Prawo cywilne Orzecznictwo

Zbiory Orzecznictwa Becka Prawo cywilne Orzecznictwo Tom III Wprowadzenie Prof. Krzysztof Pietrzykowski 2. wydanie C.H. Beck

Spis tre ci Wprowadzenie..................................................... Wst p do wydania drugiego.......................................... XIX Wykaz skrótów.................................................... XXI KSI GA CZWARTA. Prawo spadkowe................................ 1 Rozdział I. Przepisy ogólne.......................................... 3. 1.. Dziedziczenie.posiadania........................................ 3. 2.. Przyj cie.oferty.przez.spadkobierców.uprawnionego.................. 4. 3.. Dziedziczenie.uprawnienia.do.potwierdzenia.czynno ci.prawnej......... 6. 4.. Dziedziczenie.praw.i.obowi zków.z.umowy.o.zarz dzie.rzecz.wspóln.... 8. 5.. Dziedziczenie.roszczenia.z.art..231..1.KC.......................... 9. 6...Raty.alimentacyjne.wymagalne.za. ycia.uprawnionego.jako.prawa. wchodz ce.w.skład.spadku... 10. 7. Dziedziczenie.roszcze.wynikaj cych.z.umowy.do ywocia............. 11. 8.. Dziedziczenie.prawa.do.grobu.................................... 13. 9...Dziedziczenie.odpowiedzialno ci.z.tytułu.członkostwa.w.zarz dzie. spółki.z.o.o................................................... 14. 10.. Dziedziczenie.pozycji.prawnej.w.procesie.cywilnym.................. 15. 11...Zbywalno ć.i.dziedziczno ć.prawa.podatnika.do.zwrotu.nadpłaty. podatku...................................................... 16. 12.. Dziedziczenie.odszkodowania.z.decyzji.administracyjnej.............. 17. 13... danie.uznania.spadkobiercy.za.niegodnego.jako.roszczenie. maj tkowe................................................... 19. 14.. Rozstrzygni cie.o.uznaniu.spadkobiercy.za.niegodnego................ 20. 15...Legitymacja.czynna.do.wytoczenia.powództwa.o.uznanie.spadkobiercy. za.niegodnego.dziedziczenia..................................... 21. 16.. Ukrycie.testamentu.spadkodawcy.a.uznanie.za.niegodnego............. 21. 17...Niegodno ć.dziedziczenia.a.zniszczenie.przez.spadkobierc.niewa nego. testamentu.................................................... 17 Rozdział II. Dziedziczenie ustawowe................................... 24. 18...Rozumienie.poj cia. braku.zst pnych.spadkodawcy..dziedziczenie. gospodarstwa.rolnego.przez.rodze stwo.spadkodawcy................. 24 XV VII

Spis tre ci. 19...Dziedziczenie.ustawowe.rodziców.niepozostaj cych.w.zwi zku. mał e skim................................................... 25. 20...Zasiedzenie.odziedziczonej.nieruchomo ci.przez.rzekomego. spadkobierc.................................................. 26. 21...Konstytucyjno ć.wył czenia.od.dziedziczenia.ustawowego.rodze stwa. rodziców.spadkodawcy......................................... 27. 22...Charakter.terminu.do.wyst pienia.z.powództwem.o.wył czenie.mał onka. spadkodawcy.od.dziedziczenia................................... 31 Rozdział III. Testament przepisy ogólne.............................. 32. 23.. Powództwo.o.ustalenie.niewa no ci.testamentu...................... 32. 24...Sposób.stwierdzania.kolejno ci.sporz dzonych.przez.spadkobierc. testamentów.................................................. 34. 25.. Oryginał.testamentu.a.odpisy..................................... 35. 26...Konwersja.testamentu.allograicznego.w.ustny..Testament.ustny. a.testament.wspólny............................................ 36. 27.. Termin.ustania.skuteczno ci.testamentu.ustnego.po.konwersji........... 38. 28.. Choroba.psychiczna.spadkodawcy.a.niewa no ć.testamentu............ 39. 29.. Poj cie.bł du.powoduj cego.niewa no ć.testamentu.................. 41. 30.. Charakter.prawny.sankcji.z.art..945..2.KC......................... 42. 31.. Odwołanie.testamentu.w.testamencie.szczególnym,.który.utracił.moc..... 44. 32...Skutki.prawne.odwołania.testamentu,.którym.odwołano.testament. wcze niejszy.................................................. 45. 33.. Wola.testowania..animus testandi................................ 47. 34.. Animus.testandi.a.testament.ustny................................. 48. 35.. Przedmiot.wykładni.testamentu................................... 49. 36.. Zakres.wykładni.testamentu...................................... 50. 37.. Wykładnia.postanowienia.o.ustanowieniu.spadkobiercy................ 52. 38.. Interpretacja.tre ci.testamentu;.podstawienie.powiernicze.a.zapis........ 53 Rozdział IV. Forma testamentu....................................... 56. 39.. Podpis.pod.testamentem.zawartym.w.li cie.......................... 56. 40.. Podpis.spadkodawcy.pod.testamentem.zawartym.w.li cie.............. 58. 41.. Miejsce.zło enia.podpisu.spadkodawcy.na.testamencie.holograicznym... 59. 42.. Miejsce.podpisu.pod.testamentem.holograicznym.................... 61. 43.. Skutki.braku.daty.w.testamencie.własnor cznym..................... 62. 44.. Data.na.testamencie.własnor cznym............................... 63. 45.. Skutki.braku.daty.pod.testamentem.allograicznym................... 65. 46.. Ustne.o wiadczenie.woli.przez.spadkodawc........................ 66. 47...Sporz dzenie.testamentu.ustnego.przez.osoby.głuche,.nieme. i.głuchonieme................................................. 67. 48.. Przesłanka. obawy.rychłej. mierci.w.rozumieniu.art..952..1.kc....... 68. 49.. Obawa.rychłej. mierci.a.pogorszenie.si.stanu.chorobowego.testatora.... 69. 50.. Testament.ustny.sporz dzony.w.zamiarze.samobójczym............... 70. 51.. Stwierdzenie.tre ci.testamentu.ustnego.po. mierci.spadkodawcy......... 71. 52...Termin.do.stwierdzenia.tre ci.testamentu.ustnego.przez.zeznania. wiadków.................................................... 73. 53.. Zgodno ć.zezna. wiadków.testamentu.ustnego...................... 74 VIII

Spis tre ci. 54...Przesłuchanie. wiadka.testamentu.po.upływie.6.miesi cy.od.chwili. otwarcia.spadku............................................... 75. 55...Brak.daty.w.pi mie.stwierdzaj cym.tre ć.testamentu.ustnego..spisanie. protokołu.przez.osob.trzeci.powołan.do.dziedziczenia.w.testamencie. ustnym...................................................... 77. 56...Dopuszczalno ć.ustalenia.tre ci.pisma.stwierdzaj cego.tre ć.testamentu. ustnego...................................................... 78. 57...Stosowanie.do.protokolanta.testamentu.ustnego.przepisów.o. wiadkach. testamentu.................................................... 80. 58.. Protokolant.testamentu.allograicznego.jako. wiadek.................. 81. 59.. Przywołanie. wiadka.testamentu.ustnego........................... 83. 60...Stosowanie.przepisów.o. wiadkach.testamentu.do.osoby.urz dowej. w.rozumieniu.art..951..1.kc.................................... 84 Rozdział V. Powołanie spadkobiercy, zapis i polecenie, wykonawca testamentu.................................................. 85. 61...Rozrz dzenie.w.testamencie.poszczególnymi.przedmiotami. maj tkowymi................................................. 85. 62.. Moment.oceny.przesłanek.art..961.KC............................. 86. 63...Moment.oznaczenia.przynale no ci.przedmiotów.maj tkowych. do.spadku.................................................... 87. 64...Uwzgl dnienie.do.oceny.z.art..961.kc.przedmiotów,.które.w.momencie. sporz dzania.testamentu.nie.nale ały.jeszcze.do.spadkodawcy.......... 89. 65...Chwila.ustalania.wysoko ci.zapisu.w.postaci.sumy.pieni nej.okre lonej. warto ci.ułamkow.spadku...................................... 90. 66.. Renta.jako.przedmiot.zapisu..................................... 91. 67...Ustanowienie.odr bnej.własno ci.lokalu.mieszkalnego.jako.przedmiot. zapisu....................................................... 92. 68.. Zapis.u ytkowania.nieruchomo ci.a.wpis.w.ksi dze.wieczystej.......... 93. 69.. Wykonanie.roszczenia.z.zapisu.a.powództwo.o.ustalenie............... 95. 70...Odszkodowanie.wskutek.niespełnienia. wiadcze.stanowi cych. przedmiot.zapisu... 96. 71.. Bieg.terminu.przedawnienia.z.tytułu.zapisu......................... 97. 72.. Rozpocz cie.terminu.przedawnienia.roszcze.o.wykonanie.zapisu....... 98. 73.. Przedawnienie.roszcze.z.tytułu.zapisu............................. 99. 74...Polecenie.testamentowe.a.polecenie.przy.darowi nie..polecenie.jako. zobowi zanie.niezupełne........................................ 100 Rozdział VI. Zachowek.............................................. 102. 75.. Wydziedziczenie,.przebaczenie................................... 102. 76.. Wydziedziczenie.a.testament.negatywny............................ 103. 77.. Bezpodstawno ć.wydziedziczenia................................. 105. 78.. Uprawnienie.do.zachowku,.niegodno ć,.termin.wniesienia. dania....... 106. 79.. Zbywalno ć.roszczenia.o.zachowek... 107. 80.. Istota.zachowku,.nadu ycie.prawa.podmiotowego.................... 109. 81...Roszczenie.uprawnionego.do.zachowku.b d cego.zarazem. spadkobierc.................................................. 110 IX

Spis tre ci. 82...Roszczenie.o.zachowek.uprawnionego.b d cego.jednocze nie. spadkobierc.testamentowym... 111. 83.. Obliczenie.zachowku........................................... 113. 84.. Punkt.odniesienia.dla.obliczania.warto ci.stanu.czynnego.spadku........ 114. 85.. Przedawnienie.roszczenia.o.zachowek.(I)........................... 115. 86.. Przedawnienie.roszczenia.o.zachowek.(II).......................... 116. 87.. Pocz tek.biegu.przedawnienia.roszczenia.o.zachowek................. 117. 88.. Substrat.wymiaru.zachowku..................................... 120. 89.. Uprawnienie.do.zachowku,.ograniczenie.wykonania.zapisu............. 121 Rozdział VII. Przyj cie i odrzucenie spadku............................ 123. 90...Mo liwo ć.odrzucenia.spadku.przez.skarb.pa stwa.przy.dziedziczeniu. testamentowym................................................ 123. 91...Przyj cie.spadku.z.dobrodziejstwem.inwentarza.w.braku.o wiadczenia. woli.spadkobiercy... 124. 92.. Rozpocz cie.biegu.terminu.dla.spadkobiercy........................ 125. 93...Forma.zło enia.o wiadczenia.o.przyj ciu.lub.odrzuceniu.spadku.przed. notariuszem.................................................. 127. 94...Zastosowanie.podst pu.przy.uchyleniu.si.od.przyj cia.i.odrzucenia. spadku....................................................... 128. 95.. Nale yta.staranno ć.spadkobierców.a.bł d.co.do.przedmiotu.spadku...... 129 Rozdział VIII. Stwierdzenie nabycia spadku............................ 131. 96...Fikcyjne.przyj cie.spadku.a.o wiadczenie.o.przyj ciu.spadku. z.dobrodziejstwem.inwentarza.................................... 131. 97...Niedopuszczalno ć.stwierdzenia.nabycia.spadku.co.do.cz ci.maj tku. spadkowego.................................................. 132. 98...Wykazanie.wzgl dem.osoby.trzeciej.faktu.nieposiadania.statusu. spadkobiercy.................................................. 134. 99.. Stwierdzenie.nabycia.spadku.jako.dowód.jego.nabycia................ 135. 100.. Roszczenie.o.ochron.dziedziczenia.a.roszczenie.windykacyjne......... 136 Rozdział IX. Odpowiedzialno ć za długi spadkowe....................... 139. 101...Powołanie.si.w.toku.post powania.egzekucyjnego.na.ograniczon. odpowiedzialno ć.a.przyj cie.spadku.z.dobrodziejstwem.inwentarza..... 139. 102...Przyj cie.spadku.z.dobrodziejstwem.inwentarza.a.postanowienie. o.stwierdzeniu.nabycia.spadku.................................... 140. 103.. Odpowiedzialno ć.za.dług.spadkowy.ze.stosunku.pracy................ 141 Rozdział X. Dział spadku............................................ 143. 104.. Rozliczenie.z.pobranych.po ytków.pomi dzy.spadkobiercami... 143. 105.. Po ytki.prawa.a.skład.spadku.................................... 144. 106...Wa no ć.umowy.darowizny.nieruchomo ci.dokonanej.przez. współwła ciciela............................................... 145. 107...Naruszenie.uprawnie.spadkobiercy.w.wyniku.rozporz dzenia.udziałem. w.przedmiocie.nale cym.do.spadku............................... 146. 108...Cz ciowy.dział.spadku.a.postanowienie.cz ciowe.w.rozumieniu. art..317..1.kpc............................................... 147. 109.. Ustalanie.istnienia.długu.spadkowego.w.post powaniu.działowym....... 149 X

Spis tre ci. 110.. Uwłaszczenie.a.mo liwo ć.doliczania.darowizn.do.schedy.spadkowej.... 150. 111.. Ustalenie.warto ci.przedmiotu.darowizny........................... 151. 112...Uchylenie.si.od.skutków.umowy.o.dział.spadku.zawartej.pod.wpływem. bł du........................................................ 152. 113...Brak.legitymacji.do.wyst pienia.z.wnioskiem.o.dział.spadku.nabywcy. udziału.w.przedmiocie.wchodz cym.w.skład.spadku.................. 154 Rozdział XI. Umowy dotycz ce spadku................................ 155. 114.. Dopuszczalno ć.darowizny.na.wypadek. mierci...................... 155. 115.. Umowa.zrzeczenia.si.dziedziczenia.a.sporz dzony.nast pnie.testament... 157. 116...Dopuszczalno ć.umowy.zrzeczenia.si.dziedziczenia.ograniczonego. do.ułamkowej.cz ci.spadku..................................... 158. 117.. Niemo liwo ć.zrzeczenia.si.spadku.na.korzy ć.innej.osoby............ 159. 118.. Zrzeczenie.si.dziedziczenia.na.korzy ć.innej.osoby.................. 160. 119.. Zbycie.spadku.w.post powaniu.działowym........................ 162 Rozdział XII. Dziedziczenie gospodarstw rolnych........................ 163. 120.. Dziedziczenie.ustawowe.gospodarstw.rolnych....................... 163. 121...Konstytucyjno ć.regulacji.intertemporalnej.w.zakresie.dziedziczenia. gospodarstw.rolnych... 166. 122...Małoletni.nieb d cy.spadkobierc.ustawowym.gospodarstwa.rolnego. jako.spadkobiercatestamentowy.takiego.gospodarstwa................. 170 KSI GA PI TA. Prawo rodzinne i opieku cze.......................... 173 Rozdział I. Zawarcie mał e stwa. Prawa i obowi zki mał onków.......... 175. 123.. Przesłanki.materialne.wa no ci.mał e stwa......................... 175. 124.. Zawarcie.mał e stwa.wyznaniowego.a.skutek.cywilny................ 176. 125.. Niewa no ć.mał e stwa.kanonicznego.a.mał e stwo. wieckie.......... 178. 126.. Zgoda.na.zawarcie.mał e stwa.przez.pełnomocnika... 179. 127.. Uniewa nienie.mał e stwa.z.powodu.braku.wymaganego.wieku........ 180. 128.. Uniewa nienie.mał e stwa.z.powodu.choroby.psychicznej............. 181. 129.. Uniewa nienie.mał e stwa.bigamicznego........................... 183. 130.. Artykuł.20.KRO.a.zła.wiara.mał onka............................. 184 Rozdział II. Prawa i obowi zki mał onków............................. 185. 131.. Obowi zek.zaspokajania.potrzeb.rodziny.z.art..27.i.28.kro............ 185. 132.. Obowi zek.wzajemnej.pomocy.i.zaspokajania.potrzeb.rodziny.......... 186. 133.. Alimenty.za.czas.przed.wniesieniem.pozwu......................... 188. 134.. Nakaz.wypłaty.wynagrodzenia..art..28.KRO........................ 189. 135.. Solidarna.odpowiedzialno ć.mał onków.z.art..30.kro................ 190 Rozdział III. Mał e skie ustroje maj tkowe............................ 191. 136...Przedmioty.zwykłego.urz dzenia.domowego.słu ce.do.u ytku.obojga. mał onków................................................... 191. 137...Rozporz dzalno ć.przedmiotami.wchodz cymi.w.skład.maj tku. wspólnego.mał onków.......................................... 192. 138.. Wspólno ć.ustawowa.mał onków................................. 193. 139.. Maj tek.osobisty... 194. 140.. Maj tek.osobisty.mał onków..................................... 195. 141.. Umowa.z.nast pc.a.maj tek.wspólny.mał onków.................... 196 XI

Spis tre ci. 142.. Wkład.do.spółki.cywilnej.z.maj tku.obj tego.wspólno ci.maj tkow.... 199. 143.. Udziały.mał onków.w.maj tku.wspólnym.......................... 201. 144...Pokrycie.wkładu.jednego.z.mał onków.w.spółce.cywilnej.ze. rodków. nale cych.do.maj tku.wspólnego................................. 202. 145...Ustalenie.warto ci.nakładów.poczynionych.z.maj tku.wspólnego. na.maj tek.osobisty............................................ 204. 146...Podział.maj tku.wspólnego.obejmuj cego.spółdzielcze.lokatorskie.prawo. do.lokalu.mieszkalnego......................................... 206. 147.. Umowne.wył czenie.wspólno ci.ustawowej.a.ochrona.osób.trzecich..... 207. 148...Uwzgl dnianie.interesów.osób.trzecich.przy.znoszeniu.wspólno ci. maj tkowej.mał onków......................................... 208. 149.. Wył czenie.wspólno ci.ustawowej..przymusowy.ustrój.maj tkowy...... 210. 150...Separacja.faktyczna.jako.wa ny.powód.zniesienia.wspólno ci. maj tkowej.mał onków......................................... 211. 151.. Rozliczenie.konkubinatu........................................ 212. 152.. Rozliczenie.zwi zku.homoseksualnego............................. 213 Rozdział IV. Ustanie mał e stwa...................................... 215. 153.. Ustanie.mał e stwa.w.sytuacji.uznania.mał onka.za.zmarłego.......... 215. 154.. Rozwód,.przesłanka.zupełnego.i.trwałego.rozkładu.po ycia... 216. 155.. Orzeczenie.rozwodu.a.zawarcie.nowego.mał e stwa.................. 217. 156.. Wykładnia.przepisów.o.rozwodzie..art..56.i.58.KRO................. 219. 157...Rozwód,.przesłanka.zupełnego.i.trwałego.rozkładu.po ycia..art..56.kro................................................. 220. 158.. Zgoda.na.rozwód.mał onka.niewinnego.z.art..56.kro................ 221. 159.. Rozwód,.wina.rozkładu.po ycia..art..56.i.57.kro................... 222. 160.. Wina.rozkładu.po ycia.mał e skiego..art..57.kro.................. 223. 161.. Orzekanie.o.winie.rozkładu.po ycia.mał e skiego.................... 224. 162...Orzeczenie.o.wykonywaniu.władzy.rodzicielskiej.w.wyroku. rozwodowym..art..58.kro..................................... 227. 163.. Zakres.orzeczenia.rozwodowego.................................. 228. 164...Obowi zek.alimentacyjny.rozwiedzionych.mał onków..art..60.kro................................................. 229. 165... wiadczenia.alimentacyjne.rozwiedzionych.mał onków. z.art..60.kro................................................. 231 Rozdział V. Separacja............................................... 232. 166.. Rozwód.a.separacja............................................ 232. 167.. Separacja.a.renta.rodzinna....................................... 233 Rozdział VI. Pochodzenie dziecka..................................... 235. 168.. Skutki.ustalenia.nieistnienia.stosunku.macierzy stwa.................. 235. 169.. Zaprzeczenie.macierzy stwa.a.zasady.współ ycia.społecznego.(i)....... 236. 170.. Zaprzeczenie.macierzy stwa.a.zasady.współ ycia.społecznego.(ii)....... 237. 171.. Dopuszczalno ć.s dowego.ustalenia.ojcostwa... 238. 172...Charakter.wyroku.rozwodowego..Wadliwe.sporz dzenie.aktu.urodzenia. a.domniemanie.z.art..62..1.kro................................. 239. 173...Wiadomo ć.o.ci y. ony.z.innym.m czyzn.jako.przesłanka. zaprzeczenia.ojcostwa.......................................... 240 XII

Spis tre ci. 174.. Uznanie.dziecka.m atki........................................ 241. 175...Zaprzeczenie.ojcostwa,.a.zgoda.ojca.na.sztuczn.inseminacj.przed. nowelizacj.art..68.kro........................................ 242. 176...Ojcostwo.cywilne.a.faktyczne..Skutek.orzeczenia.zaprzeczaj cego. ojcostwo..................................................... 244. 177.. Obalenie.domniemania.ojcostwa.a.obowi zek. wiadczenia.alimentów.... 246. 178...Konstytucyjno ć.przepisów.ograniczaj cych.m czy nie.mo liwo ć. uznania.dziecka.i.s dowe.ustalenie.pochodzenia.dziecka............... 248. 179...Legitymacja.m czyzny.do. dania.sprostowania.aktu.urodzenia.dziecka. pozamał e skiego.zmarłego.bezpotomnie........................... 251. 180...Konstytucyjno ć.braku.legitymacji.czynnej.m czyzny.do.uniewa nienia. uznania.dziecka.przez.innego.m czyzn........................... 252. 181.. Orzeczenie.pełnego.przysposobienia.a.s dowe.ustalenie.ojcostwa........ 254. 182.. Bł d.jako.przesłanka.uniewa nienia.uznania.dziecka.................. 255. 183...Odmowa.zgody.przedstawiciela.ustawowego.na.pobranie.krwi.do.celów. dowodowych................................................. 256. 184...Dowód.z.grupowego.badania.krwi.w.procesie.o.zaprzeczenie.ojcostwa.... 257. 185...Dowód.z.badania.krwi.metod.układu.HLA.w.post powniu. dowodowym.................................................. 259. 186.. Dowód.z.bada.DNA.a.s dziowska.zasada.swobodnej.oceny.dowodów... 260. 187.. Dowód.z.bada.DNA........................................... 261. 188.. Cel.procesu.o.zaprzeczenie.ojcostwa............................... 262. 189.. Dowód.z.bada.DNA.a.domniemanie.ojcostwa.z.art..85..1.KRO........ 263. 190...Prawo.do.prywatno ci.a.powództwo.prokuratora.o.uniewa nienie. uznania.dziecka............................................... 265 Rozdział VII. Stosunki mi dzy rodzicami a dziećmi...................... 267. 191.. Czynno ć.prawna.dotycz ca.maj tku.małoletniego.................... 267. 192.. Umowa.sprzeda y.nieruchomo ci.mi dzy.dzieckiem.a.rodzicem......... 268. 193.. Ograniczenie.władzy.rodzicielskiej................................ 269. 194...Przesłanka.dobra.dziecka.przy.ustalaniu.zasad.kontaktu.z.rodzicami. w.razie.rozwodu............................................... 270. 195...Wymóg.zgody.ojca.ograniczonego.we.władzy.rodzicielskiej.na.zmian. nazwiska.dziecka.............................................. 271. 196.. Zmiana.nazwiska.dziecka.przy.braku.porozumienia.mi dzy.rodzicami.... 273. 197...Obowi zek.alimentacyjny.jako.wyraz.troski.o.izyczny.i.duchowy. rozwój.dziecka................................................ 274 Rozdział VIII. Przysposobienie....................................... 275. 198...Znaczna.ró nica.wieku.mi dzy.przysposobionym.a.przysposabiaj cym.. Wspólne.przysposobienie.przez.mał onków......................... 275. 199.. Przysposobienie.dziecka.przez.konkubentów........................ 276. 200.. Adopcja.zagraniczna........................................... 277. 201.. Prawidłowo ć.orzeczenia.adopcji.zagranicznej....................... 280. 202.. Sporz dzenie.nowego.aktu.urodzenia.dla.przysposobionego.pasierba..... 281. 203.. Zakres.tajemnicy.przysposobienia.przy.adopcji.pełnej................. 283. 204...Skuteczno ć.zgody.przedstawiciela.ustawowego.na.przysposobienie. dziecka....................................................... 284 XIII

Spis tre ci. 205.. Interes.rodziców.a.ochrona.dobra.dziecka........................... 285. 206.. Przesłanki.rozwi zania.stosunku.przysposobienia..................... 286. 207.. Zakres.praw.i.obowi zków.wypływaj cych.z.przysposobienia........... 287. 208...Dopuszczalno ć.i.skutki.ponownego.przysposobienia.dziecka.po. mierci. przysposabiaj cego............................................. 288. 209.. Rozwi zanie.przysposobienia.a.obowi zek.alimentacyjny.............. 289. 210.. Chwila.orzekania.o.rozwi zaniu.przysposobienia..................... 290. 211.. Pełne.przysposobienie.a.ustalenie.ojcostwa.dziecka................... 291. 212.. Przesłanki.rozwi zania.przysposobienia............................ 292 Rozdział IX. Alimenty............................................... 294. 213.. Obowi zek.i.prawo.dochodzenia.alimentów......................... 294. 214.. Urodzenie.dziecka.a.raty.alimentacyjne............................. 295. 215.. Alimenty.od.dziadków.a. wiadczenie.z.funduszu.alimentacyjnego....... 295. 216.. Podmioty.uprawnione.do.roszczenia.zwrotnego.z.art..140.KRO......... 296. 217.. Umowa.por czenia.wykonania.obowi zku.alimentacyjnego............ 297. 218.. wiadczenie.alimentacyjne.a.art..356..2.kc........................ 298. 219.. Obliczenie.kwoty.alimentów.zas dzonych.procentowo................ 300 Rozdział X. Opieka i kuratela........................................ 301. 220.. Przesłanki.orzeczenia.przez.s d.ubezwłasnowolnienia................. 301. 221.. Pozbawienie.praw.rodzicielskich.................................. 302. 222.. Status.kuratora................................................ 303. 223.. Tre ć.zasady.ochrony.dobra.dziecka............................... 304. 224.. Uprawnienia.kuratora........................................... 305 XIV

Wprowadzenie Kilka.lat.temu.grupa.studentów.Wydziału.Prawa.i.Administracji.Uniwersytetu.Warszawskiego.podj ła.wspólnie.z.wydawnictwem.c..h..beck.inicjatyw.wydania.zbioru. orzecze.s dowych.w.sprawach.z.zakresu.prawa.cywilnego..w.efekcie.w.2007.r..zostało. wydane.dwutomowe.opracowanie,.które.zawierało.omówienie.ponad.800.orzecze. Trybunału.Konstytucyjnego,.S du.najwy szego,.naczelnego.s du.administracyjnego.i.s dów.apelacyjnych..du e.zainteresowanie,.jakim.cieszyło.si.to.opracowanie,. sprawiło,. e.ci.sami.autorzy.zdecydowali.si.przygotować.jego.drugie.wydanie..jest. ono.znacznie.rozszerzone.w.porównaniu.z.pierwszym.wydaniem.(zawiera.omówienie. ponad.1000.orzecze ),.dlatego.obecnie.składa.si.z.trzech.tomów..autorzy.s.obecnie. wyró niaj cymi.si.prawnikami.najmłodszego.pokolenia.wykonuj cymi.ró ne.zawody. prawnicze..kilku.z.nich.jest.doktorantami,.a.jeden.doktorem.nauk.prawnych. Niniejsza.ksi ka.składa.si.z.sze ciu.cz ci,.nazwanych. ksi gami,.które.odpowiadaj.systematyce.kodeksu.cywilnego.oraz.kodeksu.rodzinnego.i.opieku czego:. ksi ga.pierwsza..cz ć.ogólna,.ksi ga.druga..własno ć.i.inne.prawa.rzeczowe,.ksi ga. trzecia..zobowi zania..cz ć.ogólna,.ksi ga.trzecia..zobowi zania..cz ć.szczegółowa,.ksi ga.czwarta..prawo.spadkowe,.ksi ga.pi ta..prawo.rodzinne.i.opieku cze.. Tytuł.Ksi gi.pi tej.zdaje.si.sugerować,. e.prawo.rodzinne.i.opieku cze.ju.obecnie. jest.zamieszczone.w.kodeksie.cywilnym..tak.oczywi cie.jeszcze.nie.jest,.chocia.we. współczesnej.doktrynie.nie.tylko.zdecydowanie.przewa a.pogl d,. e.prawo.rodzinne. i.opieku cze.jest.cz ci.prawa.cywilnego,.ale.coraz.cz ciej.postuluje.si.uregulowanie. problematyki.mał e stwa,.rodziny,.opieki.i.kurateli.w.kodeksie.cywilnym..nale y.te. podkre lić,. e.zgodnie.z. optymaln.wizj.kodeksu.cywilnego.w.rzeczypospolitej. Polskiej,.opracowan.przez.Komisj.Kodyikacyjn.Prawa.Cywilnego.i.przedstawion. w. Zielonej.Ksi dze 1,.regulacje.dotycz ce.prawa.rodzinnego.i.opieku czego.miałyby. stanowić.czwart.ksi g.przyszłego.kodeksu.cywilnego..w.tym.te.kierunku.zmierzały. prace.komisji.nad.projektem.nowego.kodeksu.cywilnego. Poszczególne.orzeczenia.s.przedstawiane.według.nast puj cego.schematu..na. pocz tku.umieszcza.si.kolejny.numer.orzeczenia..numeracja.orzecze.jest.prowadzona.odr bnie.w.ka dej.z.sze ciu.cz ci.ksi ki..nast pnie.wytłuszczonym.drukiem. okre la.si.problem.prawny.wyst puj cy.w.danym.orzeczeniu..pó niej.podaje.si.nazw. 1 Zielona Księga. Optymalna wizja Kodeksu cywilnego w Rzeczypospolitej Polskiej (pod red. Z. Radwańskiego), Ministerstwo Sprawiedliwości. Komisja Kodyikacyjna Prawa Cywilnego, Warszawa 2006. XV

Wprowadzenie orzeczenia,.dat.jego.wydania,.sygnatur.oraz.miejsce.publikacji.(b d.informacj,. e. orzeczenie.jest.niepublikowane)..w.dalszej.kolejno ci.zamieszcza.si.tez.orzeczenia. (w.wypadku.wyroków.i.postanowie.s dów),.sentencj.uchwały.s du.najwy szego. albo.cz ć.sentencji.wyroku.trybunału.konstytucyjnego.zawieraj c.rozstrzygni cie. sprawy..potem.opisuje.si.stan.faktyczny.sprawy.(w.wypadku.wyroków.i.postanowie. s dów).albo.zagadnienie.prawne.(w.wypadku.wyroków.trybunału.konstytucyjnego. i.uchwał.s du.najwy szego)..na.ko cu.przytacza.si.podstawowe.argumenty.z.uzasadnienia.orzeczenia. Ksi ka.zawiera.jedynie.wybór.orzecze..orzeczenia.w.niej.omówione.maj.. w.ocenie.autorów..szczególne.znaczenie.dla.stosowania.i.wykładni.przepisów.prawa. cywilnego..dokonany.przez.autorów.wybór.stanowi.zatem.rezultat.ich. wiadomych,. ale.subiektywnych.decyzji..dlatego.te.zawsze.b d.mogły.powstawać.w tpliwo ci. co.do.zasadno ci.zamieszczenia.w.ksi ce.okre lonych.orzecze.i.pomini cia.innych. Autorzy.nie.ograniczaj.si.do.przedstawienia.orzecznictwa.tylko.jednego.s du,.np.. S du.najwy szego.(którego.orzeczenia.zreszt.wyra nie.przewa aj.w.niniejszym. zbiorze),.ale.omawiaj.tak e.liczne.orzeczenia.s dów.apelacyjnych.oraz.niektóre.orzeczenia.trybunału.konstytucyjnego.i.naczelnego.s du.administracyjnego.dotycz ce. przepisów.prawa.cywilnego..poszczególne.rodzaje.omawianych.orzecze.z.natury. rzeczy.wi c.znacznie.ró ni.si.mi dzy.sob,.nie.tylko.zreszt.materi,.której.dotycz. Wyroki.i.postanowienia.s dów.oraz.uchwały.s du.najwy szego.podejmowane.na. podstawie.art..390.kpc,.a.tak e.uchwały.składów.powi kszonych.s du.najwy szego,. podejmowane.na.podstawie.art..59.i.61.ustawy.z.23.11.2002.r..o.s dzie.najwy szym. (Dz.U..Nr.240,.poz..2052.ze.zm.),.odnosz.si.do.konkretnych.stanów.faktycznych. wyst puj cych.w.poszczególnych.sprawach.cywilnych..natomiast.uchwały.składów. powi kszonych.s du.najwy szego,.podejmowane.na.podstawie.art..60 62.SNU,.maj. charakter.abstrakcyjny,.oderwany.od.okoliczno ci.faktycznych.konkretnej.sprawy.. Z.kolei.wyroki.Trybunału.Konstytucyjnego.dotycz.w.szczególno ci.oceny.zgodno ci. ustaw.i.umów.mi dzynarodowych.z.konstytucj,.zgodno ci.ustaw.z.ratyikowanymi. umowami.mi dzynarodowymi,.których.ratyikacja.wymagała.uprzedniej.zgody.wyra- onej.w.ustawie,.oraz.zgodno ci.przepisów.prawa,.wydawanych.przez.centralne.organy. pa stwowe,.z.konstytucj,.ratyikowanymi.umowami.mi dzynarodowymi.i.ustawami. (art..188.konstytucji.rp)..trybunał.konstytucyjny,.orzekaj c.np..o.zgodno ci.przepisu. ustawy.z.konstytucj,.nie.zawsze.jednak.w.sentencji.wyroku.posługuje.si.prost.formuł. jest.zgodny.albo. jest.niezgodny..w.sentencjach.wyroków.pojawia.si.niekiedy. zwrot. nie.jest.niezgodny,.co.zwykle.oznacza,. e.wnioskodawca.(s d.przedstawiaj cy. pytanie.prawne,.autor.skargi.kasacyjnej..zob..art..79,.art..191.i.art..193.konstytucji. RP),.kwestionuj c.np..okre lony.przepis.ustawy,.wskazał.na.niewła ciwy.przepis. Konstytucji.(tzw..wzorzec.konstytucyjny)..Istniej.tak e.wyroki,.w.których.trybunał. Konstytucyjny.ocenia.zgodno ć.z.konstytucj RP.tylko.pewien.zakres.(cz ć).przepisu. (tzw..wyroki.zakresowe).b d.jego.okre lone.rozumienie.(tzw..wyroki.interpretacyjne) 2. Poszczególne.rodzaje.orzecze.ró ni.si.mi dzy.sob.tak e.skuteczno ci..prawomocne.wyroki.(art..365..1.kpc).i.postanowienia.(art..365..1.w.zw..z.art..13..2.kpc). s dów.wi.nie.tylko.strony.i.s d,.który.je.wydał,.lecz.równie.inne.s dy.oraz.inne. organy.pa stwowe.i.organy.administracji.publicznej,.a.w.wypadkach.w.ustawie.prze- 2 Zob. szerzej K. Pietrzykowski, O tak zwanych interpretacyjnych wyrokach Trybunału Konstytucyjnego, PS 2004, Nr 3. XVI

Wprowadzenie widzianych.tak e.inne.osoby 3..Takie.wyroki.i.postanowienia.s.najcz ciej.skuteczne. na.przyszło ć.(ex nunc);.jednak e.wszystkie.orzeczenia.deklaratywne.i.niektóre.konstytutywne.s.skuteczne.z.moc.wsteczn.(ex tunc)..uchwała.s du.najwy szego.podejmowana.na.podstawie.art..390.kpc.jest.wi ca.w.danej.sprawie.dla.s du.rozpoznaj cego. apelacj,.który.przedstawił.s dowi.najwy szemu.do.rozstrzygni cia.zagadnienie. prawne.budz ce.powa ne.w tpliwo ci 4..Uchwała.za.S du.najwy szego.podejmowana. w.jednym.ze.składów.powi kszonych.na.podstawie.art..59 62.SNU.i.maj ca.moc. zasady.prawnej.jest.wi ca.tylko.dla.wszystkich.składów.s du.najwy szego 5,.nie. jest.wi c.w.szczególno ci.wi ca.dla.innych.s dów..z.kolei.orzeczenia.trybunału. Konstytucyjnego.maj.moc.powszechnie.obowi zuj c.i.s.ostateczne.(art..190.ust..1. Konstytucji.RP)..W.orzecznictwie.i.pi miennictwie.jest.sporny.problem.skuteczno ci. ex tunc.albo.ex nunc.takich.orzecze..obecnie.zdaje.si.przewa ać.pogl d.o.ich.skuteczno ci.co.do.zasady.ex tunc,.a.wi c.od.dnia.wej cia.w. ycie.zakwestionowanego. aktu.normatywnego 6..Wyj tek.od.tej.zasady.wynika.w.szczególno ci.z.art..190.ust..3. Konstytucji.RP,.który.przewiduje.mo liwo ć.okre lenia.przez.trybunał.konstytucyjny. innego.terminu.utraty.mocy.obowi zuj cej.aktu.normatywnego..z.przepisu.tego.zdaje. si.zreszt.wynikać.dopuszczalno ć.wył czenia.skuteczno ci.ex tunc.orzeczenia.równie. bez.odraczania.utraty.mocy.obowi zuj cej.aktu.normatywnego 7. Korzystaj c.z.ksi ki.nale y.mieć. wiadomo ć.tego,. e.jedynie.zamieszczone. w.niej.cz ci.sentencji.orzecze.trybunału.konstytucyjnego.oraz.sentencje.uchwał. S du.najwy szego.z.pewno ci.pochodz.od.składów.orzekaj cych..w.pozostałych. wypadkach.tezy.orzecze.s dów.s.jednak.tylko.tezami.redakcyjnymi,.które.mog,. ale.nie.musz.być.formułowane.przez.wła ciwe.składy.orzekaj ce..spostrze enie.to. odnosi.si.zwłaszcza.do.tych.orzecze,.które.nie.zostały.opublikowane.w.zbiorze. urz dowym.orzecze.s du.najwy szego,.naczelnego.s du.administracyjnego.albo. wła ciwego.s du.apelacyjnego. Dziełem.autorskim.twórców.ksi ki.jest.nie.tylko.dokonanie.wyboru.orzecze,.ale. równie.opisanie.stanu.faktycznego.konkretnej.sprawy.albo.wyst puj cego.w.sprawie. zagadnienia.prawnego.oraz.przedstawienie.podstawowych.argumentów.prawnych. zamieszczonych.w.uzasadnieniu.ka dego.orzeczenia..wi e.si.z.tym.ogromny.wkład. pracy.autorów,.ale.jednocze nie.ryzyko.dokonania.niekiedy.okre lonych.uproszcze. lub.zniekształce..dlatego.w.razie.w tpliwo ci.mo e.okazać.si.konieczne.si ganie. do.tekstów. ródłowych. Niniejsza.ksi ka.jest.przeznaczona.przede.wszystkim.dla.studentów.wydziałów. prawa..stanowi.ona.istotne.uzupełnienie.podr czników.oraz.wykładów,.ćwicze. 3 Dotyczy to zwłaszcza tzw. orzeczeń konstytutywnych; zob. np. art. 8 2 KPK w zw. z art. 365 2 KPC, a także art. 42 9 PrSpółdz, który odnosi się jednak również do orzeczeń deklaratywnych. 4 Oznacza to, że rozważane uchwały nie są wiążące 5 Wniosek taki wynika z przepisów art. 62 tej ustawy, które określają procedurę związaną z odstąpieniem od zasady prawnej. Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego ma moc zasady prawnej tylko wtedy, gdy ten skład tak postanowi (art. 61 6 zd. 2 tej ustawy). 6 Jednakże skuteczność ex tunc odnosi się do dnia wejścia w życie Konstytucji z 1997 r., jeżeli wcześniej obowiązujące przepisy konstytucyjne nie zawierały stosownego wzorca. Spostrzeżenie to dotyczy np. niezgodności z Konstytucją art. 418 KC. Zob. szerzej K. Pietrzykowski, Problem skuteczności ex tunc albo ex nunc orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w orzecznictwie Sądu Najwyższego, [w:] Ius et lex. Księga jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza, Lublin 2002. 7 Zob. np. wyr. TK z 31.1.2001 r. (P 4/99, OTK 2001, Nr 1, poz. 5) dotyczący dziedziczenia gospodarstw rolnych. XVII

Wprowadzenie i.seminariów.z.prawa.cywilnego..ksi ka.jest.równie.przydatna.dla.wszystkich.osób,. które.w.swojej.działalno ci.zawodowej.zajmuj.si.stosowaniem.i.wykładni.przepisów.prawa.cywilnego,.w.tym.zwłaszcza.dla.s dziów,.adwokatów,.radców.prawnych,. prokuratorów,.notariuszy.i.pracowników.naukowych,.a.tak e.dla.innych.osób.zainteresowanych.prawem.cywilnym. Warszawa,.grudzie.2010.r.. Prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski XVIII

Wst p do drugiego wydania Zbiór,.który.oddajemy.Pa stwu.do.r k.jest.drugim.wydaniem.zbioru.orzecznictwa.z.prawa.cywilnego.materialnego..pierwsze.wydanie.zbioru.ukazało.si.w.2007.r.. Zapocz tkowało.ono.seri.zbiorów.orzecznictwa.becka,.która.liczy.obecnie.8.tytułów. Zbiór.miał.być.w.swoim.zamierzeniu.przede.wszystkim.ilustracj.uniwersyteckiego. wykładu.prawa.cywilnego..pisany.był.on.zwłaszcza.z.my l.o.studentach.prawa.ii IV.r.. studiów,.chc cych.poszerzyć.swoj.wiedz.o.znajomo ć.orzecznictwa.wi cego.si. z.programem.realizowanym.w.trakcie.wykładów,.ćwicze.i.konwersatoriów.z.prawa. cywilnego. Praktyka.wskazuje,. e.zbiór.mo e.być.jednak.bardzo.przydatny.tak e.dla.adeptów. zawodów.prawniczych,.w.tym.przede.wszystkim.aplikantów.aplikacji.korporacyjnych. i.aplikacji.ogólnej,.którzy.przygotowuj c.si.do.zaj ć.oraz.egzaminów.potrzebuj.szerokiego.i.przejrzystego.przegl du.orzecznictwa,.dotycz cego.najwa niejszych.zagadnie. prawa.cywilnego.materialnego..zbiór.okazuje.si.przydatny.tak e.dla.praktyków.prawa,. jako.u yteczna.pomoc.na.salach.s dowych. Drugie.wydanie.zbioru.ukazuje.si.tym.razem.w.trzech.tomach..Pierwszy.tom. obejmuje.cz ć.ogóln.prawa.cywilnego.oraz.prawo.rzeczowe;.tom.drugi.cało ć. zobowi za ;.natomiast.tom.trzeci.prawo.spadkowe.oraz.prawo.rodzinne.i.opieku cze.. Podział.ten.odzwierciedla.systematyk.wykładu.z.prawa.cywilnego.przewidzianego. na.wydziale.prawa.i.administracji.uniwersytetu.warszawskiego.w.kolejnych.latach. studiów. Wydanie.zbioru.w.trzech.tomach.było.tak e.konieczne.ze.wzgl du.na.znaczne. zwi kszenie.obj to ci.drugiego.wydania.zbioru.w.stosunku.do.wydania.pierwszego..w.drugim.wydaniu.materiał.uj ty.w.zbiorze.powi kszył.si.bowiem.przeszło. o.połow.w.stosunku.do.wydania.pierwszego..przyczyn.tego.jest.fakt,. e.w.ci gu. ostatnich.kilku.lat.przede.wszystkim.s d.najwy szy.oraz.trybunał.konstytucyjny. wydały.znaczn.liczb.nowych.orzecze.dotycz cych.w złowych.zagadnie.prawa. cywilnego..w.drugim.wydaniu.zbioru.uwzgl dnione.zostały.tak e.niektóre.orzeczenia.wcze niejsze,.których.uwzgl dnienie.okazało.si.szczególnie.przydatne.dla. celów.dydaktycznych,.jakie.zbiór.ma.spełniać..jedynie.tam,.gdzie.było.to.konieczne. z.uwagi.na.zmiany.w.judykaturze.b d.ustawodawstwie.zmieniona.została.kolejno ć. orzecze.lub.usuni te.zostały.te.z.nich,.które.były.ju.nieaktualne. W.zbiorze.zaktualizowana.została.tak e.literatura.odnosz ca.si.do.poszczególnych. orzecze..zwłaszcza.o.glosy,.przegl dy.orzecznictwa.oraz.artykuły.w.sposób.bezpo- XIX