,5 27 Szaleniec 10 8 29,5 Stalewo 11 6 31,5 Żuławka Sztumska 12 3,3 34,2 Złotowo 13 1 36,5 Krzyżanowo 14 0 37,5 Stare Pole PKP 3. ATRAKCJE NA TRASIE Walory krajobrazowe i widokowe Trasa prowadzi przez teren pogranicza Żuław Malborskich i Elbląskich, a jej południowa część (okolice Żuławki Sztumskiej) fragmentem krawędzi wysoczyzny Pojezierza Iławskiego. Północny fragment, między Janówką a Ząbrowem biegnie przez nie zamieszkałe tereny doliny Nogatu. Większa część obszaru, przez który przebiega, to typowo równinny teren Żuław. krajobraz ma charakter antropogeniczny. W przeszłości były to bagna i rozlewiska, osuszane od średniowiecza przez człowieka. Na pierwszy rzut oka jest to krajobraz monotonny, jednak posiada kilka cech charakterystycznych i swoisty urok. Jak zatytułował jeden ze swoich albumów znany fotograf żuławski, Marek Opitz, jest to "krajobraz dla konesera". Walorem trasy są zachowane ze średniowiecza układy dróg i kanałów oraz zespoły zabudowy. Od wschodu nad niziną dominują zalesione wzniesienia Wysoczyzny Elbląskiej, na tle której widoczne są zabudowania Elbląga. Od południa natomiast krajobraz urozmaicają pagórki Pojezierza Iławskiego. Znaczna część trasy prowadzi przez odludne tereny, szczególnie w części północnej. 5
Z uwagi na cechy krajobrazu (płaski teren, duża ilość mało uczęszczanych dróg asfaltowych, ciekawe miejscowości), teren Żuław Malborskich ma dobre możliwości rozwoju turystyki rowerowej. Należy jedynie uważać na warunki atmosferyczne, szczególnie silne wiatry oraz deszcz, które mogą znacząco na tym otwartym terenie utrudnić wycieczkę rowerową. Przy planowaniu wyjazdu rowerzyści powinni brać pod uwagę ten czynnik, a trasa powinna mieć możliwość skrócenia w przypadku załamania pogody. Potrzebne są też wiaty i miejsca schronienia w miejscowościach na trasie. ZDJĘCIE 1 KRAJOBRAZ ŻU ŁAWSKI WIDZIANY Z WAŁU NOGATU, FOT. MARCIN SZYDAG IS (MS) Walory przyrodnicze Na opisywanej trasie nie występują obszary i atrakcje przyrodnicze o randze ponadlokalnej. Krajobraz jest otwarty, rolniczy, poza doliną Nogatu brak kompleksów leśnych, rezerwatów przyrody. Ciekawostką jest fakt, iż część trasy przebiega przez tereny depresyjne, położone poniżej poziomu morza. W pobliżu znajduje się najniższy punkt Żuław Wiślanych Raczki Elbląskie. Walory kulturowe - atrakcje i obiekty godne uwagi Opisywana trasa posiada umiarkowaną atrakcyjność pod względem dziedzictwa kulturowego. Szczególnie godne uwagi są pozostałości po osadnictwie mennonickim cmentarz w Szaleńcu, domy podcieniowe w Stalewie i Kleciach. Zobaczyć można również gotyckie kościoły w Żuławce Sztumskiej i Krzyżanowie oraz kościół neogotycki w Starym Polu. W tej ostatniej miejscowości współczesną atrakcją jest pomnik krowy na terenie ośrodka doradztwa rolniczego. 6
Na zwiedzanie atrakcji na szlaku poświęcić należy do godziny czasu, a przejazd trasą (z uwagi na trudną nawierzchnię) zajmie minimum 3-4 godziny (w zależności od warunków pogodowych). Przewidzieć więc na trasę należy około 4-5 godzin. Zdjęcia najciekawszych obiektów na szlaku (autor: audytor szlaku, Marcin Szydagis oraz Paweł Siwek, @fotosiwek) znajdują się poniżej. ZDJĘCIE 2 STARE POLE POMNIK KROWY, FOT. MS. ZDJĘCIE 3 DOM PODCIENIOWY, KLECIE, FOT. MS ZDJĘCIE 4 KOŚCIÓŁ W KRZY ŻANOWIE, FOT. MS ZDJĘCIE 5 CMENTARZ W SZALEŃCU, FOT. PAWE Ł SIWEK ZDJĘCIE 6 BŁOTNISTA DROG A W OKOLICACH FISZEWA, FOT. MS 7
4. ZAGOSPODAROWANIE, RUCH I USŁUGI TURYSTYCZNE NA TRASIE Obszar Żuław Malborskich, poza obszarem i bezpośrednim otoczeniem miasta Malborka, nie jest terenem popularnym wśród turystów. Na opisywanym terenie praktycznie brak jest turystów. Jedynym rozpoznawalnym obiektem na trasie jest cmentarz pomennonicki w Szaleńcu. To jeden z większych, lepiej zachowanych i zadbanych obiektów tego typu na całych Żuławach. Również domy podcieniowe w Kleciach i Stalewie są czasem odwiedzane przez turystów. We wschodniej części trasy, w kierunku na Stalewo, Raczki Elbląskie, jest nieco więcej rowerzystów, gdyż obszar ten należy do silnie promowanej Krainy Kanału Elbląskiego z dużą siecią szlaków turystycznych. W gminie Stare Pole ruch turystyczny generuje głównie turystyka tranzytowa, rozwinięta dzięki drodze krajowej nr 22. Na tego typu gości nastawione są obiekty w Starym Polu. Noclegi oferuje Ośrodek Doradztwa Rolniczego, głównie dla uczestników szkoleń tam organizowanych. Ponadto pewien ruch generują targi i imprezy rolne, organizowane również w Starym Polu. Przez teren objęty analizą podróżuje niewielka liczba turystów rowerowych długodystansowych (w tym zagranicznych). Okolice Jeziora Druzno oraz zabytki pomennonickie odwiedza niewielka liczba rowerzystów turystów jednodniowych, głównie z Elbląga. Jednak zaobserwować można rosnącą liczbę turystów rowerowych oraz jednodniowych wycieczkowiczy (ci ostatni głównie z Trójmiasta), Interesują się przede wszystkim dziedzictwem kulturowym - podróżują nieznakowanym "Szlakiem Mennonitów", odwiedzają domy podcieniowe i gotyckie kościoły. Na analizowanym terenie poza dwoma szlakami, kończącymi się w Starym Polu, praktycznie brak zagospodarowania turystycznego. W większych miejscowościach na szlaku znajdują się sklepy spożywcze, w których rowerzyści mogą dokonać małych zakupów (napoje, produkty spożywcze). Brak jest placówek gastronomicznych rowerzysta zdany jest na swoje zapasy i ofertę lokalnych sklepów. W gminie Stare Pole znajdują się dwa obiekty noclegowe (109 miejsc noclegowych) oraz cztery kwatery agroturystyczne (31 miejsc noclegowych). Jedno z tych gospodarstw, należące do państwa Tomczyk w Starym Polu, zadeklarowało chęć uzyskania standardu obiektu przyjaznego rowerom. Liczba kwater na terenie gminy jest niewielka, ale w związku z małym natężeniem ruchu turystycznego obecnie wystarczająca jak na potrzeby rowerzystów. 8
5. DOSTĘPNOŚĆ TRASY KOMUNIKACJĄ PUBLICZNĄ, WĘZŁY KOMUNIKACYJNE Trasa cechuje się umiarkowaną dostępnością komunikacyjną. Jedynym węzłem komunikacyjnym jest miejscowość Stare Pole, położona przy drodze krajowej nr 22 oraz linii kolejowej Elbląg Malbork. Na stacji tej zatrzymuje się kilkanaście pociągów dziennie, są to elektryczne zespoły trakcyjne, którymi można przewozić rowery. W miejscowości Żuławka Sztumska krzyżują się dwa szlaki rowerowe jest to lokalny węzeł szlaków turystycznych. 6. NAWIERZCHNIA I BEZPIECZEŃSTWO ROWERZYSTÓW Trasa posiada bardzo różnorodną nawierzchnię. Fragmenty w okolicach Starego Pola oraz Królewa Malborskiego to dobre drogi asfaltowe. Jednak duża część trasy, szczególnie fragment północny oraz wschodni, to odcinki o nawierzchni gruntowej (błotnistej, szczególnie w okolicach Fiszewa), bruki (Ząbrowo, Klecie) lub płyty betonowe (Ząbrowo). Fragmenty prowadzące po wale wzdłuż Nogatu to miejscami ścieżki porośnięte wysoką trawą. Trasa prowadzi drogami o niskim natężeniu ruchu samochodowego i można ją określić jako bezpieczną. Nawierzchnię określić można ogólnie jako trudną. Na trasę polecić można rowery górskie z szeroki oponami lub rowery trekkingowe dostosowane do jazdy terenowej. 7. ŚLAD GPS I PROFIL HIPSOMETRYCZNY TRASY Plik.gpx zawierający ślad trasy stanowi załącznik do niniejszego opracowania, wraz ze zdjęciami z trasy. Natomiast profil hipsometryczny prezentowany jest poniżej. Na trasie znajdują się dwa niewielkie podjazdy na wały Nogatu w części północnej oraz podjazd na krawędź wysoczyzny, na której znajduje się miejscowość Żuławka Sztumska. Oba podjazdy łagodne. RYSUNEK 2 PROFIL HIPSOMETRYCZNY TRASY (OPRACOWANY NA PODSTAWIE ŚLADU GPS) 9
8. MOŻLIWOŚCI SIECIOWANIA OFERTY I ROZWOJU PRODUKTÓW TURYSTYKI ROWEROWEJ Na trasie istnieją umiarkowane możliwości rozwoju oferty turystyki rowerowej. W oparciu o wizję lokalną, rozmowy prowadzone z kwaterodawcami na trasie i rozmowy prowadzone w trakcie szkoleń, realizowanych w ramach projektu współpracy w którego ramach przygotowano niniejszy raport oraz informacje z lokalnych grup działania, uczestniczących w projekcie współpracy, wskazać można następujące kierunki działań: 1) Nadanie statusu kwater "przyjaznych rowerzystom" dla 1-2 obiektów na trasie. Z uwagi na dotychczas złożone deklaracje, rekomenduje się wstępnie do tego obiekt państwa Tomczyk w Starym Polu, ew. obiekt ODR (jako miejsce biwakowe możliwość rozbicia namiotów i skorzystania z zaplecza sanitarnego). 2) Opracowanie trasy w formie wycieczki i umieszczenie na portalu informacyjnym, z zastrzeżeniem, że jest to trasa o charakterze MTB (wyczynowa). 3) Wykonaniu tablicy informacyjnej w Starym Polu (informacja o całym szlaku), ew. uzupełnienie oznakowania atrakcji na szlaku domy podcieniowe, cmentarz mennonicki, dojazd do kwater przyjaznych rowerzystom. Ponieważ trasa ta ma charakter wyczynowy, nie jest niezbędne nadmierne poszerzanie oferty ten rodzaj aktywności i profil odbiorcy nie wymaga dodatkowych działań w zakresie inwestycji i promocji. 9. REKOMENDACJE W ZAKRESIE OZNAKOWANIA Trasa z uwagi na swoją specyfikę nie wymaga specjalnego oznakowania. Wskazane jest ustawienie drogowskazów na ważniejszych skrzyżowaniach: Tablica informacyjna na stacji PKP Stare Pole Centrum Starego Pola Krzyżanowo (rozwidlenie trasy) Królewo Malborskie (dojazd do kościoła) Stalewo (dojazd do cmentarza) Żuławka Sztumska (węzeł szlaków). 10. ZAŁĄCZNIKI Załącznikami do niniejszego opracowania na płycie CD są: 1) Plik GPS śladu (do umieszczenia na stronach internetowych) - format.gpx. 2) dokumentacja fotograficzna (11 zdjęć - obiekty i fragmenty tras). 10