INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA. POWIAT PROSZOWICKI w 2010 roku

Informacja o stanie środowiska 1 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KRAKOWIE DELEGATURA W TARNOWIE INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA POWIAT PROSZOWICKI w 2010 roku Opracowanie: Dział Monitoringu Środowiska Autorzy: mgr inż. Maria Ogar mgr Iwona Para mgr inż. Teresa Prajsnar Teresa Reczek Zatwierdził Kierownik Delegatury w Tarnowie mgr Krystyna Gołębiowska TARNÓW, styczeń 2012

2 SPIS TREŚCI: 1. PRESJE DZIAŁAJĄCE NA ŚRODOWISKO... 3 1.1. Emisje zanieczyszczeń do powietrza... 3 1.2. Presje działające na wody... 4 1.3. Odpady... 8 2. POWIETRZE... 9 2.1. Jakość powietrza... 9 2.2. Roczna ocena jakości powietrza wyniki klasyfikacji stref... 13 3. HAŁAS... 15 4. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE... 16 5. WODY POWIERZCHNIOWE... 17 5.1. Ocena jakości wód w 2010 roku... 22 5.2. Jakość wód według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia... 32 5.3. Jakość wód według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych... 33 5.4. Ocena wód według kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie substancjami biogennymi - ocena eutrofizacji wód... 33 6. OCHRONA PRZYRODY... 36 7. USUWANIE AZBESTU Z TERENU POWIATU PROSZOWICKIEGO... 38 8. Podsumowanie... 42

3 1. PRESJE DZIAŁAJĄCE NA ŚRODOWISKO Działalność ludzka kształtuje najważniejsze wskaźniki jakości środowiska, w szczególności na terenach zurbanizowanych, takie jak harmonijność i estetyka krajobrazu, poziom zapylenia i zanieczyszczenia powietrza szkodliwymi substancjami chemicznymi, klimat akustyczny, jakość wód powierzchniowych i podziemnych, różnorodność biologiczna itp. Natężenie antropopresji zależy przede wszystkim od sposobów użytkowania przestrzeni oraz natężenia procesów społeczno-gospodarczych. Na obszarze powiatu proszowickiego źródłami presji są: rolnictwo, które oddziałuje na największy powierzchniowo obszar powiatu, powodując rożnego rodzaju niekorzystne zjawiska, takie jak zakwaszanie i chemizacja gleb, erozja powierzchniowa, eutrofizacja rzek, ograniczanie bioróżnorodności itp.; sektor gospodarki komunalnej i gospodarstw domowych, które są źródłem ścieków wymagających oczyszczania, odpadów i znaczącej ilości zanieczyszczeń powietrza (tzw. niska emisja), transport samochodowy, który wpływa na wzrost zanieczyszczenia powietrza produktami spalania paliw, na lokalne pogorszenie klimatu akustycznego, a także na fragmentację przestrzeni i stymulowanie niepożądanych procesów urbanizacyjnych; sektor przemysłu i usług, w tym ciepłownictwo, które są źródłem istotnych zanieczyszczeń powietrza i wody, urbanizacja i suburbanizacja, powodujące m.in. zmianę dotychczasowego charakteru wykorzystania przestrzeni, pogorszenie klimatu akustycznego, lokalne zaburzenia stosunków wodny ch, a także fragmentację ekosystemów i spadek różnorodności biologicznej. Poniżej przedstawiono dane o wielkości podstawowych presji występujących na obszarze powiatu proszowickiego. 1.1. Emisje zanieczyszczeń do powietrza Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza jest emisja antropogeniczna, na którą składa się emisja punktowa (ciepłownictwo i procesy produkcyjne), emisja z sektora bytowego (powierzchniowa) oraz emisja komunikacyjna (liniowa). W roku 2010 ze źródeł punktowych wyemitowano do powietrza łącznie 8 300,8 ton zanieczyszczeń, w tym 8 269,1 ton zanieczyszczeń gazowych (łącznie z dwutlenkiem węgla) oraz 31,7 ton zanieczyszczeń pyłowych. Brak ewidencji zanieczyszczeń ze źródeł powierzchniowych i liniowych.

4 Tab. Struktura emisji do powietrza ze źródeł punktowych (źródło: Baza UMWM 1 ) Rodzaj zanieczyszczeń Zanieczyszczenia gazowe ogółem: w tym: dwutlenek węgla dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla inne Zanieczyszczenia pyłowe ogółem: w tym: ze spalania paliw Ilość [t/r] 8 269,1 8 189,9 23,9 11,6 31,6 12,1 31,7 29,8 1.2. Presje działające na wody Działalność antropogeniczna prowadzona w obszarze zlewni rzecznych odzwierciedla się w stanie jakości wód powierzchniowych. Główne zagrożenia jakości wód związane są zarówno z zapotrzebowaniem na wodę i wielkością poboru wód na cele bytowe i gospodarcze oraz z odprowadzaniem zanieczyszczeń powstających w wyniku działalności człowieka. Infrastruktura gospodarki wodno-ściekowej Na 414,6 km 2 powierzchni powiatu proszowickiego położone są 135 miejscowości, w tym 2 miasta Proszowice i Nowe Brzesko (od 1.01.2011r.). Tereny zamieszkałe, na obszarach wiejskich, tworzą łącznie 123 sołectwa. Powiat proszowicki, jako typowo rolniczy, charakteryzuje się małą gęstością zaludnienia (105 osób na km 2 ) i dużym zatrudnieniem osób w rolnictwie (72% z ogółu pracujących). Według danych GUS, na koniec 2010 roku obszar powiatu zamieszkiwało 43 406 osób, z czego w miastach 6 152 osoby tj. 14,2 %, a na terenach wiejskich - 37 254 osób (dane według faktycznego miejsca zamieszkania). Wszystkie gminy powiatu wyposażone są w rozdzielczą sieć wodociągową. W rozdzielczą sieć kanalizacyjną i oczyszczalnie nie jest wyposażony obszar wiejski Proszowice. Na koniec 2010 roku sieć kanalizacyjna na obszarze powiatu stanowiła 20,0 % długości sieci wodociągowej. 1 Na podstawie bazy danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego - Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska

5 [km] 0 100 200 300 400 500 600 700 800 Powiat proszowicki 141,7 706,8 Koniusza Koszyce 25,3 40,8 74,4 219,7 Nowe Brzesko 9,2 100,3 Pałecznica 6,3 47,1 Proszowice-miasto 35,1 25,5 Proszowice-obszar wiejski 171,4 Radziemice 1 92,4 sieć wodociągowa sieć kanalizacyjna Wykres. Szczegółowe dane dotyczące infrastruktury gospodarki wodno-ściekowej w powiecie proszowickim w roku 2010 (źródło: GUS-Bank danych lokalnych) Tab. Infrastruktura gospodarki wodno-ściekowej na terenie powiatu proszowickiego w roku 2010 (źródło: GUS Bank danych lokalnych) Długość czynnej sieci rozdzielczej Oczyszczalnie* Jednostka terytorialna wodociągowej kanalizacyjnej komunalne km szt. Powiat proszowicki 706,8 141,7 8 (b)* Koniusza 219,7 25,3 3 Koszyce 40,8 74,4 1 Nowe Brzesko 100,3 9,2 1 Pałecznica 47,1 6,3 1 Proszowice-miasto 35,1 25,5 1 Proszowice-obszar wiejski 171,4 0 0 Radziemice 92,4 1 1 Objaśnienia: *(b)- oczyszczalnia biologiczna Z ogólnej liczby ludności zamieszkującej powiat proszowicki: ok.76,8 % korzysta z rozdzielczej sieci wodociągowej, ok. 22,9 % korzysta z sieci kanalizacyjnej, ok. 29,6 % korzysta z oczyszczalni ścieków,

6 Zużycie wody z wodociągów w powiecie wynosi 34,6 m 3 na 1 mieszkańca na rok. Na obszarze powiatu proszowickiego wyraźnie widoczny jest problem zdefiniowany dla całego dorzecza Górnej Wisły niedostateczna sanitacja obszarów wiejskich, przejawiający się wyraźnymi dysproporcjami między wyposażeniem w sieć wodociągową, kanalizacyjną, oczyszczalnie ścieków oraz liczbą ludności korzystającej z tych sieci i oczyszczalni. Z sieci wodociągowej korzysta ok. 94% ludności zamieszkującej w miastach i ok. 73,9% ludności na terenach wiejskich, natomiast z sieci kanalizacyjnej ok. 91,5% mieszkańców miast i ok.11,6% mieszkańców wsi. Najgorszy obraz gospodarki wodno-ściekowej spośród wszystkich gmin powiatu jest w gminie wiejskiej-proszowice, w k tórej funkcjonuje ok. 171 km sieci wodociągowej, natomiast brak sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków oraz w gminie Radziemice, w której jest 92,4 km sieci wodociągowej i 1 km sieci kanalizacyjnej. Najbardziej zrównoważone działania w zakresie sanitacji obszaru widoczne są w gminie Koszyce i mieście Proszowice. [%] 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 wodociąg kanalizacja oczyszczalnia Powiat proszowicki Koniusza Koszyce Nowe Brzesko Pałecznica Proszowice-miasto Proszowice-obszar wiejski Radziemice Wykres. Ludność korzystająca z infrastruktury wodno-ściekowej w latach 2009-2010 w powiecie proszowickim (źródło: GUS-Bank danych lokalnych) W stosunku do roku 2009 na terenie powiatu długość sieci wodociągowej wzrosła o 43,4 km, długość sieci kanalizacyjnej jedynie o 19,4 km, a liczba ludności korzystającej z oczyszczalni zwiększyła się o 634 osoby. Największy przyrost długości sieci wodociągowej nastąpił w mieście Proszowice, przy 0,6 km wzroście sieci kanalizacyjnej. Największy przyrost długości sieci kanalizacyjnej (ok.74%) odnotowano natomiast w gminie Koszyce. Wzrost liczby ludności korzystającej z oczyszczalni nastąpił w gminach: Koszyce i Koniusza.

7 sieć wodociągowa sieć kanalizacyjna ludność korzystająca z oczyszczalni [%] 140 120 122,1 100 80 73,8 80,4 60 40 20 0 44,1 39 2,8 5,2 4,3 0,2 1,6 24 2,4 0,8 0,1 Powiat proszowicki Koniusza Koszyce Nowe Brzesko Pałecznica Proszowicemiasto Proszowiceobszar wiejski Radziemice Wykres. Przyrost długości sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz liczby ludności korzystającej z oczyszczalni w roku 2010 w stosunku do roku 2009 w powiecie proszowickim (źródło: GUS bank danych lokalnych) Pobór wód i odprowadzanie ścieków W roku 2010 w powiecie proszowickim pobrano łącznie 2 338 560 m 3 wody. Z ilości tej 99,9 % pobrano dla zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia lub na cele socjalnobytowe, 0,1% na potrzeby produkcji, w której woda wchodzi w skład lub bezpośredni kontakt z produktami żywnościowymi. Tab. Pobór wód na terenie powiatu proszowickiego w roku 2010 (źródło: Baza UMWM) Ogółem Pobór wód na terenie powiatu proszowickiego Zaopatrzenie ludności w wodę przeznaczoną do spożycia lub na cele socjalno-bytowe Na potrzeby produkcji, w której woda wchodzi w skład lub bezpośredni kontakt z produktami żywnościowymi i farmaceutycznymi Pozostałe cele m 3 Ogółem : 2 338 560 2 337 122 1 438 0 w tym woda podziemna 1 491 530 1 490 092 1 438 0 w tym woda powierzchniowa 847 030 847 030 0 0 Jednostki komunalne z terenu powiatu odprowadziły w roku 2010 łącznie 477 250 m 3 ścieków, z czego 411 460 m 3 tj. 86,2% stanowiły ścieki komunalne a 65 790 m 3 ścieki bytowe. Biologicznym procesom oczyszczania poddano w 100%, ewidencjonowaną ilość ścieków.

8 Tab. Gospodarka ściekowa w powiecie proszowickim w roku 2010 (źródło: Baza UMWM) Jednostka terytorialna ogółem Ścieki bytowe Ścieki odprowadzane w roku 2010 Ścieki komunalne inne niż ścieki bytowe wprowadzane do wód lub do ziemi Ścieki przemysłowe ścieki inne [ m 3 ] Powiat proszowicki 477 250 65 790 411 460 0 0 Koniusza 110 809 65 541 45 268 0 0 Koszyce 79 720 79 720 0 0 Nowe Brzesko 21 885 249 21 636 0 0 Pałecznica 8 861 0 8 861 0 0 Proszowice - miasto 0 0 255 975 0 255 975 Proszowice obszar wiejski 0 0 Radziemice 0 0 0 0 0 Według danych uzyskanych z bazy danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego - Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, w roku 2010 z obszaru powiatu odprowadzono do wód: - 64,956 tony zanieczyszczeń wywierających niekorzystny wpływ na bilans tlenu w wodach w tym: 9,473 tony substancji podatnych na rozkład biologiczny, charakteryzowanych wskaźnikiem BZT 5 oraz 39,439 tony zanieczyszczeń nie biodegradowalnych charakteryzowanych wskaźnikiem ChZT-Cr, - 10,672 tony zawiesin, - 5,372 tony chlorków i siarczanów. Głównym źródłem zanieczyszczeń na terenie powiatu jest gospodarka komunalna. 1.3. Odpady Jednostki sektora komunalnego z terenu powiatu proszowickiego w 2010 roku wytworzyły łącznie 4715,21 ton odpadów. W strumieniu odpadów komunalnych 63,8% (ok. 3009,62 ton) pochodziło z gospodarstw domowych, 35,1% (1653,59 ton) z jednostek usługowych, handlowych, obiektów użyteczności publicznej. Osady ściekowe, które powstały w oczyszczalniach komunalnych, stanowiły 1,1% (52 tony) wytworzonych odpadów i były w 50% magazynowane czasowo, a w 2% składowane.

9 2. POWIETRZE 2.1. Jakość powietrza Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w 2010 roku w powiecie proszowickim została wykonana w oparciu o wyniki badań monitoringowych prowadzonych na stanowiskach pomiarowych: - Proszowice ul. Królewska w stałej stacji pomiarowej, - Proszowice ul. 3-Maja pomiary metodą pasywną (wskaźnikową). W 2010 roku na terenie miasta Proszowice przy ul. Królewskiej kontynuowano pomiary zanieczyszczeń powietrza pyłem zawieszonym PM10 przy użyciu automatycznego miernika pyłu a na stanowisku przy ul. 3-Maja pomiary stężeń zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i benzenu, metodą pasywną. W 2010 roku obowiązywały dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu określone w Załącznikach do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281). Tab. Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowanie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin na terenie kraju, z wyłączeniem uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej, okresy dla których uśrednia się wyniki pomiarów, dopuszczalne częstości przekraczania tych poziomów Nazwa substancji (numer CAS) a) Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (µg/m 3 ) Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 24 godziny 50 Pył zawieszony PM10 c) 35 razy g) rok kalendarzowy 40 c) - Benzen (71-43-2) rok kalendarzowy 5 c) - Ołów f) (7439-92-1) rok kalendarzowy 0,5 c) - Dwutlenek azotu jedna godzina 200 c) 18 razy (10102-44-0) rok kalendarzowy 40 c) - jedna godzina 350 c) 24 razy Dwutlenek siarki 24 godziny 125 c) 3 razy (7446-09-5) rok kalendarzowy i pora zimowa (okres 1 X - 31 III) 20 e) - Pył zawieszony PM2,5 rok kalendarzowy 25 - Tab. Poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, okresy dla których uśrednia się wyniki pomiarów Nazwa substancji (numer CAS) a) Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom docelowy substancji w powietrzu (ng/m 3 ) Arsen b) (7440-38-2) rok kalendarzowy 6 c) Benzo(a)piren b) rok kalendarzowy 1 c) (50-32-8) Kadm b) (7440-43-9) rok kalendarzowy 5 c) Nikiel b) (7440-02-0) rok kalendarzowy 20 c) Objaśnienia do tabel: a) oznaczenie numeryczne substancji wg Chemical Abstracts Service Registry Number b) całkowita zawartość tego pierwiastka w pyle zawieszonym PM10, a dla benzo/a/pirenu całkowita zawartość benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10

10 c) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi e) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin f) suma metalu i jego związków w pyle zawieszonym PM10 g) stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10 μm (PM10) mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne Na stanowisku pomiarowym w Proszowicach przy ul. Królewskiej: stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego PM10 wynosiło 69,0µg/m 3 tj. 150% dopuszczalnego poziomu. W porównaniu do roku 2009 wzrosło o 9,0µg/m 3. W sezonie zimnym stężenie pyłu wynosiło 95,1 µg/m 3 a w letnim 42,7µg/m 3. W pomiarach dobowych poziom zanieczyszczenia pyłem PM10 przekroczył poziom dopuszczalny 178 razy w ciągu roku, w tym głównie w miesiącach zimowych. Termin osiągnięcia poziomów dopuszczalnych minął w 2005 roku. Stężenie średnioroczne benzo/a/pirenu oznaczane w pyle zawieszonym wynosiło 11,8ng/m 3 tj.1180% poziomu dopuszczalnego. Było to najwyższe stężenie zarejestrowane w województwie małopolskim. W porównaniu do roku 2009 wzrosło o 1,6 ng/m 3. Stężenie średnioroczne arsenu oznaczane w pyle zawieszonym wynosiło 1,8ng/m 3 tj. 30,0% poziomu docelowego. W porównaniu do roku 2009 wzrosło o 0,5ng/m 3. Stężenie średnioroczne kadmu oznaczane w pyle zawieszonym wyniosło 1,2ng/m 3 tj. 24,0% poziomu docelowego. W porównaniu do roku 2009 wzrosło o 0,1ng/m 3. Stężenie średnioroczne niklu oznaczane w pyle zawieszonym wynosiło 8,3ng/m 3 tj. 41,5% poziomu docelowego. W porównaniu do roku 2009 zmniejszyło się o 0,2ng/m 3. Stężenie średnioroczne ołowiu oznaczane w pyle zawieszonym wynosiło 0,03µg/m 3 tj. 6,0% poziomu dopuszczalnego i w porównaniu do roku 2009 nie zmieniło się. stężenie średniomiesięczne PM10 poziom dopuszczalny PM10 stężenie średnioroczne PM10 średnia temperatura stężenie PM10 [µg/m 3 ] 140 120 100 80 69 60 40 20 25 20 15 10 5 0-5 temperatura [ C] 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesiąc -10 Wykres. Stężenia PM10 i temperatury na stanowisku pomiarowym Proszowice, ul. Królewska w 2010 roku

11 Tab. Wartości średniomiesięczne stężeń pyłu PM10 i temperatury mierzonych na stanowisku pomiarowym w Proszowicach, ul. Królewska w 2010 roku Parametry styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Wartość średnioroczna PM10 [µg/m 3 ] 100 113,2 78 63,3 32 35,5 36,3 39 51 76,3 70,3 133 69,0 Średnia temperatura [ 0 C] -7,2-1,7 3,6 9,2 13,7 17,2 20,6 18,7 12 5,6 6,0-5,2 7,7 Na stanowisku pomiarowym w Proszowicach przy ul. 3-Maja: stężenie średnioroczne dwutlenku siarki wyniosło 19,8µg/m 3 tj. 99,0% dopuszczalnego poziomu dla kryterium ochrony roślin i było o 7,0µg/m 3 wyższe od poziomu stężenia notowanego w 2009 roku, Dla pory zimowej średnie stężenie wyniosło 43,7µg/m 3 tj. 173,5% dopuszczalnego poziomu dla kryterium ochrony roślin, stężenie średnioroczne dwutlenku azotu wyniosło 24,0µg/m 3 tj. 60,0% dopuszczalnego poziomu dla ochrony zdrowia i było wyższe o 4,1µg/m 3 od poziomu stężenia notowanego w 2009 roku, stężenie średnioroczne benzenu wyniosło 2,8µg/m 3 tj.56,0% dopuszczalnego poziomu dla ochrony zdrowia i było niższe o 0,5µg/m 3 od stężenia notowanego w 2009 roku. Fot. Proszowice - stanowisko pomiarowe Tab. Wartości średniomiesięczne stężeń zanieczyszczeń powietrza mierzonych na stanowisku pomiarowym w Proszowicach przy ul. 3-Maja 1 w 2010 roku Parametry styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Wartość średnioroczna SO2 [µg/m 3 ] 55,4 41,8 33,6 8,7 4,4 2,9 5,3 3,9 3,7 25,5 16,2 35,6 19,8 NO2 [µg/m 3 ] 32,4 36,6 29,6 18,6 19,0 12,6 12,4 16,4 20,3 25,4 24,3 40,6 24,0 Benzen [µg/m 3 ] 6,1 7,1 4 2,3 1,4 0,65 0,7 0,6 1,4 2,4 2,4 4,3 2,8

12 Wykres. Stężenia średniomiesięczne zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego na stanowisku pomiarowym Proszowice, ul.3- Maja w 2010 roku (źródło: WIOŚ Kraków) 80 70 60 2009 2010 poziom dopuszczalny 69 Wykres. Porównanie stężeń średniorocznych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego we wskaźnikach: SO 2, NO 2, benzen oraz PM10 w Proszowicach w latach 2009-2010 (źródło: WIOŚ Kraków) [µg/m 3 ] 50 40 40 40 30 20 10 0 20 24,0 19,8 5 2,8 SO2 NO2 Benzen PM10 [ng/m 3 ] 35 30 25 20 15 10 5 0 2009 2010 poziom dopuszczalny 30 20 11,8 6 8,3 5 1,8 1,2 1,0 Arsen Kadm Nikiel Benzo/a/piren Ołów Wykres. Porównanie stężeń średniorocznych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego oznaczanych w pyle zawieszonym PM10 w Proszowicach w latach 2009-2010 (źródło: WIOŚ Kraków)

13 Uzyskane w 2010 roku średnioroczne wartości stężeń zanieczyszczeń powietrza w punktach pomiarowych w Proszowicach: - dla pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo/a/pirenu przekroczyły poziom dopuszczalny, - dla SO 2, NO 2, benzenu oraz metali (As, Cd, Ni, Pb) oznaczanych w pyle zawieszonym PM10 nie przekroczyły wartości dopuszczalnych. olkuski miechowski chrzanowski proszowicki dąbrowski oświęcimski wadowicki m.kraków krakowski brzeski bocheński m.tarnów [ug/m3] suski myślenicki nowotarski tatrzański limanowski nowosądecki tarnowski gorlicki 11.0 10.0 9.0 8.0 7.0 6.0 5.0 Mapa. Rozkład stężeń maksymalnych benzenu dla województwa małopolskiego w 2010 roku (źródło: WIOŚ) 2.2. Roczna ocena jakości powietrza wyniki klasyfikacji stref Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2010 roku została wykonana według zasad określonych w art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska z uwzględnieniem wymogów dyrektywy 2008/50/WE i dyrektywy 2004/107/WE. Ocenę wykonano w nowym układzie stref, określonym w założeniach do projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (przygotowanych w związku z planowaną transpozycją, do prawa polskiego, Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy). W nowym układzie, dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie: SO 2,NO 2, NOx, CO, C 6 H 6, O 3, pyłu PM10, zawartości ołowiu (Pb), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni) i benzo(a)pirenu(b(a)p) w pyle PM10 oraz dla pyłu PM2,5, strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., - miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., - pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Ocena polegała na zaliczeniu strefy do określonej klasy (A, B, C), która zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami, co do

14 działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefie. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. Powiat proszowicki należy do strefy pozostały obszar województwa małopolskiego, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców tzw. małopolska. Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia według jednolitych kryteriów w skali kraju, zgodnych z kryteriami UE (źródło:wioś) Nazwa strefy (kod strefy) Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 * As Cd Ni B(a)P PM2,5 Strefa małopolska A A C A A A A A A A C C (PL1203) * wg poziomu docelowego Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin według jednolitych kryteriów w skali kraju, zgodnych z kryteriami UE (źródło: WIOŚ) Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla całej strefy Nazwa strefy (kod strefy) SO2 NOx O3 Strefa małopolska (PL1203) A A A Zgodnie z wykonaną klasyfikacją powiat proszowicki został za rok 2010 zakwalifikowany do klasy C, ze względu na ponadnormatywne stężenia benzo(a)pirenu, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5. Oznacza to, że poziomy stężeń 24- godzinnych pyłu zawieszonego PM10 przekraczają wartości dopuszczalne w ciągu roku częściej niż 35-razy, poziom stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM2,5 oraz poziom stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu przekracza poziom docelowy w roku kalendarzowym. Mapa. Klasyfikacja stref dla pyłu PM10, PM2,5 i benzo(a)pirenu kryterium ochrona zdrowia w 2010 roku w województwie małopolskim (źródło: WIOŚ) Zakwalifikowanie do klasy C wymaga podejmowania szczególnych działań (planów i programów naprawczych). Wiąże się to z określeniem obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych stężeń oraz

15 wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji i podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza opracowanie i skuteczne wdrożenie programu ochrony powietrza (POP). Nadal istotnym problemem dla strefy małopolskiej są wysokie stężenia benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, należącego do grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Stężenia benzo(a)pirenu przekraczają poziom docelowy, który ma być osiągnięty w 2013 roku. 3. HAŁAS Hałas w środowisku, na który narażeni są ludzie reguluje Dyrektywa 2002/49/WE z dnia 25 czerwca 2002 roku 2. Dyrektywa wprowadziła ujednolicone i stosowane w krajach UE wskaźniki oceny hałasu. Wskaźniki te są stosowane do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem (L N i L DWN 3 ) oraz do ustalenia i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby (L AeqD i L AeqN ). Kryteria oceny hałasu zróżnicowane w zależności od rodzajów terenu, rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu oraz w zależności od pory dnia lub nocy są określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku 4. Stan środowiska akustycznego w powiecie proszowickim oceniany jest w oparciu o prowadzone badania uciążliwości akustycznej źródeł hałasu. Głównymi źródłami zagrożenia hałasem na obszarze powiatu jest komunikacja (w szczególności hałas drogowy) i przemysł. W 2010 roku, w ramach Wojewódzkiego Programu Monitoringu Środowiska dla województwa małopolskiego, przeprowadzono badania monitoringowe poziomu hałasu drogowego na obszarze powiatu w jednym przekroju pomiarowym, w dwóch punktach, i przeprowadzono 5 kontroli podmiotów gospodarczych. W trakcie kontroli interwencyjnej wykonano 1 pomiar poziomu hałasu. Tab. Wyniki pomiarów monitoringu hałasu drogowego w 2010 roku na obszarze powiatu proszowickiego (źródło: WIOŚ Kraków ) Punkt pomiarowy Piotrkowice Małe Charakterystyka drogi/punktu droga wojewódzka nr 775, punkt zlokalizowany w odległości 10m od drogi, zabudowa po obu stronach jednorodzinna, rozproszona droga wojewódzka nr 775, punkt zlokalizowany w odległości 20m od drogi, 5m od budynku mieszkalnego, zabudowa jednorodzinna, rozproszona Współrzędne geograficzne długość szerokość 50 o 11 42,17 20 o 14 46,13 Data pomiaru 18/19.08.2010 Równoważny poziom dźwięku A(LAeq) [db] Pora dzienna Pora nocna 63,8 58,9 50 o 11 42,48 20 o 14 46,15 59,8 55,2 Dopuszczalny poziom hałasu w db określony dla dróg i linii kolejowych 55 50 2 Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 roku w sprawie oceny i zarządzania hałasem w środowisku 3 L N długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku; L DWN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku 4 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz.826).

16 Z przeprowadzonych pomiarów poziomu hałasu drogowego wynika, że w obu punktach pomiarowych na terenie powiatu wystąpiły przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu dla pory dnia i nocy. Dla pory dnia i nocy przekroczenia były w przedziale od 4,8 do 8,9 dba. W związku z przeprowadzonymi kontrolami wydano 1 zarządzenie pokontrolne i skierowano 1 wniosek do organu administracji samorządowej. 4. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE W środowisku naturalnym promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące pochodzi zarówno ze źródeł naturalnych (ziemskie pole magnetyczne, promieniowanie kosmiczne, wyładowania atmosferyczne) jak i związanych bezpośrednio z działalnością człowieka. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na utrzymaniu wartości pól na poziomie nie przekraczającym dopuszczalnego, a w przypadku ich przekroczenia- obniżenie wartości tych pól do wartości dopuszczalnych. Źródłem promieniowania elektromagnetycznego na terenie województwa małopolskiego są stacje i linie energetyczne, stacje radiowo-telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej, urządzenia radiolokacyjne oraz różnego rodzaju urządzenia zasilane energią elektryczną. W 2010 roku zakończono trzyletni cykl pomiarowy poziomów pól elektromagnetycznych (PEM), na który składały się badania pól elektromagnetycznych w 135 punktach w województwie, po 45 punktów pomiarowych dla każdego roku. Zgodnie z obowiązującym od 2007 roku wymogiem prawnym 5 monitoring pól elektromagnetycznych był prowadzony w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., w pozostałych miastach oraz na terenach wiejskich. Rozporządzenie wskazuje na prowadzenie badań w zakresie natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości od 3MHz do 3GHz, dla której dopuszczalny poziom pól elektromagnetycznych 6 wynosi 7 V/m. Z badań przeprowadzonych w okresie 2008-2010 przez WIOŚ w Krakowie wynika, iż w żadnym punkcie na terenie województwa małopolskiego nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Pomiary pól elektromagnetycznych w powiecie proszowickim prowadzono w 4 punktach pomiarowych zlokalizowanych w miejscach dostępnych dla ludności. Średnie wartości natężenia promieniowania elektromagnetycznego uzyskane w miastach i na terenach wiejskich w powiecie proszowickim są znacznie niższe od krajowych wartości dopuszczalnych. 5 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221 poz. 1645). 6 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzenia dotrzymania tych poziomów (Dz.U. 192, poz. 1882,1883)

17 0,6 wartość dopuszczalna - 7[V/m] 0,5 0,4 [V/m] 0,3 0,2 0,1 0 Koniusza /26.09.2008 Proszowicemiasto /09.07.2009 Koszyce /20.08.2009 Nowe Brzesko /10.09.2010 wartość średnia [V/m] 0,39 0,53 0,25 0,24 Wykres. Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych w punktach pomiarowych w powiecie proszowickim w latach 2008-2010 (źródło: WIOŚ) 5. WODY POWIERZCHNIOWE Z chwilą przystąpienia do Unii Europejskiej tj. od 1 maja 2004 r. Polska zobowiązana jest wdrożyć zapisy Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) z dnia 23 października 2000 roku 7 dokumentu uznawanego za jeden z najbardziej kompleksowych pakietów dotyczących celów i zobowiązań w zakresie gospodarki wodnej. Głównym celem wdrażania zapisów Dyrektywy jest osiągnięcie do 2015 roku dobrego stanu wód powierzchniowych oraz dobrego stanu wód podziemnych. Narzędziem służącym do osiągnięcia celów RDW jest monitoring wód, którego celem jest dostarczenie spójnej i pełnej informacji o stanie ekologicznym i chemicznym wód w obrębie każdego obszaru dorzecza. Zgodnie z harmonogramem wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej w roku 2010 rozpoczęła się realizacja I Planu gospodarowania wodami w dorzeczach podstawowego narzędzia krajowej i wspólnotowej polityki wodnej. Wdrożenie działań zawartych w planach dla poszczególnych obszarów dorzeczy ma zapewnić poprawę jakości wszystkich wód oraz poprawę stanu całego środowiska wodnego. Uzupełnieniem Planów jest opracowany w roku 2010 Projekt Polityki Wodnej Państwa 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016). W trakcie opracowywania dokumentów planistycznych dokonano: - przeglądu i nowego wydzielenia jednolitych części wód, - oceny zmian hydromorfologicznych w jednolitych częściach wód i nadania im statusu wód naturalnych sztucznych lub silnie zmienionych, - przeglądu wykazów obszarów chronionych. Zgodnie z definicjami zawartymi w RDW oraz w ustawie Prawo Wodne: - sztuczna część wód oznacza część wód powierzchniowych powstałą na skutek działalności człowieka, 7 Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej

18 - silnie zmieniona część wód oznacza część wód powierzchniowych, której charakter został w znacznym stopniu zmieniony na skutek fizycznego oddziaływania człowieka, wyznaczonej przez Państwo Członkowskie zgodnie z przepisami RDW, - wody silnie zmienione to części wód, które uległy fizycznemu przekształceniu na skutek działalności człowieka, a przekształcenia fizyczne powodują zmiany hydromorfologiczne, które trzeba byłoby odwrócić dla osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego. Czynnikami, które decydują o zaliczeniu wód do silnie zmienionych są: - liczne stopnie, jazy i zapory przeciwrumowiskowe zbudowane w korytach rzecznych, uniemożliwiające wędrówki ryb i zmieniające warunki życia dla bezkręgowców, - zabudowa podłużna brzegów zmniejszająca różnorodność siedlisk, - zaburzenia reżimu hydrologicznego nadmiar lub spadek SNQ 8 w rejonie zbiorników wodnych. W wyniku przeglądu zmian i warunków hydromorfologicznych na obszarze powiatu proszowickiego wyznaczono 15 jednolitych części wód, z czego 9 jcw naturalnych i 6 jcw silnie zmienionych. Czynnikami, które zdecydowały o zaliczeniu wód do silnie zmienionych są: zabudowa poprzeczna, liczne stopnie i jazy, dodatkowo w 2 jcw - praca zbiorników w zlewni Raby i Dunajca - nierównomierność przepływów. Naturalne i silnie zmienione części wód powierzchniowych powiatu proszowickiego przedstawiono na mapie. W odniesieniu do wykazu obszarów chronionych w całym kraju: - przyjęto zasięg występowania obszarów wrażliwych na substancje biogenne pochodzenia komunalnego jako obszar całego kraju, - nie określono nowych wykazów wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, - nie sporządzono wykazu obszarów przeznaczonych do ochrony gatunków wodnych o znaczeniu ekonomicznym z uwagi na brak ekonomicznego znaczenia gatunków występujących w wodach poza urządzeniami specjalnie do tego wyznaczonymi (stawy hodowlane). Zgodnie z projektem Polityki wodnej Państwa, obszary takie zostaną wyznaczone po roku 2012, w którym zakończone mają zostać prace udrażniające koryta rzek i przywracające możliwość przemieszczania się ryb. 8 SNQ średnia z najmniejszych przepływów rocznych z wielolecia

19 Mapa. Identyfikacja naturalnych i silnie zmienionych części wód powierzchniowych w powiecie proszowickim

20 W 2010 roku klasyfikację jakości wód powierzchniowych dla powiatu proszowickiego przeprowadzono w oparciu o wyniki badań monitoringowych wód w 5 punktach pomiarowokontrolnych, zlokalizowanych w 5 jednolitych częściach wód powierzchniowych na 4 rzekach: Wisła, Szreniawa, Ścieklec, Nidzica. Badania ukierunkowano głównie na: - ocenę stanu ekologicznego i chemicznego wód, - ocenę jakości wód ujmowanych do celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, - ocenę jakości wód według kryteriów ich przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych, - ocenę zagrożenia wód powierzchniowych eutrofizacją. Wykonawcą badań było Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie oraz Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Kielcach. Ocenę jakości wód przeprowadzono zgodnie z metodykami zawartymi w rozporządzeniach Ministra Środowiska: z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 122, poz. 1018), z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz.1008), z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz.1728), z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Monitoring wód powierzchniowych w roku 2010 prowadzony był w warunkach, w których terminy badań musiały być dostosowywane do występowania ulewnych i długotrwałych opadów. Fale powodziowe przeszły przez obszar powiatu proszowickiego w maju i czerwcu. Wyniki badań odbiegające od notowanych przeciętnie w jednolitych częściach wód, uzyskane w warunkach odbiegających od normalnych i związane z przejściem fal powodziowych lub wezbraniowych, zostały wyłączone ze zbioru danych, na podstawie których dokonano klasyfikacji wód. Zakres i częstotliwość badań monitoringowych oraz sposób oceny wód, zależny jest od sposobu ich użytkowania. W zależności od ustalonego dla danego punktu programu badawczego, ocena obejmuje analizę zmienności parametrów fizykochemicznych, biologicznych (fitobentos, makrofity) oraz parametrów mikrobiologicznych (liczba bakterii coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych). Istotną rolę w monitoringu wód powierzchniowych odgrywają elementy biologiczne, którym przypisano dominującą rolę w ocenie stanu wód. Badania wskaźników fizykochemicznych i hydromorfologicznych są elementami wspierającymi badania biologiczne.

21 Mapa. Jednolite części wód powierzchniowych wraz z siecią monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód dla powiatu proszowickiego w 2010 roku

22 Tab. Zestawienie punktów pomiarowych monitorowanych w 2010 roku, w oparciu o które przeprowadzono klasyfikację jakości wód powierzchniowych dla powiatu proszowickiego w 2010 roku Nazwa JCW Kod JCW Ilość km Nazwa Nazwa punktu punktów Kod punktu biegu rzeki pomiarowego w JCW rzeki Dorzecze: Górna Wisła kod: 2000 Zlewnia: Wisła od Przemszy do Dunajca; kod: 213 Wisła od Podłężanki do Stanowisko PLRW200019213799 1 Raby Wisła PZW PL01S1501_1796 134,1 Wisła od Raby do Dunajca PLRW200021213999 1 Opatowiec PL01S1001_1492 160,0 Szreniawa od Piotrówki do ujścia PLRW2000921392999 1 Szreniawa Koszyce PL01S1501_1795 2,3 Ścieklec PLRW200062139289 1 Ścieklec Makocice PL01S1501_1793 3,7 Nidzica od Nidki do ujścia PLRW20009213989 1 Nidzica Piotrowice PL01S1001_1486 3,6 5.1. Ocena jakości wód w 2010 roku Na podstawie rozporządzeń Ministra Środowiska 9,10 dokonano klasyfikacji elementów biologicznych, fizykochemicznych i chemicznych z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych, stanu/ potencjału ekologicznego, stanu chemicznego wód oraz ocenę stanu jednolitych części wód. Klasyfikacji stanu wód dokonano dla badanych punktów pomiarowo-kontrolnych oraz dla jednolitych części wód. Ocena jakości wód w zakresie elementów biologicznych Wynikiem klasyfikacji elementów biologicznych jest przypisanie im jednej z 5 klas, stanowiących określenie stanu lub potencjału tych elementów. W roku 2010 ocena jakości wód w zakresie elementów biologicznych wykazała I klasę jakości wód w punkcie Wisła Opatowiec, III klasę jakości wód w punktach pomiarowych: Wisła Stanowisko PZW oraz Nidzica - Piotrowice. Ocena jakości wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych polega na określeniu stężeń substancji fizykochemicznych i stężeń substancji specyficznych syntetycznych i niesyntetycznych oraz porównaniu ich ze standardami określonymi w cytowanym powyżej rozporządzeniu (załączniki nr 1 i 5). Elementy fizykochemiczne obejmują grupy wskaźników charakteryzujących: stan fizyczny, warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne, zasolenie, zakwaszenie, substancje biogenne. 9 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162/2008 poz.1008). 10 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 122/2009 poz.1018).

23 W roku 2010 ocena jakości wód w zakresie elementów fizykochemicznych w punkcie pomiarowym: Nidzica - Piotrowice wykazała II klasę jakości wód. W pozostałych punktach pomiarowych: Wisła Stanowisko PZW, Wisła Opatowiec, Szreniawa Koszyce, Ścieklec - Makocice stwierdzono stan poniżej dobrego. Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne w badanych punktach nie przekraczały wartości granicznych dla stanu dobrego i wyższego niż dobry. Mapa. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych w punktach pomiarowo-kontrolnych w 2010 roku

24 Ocena potencjału ekologicznego W celu wykonania klasyfikacji potencjału ekologicznego wód dokonuje się interpretacji wyników badań wskaźników jakości wód dla elementów biologicznych i wskaźników fizykochemicznych wspierających elementy biologiczne oraz wskaźników chemicznych z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych. Klasyfikacja elementów biologicznych polega na nadaniu im jednej z pięciu klas jakości wód, stanowiących określenie stanu tych elementów. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych polega na przypisaniu każdemu z nich jednej z dwóch klas jakości. Potencjał ekologiczny odnosi się do silnie zmienionej lub sztucznej części wód, która została tak przekształcona przez człowieka, że niemożliwe jest przywrócenie jej do stanu naturalnego. Mechanizm klasyfikacji potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych przedstawiono na schemacie poniżej. Warunki hydromorfologiczne osiągają maksymalny potencjał MEP (I klasa- bardzo dobry potencjał) Wartości biologicznych elementów jakości osiągają maksymalny potencjał (I klasa- bardzo dobry potencjał) NIE Wartości biologicznych elementów jakości nieznacznie odbiegają od wartości dla maksymalnego potencjału ekologicznego (II klasa-dobry potencjał) TAK TAK Wartości elementów fizykochemicznych odpowiadają I klasie i wartości wskaźników z grupy zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych nie przekraczają wartości granicznych dla stanu dobrego i stanu wyższego niż dobry NIE Wartości elementów fizykochemicznych odpowiadają II klasie i wartości wskaźników z grupy zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych nie przekraczają wartości granicznych dla stanu dobrego i stanu wyższego niż dobry TAK TAK NIE Maksymalny potencjał ekologiczny (I klasa) Dobry potencjał ekologiczny (II klasa) Dobry i wyższy niż dobry potencjał ekologiczny (I-II klasa) NIE Wartości biologicznych elementów odbiegają od wartości dla dobrego potencjału ekologicznego osiągają umiarkowany potencjał (III klasa) TAK Umiarkowany potencjał ekologiczny (III klasa) NIE osiągają słaby potencjał (IV klasa) TAK Słaby potencjał ekologiczny (IV klasa) NIE osiągają zły potencjał (V klasa) TAK Zły potencjał ekologiczny (V klasa)

25 W celu wykonania klasyfikacji potencjału ekologicznego wód dokonano interpretacji wyników badań wskaźników jakości wód dla elementów biologicznych i wskaźników fizykochemicznych wspierających elementy biologiczne oraz wskaźników chemicznych z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych. Oceny potencjału ekologicznego dokonano w punktach należących do silnie zmienionych jednolitych części wód, w których istniała możliwość oceny zarówno elementów biologicznych jak i elementów fizykochemicznych. Zgodnie z tym w 2010 roku dokonano klasyfikacji potencjału ekologicznego w punktach pomiarowo-kontrolnych: Wisła Stanowisko PZW, Wisła Opatowiec, Nidzica Piotrowice i stwierdzono umiarkowany potencjał ekologiczny wód. Ocena stanu chemicznego wód Klasyfikacja stanu chemicznego polega na określeniu stężeń substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, stanowiących zagrożenie dla środowiska wodnego (grupa wskaźników chemicznych charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego) i porównaniu ich ze standardami określonymi w cytowanym powyżej rozporządzeniu (załącznik nr 8). Klasyfikacja stanu chemicznego wód obejmuje 2 stany jakości wód (stan dobry i stan poniżej dobrego). Woda osiąga stan dobry jeśli: - stwierdzone w wyniku badań stężenia wskaźników charakteryzujących jakość chemiczną wód nie przekraczają ustalonych dla nich wartości dopuszczalnych, - wody obszarów chronionych (m.in. wody przeznaczone do zaopatrzenia ludności lub dla bytowania ryb) spełniają w zakresie wskaźników chemicznych warunki określone dla nich w odrębnych przepisach. W 2010 roku stan chemiczny wód badano w 4 punktach pomiarowo-kontrolnych. W punktach zlokalizowanych na rzekach: Wisła, Ścieklec oraz Nidzica. We wszystkich badanych punktach pomiarowo-kontrolnych stwierdzono stan elementów chemicznych wód poniżej dobrego (PSD) ze względu na przekroczenia: w punktach: Wisła Stanowisko PZW oraz Ścieklec Makocice, sumy benzo(g,h,i) perylenu oraz indeno (1,2,3-cd) pirenu, w punkcie Wisła Opatowiec, sumy benzo(b)fluorantenu i benzo(k)fluorantenu oraz sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu, natomiast w punkcie Nidzica Piotrowice, benzo(a)pirenu, sumy benzo(b)fluorantenu i benzo(k)fluorantenu oraz sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu.

26 Tab. Klasyfikacja elementów jakości wód w punktach pomiarowo-kontrolnych badanych w roku 2010 Klasyfikacja wskaźników i elementów jakości wód Lp 1 2 3 Nazwa jcw klasyfikowanej Wisła od Podłężanki do Raby Wisła od Raby do Dunajca Szreniawa od Piotrówki do ujścia 4 Ścieklec 5 Nidzica od Nidki do ujścia Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Wisła Stanowisko PZW Wisła - Opatowiec Szreniawa - Koszyce Ścieklec - Makocice Nidzica - Piotrowice Typ abiotyczny Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Ppk zamyka jcw (T/N) Elementy biologiczne Klasa elementów biologicznych Elementy fizykochemiczne i chemiczne wspierające elementy biologiczne Ocena substancji Klasa elementów szczególnie fizykochemicznych szkodliwych (grupa 3) (grupa 4.3) 19 T T III PPD II 1) 21 T T I PPD 9 T T PPD STAN/ POTENCJAŁ EKOLOGICZNY III (umiarkowany) III (umiarkowany) STAN CHEMICZNY 6 T T PPD II 1) PSD 1) 9 T T III II III (umiarkowany) PSD 1) PSD 1) PSD 1) STAN ZŁY ZŁY ZŁY Objaśnienia: Typ abiotyczny 6 potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarnistym na lessach i lessopodobnych, 9 mała rzeka wyżynna węglanowa, 19 rzeka nizinna piaszczystogliniasta, 21 wielka rzeka nizinna 1) badania w zakresie wybranych wskaźników chemicznych w tabelach cyfra rzymska oznacza klasę jakości wód PSD/ PPD - poniżej stanu/potencjału dobrego pola kreskowane - dotyczą oceny potencjału ekologicznego dla jcw silnie zmienionych

27 Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych Jednolita część wód oznacza oddzielny i znaczący element, który można w sposób jednolity scharakteryzować i opisać. Jednolitą cześć wód może tworzyć jeden lub więcej cieków (rzek, potoków). Ocena jednolitej części wód dotyczy wszystkich cieków wchodzących w jej skład. Stan jednolitych części wód powierzchniowych ocenia się, porównując wyniki klasyfikacji potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych lub silnie zmienionych z wynikami klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych. Klasyfikacja stanu wód w przypadku braku badań któregokolwiek z elementów oceny potencjału ekologicznego jest możliwa wtedy, gdy elementy biologiczne lub fizykochemiczne lub chemiczne osiągają stan poniżej dobrego. Stan wód jest wypadkową potencjału ekologicznego i chemicznego, a określa go gorszy ze stanów. Oceny dla jednolitej części wód, jeśli zlokalizowanych jest w niej więcej niż jeden punkt, dokonuje się w punkcie położonym najbliżej zamknięcia lub na zamknięciu jednolitej części wód. Tab. Sposób oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych Stan ekologiczny/ Potencjał ekologiczny Stan chemiczny dobry poniżej dobrego bardzo dobry stan ekologiczny dobry stan wód zły stan wód dobry stan ekologiczny/potencjał ekologiczny dobry lub powyżej dobrego dobry stan wód zły stan wód umiarkowany stan ekologiczny/ umiarkowany potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód słaby stan ekologiczny/ słaby potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód zły stan ekologiczny/ zły potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód W wyniku przeprowadzonej w 2010 roku klasyfikacji jednolitych części wód dla powiatu proszowickiego stwierdzono, że: w jednolitych częściach wód: Wisła od Podłężanki do Raby, Wisła od Raby do Dunajca, Nidzica od Nidki do ujścia, przy umiarkowanym potencjale ekologicznym i stanie chemicznym poniżej dobrego, stan wód był zły, stan chemiczny w jednolitej części wód Ścieklec był poniżej stanu dobrego (PSD), jednolita część wód Szreniawa od Piotrówki do ujścia w roku 2010 nie była badana pod względem parametrów chemicznych. Szczegółowe informacje dotyczące klasyfikacji stanu jednolitych części wód udostępnione są na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl.

28 Tab. Klasyfikacja stanu jednolitych części wód w 2010 roku Nr jcw na mapie 1 2 3 4 5 Nazwa jcw klasyfikowanej Kod jcw klasyfikowanej Kod punktu pomiarowokontrolnego Wisła od Podłężanki do Raby PLRW200019213799 PL01S1501_1796 Wisła od Raby do Dunajca PLRW200021213999 PL01S1001_1492 Szreniawa od Piotrówki do ujścia PLRW2000921392999 PL01S1501_1795 Ścieklec PLRW200062139289 PL01S1501_1793 Nidzica od Nidki do ujścia PLRW20009213989 PL01S1001_1486 Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Typ abiotyczny Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Ppk zamyka jcw (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów fizykochemicznych (grupa 3.) Ocena substancji szczególnie szkodliwych (grupa 4.3) Wisła Stanowisko T T III PPD II 1) PZW 19 Wisła - Opatowiec 21 T T I PPD Szreniawa - Koszyce 9 N T Ścieklec - Makocice 6 N T Nidzica - 9 Piotrowice N T III PPD POTENCJAŁ EKOLOGICZNY III (umiarkowany) III (umiarkowany) STAN CHEMICZNY PSD 1) PSD 1) PPD II 1) PSD 1) II III (umiarkowany) PSD 1) STAN ZŁY ZŁY ZŁY Objaśnienia: Typ abiotyczny 6 potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarnistym na lessach i lessopodobnych, 9 mała rzeka wyżynna węglanowa, 19 rzeka nizinna piaszczystogliniasta, 21 wielka rzeka nizinna 1) badania w zakresie wybranych wskaźników chemicznych w tabelach cyfra rzymska oznacza klasę jakości wód PSD/PPD - poniżej stanu/potencjału dobrego pola kreskowane - dotyczą oceny potencjału ekologicznego dla jcw silnie zmienionych

29 Mapa. Ocena stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych w 2010 roku

30 Mapa. Ocena potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych w 2010 roku

31 Mapa. Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych w 2010 roku

32 5.2. Jakość wód według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Oceny jakości wód ujmowanych do celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia dokonano w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002r. 11 Rozporządzenie ustala trzy kategorie jakości wody, w zależności od wartości granicznych wskaźników jakości wody, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia oraz określa wymagania jakim powinny odpowiadać kategorie jakości wody A1-A3: kategoria A1 - woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji, kategoria A2 - woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego), kategoria A3 - woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego). W roku 2010 ocenę jakości wód ujmowanych dla celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia dokonano w punkcie: Ścieklec Makocice. Tab. Ocena jakości wód wraz z wynikami pomiarów wskaźników decydujących o kategorii wód przeznaczonych do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia w 2010 roku Rzeka Lokalizacja punktu pomiarowego Km biegu rzeki Kategoria jakości wód Wskaźniki decydujące o jakości wód Jednostka Średnioroczna Maksymalna Minimalna Ścieklec Makocice 3,7 A3 liczba bakterii grupy coli w 100ml 11437,5 39000 1000 liczba bakterii grupy coli typu kałowego w 100ml 1117,1 4100 97 paciorkowce kałowe w 100ml 2697 10000 68 Ocena jakości wód w 2010 roku wykazała, że wody w punkcie Ścieklec Makocice odpowiadały kategorii A3. W celu pozyskania wody przeznaczonej do spożycia, z uwagi na jej zanieczyszczenie, woda ta wymaga uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego). 11 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204/2002 poz.1728)

33 5.3. Jakość wód według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych W roku 2010 monitorowano w tym zakresie wody Wisły w punkcie pomiarowym Wisła Stanowisko PZW. Zgodnie z wykazami wód, sporządzonymi przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie z 2007 roku, wody Wisły od Podłężanki do Raby przeznaczone są do bytowania ryb karpiowatych. Określenie Wody będące środowiskiem życia ryb karpiowatych 12) oznacza wody, które stanowią lub mogą stanowić środowisko życia populacji ryb należących do rodziny karpiowatych (Cyprinidae) lub innych gatunków, takich jak szczupak (Esox lucius), okoń (Perca fluviatilis) oraz węgorz (Anguilla anguilla). Ocena przydatności wód do bytowania ryb, wykonana na podstawie badań monitoringowych wód w 2010 roku, wykazała, że wody Wisły nie spełniały wymagań przydatności do bytowania ryb, ze względu na ponadnormatywne stężenia substancji biogennych. Tab. Ocena przydatności wód dla bytowania ryb w wodach monitorowanych w 2010 roku. Punkt pomiarowy Przydatność wód do bytowania ryb Nazwa jcw Rzeka Nazwa Km biegu rzeki wymagana stwierdzona Wskaźniki decydujące o jakości wody Wisła od Podłężanki do Raby Wisła Stanowisko PZW 134,1 dla karpiowatych nie spełniają wymagań dla bytowania ryb zawiesina ogólna, azot amonowy, azotyny, fosfor ogólny 5.4. Ocena wód według kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie substancjami biogennymi - ocena eutrofizacji wód Eutrofizacja oznacza wzbogacenie wody składnikami odżywczymi, szczególnie związkami azotu i fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód. Ocenę zagrożenia eutrofizacją jednolitych części wód przeprowadzono na podstawie wyników badań monitoringowych z okresu 2008-2010 w oparciu o Wytyczne w sprawie dokonania oceny stopnia eutrofizacji wód powierzchniowych, opracowane przez Główny Inspektorat Ochrony 12) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176/2002, poz. 1455).

34 Środowiska. Ocena dotyczy występowania zjawiska eutrofizacji wód, bez identyfikacji jego pochodzenia. W ocenie stopnia eutrofizacji wód w latach 2008-2010 dla powiatu proszowickiego przyjęto wyniki badań z 5 punktów pomiarowych, zlokalizowanych w pięciu jednolitych częściach wód. Tab. Ocena wód według kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na eutrofizację w latach 2008-2010 Nr jcw na mapie 1 2 3 4 5 Okres objęty oceną 2008 2009 2010 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010 Nazwa/Kod jcw Wisła od Podłężanki do Raby PLRW200019213799 Wisła od Raby do Dunajca PLRW200021213999 Szreniawa od Piotrówki do ujścia PLRW2000921392999 Ścieklec PLRW200062139289 Nidzica od Nidki od ujścia PLRW20009213989 Dane o punkcie pomiarowo - kontrolnym Czy punkt jest objęty Współrzędne monitoringiem Nazwa punktu operacyjnym jakości wód narażonych na eutrofizację ze długość szerokość źródeł komunalnych? Wisła Stanowisko PZW Wisła - Opatowiec Szreniawa - Koszyce Ścieklec - Makocice Nidzica - Piotrowice Czy punkt jest objęty monitoringiem operacyjnym jakości wód narażonych na eutrofizację ze źródeł rolniczych? OGÓLNA OCENA 20,500310 50,134870 TAK NIE eutrofizacja 20,727220 50,242030 TAK NIE 20,596630 50,153890 TAK NIE eutrofizacja 20,307340 50,198620 TAK NIE eutrofizacja 20,650600 50,205240 TAK NIE eutrofizacja W latach 2008-2010 w wodach rzek: Wisła ppk Stanowisko PZW, Szreniawa, Ścieklec oraz Nidzica występowało zjawisko eutrofizacji. W punkcie pomiarowym Wisła Opatowiec nie stwierdzono eutrofizacji. Na pięć badanych jednolitych części wód w czterech stwierdzono występowanie zjawiska eutrofizacji. Informacje dotyczące oceny stopnia eutrofizacji w jednolitych częściach wód województwa małopolskiego zamieszczone są również na stronie internetowej www.krakow.pios.gov.pl.

35 Mapa. Ocena eutrofizacji jednolitych części wód powierzchniowych za okres 2008-2010

36 6. OCHRONA PRZYRODY Województwo małopolskie charakteryzuje duża różnorodność rzeźby terenu, budowy geologicznej, warunków klimatycznych, hydrologicznych i glebowych. Stwarza to dogodne warunki bytowania wielu gatunków flory i fauny o różnorodnych wymaganiach siedliskowych i decyduje o dużej, rzadko spotykanej w skali kraju różnorodności biologicznej. System ochrony przyrody tworzą: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe z otulinami, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, pomniki przyrody, korytarze ekologiczne, obszary Natura 2000. Obszary sieci Natura 2000 stanowią 20% powierzchni województwa. Utworzone zostały dla ochrony zagrożonych w skali europejskiej gatunków i siedlisk przyrodniczych. W granicach obszarów Natura 2000 chronione są siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt rzadkie w skali europejskiej. Na terenie województwa wyznaczono 88 Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk (SOO - 10% powierzchni województwa tj. 150 tys. ha) 13 i 11 Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO - 8,8% powierzchni województwa tj. 134 tys. ha). W tym jako obszary ochrony siedlisk i gatunków wyznaczono 22 obszary wodne - rzeki i ich doliny, stawy, starorzecza. Sieć NATURA 2000 to główne narzędzie ochrony różnorodności biologicznej na terytorium Unii Europejskiej. Sieć ma zabezpieczyć zagrożone i reprezentatywne siedliska oraz zagrożone i rzadkie gatunki roślin i zwierząt. Naczelną ideą programu jest ochrona zagrożonych siedlisk i gatunków, godzenie ochrony siedlisk i gatunków z gospodarczym użytkowaniem terenu, zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju. Obszary te maja własne plany pod kątem potrzeb zachowania siedlisk i gatunków. Włączenie obszaru do sieci decyduje o tym, że na danym terenie ochronie ma podlegać nie całość przyrody a jedynie jej wybrane elementy czyli siedliska i gatunki, dla których ten obszar został wyznaczony. Ustanowienie obszaru świadczy o wysokiej wartości przyrodniczej terenu i jest rodzajem rekomendacji oraz promocji regionu i to na skalę europejską. Na terenie powiatu proszowickiego nie wydzielono obszarów należących do sieci Natura 2000.Obszary objęte systemem ochrony przyrody stanowią około 15% powierzchni powiatu. Ochroną objęte są: Koszycki Obszar Chronionego Krajobrazu, stanowisko dokumentacyjne Odsłonięcie gleb kopalnych oraz kilka pomników przyrody (głównie pojedyncze drzewa lub grupy drzew). Koszycki Obszar Chronionego Krajobrazu został powołany dla ochrony walorów przyrodniczo ekologicznych dolin rzek Szreniawy, Nidzicy oraz samej doliny Wisły, które w zagospodarowanym krajobrazie rolniczym odgrywają ważne biocenotycznie funkcje korytarzy i ciągów ekologicznych. 13 Wg danych RDOŚ Kraków, www.krakow.rdos.gov.pl

37 Mapa. Formy ochrony przyrody w powiecie proszowickim (wg RDOŚ w Krakowie - stan na koniec 2010 r.)

38 7. USUWANIE AZBESTU Z TERENU POWIATU PROSZOWICKIEGO Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. 14 o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest reguluje w Polsce problemy związane z produkcją wyrobów zawierających azbest, wprowadzaniem na terytorium Rzeczypospolitej Polski azbestu i wyrobów zawierających azbest oraz ich obrotem. 14 lipca 2009r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pn. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032. Program zastępuje dotychczasowy Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski. Do głównych celów Programu należą: usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest, minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych powodowanych kontaktem z włóknami azbestu, likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Podstawowym warunkiem terminowego oczyszczenia kraju z azbestu jest zapewnienie odpowiednich środków finansowych na prowadzenie prac związanych z bezpiecznym usuwaniem wyrobów azbestowych oraz stworzenie regulacji prawnych stymulujących efektywne współdziałanie właścicieli zanieczyszczonych obiektów budowlanych z władzami lokalnymi. Ogólnopolskie instrumenty wspierające bezpieczne eliminowanie z użytkowania wyrobów azbestowych stanowią instrumenty oferowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, Bank Ochrony Środowiska S.A. oraz Bank Gospodarki Żywnościowej we współpracy z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, adresowane do potencjalnych beneficjentów z wszystkich powiatów. Baza wyrobów i odpadów zawierających azbest Wyroby zawierające azbest na terenie kraju są bardzo rozproszone i nie jest znana ich dokładna ilość. Szacunki wykonane w 2003 roku wskazywały na użytkowanie w Polsce ok.15,5 mln Mg wyrobów zawierających azbest. W województwie małopolskim szacuje się użytkowanie 940,73 tys. Mg wyrobów zawierających azbest. Przewidywana ilość odpadów zawierających azbest 15 powstających w wyniku usuwania wyrobów z azbestem w perspektywie lat 2003-2032 przedstawia się następująco: dla województwa małopolskiego: w latach 2003-2012 około 35% odpadów (329,255 tys. Mg) w latach 2013-2022 około 40% odpadów (376,292 tys. Mg) w latach 2023-2032 około 25% odpadów (235,183 tys. Mg) Tempo usuwania wyrobów zawierających azbest utrzymuje się w Polsce na niskim poziomie 16. W latach 2003-2008 usunięto w kraju około 1 mln Mg wyrobów zawierających azbest. 14 Dz.U. nr 101 z 1997r., poz. 628 z p.zm. 15 Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, na lata 2003-2032, przyjęty przez Radę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002roku. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 16 Na podstawie Informacji o realizacji w latach 2009-2010 Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, Ministerstwo Gospodarki, maj 2011

39 Zbiór informacji o zinwentaryzowanych, unieszkodliwionych i pozostałych do unieszkodliwienia ilościach azbestu w Polsce zawiera Baza wyrobów i odpadów zawierających azbest, przygotowana i prowadzona na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, zamieszczona pod adresem www.bazaazbestowa.pl. Baza stanowi narzędzie monitoringu realizacji wieloletniego i podstawowego zadania zapisanego w Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, jakim jest usuwanie tych wyrobów i oczyszczanie kraju z azbestu. W powiecie proszowickim na koniec 2010 roku czynnie w bazie azbestowej pracowały 2 gminy (na 6 gmin w całym powiecie). Dane pochodziły jedynie od osób fizycznych. Według danych zgromadzonych w bazie 17 do końca 2010 roku zinwentaryzowano w powiecie proszowickim 1586,367 Mg wyrobów i odpadów zawierających azbest. W 2010 roku unieszkodliwiono 0,6% tj. 9,46 Mg odpadów azbestowych. Na koniec 2010 roku zinwentaryzowano wyroby i odpady zawierające azbest w gminach: Nowe Brzesko i Radziemice, przy czym w 2010 roku unieszkodliwiono niewielkie ilości w gminie Radziemice. pozostałe do unieszkodliwienia unieszkodliwiona w 2010 roku Powiat proszowicki 1 576,9 9,5 Radziemice 831,5 9,5 Nowe Brzesko 745,5 0 500 1000 1500 2000 Odpady azbestowe [Mg] Wykres. Masa wyrobów i odpadów zawierających azbest zinwentaryzowana w powiecie proszowickim na koniec 2010 roku (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego.) Tab. Masa wyrobów i odpadów azbestowych w powiecie proszowickim zinwentaryzowanych na koniec 2010 roku (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego) Masa wyrobów i odpadów azbestowych Gmina pozostała do zinwentaryzowana unieszkodliwiona w 2010 roku unieszkodliwienia Kod nazwa [Mg] 1214032 Nowe Brzesko 745,45 0 745,45 1214062 Radziemice 840,917 9,46 831,457 Powiat proszowicki 1586,367 9,46 1576,907 Województwo małopolskie 98 106,111 3 456,493 94 649,619 17 Na podstawie danych zagregowanych w bazie azbestowej na dzień 31.03.2011r - Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego

40 Mapa. Rozkład ilości wyrobów i odpadów zawierających azbest zinwentaryzowanych na koniec 2010 roku w województwie małopolskim wg powiatów wraz ze strukturą unieszkodliwiania w 2010 roku (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa) Charakterystyka azbestu i jego zastosowanie Azbest jest nazwą handlową włóknistych minerałów. Azbesty (6 odmian), niezależnie od różnic chemicznych i wynikających z budowy krystalicznej, są minerałami naturalnie występującymi w przyrodzie. Ich występowanie jest dość powszechne, ale tylko w niektórych miejscach na kuli ziemskiej azbest był i jeszcze jest eksploatowany na skalę przemysłową. Pod względem chemicznym azbesty są uwodnionymi krzemianami metali, zawierającymi w swoim składzie magnez, sód, wapń lub żelazo. Największa ilość azbestu, ponad 80%, głównie chryzotylu zużywane było do produkcji azbestowo-cementowych wyrobów budowlanych. Wśród tych wyrobów dominowały płyty azbestowo-cementowe płaskie, faliste oraz płyty karo. Do pozostałych grup produktów, do których zużyto znaczne ilości azbestu należą: - wyroby izolacyjne stosowane do izolacji kotłów parowych, wymienników ciepła, zbiorników, przewodów rurowych, - wyroby uszczelniające: tektury, płyty azbestowo-kauczukowe, szczeliwa plecione, - wyroby cierne, -wyroby hydroizolacyjne (lepiki asfaltowe, kity uszczelniające).