PROGNOZA WPŁYWÓW I WYDATKÓW FUNDUSZU EMERYTALNEGO

ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH DEPARTAMENT STATYSTYKI PROGNOZA WPŁYWÓW I WYDATKÓW FUNDUSZU EMERYTALNEGO DO 2050 ROKU WARSZAWA, LISTOPAD 2003

SPIS TREŚCI Spis treści...2 Wstęp...3 Najważniejsze zmiany wprowadzone w modelu...4 Najważniejsze założenia...4 Prognoza demograficzna...4 Założenia modelowe...4 Parametry...5 Wyniki prognozy...8 Zastrzeżenie...8 Zmiany sytuacji demograficznej w Polsce. Starzenie się społeczeństwa...8 Uwagi do wyników prognozy...13 Syntetyczne omówienie wyników prognozy...13 Spis tabel i wykresów...15 Wyniki tabele i wykresy...16 Dodatek A Analiza wrażliwości...44 Dodatek B Prognoza ludności Polski do 2050 roku, I.E. Kotowska, R. Serek...47 2

Wstęp Zgodnie z zapisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych istnieje obowiązek sporządzania wieloletniej prognozy wpływów i wydatków funduszu emerytalnego wyodrębnionego w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Prognoza ta ma stanowić podstawę gospodarki finansowej Funduszu Rezerwy Demograficznej. Prezentowana w opracowaniu prognoza została sporządzona w oparciu o aktuarialny model wpływów i wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (model FUS03) stworzony w Departamencie Statystyki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Prognoza, której wyniki zawiera niniejsza publikacja jest drugą z kolei prognozą mającą spełnić wymagania art. 61 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wyniki poprzedniej prognozy zostały przedstawione w listopadzie 2002 r. Bieżącą edycję prognozy wzbogacono o analizę wrażliwości na zmiany najważniejszych założeń makroekonomicznych i parametrów. Dodatkowo powiększono zakres wyników o stan Funduszu Rezerwy Demograficznej na koniec roku. 3

Najważniejsze zmiany wprowadzone w modelu W modelu FUS03 w porównaniu do poprzedniego modelu uwzględniono zmiany przepisów wprowadzone ustawami: - ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (...) (Dz. U. Nr 56 poz. 498); - ustawą z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199 poz. 1673); - ustawą z dnia 11 października 2002 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (...) (Dz. U. Nr 181 poz. 1515). Ponadto uwzględniono dane z 2002 r. oraz częściowe dane z roku 2003. Najważniejsze założenia Prognoza demograficzna W modelu wykorzystane zostały dwie prognozy demograficzne: Prognoza ludności Polski do 2050 roku, I.E. Kotowska, R. Serek, prognoza demograficzna do 2030 r., Główny Urząd Statystyczny. Pierwsza z wymienionych prognoz wykorzystywana jest w trzech wariantach: podstawowym, fertility (wersja autorska) oraz mortality (szczegóły: patrz dodatek B), druga natomiast - pełni w modelu rolę pomocniczą. Założenia modelowe W modelu przyjęto następujące założenia: 1. stały w czasie stosunek stopy bezrobocia dla mężczyzn do stopy bezrobocia dla kobiet; 2. jednostajny rozkład urodzeń w ciągu roku; 3. dla każdego rodzaju świadczenia emerytalno-rentowego: jednostajne rozkłady prawdopodobieństwa utraty w ciągu roku statusu uprawnionego do tego świadczenia z powodu: dokonania zamiany, utraty uprawnień i śmierci, pod warunkiem, że dane zdarzenie nastąpi; 4. rozłączność zdarzeń, o których mowa w punkcie 3; 4

5. prawdopodobieństwo, że osoba w wieku stu lat przeżyje jeszcze rok wynosi zero; zatem 101 lat jest w modelu nieprzekraczalnym wiekiem; 6. dla każdego rodzaju świadczenia emerytalno-rentowego: jednostajny rozkład przejścia na to świadczenie w ciągu roku pod warunkiem, że przejście w danym roku nastąpi; 7. fundusz emerytalny zasilany jest wyłącznie wpływami składkowymi; 8. wskaźnik waloryzacji składek ustalany jest w oparciu o wartości roczne wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych oraz wskaźnika przyrostu sumy podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne; 9. dla potrzeb wyliczania wysokości nowoprzyznanej emerytury z tzw. nowego systemu zakłada się, że składka płacona jest raz w roku (jednorazowa składka roczna). Parametry Wyniki uzyskane w efekcie przeliczenia modelu zależą w sposób zasadniczy od parametrów scenariusza takich jak: stopa bezrobocia, wskaźnik wzrostu wynagrodzeń, wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych, ściągalność składek i in. Oprócz wymienionych powyżej, model zasilany jest przez szereg parametrów o charakterze technicznym. Szczególnym parametrem jest wybór scenariusza prognozy demograficznej jednego z trzech dostępnych scenariuszy ze wspomnianej wcześniej Prognozy ludności Polski do 2050 roku (patrz dodatek B). W poniższych tabelach (Tabele od 1.1 do 1.3) zestawiono najważniejsze parametry poszczególnych wariantów: parametry makroekonomiczne, ściągalność składek na ubezpieczenia społeczne, roczny wskaźnik waloryzacji składek, a także scenariusz prognozy demograficznej. Założenia na lata 2003 2006 dotyczące inflacji, wzrostu wynagrodzeń i bezrobocia przygotowano na podstawie prognoz Ministerstwa Finansów. 5

Tabela 1.1 Wybrane parametry - wariant nr 1 wersja prognozy demograficznej: Scenariusz Podstawowy rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 1. stopa bezrobocia *) 20,4% 19,8% 18,3% 16,8% 16,3% 15,8% 15,3% 14,8% 14,4% 13,9% 13,4% 12,9% 12,4% 10,0% 8,0% 7,1% 6,7% 6,4% 6,2% 6,0% 2. wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych 100,7% 102,0% 102,8% 102,9% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 3. wskaźnik realnego wzrostu wynagrodzeń 102,5% 102,0% 101,8% 102,2% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 101,5% 101,5% 101,0% 101,0% 101,0% 101,0% 101,0% 101,0% 4. ściągalność składek 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 97,5% 5. roczny wskaźnik waloryzacji składek 102,59% 104,76% 106,03% 106,65% 105,30% 104,98% 104,86% 104,83% 104,71% 104,44% 104,28% 104,05% 103,47% 103,13% 102,55% 102,55% 102,35% 102,06% 101,73% 101,70% Tabela 1.2 Wybrane parametry - wariant nr 2 wersja prognozy demograficznej: Scenariusz Mortality rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 1. stopa bezrobocia *) 20,4% 20,8% 20,6% 20,4% 20,1% 19,8% 19,5% 19,2% 18,8% 18,4% 17,8% 17,2% 16,4% 12,2% 10,3% 10,0% 10,0% 10,0% 10,0% 10,0% 2. wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych 100,7% 102,0% 102,8% 102,9% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 3. wskaźnik realnego wzrostu wynagrodzeń 102,5% 101,5% 101,0% 101,0% 101,0% 101,0% 101,0% 101,0% 101,0% 101,0% 101,0% 101,0% 101,0% 101,0% 100,5% 100,5% 100,5% 100,5% 100,5% 100,5% 4. ściągalność składek 97,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 96,5% 5. roczny wskaźnik waloryzacji składek 102,71% 104,19% 104,77% 104,93% 104,08% 104,21% 104,13% 104,12% 104,02% 103,78% 103,67% 103,50% 103,39% 103,00% 102,31% 102,26% 102,08% 101,79% 101,44% 101,37% *) stopa bezrobocia zdefiniowana zgodnie z Badaniem Aktywności Ekonomicznej Ludności GUS 6

Tabela 1.3 Wybrane parametry - wariant nr 3 wersja prognozy demograficznej: Scenariusz Podstawowy rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 1. stopa bezrobocia *) 20,4% 19,8% 18,3% 16,8% 15,3% 14,1% 13,1% 12,2% 11,5% 10,8% 10,3% 9,8% 9,4% 7,8% 6,7% 6,0% 5,5% 5,1% 4,8% 4,5% 2. wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych 100,7% 102,0% 102,8% 102,9% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 3. wskaźnik realnego wzrostu wynagrodzeń 102,5% 102,1% 101,9% 102,3% 102,5% 102,5% 102,5% 102,5% 102,5% 102,5% 102,5% 102,5% 102,5% 102,5% 102,5% 102,5% 102,0% 102,0% 102,0% 102,0% 4. ściągalność składek 97,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 98,5% 5. roczny wskaźnik waloryzacji składek 102,46% 104,61% 105,84% 106,43% 105,76% 105,69% 105,41% 105,26% 105,04% 104,71% 104,50% 104,24% 104,01% 103,56% 103,44% 103,50% 102,96% 102,69% 102,38% 102,35% *) stopa bezrobocia zdefiniowana zgodnie z Badaniem Aktywności Ekonomicznej Ludności GUS 7

Wyniki prognozy Zastrzeżenie Model prognostyczny opracowany został zgodnie z metodami matematyki aktuarialnej. Generowane przez niego wyniki bardzo silnie zależą od przyjętych założeń oraz od jakości dostępnych danych. Odchylenia przyszłych realizacji od wyników prognozy będą konsekwencją przyjętych założeń oraz będą wynikały z istoty zjawisk losowych. Zmiany sytuacji demograficznej w Polsce. Starzenie się społeczeństwa. Procesy demograficzne, poprzez swój bardzo silny, bezpośredni wpływ na liczby emerytów i ubezpieczonych - oddziałują istotnie na sytuację finansową funduszu emerytalnego. Wyniki pięćdziesięcioletniej prognozy demograficznej (I.E. Kotowska, R. Serek) należy w tym kontekście uznać za co najmniej niepokojące. Przy względnie stabilnym poziomie liczebności całej populacji Polski (we wszystkich scenariuszach liczba ludności rośnie do około 2020 r., po czym spada osiągając w 2050 r. 92-97% poziomu z roku 2002) istotnie zmienia się jej struktura wiekowa. We wszystkich wariantach przez cały okres prognozy liczba ludności w wieku poprodukcyjnym rośnie i w 2050 r. osiąga poziom przeszło dwukrotnie większy niż w 2002 r. Populacja osób w wieku produkcyjnym do 2010 r. wzrasta, po czym zaczyna maleć. W ostatnim roku prognozy liczba ludności w wieku produkcyjnym w porównaniu do roku 2002 jest mniejsza o 25% w scenariuszu podstawowym, o 21% w scenariuszu fertility, o 24% w scenariuszu mortality. W zależności od wariantu udział populacji w wieku poprodukcyjnym w całej populacji rośnie z 15% w 2002 r. do 31-35% w 2050 r. Udział ludności w wieku produkcyjnym rośnie z 62% w 2002 r. do około 64,5% w 2009 r., po czym zmienia się osiągając w 2050 r. poziom około 50%. Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym w 2050 r. w stosunku do analogicznej liczby z roku 2002 jest mniejsza (w zależności od scenariusza) o 22-36%, przy czym najmniejszy spadek obserwujemy w scenariuszu fertility. Niekorzystne zmiany w strukturze populacji dobrze obrazuje stosunek liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym. We wszystkich scenariuszach począwszy od 2006 r. iloraz ten rośnie. W 2002 r. na 1000 osób w wieku produkcyjnym przypadały średnio 243 osoby w wieku poprodukcyjnym. W 2050 r. liczba ta w zależności od scenariusza wynosi 650 w scenariuszu podstawowym, 617 w scenariuszu fertility oraz 697 w scenariuszu mortality. We wszystkich scenariuszach przez większość lat rośnie także 8

współczynnik obciążenia ekonomicznego (rozumiany jako iloraz liczby osób w wieku nieprodukcyjnym do liczby osób w wieku produkcyjnym) i w 2050 r. osiąga poziom przeszło półtorakrotnie większy niż w 2002 r. W scenariuszu mortality w ostatnim roku prognozy liczba osób w wieku nieprodukcyjnym jest większa od liczby osób w wieku produkcyjnym (na 1000 osób w wieku produkcyjnym przypada średnio 1012 osób w wieku nieprodukcyjnym). Bardziej szczegółowe informacje zawierają Tabele 2. i 3. W Tabeli 2. przedstawiono w trzech wariantach prognozę liczby osób w podziale na ekonomiczne grupy wieku: przedprodukcyjny (poniżej 18 lat), produkcyjny (mężczyźni od 18 do 64 lat, kobiety od 18 do 59 lat) i poprodukcyjny (mężczyźni powyżej 64 lat, kobiety powyżej 59 lat) patrz również Wykres 1a oraz Wykres 1b. Tabela 3 ukazuje natomiast udziały grup ekonomicznych w całej populacji. 9

Tabela 2. Populacja w podziale na ekonomiczne grupy wieku *) [tys.] 2002 2010 2020 2030 2040 2050 a) Scenariusz podstawowy Populacja ogółem 38 230 39 036 39 361 38 471 36 844 35 013 z tego: -w wieku przedprodukcyjnym 8 851 7 431 7 654 6 905 5 806 5 644 -w wieku produkcyjnym 23 626 25 202 23 296 22 106 20 756 17 803 -w wieku poprodukcyjnym 5 749 6 402 8 411 9 460 10 282 11 566 b) Scenariusz "fertility" Populacja ogółem 38 230 39 118 39 760 39 319 38 280 37 208 z tego: -w wieku przedprodukcyjnym 8 851 7 514 8 048 7 635 6 764 6 895 -w wieku produkcyjnym 23 626 25 202 23 301 22 224 21 234 18 746 -w wieku poprodukcyjnym 5 749 6 402 8 411 9 460 10 282 11 566 c) Scenariusz "mortality" Populacja ogółem 38 230 39 014 39 315 38 646 37 546 36 104 z tego: -w wieku przedprodukcyjnym 8 851 7 430 7 649 6 907 5 817 5 658 -w wieku produkcyjnym 23 626 25 170 23 224 22 072 20 829 17 942 -w wieku poprodukcyjnym 5 749 6 414 8 441 9 666 10 900 12 503 *) w 2002 r. bez wieku nieustalonego źródło: Prognoza ludności Polski do 2050 roku, I.E. Kotowska, R. Serek z wyjątkiem 2002r. - Ludność. Stan i Struktura Demograficzno-Społeczna (Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań, Powszechny Spis Rolny), Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, sierpień 2003 Tabela 3. Udziały poszczególnych grup ekonomicznych w całej populacji 2002 2010 2020 2030 2040 2050 a) Scenariusz podstawowy Populacja: -w wieku przedprodukcyjnym 23% 19% 19% 18% 16% 16% -w wieku produkcyjnym 62% 65% 59% 57% 56% 51% -w wieku poprodukcyjnym 15% 16% 21% 25% 28% 33% b) Scenariusz "fertility" Populacja: -w wieku przedprodukcyjnym 23% 19% 20% 19% 18% 19% -w wieku produkcyjnym 62% 64% 59% 57% 55% 50% -w wieku poprodukcyjnym 15% 16% 21% 24% 27% 31% c) Scenariusz "mortality" Populacja: -w wieku przedprodukcyjnym 23% 19% 19% 18% 15% 16% -w wieku produkcyjnym 62% 65% 59% 57% 55% 50% -w wieku poprodukcyjnym 15% 16% 21% 25% 29% 35% 10

Wykres 1a. Populacja w podziale na ekonomiczne grupy wieku scenariusz podstawowy 45 40 35 30 [mln] 25 20 15 10 5 0 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 2036 2038 2040 2042 2044 2046 2048 2050 scenariusz "fertility" 45 40 35 30 [mln] 25 20 15 10 5 0 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 2036 2038 2040 2042 2044 2046 2048 2050 scenariusz "mortality" 45 40 35 30 [mln] 25 20 15 10 5 0 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032 2034 2036 2038 2040 2042 2044 2046 2048 2050 w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym

Wykres 1b. Populacja w podziale na ekonomiczne grupy wieku - wykres dla wybranych lat scenariusz podstawowy 30 25 20 [mln] 15 10 5 0 2002 2010 2020 2030 2040 2050 rok scenariusz "fertility" 30 25 20 [mln] 15 10 5 0 2002 2010 2020 2030 2040 2050 rok scenariusz "mortality" 30 25 20 [mln] 15 10 5 0 2002 2010 2020 2030 2040 2050 rok w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym

Uwagi do wyników prognozy 1. Saldo roczne jest różnicą wpływów i wydatków funduszu emerytalnego w danym roku, jest to zatem wynik finansowy z wyłącznie rocznej działalności funduszu. 2. W wynikach prognozy po stronie wpływów uwzględniono wyłącznie wpływy składkowe. Przy obliczeniach wpływów wzięto pod uwagę: odpływ części składek do otwartych funduszy emerytalnych, odpływ części składek do Funduszu Rezerwy Demograficznej, ograniczenie rocznej podstawy wymiaru składek do trzydziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, przekazywanie z budżetu państwa składek za osoby przebywające na urlopach wychowawczych i pobierające zasiłki macierzyńskie. 3. W wydatkach funduszu emerytalnego obok wydatków na emerytury uwzględniono odpis na działalność Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. 4. Liczba osób podlegających ubezpieczeniu emerytalnemu nie obejmuje osób przebywających na urlopach wychowawczych i pobierających zasiłki macierzyńskie. 5. Liczba emerytów obejmuje wszystkie osoby, które pobierają emerytury finansowane z funduszu emerytalnego wyodrębnionego w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. 6. Przez współczynnik obciążenia systemowego należy rozumieć iloraz liczby emerytów do liczby osób objętych ubezpieczeniem emerytalnym. 7. Wydolność systemu emerytalnego zdefiniowano jako iloraz wpływów i wydatków funduszu. Kategoria ta (zaproponowana przez autorów modelu prognostycznego) ma charakter jakościowy, w czytelny sposób opisuje w jakim stopniu bieżące potrzeby systemu emerytalnego są zaspokajane bieżącymi składkami. Syntetyczne omówienie wyników prognozy Istota zjawisk losowych, długi horyzont czasowy prognozy, przyjęte założenia, a także dostępne dane powodują, że prezentowane wyniki należy traktować jako realizacje trzech scenariuszy. W dwóch wariantach (warianty nr 1 i 3) od pewnego momentu aż do końca horyzontu prognozy fundusz emerytalny generuje nadwyżkę. Dodatnie saldo roczne najwcześniej 13

osiągane jest w wariancie nr 3 w 2036 roku. W wariancie nr 1 dodatnie saldo roczne po raz pierwszy odnotowuje się w 2049 r. W wariancie nr 2 fundusz emerytalny przez cały okres prognozy generuje deficyt. Należy dodać, że we wszystkich wariantach obserwujemy najpóźniej od 2027 r. (wariant nr 2) rosnącą tendencję salda rocznego zdyskontowanego 1 na rok 2002. Podobnie wzrost zdyskontowanego salda występuje we wszystkich wariantach w latach 2008 2012. Natomiast we wszystkich wariantach w latach 2005 2007 oraz 2014 2021 zdyskontowany deficyt funduszu emerytalnego pogłębia się. Wydatki funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny spadają z poziomu około 23 24% w 2005 r. do 11,61% w wariancie nr 1, 17,27% w wariancie nr 2 oraz 8,88% w wariancie nr 3 w 2050 r. Analogicznie mierzone wpływy wykazują we wszystkich wariantach tendencję malejącą (oprócz roku 2009) i osiągają w ostatnim roku prognozy poziom około 12%. Wzrost wpływów (mierzonych jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny) w 2009 r. związany jest z zaprzestaniem odprowadzania części składki na ubezpieczenie emerytalne do Funduszu Rezerwy Demograficznej. Miarą efektywności systemu emerytalnego, zaproponowaną przez autorów, jest jego wydolność. We wszystkich prezentowanych wariantach wydolność systemu emerytalnego w ostatnim roku prognozy jest wyższa niż w roku 2005. Największy wzrost wydolności obserwujemy w wariancie nr 3 wzrost o 76 punktów procentowych w 2050 r. w porównaniu do 2005 r., a najmniejszy w wariancie nr 2 o 12 punktów procentowych. W wariancie nr 1 wzrost ten wynosi 44 punkty procentowe. Warto dodać, że we wszystkich wariantach najpóźniej od 2027 r. wydolność systemu emerytalnego rośnie aż do ostatniego roku prognozy. Najniższą wydolność w latach 2005 2050 obserwujemy w roku 2007 w wariancie nr 2 54%, a najwyższą w roku 2050 w wariancie nr 3 blisko 136%. We wszystkich wariantach liczba ubezpieczonych (ubezpieczenie emerytalne) w latach 2005 2017 rośnie, a w latach 2022 2050 maleje osiągając w 2050 r. poziom 12,2 12,7 mln ubezpieczonych. Liczba emerytów w ostatnim roku prognozy jest większa w porównaniu do roku 2005 o około 40% w wariancie nr 1, o około 69% w wariancie nr 2 oraz o około 37% w wariancie nr 3. We wszystkich publikowanych wariantach współczynnik obciążenia systemowego w latach 2007 2013 maleje, a w latach 2014 2050 rośnie osiągając w 2050 r. poziom wyższy niż w roku 2005. Największy wzrost omawianego współczynnika obserwujemy w wariancie nr 2 wzrost o blisko 83% w stosunku do 2005 r., a najmniejszy w wariancie nr 3 o około 1 Jako stopę dyskontową przyjęto założoną uprzednio stopę inflacji. 14

45%. W 2005 r. na 1000 ubezpieczonych przypada, w zależności od wariantu, średnio 298-309 osób pobierających emeryturę. W ostatnim roku prognozy liczba ta wynosi 454 osoby w wariancie nr 1, 564 osoby w wariancie nr 2 oraz 433 osoby w wariancie nr 3. Szczegółowe wyniki prognozy zestawiono w tabelach oraz zilustrowano na wykresach. Spis tabel i wykresów Tabela 4. Saldo roczne funduszu emerytalnego Tabela 5. Wpływy składkowe do funduszu emerytalnego Tabela 6. Wydatki funduszu emerytalnego Tabela 7. Saldo roczne funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny Wykres 2. Saldo roczne funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny Tabela 8. Wpływy składkowe do funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny Tabela 9. Wydatki funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny Wykres 3. Wpływy i wydatki roczne funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny Tabela 10. Saldo roczne funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. Wykres 4. Saldo roczne funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. Tabela 11. Wpływy składkowe do funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. Tabela 12. Wydatki funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. Wykres 5. Wpływy i wydatki roczne funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. Tabela 13. Wydolność systemu emerytalnego Wykres 6. Wydolność systemu emerytalnego Tabela 14. Liczba ubezpieczonych (ubezpieczenie emerytalne) - stan na koniec roku Tabela 15. Liczba emerytów - stan na koniec roku Wykres 7. Liczby ubezpieczonych i emerytów Tabela 16. Współczynnik obciążenia systemowego Wykres 8. Współczynnik obciążenia systemowego Tabele 17.1-3, Wykresy 9.1-3 wyniki dla poszczególnych wariantów wraz z wykresami Tabela 18. Stan Funduszu Rezerwy Demograficznej na koniec roku 15

Wyniki tabele i wykresy 16

Tabela 4. Saldo roczne funduszu emerytalnego [mln zł] rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005-24 934-26 398-24 109 2006-26 539-29 069-25 413 2007-27 697-30 946-26 045 2008-27 464-31 114-25 205 2009-25 898-30 048-23 054 2010-24 948-29 521-21 601 2011-24 118-29 125-20 280 2012-24 043-29 468-19 722 2013-24 300-30 117-19 530 2014-25 410-31 510-20 231 2015-27 371-33 384-21 542 2020-36 339-42 715-27 842 2025-40 995-51 263-29 110 2030-38 339-54 363-19 709 2035-29 167-53 610-3 353 2040-17 269-51 361 17 089 2045-6 572-48 843 35 632 2050 3 306-42 540 52 707 17

Tabela 5. Wpływy składkowe do funduszu emerytalnego [mln zł] rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005 35 325 33 982 35 787 2006 37 541 35 231 38 092 2007 39 372 36 282 40 341 2008 41 165 37 461 42 727 2009 44 305 39 854 46 466 2010 46 468 41 317 49 168 2011 48 692 42 810 51 910 2012 50 848 44 230 54 566 2013 52 997 45 645 57 201 2014 55 074 47 004 59 746 2015 56 814 48 344 62 220 2020 65 873 55 637 75 246 2025 75 885 61 314 90 627 2030 85 910 67 594 110 222 2035 97 092 74 506 130 872 2040 108 377 81 248 153 589 2045 118 453 86 742 176 542 2050 128 311 91 649 201 104 18

Tabela 6. Wydatki funduszu emerytalnego [mln zł] rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005 60 259 60 380 59 896 2006 64 079 64 300 63 505 2007 67 069 67 229 66 386 2008 68 629 68 574 67 932 2009 70 203 69 902 69 520 2010 71 416 70 838 70 769 2011 72 810 71 935 72 189 2012 74 891 73 697 74 288 2013 77 297 75 762 76 731 2014 80 484 78 514 79 977 2015 84 185 81 728 83 763 2020 102 212 98 352 103 088 2025 116 880 112 576 119 737 2030 124 249 121 957 129 931 2035 126 259 128 116 134 225 2040 125 646 132 609 136 500 2045 125 025 135 585 140 910 2050 125 004 134 189 148 398 19

Tabela 7. Saldo roczne funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005-9,69% -10,55% -9,34% 2006-9,56% -11,04% -9,11% 2007-9,37% -11,24% -8,70% 2008-8,77% -10,80% -7,84% 2009-7,82% -9,97% -6,71% 2010-7,12% -9,37% -5,89% 2011-6,52% -8,85% -5,20% 2012-6,17% -8,60% -4,77% 2013-5,94% -8,45% -4,47% 2014-5,93% -8,52% -4,40% 2015-6,14% -8,71% -4,46% 2020-6,82% -9,39% -4,62% 2025-6,55% -10,03% -3,93% 2030-5,35% -9,54% -2,17% 2035-3,58% -8,50% -0,31% 2040-1,90% -7,46% 1,34% 2045-0,66% -6,64% 2,43% 2050 0,31% -5,47% 3,15% 20

4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% Wykres 2. Saldo roczne funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3

Tabela 8. Wpływy składkowe do funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005 13,72% 13,58% 13,87% 2006 13,52% 13,37% 13,66% 2007 13,32% 13,18% 13,47% 2008 13,15% 13,00% 13,29% 2009 13,37% 13,22% 13,52% 2010 13,26% 13,11% 13,40% 2011 13,15% 13,01% 13,30% 2012 13,05% 12,91% 13,19% 2013 12,95% 12,81% 13,09% 2014 12,85% 12,71% 12,99% 2015 12,75% 12,61% 12,89% 2020 12,36% 12,23% 12,50% 2025 12,12% 11,99% 12,25% 2030 11,99% 11,86% 12,11% 2035 11,93% 11,81% 12,05% 2040 11,92% 11,80% 12,04% 2045 11,92% 11,80% 12,04% 2050 11,92% 11,80% 12,04% 22

Tabela 9. Wydatki funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005 23,41% 24,14% 23,21% 2006 23,07% 24,41% 22,77% 2007 22,70% 24,42% 22,16% 2008 21,92% 23,79% 21,13% 2009 21,19% 23,19% 20,22% 2010 20,38% 22,48% 19,29% 2011 19,67% 21,86% 18,49% 2012 19,22% 21,50% 17,96% 2013 18,89% 21,26% 17,56% 2014 18,78% 21,23% 17,39% 2015 18,89% 21,32% 17,35% 2020 19,19% 21,63% 17,12% 2025 18,67% 22,02% 16,18% 2030 17,34% 21,40% 14,28% 2035 15,52% 20,31% 12,36% 2040 13,82% 19,26% 10,70% 2045 12,58% 18,44% 9,61% 2050 11,61% 17,27% 8,88% 23

30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Wykres 3. Wpływy i wydatki roczne funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny 2005 2006 2007 2008 2009 2048 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2049 2050 wpływy wydatki wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3

Tabela 10. Saldo roczne funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. [mln zł] rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005-23 614-25 000-22 833 2006-24 426-26 754-23 389 2007-24 992-27 923-23 501 2008-24 295-27 524-22 297 2009-22 461-26 061-19 994 2010-21 213-25 101-18 367 2011-20 105-24 278-16 905 2012-19 649-24 083-16 118 2013-19 470-24 131-15 649 2014-19 960-24 752-15 892 2015-21 079-25 710-16 590 2020-25 347-29 795-19 421 2025-25 899-32 386-18 391 2030-21 938-31 107-11 278 2035-15 116-27 784-1 738 2040-8 106-24 110 8 022 2045-2 794-20 766 15 149 2050 1 273-16 381 20 296 25

30 20 10 0-10 -20-30 -40 Wykres 4. Saldo roczne funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. [mld zł] 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3

Tabela 11. Wpływy składkowe do funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. [mln zł] rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005 33 455 32 183 33 892 2006 34 551 32 426 35 058 2007 35 526 32 739 36 401 2008 36 416 33 139 37 797 2009 38 425 34 565 40 299 2010 39 511 35 131 41 806 2011 40 590 35 687 43 272 2012 41 556 36 147 44 595 2013 42 463 36 572 45 831 2014 43 262 36 923 46 932 2015 43 754 37 231 47 917 2020 45 948 38 808 52 486 2025 47 942 38 736 57 256 2030 49 159 38 678 63 070 2035 50 320 38 614 67 827 2040 50 874 38 139 72 097 2045 50 362 36 880 75 059 2050 49 410 35 293 77 442 27

Tabela 12. Wydatki funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. [mln zł] rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005 57 069 57 183 56 725 2006 58 977 59 179 58 448 2007 60 518 60 662 59 902 2008 60 711 60 663 60 094 2009 60 886 60 625 60 293 2010 60 723 60 232 60 173 2011 60 695 59 965 60 177 2012 61 205 60 230 60 713 2013 61 934 60 703 61 480 2014 63 222 61 675 62 824 2015 64 833 62 940 64 508 2020 71 295 68 603 71 907 2025 73 841 71 122 75 646 2030 71 097 69 785 74 348 2035 65 436 66 399 69 565 2040 58 980 62 249 64 075 2045 53 156 57 646 59 910 2050 48 137 51 674 57 145 28

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Wykres 5. Wpływy i wydatki roczne funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. [mld zł] 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 wpływy wydatki wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3

Tabela 13. Wydolność systemu emerytalnego rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005 59% 56% 60% 2006 59% 55% 60% 2007 59% 54% 61% 2008 60% 55% 63% 2009 63% 57% 67% 2010 65% 58% 69% 2011 67% 60% 72% 2012 68% 60% 73% 2013 69% 60% 75% 2014 68% 60% 75% 2015 67% 59% 74% 2020 64% 57% 73% 2025 65% 54% 76% 2030 69% 55% 85% 2035 77% 58% 98% 2040 86% 61% 113% 2045 95% 64% 125% 2050 103% 68% 136% 30

160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% Wykres 6. Wydolność systemu emerytalnego 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3

Tabela 14. Liczba ubezpieczonych (ubezpieczenie emerytalne) [tys.] - stan na koniec roku rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005 13 528 13 236 13 539 2006 13 879 13 399 13 895 2007 14 141 13 617 14 287 2008 14 391 13 827 14 636 2009 14 622 14 026 14 940 2010 14 871 14 239 15 241 2011 15 064 14 412 15 473 2012 15 220 14 547 15 653 2013 15 355 14 685 15 801 2014 15 427 14 763 15 875 2015 15 484 14 864 15 926 2020 15 547 15 160 15 874 2025 15 433 15 048 15 621 2030 15 234 14 821 15 398 2035 14 886 14 478 15 052 2040 14 301 13 930 14 475 2045 13 444 13 111 13 625 2050 12 551 12 236 12 734 32

Tabela 15. Liczba emerytów [tys.] - stan na koniec roku rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005 4 071 4 084 4 041 2006 4 149 4 178 4 110 2007 4 095 4 122 4 051 2008 4 043 4 068 3 995 2009 4 000 4 022 3 949 2010 3 930 3 950 3 877 2011 3 920 3 940 3 861 2012 3 940 3 964 3 875 2013 3 968 3 998 3 898 2014 4 048 4 085 3 972 2015 4 127 4 172 4 045 2020 4 533 4 665 4 428 2025 4 777 5 045 4 653 2030 4 834 5 280 4 694 2035 4 916 5 573 4 759 2040 5 132 6 012 4 960 2045 5 450 6 534 5 269 2050 5 700 6 906 5 516 33

18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Wykres 7. Liczby ubezpieczonych i emerytów ubezpieczeni emeryci [mln] 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3

Tabela 16. Współczynnik obciążenia systemowego rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005 0,30 0,31 0,30 2006 0,30 0,31 0,30 2007 0,29 0,30 0,28 2008 0,28 0,29 0,27 2009 0,27 0,29 0,26 2010 0,26 0,28 0,25 2011 0,26 0,27 0,25 2012 0,26 0,27 0,25 2013 0,26 0,27 0,25 2014 0,26 0,28 0,25 2015 0,27 0,28 0,25 2020 0,29 0,31 0,28 2025 0,31 0,34 0,30 2030 0,32 0,36 0,30 2035 0,33 0,38 0,32 2040 0,36 0,43 0,34 2045 0,41 0,50 0,39 2050 0,45 0,56 0,43 35

0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Wykres 8. Współczynnik obciążenia systemowego 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3

Tabela 17.1 Zbiorcze zestawienie wyników dla wariantu nr 1 Kwoty nominalne 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Saldo roczne [mln zł] -24 934-26 539-27 697-27 464-25 898-24 948-24 118-24 043-24 300-25 410-27 371-36 339-40 995-38 339-29 167-17 269-6 572 3 306 Wpływy składkowe [mln zł] 35 325 37 541 39 372 41 165 44 305 46 468 48 692 50 848 52 997 55 074 56 814 65 873 75 885 85 910 97 092 108 377 118 453 128 311 Wydatki [mln zł] 60 259 64 079 67 069 68 629 70 203 71 416 72 810 74 891 77 297 80 484 84 185 102 212 116 880 124 249 126 259 125 646 125 025 125 004 Wydolność systemu emerytalnego 59% 59% 59% 60% 63% 65% 67% 68% 69% 68% 67% 64% 65% 69% 77% 86% 95% 103% Kwoty wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny Saldo roczne -9,69% -9,56% -9,37% -8,77% -7,82% -7,12% -6,52% -6,17% -5,94% -5,93% -6,14% -6,82% -6,55% -5,35% -3,58% -1,90% -0,66% 0,31% Wpływy składkowe 13,72% 13,52% 13,32% 13,15% 13,37% 13,26% 13,15% 13,05% 12,95% 12,85% 12,75% 12,36% 12,12% 11,99% 11,93% 11,92% 11,92% 11,92% Wydatki 23,41% 23,07% 22,70% 21,92% 21,19% 20,38% 19,67% 19,22% 18,89% 18,78% 18,89% 19,19% 18,67% 17,34% 15,52% 13,82% 12,58% 11,61% Kwoty zdyskontowane na 2002 r. Saldo roczne [mln zł] -23 614-24 426-24 992-24 295-22 461-21 213-20 105-19 649-19 470-19 960-21 079-25 347-25 899-21 938-15 116-8 106-2 794 1 273 Wpływy składkowe [mln zł] 33 455 34 551 35 526 36 416 38 425 39 511 40 590 41 556 42 463 43 262 43 754 45 948 47 942 49 159 50 320 50 874 50 362 49 410 Wydatki [mln zł] 57 069 58 977 60 518 60 711 60 886 60 723 60 695 61 205 61 934 63 222 64 833 71 295 73 841 71 097 65 436 58 980 53 156 48 137 Liczby - stan na koniec roku Ubezpieczeni [tys.] 13 528 13 879 14 141 14 391 14 622 14 871 15 064 15 220 15 355 15 427 15 484 15 547 15 433 15 234 14 886 14 301 13 444 12 551 Emeryci [tys.] 4 071 4 149 4 095 4 043 4 000 3 930 3 920 3 940 3 968 4 048 4 127 4 533 4 777 4 834 4 916 5 132 5 450 5 700 Współczynnik obciążenia systemowego 0,30 0,30 0,29 0,28 0,27 0,26 0,26 0,26 0,26 0,26 0,27 0,29 0,31 0,32 0,33 0,36 0,41 0,45 37

Wykres 9.1 Wykresy dla wariantu nr 1 80 Saldo roczne, wpływy i wydatki funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. 60 40 20 0-20 -40 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 [mld zł] 2041 2044 2047 2050 saldo roczne wpływy wydatki 18 Liczby ubezpieczonych i emerytów 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 [mln] 2041 2044 2047 2050 ubezpieczeni emeryci Wydolność systemu emerytalnego i współczynnik obciążenia systemowego 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 2041 2044 2047 2050 Saldo roczne, wpływy i wydatki funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 2041 2044 2047 2050 saldo roczne wpływy wydatki wydolność wsp. obciążenia

Tabela 17.2 Zbiorcze zestawienie wyników dla wariantu nr 2 Kwoty nominalne 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Saldo roczne [mln zł] -26 398-29 069-30 946-31 114-30 048-29 521-29 125-29 468-30 117-31 510-33 384-42 715-51 263-54 363-53 610-51 361-48 843-42 540 Wpływy składkowe [mln zł] 33 982 35 231 36 282 37 461 39 854 41 317 42 810 44 230 45 645 47 004 48 344 55 637 61 314 67 594 74 506 81 248 86 742 91 649 Wydatki [mln zł] 60 380 64 300 67 229 68 574 69 902 70 838 71 935 73 697 75 762 78 514 81 728 98 352 112 576 121 957 128 116 132 609 135 585 134 189 Wydolność systemu emerytalnego 56% 55% 54% 55% 57% 58% 60% 60% 60% 60% 59% 57% 54% 55% 58% 61% 64% 68% Kwoty wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny Saldo roczne -10,55% -11,04% -11,24% -10,80% -9,97% -9,37% -8,85% -8,60% -8,45% -8,52% -8,71% -9,39% -10,03% -9,54% -8,50% -7,46% -6,64% -5,47% Wpływy składkowe 13,58% 13,37% 13,18% 13,00% 13,22% 13,11% 13,01% 12,91% 12,81% 12,71% 12,61% 12,23% 11,99% 11,86% 11,81% 11,80% 11,80% 11,80% Wydatki 24,14% 24,41% 24,42% 23,79% 23,19% 22,48% 21,86% 21,50% 21,26% 21,23% 21,32% 21,63% 22,02% 21,40% 20,31% 19,26% 18,44% 17,27% Kwoty zdyskontowane na 2002 r. Saldo roczne [mln zł] -25 000-26 754-27 923-27 524-26 061-25 101-24 278-24 083-24 131-24 752-25 710-29 795-32 386-31 107-27 784-24 110-20 766-16 381 Wpływy składkowe [mln zł] 32 183 32 426 32 739 33 139 34 565 35 131 35 687 36 147 36 572 36 923 37 231 38 808 38 736 38 678 38 614 38 139 36 880 35 293 Wydatki [mln zł] 57 183 59 179 60 662 60 663 60 625 60 232 59 965 60 230 60 703 61 675 62 940 68 603 71 122 69 785 66 399 62 249 57 646 51 674 Liczby - stan na koniec roku Ubezpieczeni [tys.] 13 236 13 399 13 617 13 827 14 026 14 239 14 412 14 547 14 685 14 763 14 864 15 160 15 048 14 821 14 478 13 930 13 111 12 236 Emeryci [tys.] 4 084 4 178 4 122 4 068 4 022 3 950 3 940 3 964 3 998 4 085 4 172 4 665 5 045 5 280 5 573 6 012 6 534 6 906 Współczynnik obciążenia systemowego 0,31 0,31 0,30 0,29 0,29 0,28 0,27 0,27 0,27 0,28 0,28 0,31 0,34 0,36 0,38 0,43 0,50 0,56 39

Wykres 9.2 Wykresy dla wariantu nr 2 80 Saldo roczne, wpływy i wydatki funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. 60 40 20 0-20 -40 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 [mld zł] 2041 2044 2047 2050 saldo roczne wpływy wydatki 16 Liczby ubezpieczonych i emerytów 14 12 10 8 6 4 2 0 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 [mln] 2041 2044 2047 2050 ubezpieczeni emeryci Wydolność systemu emerytalnego i współczynnik obciążenia systemowego 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 2041 2044 2047 2050 Saldo roczne, wpływy i wydatki funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 2041 2044 2047 2050 saldo roczne wpływy wydatki wydolność wsp. obciążenia

Tabela 17.3 Zbiorcze zestawienie wyników dla wariantu nr 3 Kwoty nominalne 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Saldo roczne [mln zł] -24 109-25 413-26 045-25 205-23 054-21 601-20 280-19 722-19 530-20 231-21 542-27 842-29 110-19 709-3 353 17 089 35 632 52 707 Wpływy składkowe [mln zł] 35 787 38 092 40 341 42 727 46 466 49 168 51 910 54 566 57 201 59 746 62 220 75 246 90 627 110 222 130 872 153 589 176 542 201 104 Wydatki [mln zł] 59 896 63 505 66 386 67 932 69 520 70 769 72 189 74 288 76 731 79 977 83 763 103 088 119 737 129 931 134 225 136 500 140 910 148 398 Wydolność systemu emerytalnego 60% 60% 61% 63% 67% 69% 72% 73% 75% 75% 74% 73% 76% 85% 98% 113% 125% 136% Kwoty wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny Saldo roczne -9,34% -9,11% -8,70% -7,84% -6,71% -5,89% -5,20% -4,77% -4,47% -4,40% -4,46% -4,62% -3,93% -2,17% -0,31% 1,34% 2,43% 3,15% Wpływy składkowe 13,87% 13,66% 13,47% 13,29% 13,52% 13,40% 13,30% 13,19% 13,09% 12,99% 12,89% 12,50% 12,25% 12,11% 12,05% 12,04% 12,04% 12,04% Wydatki 23,21% 22,77% 22,16% 21,13% 20,22% 19,29% 18,49% 17,96% 17,56% 17,39% 17,35% 17,12% 16,18% 14,28% 12,36% 10,70% 9,61% 8,88% Kwoty zdyskontowane na 2002 r. Saldo roczne [mln zł] -22 833-23 389-23 501-22 297-19 994-18 367-16 905-16 118-15 649-15 892-16 590-19 421-18 391-11 278-1 738 8 022 15 149 20 296 Wpływy składkowe [mln zł] 33 892 35 058 36 401 37 797 40 299 41 806 43 272 44 595 45 831 46 932 47 917 52 486 57 256 63 070 67 827 72 097 75 059 77 442 Wydatki [mln zł] 56 725 58 448 59 902 60 094 60 293 60 173 60 177 60 713 61 480 62 824 64 508 71 907 75 646 74 348 69 565 64 075 59 910 57 145 Liczby - stan na koniec roku Ubezpieczeni [tys.] 13 539 13 895 14 287 14 636 14 940 15 241 15 473 15 653 15 801 15 875 15 926 15 874 15 621 15 398 15 052 14 475 13 625 12 734 Emeryci [tys.] 4 041 4 110 4 051 3 995 3 949 3 877 3 861 3 875 3 898 3 972 4 045 4 428 4 653 4 694 4 759 4 960 5 269 5 516 Współczynnik obciążenia systemowego 0,30 0,30 0,28 0,27 0,26 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,25 0,28 0,30 0,30 0,32 0,34 0,39 0,43 41

Wykres 9.3 Wykresy dla wariantu nr 3 100 Saldo roczne, wpływy i wydatki funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. 80 60 40 20 0-20 -40 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 [mld zł] 2041 2044 2047 2050 saldo roczne wpływy wydatki 18 Liczby ubezpieczonych i emerytów 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 [mln] 2041 2044 2047 2050 ubezpieczeni emeryci Wydolność systemu emerytalnego i współczynnik obciążenia systemowego 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 2041 2044 2047 2050 Saldo roczne, wpływy i wydatki funduszu emerytalnego wyrażone jako procent sumy rocznych podstaw wymiaru składek na fundusz emerytalny 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% 2005 2008 2011 2014 2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035 2038 2041 2044 2047 2050 saldo roczne wpływy wydatki wydolność wsp. obciążenia

Tabela 18. Stan Funduszu Rezerwy Demograficznej *) na koniec roku [mln zł] w zależności od wariantu prognozy funduszu emerytalnego i technicznej nominalnej rocznej stopy zwrotu netto (po uwzględnieniu kosztów zarządzania) rok wariant nr 1 wariant nr 2 wariant nr 3 2005 1 403 1 385 1 405 techniczna nominalna roczna stopa zwrotu netto (po uwzględnieniu kosztów zarządzania) 8% 5% 4% 3% 2006 2 151 2 095 2 155 2007 3 116 2 998 3 133 2008 4 323 4 113 4 371 2005 1 421 1 403 1 423 2006 2 188 2 132 2 192 2007 3 181 3 061 3 198 2008 4 428 4 214 4 475 2005 1 440 1 421 1 442 2006 2 225 2 168 2 229 2007 3 246 3 125 3 264 2008 4 534 4 317 4 582 2005 1 496 1 476 1 497 2006 2 339 2 281 2 344 2007 3 451 3 325 3 469 2008 4 870 4 643 4 920 *) przy założeniu, że Fundusz Rezerwy Demograficznej zasilany jest wyłącznie wpływami ze składek, odsetkami od kapitału i ewentualnie środkami, o których mowa w art. 58 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych 43

Dodatek A - Analiza wrażliwości W ostatnim etapie prac nad tegoroczną edycją modelu przetestowano wrażliwość generowanych przez model wyników na zmiany zarówno założeń makroekonomicznych jak i parametrów technicznych. Wykonano blisko sto przebiegów modelu, dla których zbiory parametrów tworzono na jeden z dwóch sposobów: albo dokonując niewielkiej zmiany wartości tylko jednego parametru w porównaniu z ustalonym wariantem bazowym, albo budując od początku cały nowy scenariusz różniący się od wariantu bazowego w wielu istotnych miejscach. Na poniższym wykresie (Wykres A.1) zebrano wyniki wszystkich wariantów jakie uzyskano dla kategorii Saldo roczne funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 rok. Wykres A.1 Saldo roczne funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. Analiza wrażliwości. 40 30 20 10 [mld zł] 0-10 -20-30 -40 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 Co typowe dla długoterminowego prognozowania zjawisk losowych, stopień niepewności wyników, a co za tym idzie - ich dyspersja, rośnie wraz z wydłużającym się horyzontem czasowym. Przekłada się to graficznie na charakterystyczny "ogon komety" na wykresie. Obserwujemy jednocześnie silne skupienie wyników wokół wariantu bazowego, co świadczy o niskiej wrażliwości modelu na niewielkie zmiany znacznej liczby parametrów (głównie technicznych). Spośród wariantów testowych wybrano arbitralnie trzy i opisano w zasadniczej części publikacji (dla ułatwienia późniejszych odwołań w tekście, nazwijmy te trzy warianty 44

wariantami publikowanymi). Wykres A.2 przedstawia zmiany w czasie zdyskontowanego salda rocznego funduszu emerytalnego dla trzech publikowanych wariantów na tle pozostałych wariantów testowych. Wykres A.2 Saldo roczne funduszu emerytalnego zdyskontowane na 2002 r. Analiza wrażliwości. Wyróżniono trzy publikowane warianty. 40 30 20 10 0-10 -20-30 -40 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 2033 2034 2035 2036 2037 2038 2039 2040 2041 [mld zł] 2042 2043 2044 2045 2046 2047 2048 2049 2050 Przeprowadzona analiza wrażliwości wykazała silne zróżnicowanie wpływu, jaki na wyniki modelu wywierają zmiany poszczególnych parametrów. Obok parametrów, których nawet bardzo małe odchylenia powodują istotne zmiany wyników (na przykład wskaźnik realnego wzrostu wynagrodzeń), istnieją parametry o marginalnym wpływie na ostateczny wynik generowanej prognozy. Na podstawie zamieszczonych na następnej stronie tabel A.1 i A.2 można prześledzić fluktuacje wpływów i wydatków funduszu emerytalnego w zależności od zmian wartości najważniejszych parametrów o charakterze demograficzno-gospodarczym. Liczby umieszczone w tabelach należy rozumieć jako procentowe odchylenia zdyskontowanych wpływów i wydatków od odpowiednich wartości uzyskanych dla wariantu publikowanego nr 1. Zdecydowano się na wartości zdyskontowane a nie nominalne, aby zapewnić porównywalność z wariantami, gdzie analizie podlegał wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. 45

Tabela A.1 Analiza wrażliwości - wpływy zmiana względem wariantu nr 1 2005 2010 2020 2030 2040 2050 scenariusz prognozy demograficznej - fertility 0,0% 0,0% 0,1% 0,3% 1,4% 3,8% scenariusz prognozy demograficznej - mortality 0,0% -0,2% -0,5% -0,2% 0,6% 1,2% stopa inflacji większa o 1 pp 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% stopa inflacji mniejsza o 1 pp 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% stopa bezrobocia większa o 1 pp -0,9% -0,9% -0,9% -0,9% -0,8% -0,9% stopa bezrobocia mniejsza o 1 pp 0,9% 0,9% 0,9% 0,9% 0,8% 0,9% realny wzrost wynagrodzeń większy o 1 pp 2,0% 7,0% 18,0% 30,2% 43,7% 58,5% realny wzrost wynagrodzeń mniejszy o 1 pp -1,9% -6,6% -15,4% -23,4% -30,6% -37,2% ściągalność składek większa o 1 pp 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% ściągalność składek mniejsza o 1 pp -1,0% -1,0% -1,0% -1,0% -1,0% -1,0% wskaźnik waloryzacji składek większy o 1 pp 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% wskaźnik waloryzacji składek mniejszy o 1 pp 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Tabela A.2 Analiza wrażliwości - wydatki zmiana względem wariantu nr 1 2005 2010 2020 2030 2040 2050 scenariusz prognozy demograficznej - fertility 0,0% 0,0% 0,0% 0,1% 0,2% 0,9% scenariusz prognozy demograficznej - mortality 0,0% -0,2% -0,5% 0,6% 5,9% 9,9% stopa inflacji większa o 1 pp -1,1% -1,1% -0,9% -0,7% -0,5% -0,4% stopa inflacji mniejsza o 1 pp 1,1% 1,1% 0,9% 0,7% 0,5% 0,4% stopa bezrobocia większa o 1 pp 0,0% 0,0% -0,3% -0,5% -0,6% -0,7% stopa bezrobocia mniejsza o 1 pp 0,0% 0,0% 0,3% 0,5% 0,6% 0,7% realny wzrost wynagrodzeń większy o 1 pp 0,2% 1,6% 7,0% 14,1% 23,0% 35,5% realny wzrost wynagrodzeń mniejszy o 1 pp -0,2% -1,5% -6,5% -12,2% -18,4% -25,9% ściągalność składek większa o 1 pp 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% ściągalność składek mniejsza o 1 pp 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% wskaźnik waloryzacji składek większy o 1 pp 0,0% 0,0% 4,8% 11,9% 18,6% 23,3% wskaźnik waloryzacji składek mniejszy o 1 pp 0,0% 0,0% -4,3% -10,1% -15,0% -18,0% Uwaga: wpływy i wydatki funduszu emerytalnego zdyskontowane na rok 2002 46

Dodatek B Prognoza ludności Polski do 2050 roku, I.E. Kotowska, R. Serek, materiał informacyjny Prof. I. E. Kotowska, mgr R. Serek Prognoza ludności Polski do 2050 roku. INFORMACJA DLA ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Niniejsza prognoza została wyznaczona na podstawie danych pochodzących z GUS. Metoda prognozowania różni się jednak od metody przyjętej w projekcji GUS. Podstawową różnicą jest schemat wyznaczania prognoz. W GUS ogólna liczba ludności Polski w kolejnych latach jest wynikiem projekcji wyznaczonej kolejno dla województw z uwzględnieniem podziału terytorialnego oraz według płci. Natomiast prezentowana prognoza została wyznaczona na podstawie współczynników płodności dla kobiet w wieku 14-50 lat oraz współczynników zgonów dla jednorocznych grup wieku otrzymanych z GUS. Za dane wejściowe przyjęliśmy strukturę ludności Polski w 1998 roku, a następnie dokonaliśmy postarzania ludności według powszechnie stosowanego schematu wykorzystując współczynniki zgonów oraz wyznaczając liczbę urodzeń dla poszczególnych lat dla okresu prognozy. Ogólna liczba ludności Polski jest sumą liczby kobiet i mężczyzn. Procedura prognozowania 1. Opracowanie scenariusza podstawowego prognozy demograficznej do 2050r. metodą składnikową (cohort-component method) Wykorzystano dane o współczynnikach płodności i zgonów dla lat 1999-2050 dostarczone przez GUS. Populację wyjściową stanowiła ludność Polski według jednorocznych grup wieku i płci. Prognoza demograficzna obejmowała: prognozę liczby ludności Polski według jednorocznych grup wieku i płci, prognozę liczby urodzeń według wieku matki, prognozę liczby zgonów według wieku i płci, 47

obliczenie współczynników dzietności dla kolejnych lat prognozy, obliczenie tablic trwania życia oraz dalszego oczekiwanego trwania życia kobiet, mężczyzn oraz dla obu płci łącznie. (...) 2. Opracowanie scenariusza FERTILITY prognozy demograficznej według następujących ustaleń: wzrost współczynników płodności (fertility rates) dla poszczególnych grup wieku kobiet taki, by współczynnik dzietności całkowitej (total fertility rate) był w 2029 roku wyższy o 15% od wartości współczynnika wyznaczonej w scenariuszu podstawowym, a następnie pozostaje na tym poziomie do końca okresu prognozy. W pierwszym roku prognozy współczynnik dzietności wzrasta o 2%, by osiągnąć w roku 2030 wzrost o 15%. Zmienione wartości współczynników płodności przy pozostałych parametrach utrzymanych na poziomie zakładanym w scenariuszu podstawowym są podstawą wyznaczenia elementów prognozy demograficznej wymienionych w punkcie 1. Zgodnie z sugestiami OECD użyto hermitowskiej interpolacji dla współczynnika dzietności ogólnej posługując się wielomianem postaci: TFR (t)= -0.000018 t 3 + 0.00064 t 2-0.01127t + 1.3884 dla t=1,2,...,31. Jednak uzyskana w ten sposób ocena zmian współczynnika dzietności ogólnej jest trudna do zaakceptowania dla Polski, szczególnie dla lat 1999-2005. Zaproponowaliśmy więc inną formułę opisu zmian w czasie tego miernika, która prowadzi do osiągnięcia w końcowym roku projekcji przewidzianej wartości. Dla lat 1999-2014 wartości współczynnika dzietności są opisywane następującym wielomianem: TFR (t)= -0.0000002t 5 0.00002 t 4-0.0008 t 3 + 0.0146 t 2-0.0844t + 1.4715 dla t=1,2,...,16 Od 2015r. do 2030 r. zakładamy stały średnioroczny wzrost według stopy 1.00452. (...) 3. Opracowanie scenariusza MORTALITY prognozy demograficznej według następujących ustaleń: spadek współczynników zgonów (mortality rates) dla poszczególnych grup wieku prowadzący do współczynników w roku 2050 niższych o 30% dla mężczyzn oraz o 20% dla kobiet. Oznacza to wzrost e(0) o 3 lata dla mężczyzn oraz zwiększenie się e(65) o mniej niż 2 lata. Osiągnięcie założonych zmian współczynników zgonów dokonuje się poprzez stopniowy spadek tych miar o 3% rocznie dla mężczyzn i 2% dla kobiet. Wyznaczone wartości współczynników zgonów przy pozostałych parametrach 48