Teoretycznoprawne zagadnienia prawno- finansowe samorządów lokalnych Przedmiot: podstawy prawne finansów lokalnych wykład I Dr Izabella Ewa Cech Materiały wewnętrzne PWSZ Głogów rok akademicki 2012/2013
Warunki uzyskania zaliczenia Wykład stacjonarni 15 godz. Niestacjonarni 9 godzin Obecność na zajęciach Udział w dyskusji Referat zaliczeniowy Zaliczenie na ocenę Ćwiczenia Ilość godzin 15/9 Obecność na zajęciach Projekt Aktywne uczestnictwo w zajęciach Zaliczenie na ocenę
Literatura wybór Andrzej Borodo Samorząd terytorialny system prawnofinansowy LexisNexis zawsze najnowsze Zbigniew Ofiarski Prawo finansowe BECK zawsze najnowsze Hubert Izdebski: Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności. LexisNexis Warszawa 2009 R. Ruśkowski Joanna Małgorzata Solach Finanse lokalne po akcesji Oficyna Wolter Kluwers business Warszawa 2007
Literatura Bogdan Dolnicki, Samorząd terytorialny - Wolterskluwer Hanusz, Niezgoda, Cserski dochody gminy Andrzej Szewc, Tomasz Szewc Wójt, burmistrz, prezydent
Wstęp - zakres wykładu -Pojęcia i rodzaje samorządu lokalnego -Publiczna gospodarka finansowa państwa a samorząd lokalny, -Konstytucyjne podstawy działania samorządu terytorialnego w Polsce -Struktura samorządu terytorialnego w Polsce
Pojęcie samorządu -Nie jest w nauce prawa jednolicie rozumiane, stanowi jednsak zainteresowanie róŝnych dyscyplin - samorząd to niezaleŝne decydowanie we własnych sprawach, zarządzanie nimi i samodzielne wykonywanie pewnych funkcji. -Zakres i formy określa prawo
Samorząd terytorialny Forma samorządu o przymusowym charakterze członkostwa, obejmująca wszystkie zamieszkałe na terenie określonej jednostki podziału terytorialnego państwa (Banaszak) - wspólnota ludzi istniejącą z mocy prawa i obejmującą ogół mieszkańców jednostki terytorialnej (art. 16 ust. 1 Konstytucji)
Samorząd terytorialny Premier, Prezes Rady Ministrów Województwo Wojewoda marszałek Sejmik wojewódzki Powiat starosta Rada powiatu gmina Wójt burmistrz, prezydent miasta Rada gminy
Gospodarka finansowa -Publiczne zaspokajanie potrzeb - kompetencja państwa, samorządów, rynku, jednostki - działalność państwa i innych wspólnot terytorialnych w dziedzinie ekonomii - działalność finansowa samorządu
Cechy samorządu terytorialnego -Specyficzna organizacja społeczności lokalnej, regionalnej - forma administracji publicznej -mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę - wykonuje zadania publiczne art.. 163 ust. 2 Konstytucji -Jedna z postaci władzy wykonawczej
Rodzaje samorządów B. Banaszak wymienia: -Monistyczny -Dualistyczny -Trialistyczny J.Blanc -skandynawski -hanowerski -łaciński
Samorząd terytorialny w Polsce od 1999 roku w następstwie reform decentralizacyjnych występuje 2479 samorządów gminnych, w tym 597 gmin miejsko-wiejskich i 306 miejskich 379 samorządów powiatowych (w tym 65 miast na prawach powiatu) 16 samorządów wojewódzkich Stan na 01.01.2012
Zasady ustroju i działania samorządu terytorialnego -Unitarność administracja zdecentralizowana działają na podstawie prawa krajowego -Subsydiarność (pomocniczość)- sprawowanie władzy w rękach instytucji zainteresowanych obywatelem - względna samodzielność zadania wykonywane są na własną odpowiedzialność -Demokracja radni, wójtowie gmin, burmistrzowie i prezydenci miast wybierani w wyborach demokratycznych
Kompetencje samorządów terytorialnych w podatkach -Kompetencja do stanowienia przepisów prawa -Kompetencje do przejmowania wpływów z poszczególnych podatków - kompetencja do administrowania w zakresie poszczególnych podatków
Pozostałe dochody samorządów - dochody samorządów określone w art..167 ust. 2 Konstytucji -dochody własne zgodne z art. 4, 5, 6 UDochJSTU -subwencje ogólne -dotacje celowe z budŝetu państwa - dochody stałe oraz nadzwyczajne
Podstawowe akty prawne regulujące JST Konstytucja RP z 4 kwietnia 1997 r. Ustawa z 27.08.2009 r o finansach publicznych Dz.U. z 2009 nr 157 poz. 1240 Ustawa z 13.11.2003 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego Europejska Karta Samorządu Lokalnego z 15.10.1985 r Ustawa z 7.10.1992 r o regionalnych izbach obrachunkowych Ustawa z 8.3.1990 o samorządzie gminnym Ustawa z 5.6.1998 o samorządzie powiatowym Ustawa z 5.6.1998 o samorządzie województwa Ustawa z 17.12.2004 o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Pozycja samorządu lokalnego w Polsce Rozpoczęcie działalności JST 27 maja 1990 r. początkowo jednostopniowy Reforma administracji publicznej 1999 r. Rozdział VII Konstytucji ustrój finansowy samorządu JST posiada osobowość prawną Wykonywanie zadań własnych (główny trzon) i zleconych
Samorząd gminny
Samorząd gminny Art. 1 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym mieszkańcy gminy stanowią z mocy prawa wspólnotę samorządową mieszkańcy gminy Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność Mieszkańcy gminy podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym
Tworzenie gmin Gmina jako podmiot prawa tworzona jest w drodze odpowiedniej procedury i zgodnie z prawem. Tworzenie, łączenie, podział i znoszenie gmin, ustalanie ich granic i nazw oraz siedzib władz następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów (art. 4)
Miejscowość Jednostka administracyjna o zróŝnicowanym charakterze prawnym. MoŜe posiadać zróŝnicowaną wielkość i charakter Mogą być miejscowości z mała lub duŝa liczbą mieszkańców Mogą mieć charakter wiejski lub miejski Posiadać status miasta, odrębnej gminy miejskiej, status miasta na prawach powiatu.
Definicja miejscowości Ustawa z 29 sierpnia 2003 r o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych (Dz. Nr 116 poz. 1612 ze zmian) Miejscowość to jednostka osadnicza lub inny obszar zabudowany odróŝniająca się od innych miejscowości odrębną nazwą, a przy jednakowej nazwie- odrębnym określeniem ich rodzaju.
Rodzaje gmin Gmina miejska miasto Gmina wiejska (obszar jednej lub więcej miejscowości) WaŜne: Nie kaŝde miasto ma status gminy W ramach gminy moŝna tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa, dzielnice, osiedle Organ wykonawczy wójt/prezydent miasta
Samorząd powiatowy
Samorząd powiatowy Art. 1 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym mieszkańcy powiatu tworzą z mocy prawa lokalne wspólnotę samorządową a ilekroć w ustawie jest mowa o powiecie naleŝy przez to rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Rada Ministrów w drodze rozporządzenia tworzy, łączy, dzieli i znosi powiaty oraz ustala ich granice
Zadania powiatu Zadania określone ustawami zgodnie z art. 4 USP wykonuje zadania publiczne ponadgminne -Edukacji publicznej -Promocji i ochrony zdrowia -Pomocy społecznej, polityki prorodzinnej -Porządku publicznego, bezpieczeństwa, ochrony zdrowia -Transportu zbiorowego i dróg publicznych -Kultury, kultury fizycznej i turystyki -Geodezji, kartografii, katastru, administracji architektoniczno- budowlanej -Gospodarki wodnej, ochrony środowiska przyrody, rolnictwa leśnictwa i rybactwa śródlądowego -Przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywacji lokalnego rynku pracy - innych zadań
Rodzaje powiatów Powiat ziemski składający się z kilku (kilkunastu) gmin posiadające status miasta lub gmin, na terytorium których znajduje się miejscowość posiadająca status miasta. Powiat moŝe obejmować kilka miast, ale jedno z nich jest siedzibą powiatu. Obszar powiatu ziemskiego związany z wykonywaniem jego zadań pokrywa się z obszarem kilku gmin. Obecnie zadania gminy i powiatu oraz ich organy są w pełni odrębne
Rodzaje powiatów Powiat grodzki jest duŝym miastem, które z uwagi na swoją wielkość i charakter pełni dwojakiego rodzaju funkcje gminy i powiatu. Obok zadań samorządu gminnego (miejskiego) wykonuje zadania samorządu powiatowego. Powiat grodzki ma charakter miejski (grodzki) w odróŝnieniu od powiatu ziemskiego, który wykazuje cechy powiatu wiejskiego (związane z obecnością gmin wiejskich)
Organa powiatu Rada powiatu Zarząd powiatu Organ stanowiący stanowi akty prawa miejscowego Organ wykonawczy Organ kontrolny Sprawdza wykonanie aktów przez zarząd Starosta, wicestarosta, jak przewodniczący, pozostali członkowie
Samorząd województwa
Samorząd województwa Od 1 stycznia 1999 roku trójstopniowy podział terytorialny państwa ustawa z 24 lipca 1998 roku o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. nr 96, poz. 603 ze zmian) Utworzono 16 województw do najliczniejszych naleŝą: mazowieckie -5,068 mln; śląskie -4,899 mln, wielkopolskie -3,345 mln; małopolskie 3,204 mln. Najmniejsze lubuskie 1,019 mln i opolskie -1,092 mln mieszkańców
Województwo Art.. 1 ustawy z 5 czerwca 1998 o samorządzie województwa mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową. Pod pojęciem samorządu województwa rozumie się jednostkę samorządu terytorialnego (regionalną wspólnotę samorządową) oraz odpowiednie terytorium. Województwo ma osobowość prawną a samodzielność podlega ochronie sądowej.
Administracja publiczna województwa Ustawa z 5 czerwca 1998 r o administracji rządowej w województwie (DZ.U. z 2001 nr 80 poz. 872 ze zmian) administrację publiczną w województwie tworzą: - Organy administracji rządowej (wojewoda sprawujący władzę administracji ogólnej i organy administracji niezespolonej) oraz - Orany samorządu województwa
Władza administracji rządowej Na obszarze województwa władzę sprawują: -Wojewoda -Działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych słuŝb inspekcji i straŝy wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach w imieniu: - wojewody (z nocy ustawy) - własnym (jeŝeli ustawy tak stanowią -Organy administracji niezespolonej -Organy samorządu terytorialnego, jeŝeli wykonanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub zawartego porozumienia - działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych słuŝb, inspekcji i straŝy, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach -Organy innych samorządów, jeŝeli wykonanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.
Admistracja samorządowa Kierownicy jednostek Organy administracji niezespolonej wojewoda Organy samorządu terytorialnego, w ramach porozumienia Kierownicy słuŝb pod patronatem starosty Organa innych samorządów w ramach proozumień
Wojewoda a marszałek wojewoda marszałek Powołany przez Premiera Wybierany przez sejmik województwa wraz z zarządem Organ władczej administracji rządowej funkcje kontrolne i nadzorcze Organizuje pracę zarządu województwa i reprezentuje go na zewnątrz
Zadania samorządu wojewódzkiego Niektóre zadania administracji świadczącej usługi publiczne (sprawy socjalne, kulturalne, zdrowotne) o zasięgu wojewódzkim, Zadania gospodarcze związane z rozwojem regionu, polityka przestrzenna, kulturalna, oświatowa, dotycząca zatrudnienia
Wojewoda Powoływany przez premiera funkcja czysto polityczna, organy samorządu wojewódzkiego pochodzą z wyborów powszechnych dokonywanych przez mieszkańców województwa. Wojewoda jest organem władczej administracji rządowej, wykonującej funkcje kontrolne i nadzorcze.
Organy samorządu województwa Zgodnie z art. 15 uosw organami samorządu województwa są sejmik województwa i zarząd województwa. Sejmik jest organem stanowiącym i kontrolnym. Do sejmiku naleŝy (art. 18 ustawy) m.in.: stanowienie aktów prawa miejscowego, w szczególności statutu województwa i zasad gospodarowania mieniem województwa, uchwalanie strategii rozwoju oraz programów wojewódzkich.
Marszałek województwa Zarząd województwa jest organem wykonawczym w jego skład wchodzą marszałek jako przewodniczący i pozostali członkowie (łącznie 5 osób) Marszałek wraz z zarządem wybierany jest przez sejmik. Marszałek organizuje pracę zarządu województwa i urzędu marszałkowskiego, kieruje bieŝącymi sprawami województwa oraz reprezentuje je na zewnątrz. Zarząd województwa wykonuje zadania województwa przy pomocy urzędu marszałkowskiego i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych
Dziękuję za uwagę