FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Folia Univ. Agric. Stetin. 2008, Oeconomica 261 (50), 33 44 Grzegorz SPYCHALSKI WDROŻENIE PLANU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH W POLSCE W LATACH 2004 2006 RURAL DEVELOPMENT PLAN IMPLEMENTATION IN POLAND IN 2004 2006 Katedra Ekonomii, Akademia Rolnicza ul. Żołnierska 47, 71-210 Szczecin Abstract.The aim of the paper is to present the process of Rural Development Plan in Poland implementation in the period 2004 2006 as the measure of Polish food economy and agriculture financial support. There is a description of Polish rural development policy in the first years of European Union membership and the role of Plan in its implementation. Then one can find particular measures of the Plan together with their aims and rules and the numbers of beneficiaries connected with the amount of money payed within the measures. Moreover some future solutions for the Plan measures are described according to the new programming period 2007 2013. Generally speaking Rural Development Plan is the mechanism of support the sustainable development of Polish rural areas and apart from economic objectives comprises the ecological and social ones. This instrument implementation allow for introduction of seven basic measures with total allocation of public money from EU and domestic budgets equals 3.59 bln of euro. Słowa kluczowe: działania, plan rozwoju obszarów wiejskich, wdrażanie. Key words: implementation, Rural Development Plan, measures. WSTĘP Rolnictwo jako część systemu ekonomicznego, odpowiedzialna za wytwarzanie surowców do produkcji żywności w większości wysoko rozwiniętych krajów świata, uzyskuje specjalny status w ramach mechanizmów polityki gospodarczej. Wynika to przede wszystkim z uzależnienia produkcji rolnej od czynników przyrodniczych, dłuższego cyklu produkcyjnego oraz oddziaływania rolnictwa na funkcje pozaekonomiczne o charakterze środowiskowym i kulturowym. W związku z tym w kształtowaniu warunków rozwoju rolnictwa wyłącza się je z uniwersalnych regulacji rynkowych i poddaje oddziaływaniu szczególnych instrumentów wspierających gospodarstwa rolne. Polityka rolna w tym aspekcie to złożony system oddziaływań finansowych, organizacyjnych i strukturalnych, pozwalających producentowi rolnemu osiągać relatywnie wyższe dochody i stabilizować zmienne otoczenie przyrodniczo-rynkowe (Hunek 1999). Szczególne mechanizmy polityki rolnej obowiązują w Unii Europejskiej, która gwarantuje rolnikom wszystkich państw członkowskich dopłaty do powierzchni użytków rolnych i inne formy wspomagania działalności i rozwoju.
34 G. Spychalski MATERIAŁ I METODY Polska wstępując do struktur wspólnoty europejskiej, także przyjęła cały zestaw narzędzi wspólnej polityki rolnej odpowiednio zmodyfikowany na lata 2004 2006, czyli w okresie starego programowania, finansowany z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR). Z Sekcji Orientacji pochodziły środki na sektorowy program operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora rolno-żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich 2004 2006, zaś z Sekcji Gwarancji płatności bezpośrednie oraz plan rozwoju obszarów wiejskich, wspierający zrównoważony rozwój rolnictwa i terenów niezurbanizowanych. Ten ostatni program (PROW), jako zestaw narzędzi uzupełniających (towarzyszących) wspólną politykę rolną, jest przedmiotem analizy niniejszego opracowania. Jego treść oparto na danych źródłowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, która pełni funkcję instytucji płatniczej dla większości instrumentów wsparcia polskiego rolnictwa. Wykorzystano przy tym podczas formułowania konkluzji metodę analizy porównawczej, statystyki opisowej oraz wnioskowania dedukcyjnego. WYNIKI I DYSKUSJA Instrumenty planu rozwoju obszarów wiejskich W pierwszych trzech latach członkostwa Polski w Unii Europejskiej polityka rolna, wspierająca rozwój obszarów wiejskich, została podzielona na dwa obszary. Pierwszy obszar, finansowany z Sekcji Gwarancji, służyć miał poprawie kondycji ekonomicznej polskich gospodarstw rolnych oraz uruchomieniu procesów zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich (Obwieszczenie... 2004). Drugi obszar ma charakter strukturalny i służy przede wszystkim poprawie konkurencyjności polskich producentów rolnych na zintegrowanym rynku wspólnotowym (rys. 1). Polityka strukturalna (fundusz spójności) Wspólna polityka rolna Cel 1: Regiony opóźnione w rozwoju Narodowy plan rozwoju 1. SPO Wzrost konkurencyjności gospodarki 2. SPO Rozwój zasobów ludzkich 3. SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwoju obszarów wiejskich Sekcja Orientacji 4. SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 5. SPO Transport i gospodarka morska 6. SPO Ochrona środowiska i gospodarka wodna 7. ZPORR Rozwój regionalny 8. Pomoc techniczna FILAR II Plan rozwoju obszarów wiejskich (PROW) renty strukturalne zalesienia gruntów rolnych programy rolno-środowiskowe LFA gospodarstwa niskotowarowe dostosowanie do standardów grupy producentów rolnych pomoc techniczna Sekcja Gwarancji FILAR I Płatności bezpośrednie Sekcja Gwarancji Inicjatywy wspólnotowe (INTERREG, EQUAL) Rys. 1. Dwukierunkowa polityka rozwoju obszarów wiejskich Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (2006).
Wdrożenie planu rozwoju obszarów wiejskich 35 Jak wynika z rys. 1, w zakresie mechanizmów gwarantujących jednym z filarów jest Plan rozwoju obszarów wiejskich (PROW) zgodny z przepisami Rozporządzenia WE 1257/99 o wspieraniu rozwoju wsi oraz Rozporządzenia Komisji Europejskiej (KE) 445/2002, ustanawiającego szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia wspólnot. Celem PROW jest wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich i polepszenie kondycji gospodarstw rolnych. W ten sposób do celów czysto ekonomicznych polityki rolnej dodano cele ekologiczne oraz społeczne. Lista działań objętych planem została przedstawiona w tab. 1 wraz z przydziałem środków finansowych. Tabela 1. Budżet Planu rozwoju obszarów wiejskich Wyszczególnienie Wydatki publiczne w okresie programowania 2004 2006 [mln euro] ogółem wkład UE 1. Renty strukturalne 534,88 427,904 2. Wspieranie gospodarstw niskotowarowych 293,10 234,40 3. Wspieranie działalności rolniczej na obszarach ONW 905,00 723,96 4. Wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawa dobrostanu zwierząt 218,90 175,03 5. Zalesianie gruntów rolnych 91,70 73,32 6. Grupy producentów rolnych 17,40 13,86 7. Dostosowanie gospodarstw do standardów UE 687,00 549,53 8. Pomoc techniczna 22,00 17,50 9. Uzupełnienie płatności bezpośrednich 682,42 545,896 10. Projekty zatwierdzone w ramach Rozporządzenia (KE) nr 1268/1999 (Program SAPARD) 140,00 105,00 Razem 3 592,40 2 866,40 Oprócz klasycznych instrumentów unijnych, takich jak renty strukturalne czy wsparcie programów rolno-środowiskowych, w Planie znalazły się specjalne polskie mechanizmy, czyli dostosowanie gospodarstw do standardów UE i wspieranie gospodarstw niskotowarowych. Płatności do obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) zostały podzielone na kampanie odpowiadające dopłatom bezpośrednim, zaś nazwa działania 10 oznacza pomoc w zakresie programu SAPARD, finansująca wnioski przewyższające pulę pierwotnie alokowaną w tym programie. W ciągu pełnych trzech lat funkcjonowania PROW złożono ogółem 2 496 828 wniosków na osiem działań merytorycznych. W ramach działania 1: Renty strukturalne, które uruchomiono 1 sierpnia 2004 roku, rozpatrzono 56 270 wniosków i wydano 52 857 decyzji przyznających pomoc rolnikom, którzy ukończyli 55 lat i prowadzili przez 10 lat działalność na własny rachunek (rys. 2).
36 G. Spychalski 11000 10000 9936 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 2988 4338 5607 6110 2513 1624 2696 4646 1660 3565 1893 5135 1399 1000 581 588 0 Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Rys. 2. Liczba złożonych wniosków o przyznanie renty strukturalnej (wg województw) W ten sposób osiągnięto w pewnym zakresie cel poprawy struktury obszarowej gospodarstw i przyspieszenia procesu wymiany pokoleń właścicieli. Informacje o obsłudze wniosków o przyznanie renty i o kwotach zrealizowanych płatności w poszczególnych województwach zawarto w tab. 2. Tabela 2. Obsługa wniosków o przyznanie rent strukturalnych oraz kwota zrealizowanych płatności Wnioski podlegające dalszej weryfikacji Wydanie postanowienia o spełnieniu warunków do ubiegania się o rentę Wydane decyzje dotyczące pomocy Kwota zrealizowanych płatności [PLN] Dolnośląskie 2987 2951 2840 72 157 003,39 Kujawsko-pomorskie 4343 4254 4061 107 748 942,12 Lubelskie 5604 5569 5421 135 603 570,87 Lubuskie 582 560 551 14 533 739,41 Łódzkie 6103 5992 5725 150 723 876,01 Małopolskie 2509 2443 2376 55 143 594,47 Mazowieckie 9932 9701 9149 237 274 192.98 Opolskie 1624 1589 1545 40 029 184,44 Podkarpackie 2696 2635 2592 61 593 143,82 Podlaskie 4639 4562 4366 129 963 263,75 Pomorskie 1659 1640 1561 42 120 616,03 Śląskie 1587 1551 1499 34 865 560,12 Świętokrzyskie 3565 3397 3303 80 742 606,13 Warmińsko-mazurskie 1894 1894 1795 50 497 432,82 Wielkopolskie 5142 5011 4805 127 683 610,61 Zachodniopomorskie 1404 1354 1268 33 843 012,64 Razem 56 270 55 103 52 857 1 374 525 259,61
Wdrożenie planu rozwoju obszarów wiejskich 37 Działanie 2: Wspieranie gospodarstw niskotowarowych było ukierunkowane na modernizację gospodarstw uzyskujących niewielkie przychody ze sprzedaży produkcji, głównie w celach samozaopatrzenia. Chodziło o umożliwienie wsparcia ich dochodów (coroczny transfer 1250 euro) oraz poszerzenie działalności rolniczej i pozarolniczej. Działanie uruchomiono 1 lutego 2005 roku; do końca 2006 roku złożono ogółem 177 607 wniosków, głównie z przeznaczeniem na zakup maszyn rolniczych i zwierząt gospodarskich (rys. 3). 16% 30% 12% 42% zakup zwierząt gospodarkich zakup lub dzierżawa gruntu rolnego zakup maszyn rolniczych inne Rys. 3. Zadeklarowane cele pośrednie Najwięcej wniosków złożono w oddziałach regionalnych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa województw lubelskiego, mazowieckiego i świętokrzyskiego, a najmniej w województwach lubuskim i zachodniopomorskim. Obsługa administracyjna tych wniosków pozwoliła na wydanie 146 352 decyzji dotyczących przyznania pomocy rolnikom, którzy otrzymali w ramach tego działania płatności na łączną kwotę 626 296,00 tys. zł (tab. 3). Tabela 3. Obsługa złożonych wniosków o wsparcie gospodarstw niskotowarowych, według województw Liczba spraw złożonych Liczba spraw rozpatrywanych Liczba wydanych decyzji dotyczących pomocy Kwota zrealizowanych płatności [PLN] Dolnośląskie 3345 3236 2722 14 070 126,62 Kujawsko-pomorskie 7179 6855 6080 25 864 173,94 Lubelskie 30 447 29 665 25 918 109 069 385,70 Lubuskie 1339 1304 1118 5 936 884,14 Łódzkie 22 106 21 607 18 164 74 881 255,24 Małopolskie 15 787 15 398 13 549 56 052 914,94 Mazowieckie 28 737 27 976 22 944 98 375 009,04 Opolskie 1878 1835 1609 7 886 671,32 Podkarpackie 11 462 11 072 9960 48 791 161,54 Podlaskie 8739 8522 7505 33 227 676,46 Pomorskie 4220 4091 3274 15 708 798,82 Śląskie 2973 2896 2225 9 213 474,60 Świętokrzyskie 22 951 21 929 18 781 72 337 396,12 Warmińsko-mazurskie 2856 2788 2432 10 905 578,20 Wielkopolskie 11 364 10 923 8601 37 957 437,10 Zachodniopomorskie 2224 2119 1470 6 018 080,20 Razem 177 607 172 216 146 352 626 296 023,98
38 G. Spychalski Działanie 3. to wsparcie terenów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) rolniczego, w którym wyróżniono trzy rodzaje obszarów: 1. Obszary górskie powyżej 500 m n.p.m. o szczególnych utrudnieniach topograficznych i klimatycznych, gdzie stawka dopłaty wynosi 320 zł na 1 ha. 2. Obszary nizinne (strefy I i II) o niskiej jakości gleb, z niekorzystnymi warunkami wodnymi, klimatycznymi, niesprzyjającą rzeźbą terenu, niskim wskaźnikiem zaludnienia i znacznym udziałem ludności związanej z rolnictwem stawka dopłaty wynosi od 179 do 264 zł na 1 ha. 3. Obszary ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami, gdzie co najmniej 50% powierzchni znajduje się powyżej 350 m n.p.m., które spełniają przynajmniej dwa z poniższych kryteriów: średnia wielkość gospodarstwa wynosi poniżej 7,5 ha, występują gleby zagrożone erozją wodną, zaprzestano prowadzenia działalności rolniczej w co najmniej 25% ogólnej liczby gospodarstw, udział trwałych użytków zielonych w strukturze użytków rolnych jest wyższy niż 40%. Tutaj stawka dopłaty wynosi 264 zl na 1 ha. W poszczególnych latach beneficjenci składali wnioski z tytułu ONW w liczbie 628 762 w 2004 roku, 708 675 w 2005 roku i 717 635 w 2006 roku. Kwoty zrealizowanych na bazie tych wniosków płatności przedstawia tab. 4. Tabela 4. Zrealizowane płatności ONW w poszczególnych kampaniach Zrealizowane płatności [PLN] kampania 2004 r. kampania 2005 r. kampania 2006 r. razem płatności Dolnośląskie 41 744 469,75 45 990 640,35 46 773 455,07 134 508 565,17 Kujawsko-pomorskie 62 830 725,84 67 064 339,90 68 282 544,26 198 177 610,00 Lubelskie 76 606 298,60 84 939 111,63 85 807 724,41 247 353 134,64 Lubuskie 34 489 634,29 38 327 103,03 39 976 165,61 112 792 902,93 Łódzkie 86 187 653,90 95 981 764,07 97 021 283,84 279 190 701,81 Małopolskie 45 831 195,14 51 932 423,78 52 183 250,80 149 946 869,72 Mazowieckie 209 601 864,27 235 002 328,06 238 489 017,20 683 093 209,53 Opolskie 9 817 671,97 10 432 060,78 10 549 071,51 30 798 804,26 Podkarpackie 36 570 216,40 41 656 674,80 42 138 444,60 120 365 335,80 Podlaskie 149 711 842,43 170 704 328,27 175 164 683,39 495 580 854,09 Pomorskie 55 638 331,44 61 447 773,89 63 311 026,54 180 397 131,87 Śląskie 15 526 816,54 18 940 438,40 19 342 341,59 53 809 596,53 Świętokrzyskie 30 572 741,34 35 598 640,46 36 455 352,48 102 626 734,28 Warmińsko-mazurskie 86 356 222,92 92 775 828,37 94 714 575,38 273 846 626,67 Wielkopolskie 151 357 219,85 160 554 583,87 161 324 034,08 473 235 837,80 Zachodniopomorskie 51 852 436,15 56 215 025,22 57 899 030,31 165 966 491,68 Razem Polska 1 144 695 340,83 1 267 563 064,88 1 289 432 001,07 3 701 690 406,78 Działanie 4. to wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawa dobrostanu zwierząt. Ma ono służyć: promocji systemów produkcji zgodnych z wymogami środowiska naturalnego, ochronie i kształtowaniu krajobrazu oraz siedlisk gatunków dzikiej flory i fauny,
Wdrożenie planu rozwoju obszarów wiejskich 39 ochronie zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich, a także poprawie stanu świadomości ekologicznej społeczności wiejskiej. Rolnik zdecydowany na wdrożenie programu rolno-środowiskowego może wybrać jeden z siedmiu pakietów (przedsięwzięć): 1. Rolnictwo zrównoważone (SO1) 2. Rolnictwo ekologiczne (SO2) 3. Utrzymanie łąk ekstensywnych (PO2) 4. Utrzymanie pastwisk ekstensywnych (PO2) 5. Ochrona wód i gleb (KO1) 6. Strefy buforowe (KO2) 7. Zachowanie lokalnych ras zwierząt gospodarskich (GO1). Wnioskodawca może uzyskać płatności z tytułu uruchomienia od jednego do trzech pakietów na podstawie przygotowanego planu rolno-środowiskowego. Niektóre z pakietów można wdrażać jedynie w tzw. strefach priorytetowych, których wykaz znajduje się w załączniku nr 3 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt. Ogółem do końca 2006 roku rolnicy w całej Polsce zadeklarowali realizację 115 141 pakietów rolno-środowiskowych. W ramach postępowania administracyjnego wydano 102 178 decyzji o przyznaniu pomocy, które umożliwiły wypłatę wsparcia na łączną kwotę 719 949 371 PLN (tab. 5). Tabela 5. Liczba wniosków o płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolno-środowiskowych, według województw Liczba pakietów ogółem Liczba wydanych decyzji Kwota zrealizowanych płatności [PLN] Dolnośląskie 4591 3870 50 287 547,11 Kujawsko-pomorskie 6604 5609 38 057 870,93 Lubelskie 16 350 15 093 69 731 404,42 Lubuskie 3787 3524 49 386 649,80 Łódzkie 7380 6384 21 970 638,05 Małopolskie 7264 6066 22 643 070,47 Mazowieckie 10 547 9616 43 690 275,64 Opolskie 3347 3200 23 371 649,93 Podkarpackie 7673 6785 45 343 713,92 Podlaskie 6585 5816 27 468 361,54 Pomorskie 7627 6621 61 605 238,38 Śląskie 1938 1696 10 993 710,50 Świętokrzyskie 9761 8584 25 305 892,97 Warmińsko-mazurskie 4459 3909 49 091 820,26 Wielkopolskie 10 528 9476 75 188 561,91 Zachodniopomorskie 6700 5929 105 812 966,07 Razem 115 141 102 178 719 949 371,90 Źródło: System Informacji Zarządczej ARiMR (2007).
40 G. Spychalski Działanie 5. to zalesianie gruntów rolnych o niskiej przydatności dla rolnictwa w celu powiększenia obszarów leśnych, utrzymania oraz wzmocnienia ich ekologicznej stabilności. Chodzi tu o zmniejszenie fragmentacji kompleksów leśnych i tworzenie korytarzy ekologicznych. Beneficjentami pomocy finansowej są rolnicy (osoby fizyczne lub spółdzielcze), którzy przeznaczyli pod zalesienie działkę o minimalnej powierzchni 0,3 ha, na której do dnia złożenia wniosku była prowadzona działalność rolnicza. Warunkiem otrzymania dotacji była pielęgnacja założonej uprawy leśnej przez 5 lat od dnia wykonania zalesienia, zgodnie z planem zalesienia i przepisami o lasach. Oprócz wsparcia na założenie plantacji, w wysokości 4300 5900 zł na 1 ha, rolnicy otrzymują premię pielęgnacyjną wypłacaną przez pięć lat w wysokości 420 100 zł na 1 ha, a także premię zalesieniową, czyli ryczałt za utracone dochody z działalności rolniczej w wysokości 1400 zł na 1 ha, gdy producent uzyskuje co najmniej 20% dochodów z rolnictwa i 360 zł, gdy rolnik uzyskuje mniej niż 20% dochodów z działalności rolniczej. W poszczególnych latach wyraźnie wzrastało zainteresowanie beneficjentów tym działaniem w roku 2004 złożono 2229 wniosków, w 2005 4484, a w 2006 6263 wnioski o płatność na zalesianie gruntów rolnych. Powierzchnia gruntów rolnych, która została zamieniona na plantacje leśne, wyniosła w 2004 roku 062 ha, w roku 2005 17 420 ha, a w roku 2006 46 343 ha. Kwoty zrealizowanych płatności w poszczególnych kampaniach, z podziałem na województwa, przedstawia tab. 6. Tabela 6. Kwota zrealizowanych płatności za zalesienie gruntów rolnych, według województw Kwota zrealizowanych płatności [PLN] kampania 2004 r. kampania 2005 r. kampania 2006 r. Dolnośląskie 4 108 950,10 5 343 301,00 3 113 191,60 Kujawsko-pomorskie 3 276 809,82 6 108 230,90 1 260 289,40 Lubelskie 3 365 719,90 7 363 073,60 4 393 806,70 Lubuskie 1 766 524,43 4 984 891,60 641 382,30 Łódzkie 2 857 728,90 4 309 872,40 1 837 426,90 Małopolskie 545 579,50 1 164 215,60 153 569,20 Mazowieckie 5 812 698,25 19 924 453,10 7 736 611,30 Opolskie 600 214,40 569 441,30 373 909,90 Podkarpackie 4 629 386,51 8 694 555,70 2 561 707,10 Podlaskie 3 603 218,53 5 306 546,40 1 146 598,00 Pomorskie 5 387 501,90 7 951 572,20 3 544 014,80 Śląskie 470 701,60 2 784 281,40 1 318 607,80 Świętokrzyskie 2 611 862,50 3 378 961,30 441 692,10 Warmińsko-mazurskie 5 194 031,40 21 454 264,70 14 160 927,70 Wielkopolskie 3 479 946,50 5 223 529,40 1 207 000,30 Zachodniopomorskie 3 227 622,50 6 247 752,00 1 391 140,90 Razem 49 138 486,74 110 808 942,60 45 281 876,00
Wdrożenie planu rozwoju obszarów wiejskich 41 Kolejne działanie 6. to dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej, uruchomione 1 lutego 2005 roku; jego celem jest uzupełnienie wymagań weterynaryjnych w produkcji mleka, środowiskowych przy składowaniu nawozów naturalnych i dobrostanu zwierząt w produkcji drobiu. Pomoc dla beneficjentów miała wynosić pierwotnie 243,4 mln euro, ale zainteresowanie było tak duże, że budżet działania powiększono do 637 mln euro (po realokacji z innych działań). Producenci chcąc uzyskać pomoc o łącznej wartości 25 000 euro na gospodarstwo, spełniać musieli następujące kryteria produkcyjne: w gospodarstwach wg schematu nawozowego powinni posiadać minimum 5 DJP na 1 ha użytków rolnych, a produkcja azotu nie powinna przekraczać 170 kg na ha u.r.; w przypadku schematu mleczarskiego wymogiem było utrzymywanie w gospodarstwie nie więcej niż 30 krów produkujących mleko na sprzedaż; w przypadku schematu kurzego pomoc mogła być przekazana tym fermom, które znalazły się w wykazie zakładów o niedostosowanym systemie utrzymania drobiu (44 fermy kurze wymienione w załączniku 12 do traktatu akcesyjnego). W ramach tego działania rozpatrzono w ARiMR ponad 73 tysiące wniosków, głównie w województwach wielkopolskim, mazowieckim i kujawsko-pomorskim (rys. 4). 18000 16000 14000 13 686 14 771 15 990 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 694 3154 576 6068 989 670 739 6402 4871 692 1636 4584 1375 Dolnośląskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Kujawskopomorskie Warmińskomazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Rys. 4. Liczba złożonych wniosków o pomoc finansową na dostosowanie do standardów UE (wg województw) Zdecydowana większość złożonych wniosków dotyczyła schematu nawozowego (90,7%), co oznacza, że w ramach działania finansowano przede wszystkim budowę płyt gnojowych. Podczas obsługi wniosków o pomoc finansową a następnie o płatność zrealizowano łącznie płatności sięgające prawie 2 mld złotych (tab. 7).
42 G. Spychalski Tabela 7. Informacja o liczbie złożonych wniosków o pomoc oraz o kwotach zrealizowanych płatności w ramach działania 6: Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów UE PROW Wnioski złożone i rozpatrywane Zrealizowane płatności [PLN] Dolnośląskie 677 13 188 400,81 Kujawsko-pomorskie 13 329 351 320 565,42 Lubelskie 3053 72 840 427,97 Lubuskie 566 16 478 593,12 Łódzkie 5878 148 449 792,54 Małopolskie 952 21 742 201,11 Mazowieckie 13 926 381 963 024,32 Opolskie 651 17 201 827,87 Podkarpackie 703 15 801 159,14 Podlaskie 6060 183 821 477,02 Pomorskie 4629 110 458 474,49 Śląskie 666 16 769 508,34 Świętokrzyskie 1498 34 100 962,93 Warmińsko-mazurskie 4407 135 756 888,86 Wielkopolskie 15 178 407 778 049,62 Zachodniopomorskie 1301 26 065 954,42 Razem Działanie 73 474 1 953 737 307,98 Ostatnim działaniem Planu rozwoju obszarów wiejskich (poza pomocą techniczną) jest wspomaganie grup producentów rolnych uruchomione 15.12.2004 roku. Jego celem jest podniesienie dochodów rolników w ramach gospodarowania wspólnego poprzez obniżenie kosztów produkcji, poprawę jej jakości, organizację systemu sprzedaży i stworzenie wspólnych zasad informowania o produkcji o wielkości zbiorów i dostępności produktów. Pomoc przyznawana była na współfinansowanie kosztów zakładania i funkcjonowania grupy producentów w określonych sektorach w pierwszych pięciu latach ich istnienia. Wielkość pomocy jest naliczana jako odsetek wartości produkcji sprzedanej netto i wyprodukowanej w gospodarstwach członków grupy. Tabela 8 przedstawia liczbę wniosków składanych w latach 2004 2006 w ramach tego działania oraz kwoty wypłacone na pomoc w poszczególnych województwach. Tabela 8. Obsługa wniosków o pomoc dla grup producentów rolnych Liczba złożonych wniosków o pomoc Liczba złożonych wniosków o płatność Liczba wydanych decyzji dotyczących przyznania płatności Kwota zrealizowanych płatności [PLN] Dolnośląskie 11 3 3 193 150,75 Kujawsko-pomorskie 21 17 13 1 887359,70 Lubelskie 4 2 2 107 439,61 Lubuskie 4 5 4 1 265 849,41 Łódzkie 0 0 0 0,00 Małopolskie 3 5 4 568 779,34 Mazowieckie 3 2 2 109 757,14 Opolskie 12 9 7 936 392,11 Podkarpackie 5 6 3 211 757,55 Podlaskie 0 0 0 0,00 Pomorskie 3 5 5 884 568,06 Śląskie 0 0 0 0,00 Świętokrzyskie 1 0 0 0,00 Warmińsko-mazurskie 2 1 1 385 493,00 Wielkopolskie 18 15 12 2 561 927,68 Zachodniopomorskie 3 2 2 10 188,52 Razem 90 72 58 9 122 662,87
Wdrożenie planu rozwoju obszarów wiejskich 43 PODSUMOWANIE Celem Planu rozwoju obszarów wiejskich było wspieranie zrównoważonego rozwoju polskich terenów wiejskich oraz polepszenie kondycji gospodarstw rolnych. Stanowi on szczególny instrument polityki rolnej wkomponowany w zestaw działań Unii Europejskiej, ale uwzględniający specyfikę i sytuację polskiej gospodarki żywnościowej. Oprócz klasycznych mechanizmów, towarzyszących wspólnej polityce rolnej, takich jak renty strukturalne czy zalesienia wspomaga on dostosowanie polskiego rolnictwa do standardów wspólnego rynku oraz promuje utrzymanie żywotności ekonomicznej gospodarstw niskotowarowych. Równocześnie sprzyja ekologizacji działalności rolniczej poprzez przedsięwzięcia rolnośrodowiskowe i dotowanie produkcji na terenach o gorszym potencjale agroklimatycznym. Choć realizacja Planu jeszcze trwa i będzie ostatecznie zakończona w roku 2008, już dzisiaj można stwierdzić, że cała alokacja finansowa w kwocie ponad 3,5 mld euro zostanie wykorzystana. Zakontraktowano bowiem wszystkie działania merytoryczne do pełnych limitów finansowych, a w niektórych schematach konieczne były redukcje z powodu dużej liczby złożonych projektów. Największym zainteresowaniem beneficjentów cieszyły się renty strukturalne i wsparcie gospodarstw niskotowarowych, a także przedsięwzięcia rolno-środowiskowe i dostosowanie do standardów Unii Europejskiej. Większość działań PROW 2004 2005 znalazła się w nowym programie rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007 2013, co oznacza ich kontynuację w ramach kolejnego budżetu Unii Europejskiej. W systemie wdrożeniowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa już można składać wnioski o pomoc dla grup producentów rolnych i zalesianie gruntów rolnych, podobnie jak wnioski o wspieranie terenów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Połączenie działań inwestycyjnych ze środowiskowymi pozwoli uzyskać efekty rozwojowe o charakterze stabilizacyjnym zgodnym z ogólnymi regułami wspólnej polityki rolnej UE. Jednocześnie może się to przyczynić do wyraźnego podziału beneficjentów polskiej polityki rolnej na grupę rozwojowych towarowych gospodarstw produkcyjnych i tych odbiorców pomocy publicznej, którzy wytwarzając głównie na samozaopatrzenie, przyczyniają się do poprawy jakości środowiska przyrodniczego i krajobrazu rolniczego. PIŚMIENNICTWO Hunek T. 1999. Uwarunkowania strategii rozwoju wsi i rolnictwa w Polsce. PAN, Warszawa. Materiały wewnętrzne Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 2006. MRiRW, Warszawa. Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 listopada 2004 r. w sprawie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. MP z 2004 r., nr 56, poz. 958. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt. DzU z 2004 r., nr 174, poz. 1809. System Informacji Zarządczej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. 2007. ARiMR, Warszawa.