PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Petycji 28.11.2014 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Przedmiot: Petycja nr 0372/2007, którą złoŝył Adam Bohdan (Polska), w imieniu Pracowni na rzecz Wszystkich Istot Oddziału Podlaskiego, w sprawie niewdroŝenia przez polskie władze prawodawstwa UE w dziedzinie środowiska naturalnego w zakresie gospodarki leśnej w Białowieskim Parku Narodowym 1. Streszczenie petycji Składający petycję krytykuje sposób, w jaki właściwe organy polskie zarządzają Białowieskim Parkiem Narodowym (połoŝonym we wschodniej części Polski, przy granicy z Białorusią), i twierdzi, Ŝe władze uporczywie łamią przepisy dyrektywy ptasiej i dyrektywy siedliskowej UE. Zaznacza, Ŝe w parku tym Ŝyje bardzo wiele gatunków zwierząt. Największym zwierzęciem w BiałowieŜy i w całej Europie jest Ŝubr; w parku Ŝyją równieŝ łosie, dziki, jelenie, sarny i bobry. Największymi drapieŝnikami zamieszkującymi ten teren są wilki i rysie. Gniazduje tam równieŝ 130 gatunków ptaków, w tym bocian czarny i Ŝuraw, a takŝe rzadkie gatunki dzięciołów. Składający petycję twierdzi, Ŝe nadmierna wycinka drzew przez słuŝby leśne, w szczególności drzew w średnim wieku i drzew starych, powoduje utratę lub niszczenie siedlisk tych gatunków. W związku z powyŝszym zwraca się do Parlamentu Europejskiego o natychmiastowe podjęcie działań w celu skutecznej ochrony tego unikatowego obszaru przyrodniczego. 2. Dopuszczalność Petycja uznana została za dopuszczalną dnia 4 września 2007 r. Zwrócono się do Komisji o przekazanie informacji (art. 192 ust. 4 Regulaminu). CM\1042125.doc PE402.615v10-00 Zjednoczona w róŝnorodności
3. Odpowiedź Komisji otrzymana dnia 12 lutego 2008 r. Składający petycję jest zaniepokojony poziomem ochrony Puszczy Białowieskiej na terenie Polski i Białorusi, a szczególnie kwestią gospodarki leśnej prowadzonej po polskiej stronie granicy. [Ta sama kwestia została poruszona juŝ w 2006 r. przez kandydatkę na posłankę do PE Magdalenę Mosiewicz (petycja 489/2006)]. Składający petycję przedstawia dodatkowe informacje dotyczące wpływu praktyk stosowanych w gospodarce leśnej na dwa gatunki dzięcioła: Dendrocopos leuctos oraz Picoides tridactylus, wymienione w załączniku I do dyrektywy ptasiej (79/409/EWG 1 ), które podlegają ochronie na mocy dyrektywy ptasiej oraz dyrektywy siedliskowej (92/43/EWG 2 ) na obszarze Natura 2000 C200004 Puszcza Białowieska, wyznaczonym przez polski rząd w 2004 r. W odpowiedzi na petycję 489/2006 w sprawie ochrony przyrody w Puszczy Białowieskiej Komisja przedstawiła juŝ wyjaśnienia dotyczące statusu ochrony tego obszaru Natura 2000 oraz właściwych instrumentów prawnych obowiązujących w Polsce, a takŝe wyjaśniła kwestie kompetencji Wspólnoty w odniesieniu do części puszczy znajdującej się na terytorium Białorusi. Dodatkowe informacje na temat związku między gospodarką leśną a występowaniem dwóch gatunków dzięcioła są niewystarczające, aby umoŝliwić Komisji określenie, czy praktyki stosowane w gospodarce leśnej na tym obszarze po jego włączeniu do sieci Natura 2000 (maj 2004 r.) w negatywny sposób oddziałują na wspomniane gatunki. Odniesienia naukowe, które przywołuje składający petycję, zostały sporządzone w okresie przedakcesyjnym lub na początku 2005 r., czyli mniej niŝ rok po włączeniu przedmiotowego obszaru do sieci Natura 2000. Natomiast odwołania poczynione przez składającego petycję do ogólnego związku między gospodarką leśną a zapewnianiem danym gatunkom odpowiedniego siedliska w sieci Natura 2000 zdają się mieć znaczenie z punktu widzenia ochrony obu gatunków. Komisja Europejska skontaktuje się z polskimi władzami w kwestii statusu ochrony wspomnianych gatunków dzięcioła, a takŝe środków zarządczych, jakie przedsięwzięto, aby zapewnić ich przetrwanie w dłuŝszej perspektywie. 4. Odpowiedź Komisji otrzymana dnia 26 października 2009 r. Pierwsze spotkanie przedstawicieli Komisji i polskiego Ministerstwa Środowiska mające na celu omówienie zagadnień dotyczących gospodarki leśnej i związanych z ochroną obszarów Natura 2000, w tym z Puszczą Białowieską i potrzebami wspomnianych gatunków dzięcioła, odbyło się w dniu 31 października 2008 r. Reprezentowany był zarówno Departament Leśnictwa, jak i Departament Ochrony Przyrody Ministerstwa Środowiska. W wyniku spotkania polskie władze zgodziły się na zaproponowanie procedury strategicznej oceny oddziaływania planów gospodarki leśnej. Na kolejnym, tzw. pakietowym spotkaniu z polskimi organami ds. środowiska, które odbyło 1 Dz.U. L 103 z 25.4.1979, s. 1-18. 2 Dz.U. L 206 z 22.7.1992, s. 7-50. PE402.615v10-00 2/6 CM\1042125.doc
się w dniu 16 czerwca 2009 r., Komisja poruszyła kwestię potrzeby prowadzenia właściwej gospodarki leśnej w celu zapewnienia ochrony gatunków i siedlisk na obszarze Natura 2000 C200004 Puszcza Białowieska, jak równieŝ zmiany planów gospodarki leśnej dla wszystkich nadleśnictw, których obszar nakłada się na obszary Natura 2000. Polskie organy ds. środowiska i Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych uzgodniły, Ŝe w świetle potrzeby ochrony tych terenów do czerwca 2011 r. przeprowadzony zostanie przegląd wszystkich planów gospodarki leśnej zatwierdzonych po przystąpieniu Polski do UE i dotyczących nadleśnictw, których obszar nakłada się na obszary Natura 2000. Mając na uwadze, Ŝe dotyczy to ponad dwustu planów gospodarki leśnej, Komisja uznała te ramy czasowe za moŝliwe do przyjęcia. W konkretnym przypadku obszaru Natura 2000 Puszcza Białowieska regionalny dyrektor lasów państwowych zwrócił się juŝ o przegląd i zmianę planu gospodarki leśnej dla tego terenu. Proces przeglądu miał się rozpocząć w sierpniu 2009 r. Komisja będzie śledziła opracowywanie nowego planu gospodarki leśnej dla obszaru Natura 2000 Puszcza Białowieska. 5. Odpowiedź Komisji otrzymana dnia 2 września 2010 r. W maju 2010 r. Komisja zwróciła się do władz polskich o dostarczenie informacji na temat stanu zaawansowania prac nad nowym planem gospodarki leśnej oraz na temat pierwszych rezultatów procesu oceny. Niestety Komisja nie otrzymała jak dotąd Ŝadnej odpowiedzi. W międzyczasie Komisja otrzymała bezpośrednio od składającego petycję dodatkową dokumentację dotyczącą szkód wyrządzanych obecnie chronionym gatunkom i siedliskom (chrząszcze saproksyliczne) w Puszczy Białowieskiej. Składający petycję wskazał równieŝ, Ŝe przekaŝe dalszą dokumentację dotyczącą szkód wyrządzanych chronionym gatunkom dzięcioła, które obecnie są analizowane przez krajowych zoologów. Komisja rozpatrzy te dokumenty i rozwaŝy konieczność podjęcia dalszych działań, w tym środków przewidzianych w art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. 6. Odpowiedź Komisji otrzymana dnia 11 lutego 2011 r. Problem ochrony Puszczy Białowieskiej został omówiony na spotkaniu Komisji Europejskiej z polskimi władzami, które odbyło się w Warszawie we wrześniu 2010 r. (spotkanie pakietowe poświęcone omówieniu uchybień i skarg związanych z transpozycją i wdraŝaniem unijnego prawa ochrony środowiska UE w Polsce). Podczas spotkania polskie władze poinformowały Komisję o pracach nad nowym planem gospodarki leśnej dla wszystkich nadleśnictw, których obszar nakłada się na obszar Puszczy Białowieskiej. Plan ten uwzględni wymogi wynikające z włączenia tego obszaru do sieci Natura 2000. Przyjęcie planu ma nastąpić w 2011 r. Będzie on obowiązywał od 2012 r. przez okres 10 lat. Przed spotkaniem pakietowym przedstawiciele Komisji spotkali się z polskimi organizacjami pozarządowymi zajmującymi się ochroną środowiska naturalnego oraz ze składającym petycję, który przekazał Komisji dodatkowe informacje na temat domniemanych naruszeń dyrektywy ptasiej i dyrektywy siedliskowej w Puszczy Białowiejskiej. W październiku polskie media poinformowały, Ŝe polski minister środowiska na mocy decyzji z października 2010 r. nakazał zdecydowanie ograniczyć ilość drewna do pozyskania w Puszczy Białowieskiej w 2011 r. Stanowi to niewątpliwie krok w dobrym kierunku, by CM\1042125.doc 3/6 PE402.615v10-00
zapewnić status ochronny tego terenu. Komisja będzie nadal śledzić rozwój sytuacji związanej z ochroną Puszczy Białowieskiej. Wszelkie inne działania będą zaleŝały od kroków podjętych przez polskie władze (przyjęcie planu gospodarki leśnej) oraz informacji dostarczanych przez składającego petycję i inne organizacje pozarządowe. 7. Odpowiedź Komisji (REV. IV) otrzymana dnia 6 września 2011 r. W czerwcu 2011 r. składający petycję dostarczył Komisji dodatkowych informacji o kolejnych domniemanych naruszeniach dyrektywy ptasiej i dyrektywy siedliskowej w gospodarce leśnej w Puszczy Białowieskiej. Składający petycję twierdzi, Ŝe polskie władze nadal łamią prawodawstwo UE w zakresie ochrony środowiska, zezwalając na wycinanie drzew w siedliskach chronionych chrząszczy saproksylicznych i dzięciołów, zabijając chronione gatunki chrząszczy w wyniku niszczenia ich miejsc Ŝerowania i odpoczynku oraz celowo płosząc chronione gatunki ptaków w porze lęgowej. W świetle tych informacji oraz dokumentów dostarczonych wcześniej przez składającego petycję Komisja wysłała w dniu 27 czerwca 2011 r. formalny wniosek o odpowiedź na powyŝsze zarzuty. 8. Dodatkowa odpowiedź Komisji (REV. V) otrzymana dnia 27 stycznia 2012 r. W dniu 30 czerwca 2011 r. Komisja zwróciła się do polskiego rządu o odpowiedź na zarzuty składającego petycję. Władze odpowiedziały w dniu 5 września 2011 r. Nie zgodziły się z zarzutami składającego petycję i przedstawiły dodatkowe informacje dotyczące gospodarki leśnej w Puszczy Białowieskiej. Komisja uznała tę odpowiedź za niezadowalającą i w dniu 3 listopada 2011 r. zwróciła się o przesłanie dodatkowych informacji. Polskie władze odpowiedziały w dniu 18 listopada; Komisja ocenia obecnie treść dostarczonych informacji. 9. Dodatkowa odpowiedź Komisji (REV. VI) otrzymana dnia 27 czerwca 2012 r. W piśmie z dnia 23 grudnia 2011 r. władze polskie poinformowały Komisję o tym, Ŝe nowe plany gospodarki leśnej dla nadleśnictw, których obszar nakłada się na Puszczę Białowieską, są przygotowywane w taki sposób, aby zapewnić zgodność z planami zarządzania obszarami Natura 2000, które zostały w tym samym czasie przygotowane dla Puszczy Białowieskiej. Według władz polskich plany gospodarki leśnej mają zostać przyjęte przez ministra środowiska do końca marca 2012 r. Jednak według informacji przedstawionych przez składającego petycję w połowie kwietnia, plany te wciąŝ jeszcze nie zostały przyjęte przez Ministerstwo Środowiska, poniewaŝ nie gwarantowały wystarczającej ochrony ekologicznych wartości tej puszczy (zbyt wysokie limity dla wycinki drzew i niedostateczna ochrona drzewostanów mających ponad 100 lat). Problemy w zakresie ochrony Puszczy Białowieskiej zostały omówione na spotkaniu Komisji Europejskiej z polskimi władzami, które odbyło się w Warszawie w dniu 22 maja 2012 r. (spotkanie pakietowe poświęcone omówieniu uchybień i skarg związanych z transpozycją i wdraŝaniem unijnego prawa ochrony środowiska w Polsce). Przyszły tryb postępowania będzie zaleŝeć od wyjaśnień udzielonych przez władze na tym spotkaniu oraz od treści odnośnych planów gospodarki leśnej. PE402.615v10-00 4/6 CM\1042125.doc
10. Dodatkowa odpowiedź Komisji (REV. VII) otrzymana dnia 30 stycznia 2013 r. W nawiązaniu do rozmów na spotkaniu, które odbyło się 22 maja 2012 r. w Polsce, władze polskie przedstawiły dodatkowe informacje na temat postępów w zakresie ochrony Puszczy Białowieskiej. W pismach z czerwca i października 2012 r. władze polskie poinformowały Komisję, Ŝe nowe plany gospodarki leśnej dla nadleśnictw, których obszar nakłada się na obszar Puszczy Białowieskiej, zostały przyjęte na okres 10 lat. W planach tych zatwierdzono ograniczenie wycinki do 47 000 m3/rok na całym obszarze puszczy, co wydaje się odpowiadać wymogom środowiskowym w zakresie ochrony lasów i jest zgodne z propozycjami ekspertów w dziedzinie ochrony przyrody oraz organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną środowiska. Ponadto plany te wprowadzają szereg środków ochronnych takich jak zakaz wycinki najstarszych drzewostanów (mających ponad 100 lat) oraz wycinki na obszarach najbardziej wraŝliwych ekosystemów (np. lasów nadmorskich), wymóg konsultacji przy wycince sanitarnej z właściwymi organami ochrony przyrody, wymóg pozostawienia odpowiedniej ilości obumarłych drzew w lesie, które to środki powinny zapewnić poprawę ochrony puszczy. Wprowadzono równieŝ szereg konkretnych środków mających na celu utrzymanie lub poprawę statusu ochronnego poszczególnych rodzajów siedlisk i gatunków. Równocześnie przygotowywany jest szczegółowy plan gospodarki na obszarze Natura 2000 Puszcza Białowieska. Plan ten zapewni ramy ochrony obszaru wykraczające poza działania związane z gospodarką leśną. Według informacji przekazanych przez władze polskie plan ten powinien zostać przyjęty w najbliŝszej przyszłości. 11. Dodatkowa odpowiedź Komisji (REV VIII) otrzymana dnia 28 listopada 2014 r. W piśmie z dnia 31 stycznia 2014 r. polskie władze poinformowały Komisję, Ŝe plan zarządzania dla obszaru Natura 2000 nakładającego się na Puszczę Białowieską, jest obecnie w stadium finalizacji i ma zostać przyjęty w pierwszej połowie 2014 r. Po przeanalizowaniu tej informacji i wcześniejszych wyjaśnień dostarczonych przez polskie władze Komisja w dniu 27 lutego 2014 r. zamknęła postępowanie EU Pilot w odniesieniu do potencjalnych niezgodności prowadzenia gospodarki leśnej w Puszczy Białowieskiej z przepisami dyrektywy ptasiej i siedliskowej 1. SkarŜący, tj. ta sama organizacja pozarządowa, która złoŝyła niniejszą petycję do Parlamentu, został poinformowany o zamiarze Komisji dotyczącym zamknięcia postępowania w sprawie, i nie zgłosił zastrzeŝeń. W odniesieniu do planu zarządzania dotyczącego obszaru Natura 2000 dla Puszczy Białowieskiej, zgodnie z informacjami dostępnymi Komisji, plan ten nie został jeszcze przyjęty. Komisja uwaŝa jednak, Ŝe plany gospodarki leśnej przyjęte przez Polskę w 2012 r. dla nadleśnictw, których obszar nakłada się na Puszczę Białowieską, wraz z innymi środkami ochronnymi podjętymi przez polskie władze gwarantują w dostatecznym stopniu zgodność działań w zakresie leśnictwa realizowanych w puszczy z wymogami ochrony przyrody zawartymi w prawodawstwie UE w zakresie ochrony środowiska. NaleŜy przypomnieć, Ŝe zgodnie z dyrektywą ptasią i siedliskową plany zarządzania dla obszarów Natura 2000 nie są 1 EU Pilot uruchomiony w dniu 30 czerwca 2011 r. CM\1042125.doc 5/6 PE402.615v10-00
obowiązkowe. Zgodnie z art. 4 ust. 4 dyrektywy siedliskowej poczynając od daty wyznaczenia terenu jako terenu mającego znaczenie dla Wspólnoty (TZW) państwa członkowskie mają sześć lat na ustalenie priorytetów w zakresie ochrony środowiska na danym terenie i wyznaczenia go jako specjalnego obszaru ochrony (SOO). Równocześnie, zgodnie z art. 6 ust. 1, w odniesieniu do specjalnych obszarów ochrony państwa członkowskie są zobowiązane do ustanowienia niezbędnych środków ochrony. Teren C200004 Puszcza Białowieska został wyznaczony jako teren mający znaczenie dla Wspólnoty na mocy decyzji Komisji 2008/25/WE z dnia 13 listopada 2007 r. Podsumowanie JeŜeli Komisja otrzyma nowe informacje, z których wynikałoby, Ŝe Polska nie określiła wymaganych priorytetów w zakresie ochrony środowiska lub środków ochrony w odniesieniu do tego terenu, moŝe podjąć stosowne kroki prawne. PE402.615v10-00 6/6 CM\1042125.doc