INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA. POWIAT BRZESKI w 2010 roku

Transkrypt

1 Informacja o stanie środowiska 1 WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W KRAKOWIE DELEGATURA W TARNOWIE INFORMACJA O STANIE ŚRODOWISKA POWIAT BRZESKI w 2010 roku Opracowanie: Dział Monitoringu Środowiska Autorzy: mgr inż. Maria Ogar mgr Iwona Para mgr inż. Teresa Prajsnar Teresa Reczek Zatwierdził Kierownik Delegatury w Tarnowie mgr Krystyna Gołębiowska TARNÓW, październik 2011

2 2 SPIS TREŚCI: 1. PRESJE DZIAŁAJĄCE NA ŚRODOWISKO Emisje zanieczyszczeń do powietrza Presje działające na wody Odpady POWIETRZE Jakość powietrza Roczna ocena jakości powietrza wyniki klasyfikacji stref HAŁAS PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE WODY POWIERZCHNIOWE Ocena jakości wód w 2010 roku Jakość wód według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Ocena wód według kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie substancjami biogennymi - ocena eutrofizacji wód WODY PODZIEMNE Monitoring stanu wód podziemnych OCHRONA PRZYRODY USUWANIE AZBESTU Z TERENU POWIATU BRZESKIEGO Podsumowanie... 45

3 3 1. PRESJE DZIAŁAJĄCE NA ŚRODOWISKO Działalność ludzka kształtuje najważniejsze wskaźniki jakości środowiska, w szczególności na terenach zurbanizowanych, takie jak harmonijność i estetyka krajobrazu, poziom zapylenia i zanieczyszczenia powietrza szkodliwymi substancjami chemicznymi, klimat akustyczny, jakość wód powierzchniowych i podziemnych, różnorodność biologiczna itp. Natężenie antropopresji zależy przede wszystkim od sposobów użytkowania przestrzeni oraz natężenia procesów społeczno-gospodarczych. Na obszarze powiatu brzeskiego źródłami presji są: sektor przemysłu i usług, w tym ciepłownictwo, które są źródłem istotnych zanieczyszczeń powietrza i wody, sektor gospodarki komunalnej i gospodarstw domowych, wytwarzający ok.40% wszystkich ścieków w powiecie wymagających oczyszczenia, około 9 tys. ton odpadów oraz znaczące ilości zanieczyszczeń powietrza (tzw. niska emisja), transport samochodowy, który wpływa na wzrost zanieczyszczenia powietrza produktami spalania paliw, na lokalne pogorszenie klimatu akustycznego, a także na fragmentację przestrzeni i stymulowanie niepożądanych procesów urbanizacyjnych, rolnictwo, które oddziałuje na największy powierzchniowo obszar powiatu, powodując rożnego rodzaju niekorzystne zjawiska, takie jak zakwaszanie i chemizacja gleb, erozja powierzchniowa, eutrofizacja rzek, ograniczanie bioróżnorodności itp., urbanizacja i suburbanizacja, powodujące m.in. zmianę dotychczasowego charakteru wykorzystania przestrzeni, pogorszenie klimatu akustycznego, lokalne zaburzenia stosunków wodnych, a także fragmentację ekosystemów i spadek różnorodności biologicznej. Poniżej przedstawiono dane o wielkości podstawowych presji występujących na obszarze powiatu brzeskiego Emisje zanieczyszczeń do powietrza Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza jest emisja antropogeniczna, na którą składa się emisja punktowa ( procesy produkcyjne i ciepłownictwo), emisja z sektora bytowego (powierzchniowa) oraz emisja komunikacyjna (liniowa). W roku 2010 ze źródeł punktowych wyemitowano do powietrza łącznie ton zanieczyszczeń, w tym ton zanieczyszczeń gazowych (łącznie z dwutlenkiem węgla) oraz 24 ton zanieczyszczeń pyłowych. Brak ewidencji zanieczyszczeń ze źródeł powierzchniowych i liniowych.

4 4 Tab. Struktura emisji do powietrza ze źródeł punktowych (źródło: GUS Bank danych lokalnych) Rodzaj zanieczyszczeń Ilość [t/r] Zanieczyszczenia gazowe ogółem: w tym: dwutlenek węgla dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek węgla inne Zanieczyszczenia pyłowe ogółem: w tym: ze spalania paliw węglowo-grafitowe, sadza W urządzeniach do ochrony powietrza w roku 2010 zatrzymano łącznie 941 ton zanieczyszczeń, w tym 80 ton zanieczyszczeń pyłowych i 861 ton zanieczyszczeń gazowych. Stanowi to odpowiednio: - 76,9% wytworzonych zanieczyszczeń pyłowych, - 2,1% wytworzonych zanieczyszczeń gazowych ogółem - łącznie z dwutlenkiem węgla. W stosunku do roku 2009 łączna emisja zanieczyszczeń gazowych i pyłowych wzrosła o 16,9%, w tym wzrost emisji zanieczyszczeń gazowych wynosił 15,2%, a pyłowych 29,2%. Wśród zanieczyszczeń gazowych zanotowano wzrost w emisji: tlenków azotu o 46,2%, tlenku węgla o 35,9%, dwutlenku siarki o 22,2% i dwutlenku węgla o 15,1%. Odnotowano także wzrost ilości zanieczyszczeń zatrzymanych w urządzeniach o 34,2%, przy czym wzrost ten dotyczył głównie zanieczyszczeń gazowych Presje działające na wody Działalność antropogeniczna prowadzona w obszarze zlewni rzecznych odzwierciedla się w stanie jakości wód powierzchniowych. Główne zagrożenia jakości wód związane są zarówno z zapotrzebowaniem na wodę i wielkością poboru wód na cele bytowe i gospodarcze oraz z odprowadzaniem zanieczyszczeń powstających w wyniku działalności człowieka. Infrastruktura gospodarki wodno-ściekowej Na 591 km 2 powierzchni powiatu brzeskiego położone są 73 miejscowości, w tym 2 miasta Brzesko i Czchów. Tereny zamieszkałe na obszarach wiejskich tworzy łącznie 343 części wsi, osad, kolonii i przysiółków. Ukształtowanie terenu powiatu jest zróżnicowane i obejmuje zarówno obszar Pogórza Karpackiego (gminy części południowej powiatu) jak i niziny nadwiślańskie (część północna). Według danych GUS, na koniec 2010 roku obszar powiatu zamieszkiwało osoby, z czego w miastach osób tj. 20,9%, a na terenach wiejskich osoby (dane według faktycznego miejsca zamieszkania).

5 5 Wszystkie gminy powiatu wyposażone są w rozdzielczą sieć wodociągową. W rozdzielczą sieć kanalizacyjną i oczyszczalnie nie są wyposażone gminy Borzecin i Iwkowa. Na koniec 2010 roku sieć kanalizacyjna na obszarze powiatu stanowiła 42,4% długości sieci wodociągowej. [km] Powiat brzeski Borzęcin 74,9 274,6 647,4 Brzesko Brzesko - miasto Brzesko - obszar wiejski Czchów Czchów - miasto Czchów - obszar wiejski Dębno Gnojnik Iwkowa 172,2 109,0 45,8 32,5 126,4 76,5 137,9 30,2 37,2 12,3 100,7 17,9 104,6 118,3 24,5 11,1 13,3 Szczurowa 6,0 120,0 sieć wodociągowa sieć kanalizacyjna Wykres. Szczegółowe dane dotyczące infrastruktury gospodarki wodno-ściekowej w powiecie brzeskim w roku 2010 (źródło: GUS-Bank danych lokalnych) Tab. Infrastruktura gospodarki wodno-ściekowej na terenie powiatu brzeskiego w roku 2010 (źródło: GUS Bank danych lokalnych) Długość czynnej sieci rozdzielczej Oczyszczalnie Jednostka terytorialna wodociągowej kanalizacyjnej ogółem przemysłowe komunalne km km szt. szt. szt. Powiat brzeski 647,4 274, Borzęcin 74,9 0, Brzesko - miasto 45,8 32,5 1 1 (przemysłowo komunalna) Brzesko obszar wiejski 126,4 76, Czchów - miasto 37,2 12, Czchów obszar wiejski 100,7 17, Dębno 104,6 118, Gnojnik 24,5 11, Iwkowa 13,3 0, Szczurowa 120,0 6,

6 6 Według danych statystycznych w zakresie wyposażenia mieszkań w infrastrukturę sanitarną, w powiecie brzeskim: - w urządzenia wodociągowe wyposażone jest 97,6% mieszkań w miastach i 81,2% mieszkań na obszarach wiejskich, - w łazienkę wyposażone jest 94,3% mieszkań w miastach i 75,3% - na obszarach wiejskich. Z ogólnej liczby ludności zamieszkującej powiat brzeski: ok.58% korzysta z rozdzielczej sieci wodociągowej, ok. 29% korzysta z sieci kanalizacyjnej, ok. 30,5% korzysta z oczyszczalni ścieków. Na obszarze powiatu brzeskiego wyraźnie widoczny jest problem zdefiniowany dla całego dorzecza Górnej Wisły niedostateczna sanitacja obszarów wiejskich, przejawiający się wyraźnymi dysproporcjami między wyposażeniem w sieć wodociągową, kanalizacyjną, oczyszczalnie ścieków oraz liczbą ludności korzystającej z tych sieci i oczyszczalni. Z sieci wodociągowej korzysta ok.93% ludności zamieszkującej w miastach i ok.48% ludności na terenach wiejskich, natomiast z sieci kanalizacyjnej ok.71% mieszkańców miast i ok.18% mieszkańców wsi. Pomimo funkcjonowania oczyszczalni ścieków w większości gmin powiatu, korzysta z nich 73% ludności miast i jedynie 19,2% mieszkańców obszarów wiejskich. Najgorszy obraz gospodarki wodno-ściekowej spośród wszystkich gmin powiatu jest w gminie Borzęcin, w której funkcjonuje ok.75 km sieci wodociągowej i prowadzona jest jej dalsza rozbudowa, natomiast brak sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków. Najbardziej zrównoważone działania w zakresie sanitacji obszaru widoczne są w gminie Dębno. [%] wodociąg kanalizacja oczyszczalnia Powiat brzeski Borzęcin Brzesko Brzesko - miasto Brzesko - obszar wiejski Czchów Czchów - miasto Czchów - obszar wiejski Dębno Gnojnik Iwkowa Szczurowa Wykres. Ludność korzystająca z infrastruktury wodno-ściekowej w latach w powiecie brzeskim (źródło: GUS)

7 7 W stosunku do roku 2009 na terenie powiatu długość sieci wodociągowej wzrosła o 47,4 km, długość sieci kanalizacyjnej jedynie o 3,7 km a liczba ludności korzystającej z oczyszczalni zwiększyła się o 3005 osób. Największy przyrost sieci wodociągowej nastąpił w gminie Borzęcin, nie towarzyszył temu jednak rozwój sieci kanalizacyjnej. Największy przyrost długości sieci kanalizacyjnej (ok.5,0%) odnotowano natomiast w gminie Czchów zarówno w mieście (o 6,5%), jak i na obszarze wiejskim (o 3,9%). Wzrost liczby ludności korzystającej z oczyszczalni nastąpił w gminach: m. Brzesko, Brzesko, Dębno i Czchów miasto i obszar wiejski. Dane dotyczące zmian w infrastrukturze gospodarki wodno-ściekowej w latach przedstawiono na wykresie. sieć wodociągowa sieć kanalizacyjna ludność korzystająca z oczyszczalni [%] , ,4 1,3 10,8 1,2 0,4 12,8 1,1 9,4 1,3 9,7 5,0 9,3 3,9 5,6 Powiat brzeski 1,5 Borzęcin 9,3 Brzesko Brzesko - miasto Brzesko - obszar wiejski Czchów 0,1 Czchów - obszar wiejski Dębno Gnojnik Iwkowa Szczurowa Wykres. Przyrost długości sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz liczby ludności korzystającej z oczyszczalni w roku 2010 w stosunku do roku 2009 w powiecie brzeskim (źródło: GUS) Pobór wód i odprowadzanie ścieków W roku 2010 na potrzeby gospodarki narodowej pobrano w powiecie brzeskim łącznie m 3 wody. Z ilości tej 38,3% pobrano dla potrzeb przemysłu, 9,2% dla potrzeb rolnictwa, a 52,5% dla potrzeb eksploatacji sieci wodociągowej. Dla potrzeb zaopatrzenia gospodarstw domowych przeznaczono 67,8% wody pobieranej przez komunalne sieci wodociągowe.

8 8 Tab. Pobór wód na terenie powiatu brzeskiego w roku 2010 (źródło: GUS Bank danych lokalnych) Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej Przemysł Eksploatacja sieci wodociągowej Jednostka terytorialna Ogółem (z ujęć Rolnictwo własnych) ogółem w tym: gospodarstwa domowe tys. m 3 Powiat brzeski 4089, ,1 1453,7 Borzęcin 910, ,4 56 Brzesko - ogółem 2436, ,3 785,5 Brzesko - miasto 2094, ,7 502 Brzesko obszar wiejski 341, ,6 283,5 Czchów - ogółem 145, ,6 126,2 Czchów - miasto 61, ,4 46,4 Czchów obszar wiejski 84, ,2 79,8 Dębno 304, ,2 257,6 Gnojnik 14, ,4 13,8 Iwkowa 39, ,7 32 Szczurowa 238, ,5 182,6 Jednostki przemysłowe i komunalne z terenu powiatu odprowadziły w roku 2010 łącznie m 3 ścieków, z czego m 3 tj. 60,3% pochodziło ze źródeł przemysłowych a m 3 ze źródeł komunalnych. Siecią kanalizacji przemysłowej odprowadzono 60,3% ogólnej ilości ścieków, natomiast 39,7% - siecią kanalizacji komunalnej. Procesom oczyszczania poddano 99,7%, a 0,3% odprowadzono siecią kanalizacji komunalnej w stanie nieoczyszczonym. Odprowadzane ścieki poddawane były wyłącznie biologicznym procesom oczyszczania, bez stosowania podwyższonego usuwania biogenów. Tab. Gospodarka ściekowa w powiecie brzeskim w roku 2010 (źródło: GUS Bank danych lokalnych) Jednostka terytorialna Ścieki odprowadzane w roku 2010 ogółem oczyszczane razem oczyszczane mechanicznie oczyszczane chemicznie (tylko ścieki przemysłowe) oczyszczane biologicznie oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów nieoczyszczane razem [tys. m 3 ] Powiat brzeski 3353,2 3342, ,0 0 11,2 Borzęcin Brzesko - ogółem 2988,2 2977, ,0 0 11,2 Brzesko - miasto 2879,2 2868, ,0 0 11,2 Brzesko obszar wiejski 109,0 109, ,0 0 0 Czchów - ogółem 132,0 132, ,0 0 0 Czchów - miasto 67,0 67, ,0 0 0 Czchów obszar wiejski 65,0 65, ,0 0 0 Dębno 183,0 183, ,0 0 0 Gnojnik 33,0 33, ,0 0 0 Iwkowa Szczurowa 17,0 17, ,0 0 0 Według danych uzyskanych przez GUS z poszczególnych jednostek terytorialnych, w roku 2010 z obszaru powiatu odprowadzono do wód:

9 9-243,6 tony zanieczyszczeń wywierających niekorzystny wpływ na bilans tlenu w wodach, w tym 33,2 tony substancji podatnych na rozkład biologiczny, charakteryzowanych wskaźnikiem BZT 5 oraz 210,4 tony zanieczyszczeń nie biodegradowalnych charakteryzowanych wskaźnikiem ChZT-Cr, - 53,8 tony zawiesin, - 25,3 tony związków biogennych, w tym 24,3 tony związków azotu i 1 tona fosforu. Zaznaczyć należy, że bilans związków biogennych nie obejmuje zanieczyszczeń z jednostek, dla których nie są one normowane w pozwoleniach wodno-prawnych (dane obejmują tylko m. Brzesko). Głównym źródłem zanieczyszczeń na terenie powiatu jest gospodarka komunalna, z której pochodzi 61,0% zanieczyszczeń wywierających niekorzystny wpływ na bilans tlenu, 61,3% zawiesin oraz 55,7% zanieczyszczeń biogennych. W stosunku do roku 2009 stwierdzono: - wzrost o 23,5% ilości zanieczyszczeń wywierających niekorzystny wpływ na bilans tlenu odprowadzanych siecią kanalizacji przemysłowej, - spadek o 5,2% ilości tych zanieczyszczeń ze źródeł komunalnych, - wzrost ilości zawiesin zarówno ze źródeł przemysłowych jak i komunalnych, odpowiednio o 35,7% i 13,9%, - wzrost o 10,3% ładunków zanieczyszczeń biogennych odprowadzanych ze źródeł komunalnych. Udział źródeł zanieczyszczeń w ładunkach odprowadzanych z terenu poszczególnych jednostek terytorialnych przedstawiono na mapie.

10 10 Mapa. Ładunki zanieczyszczeń odprowadzane do wód powierzchniowych ze źródeł komunalnych i przemysłowych w powiecie brzeskim w 2010 roku (źródło: GUS)

11 Odpady Jednostki sektora przemysłowego i komunalnego z terenu powiatu w 2010 roku wytworzyły łącznie 92,5 tys. ton odpadów. W ilości tej 89,7% odpadów pochodziło z przemysłu, a 10,3% z sektora komunalnego. W strumieniu odpadów komunalnych (ok.9 tys. ton) 73,9% pochodziło z gospodarstw domowych a 26,1% z jednostek usługowych, handlowych, obiektów użyteczności publicznej. W ogólnym strumieniu odpadów 1,0% (925 ton) stanowiły osady ściekowe, których 82,1% powstało w oczyszczalniach przemysłowych a 17,9% w oczyszczalniach komunalnych. Z wytworzonej ilości odpadów przemysłowych (83 tys. ton) 97,3% poddano odzyskowi, a 2,7% unieszkodliwiono poprzez składowanie na składowiskach. Odpady komunalne w całości są unieszkodliwiane poprzez składowanie na składowiskach. Osady ściekowe w przeważającej ilości są czasowo magazynowane na terenach oczyszczalni a częściowo składowane na składowiskach. 88,9% 10,1% 1,0% 7,5% 2,6% Przemysłowe Osady z oczyszczalni kom. i przem. Komunalne, w tym: z gospodarstw domowych pozostałe Wykres. Struktura odpadów wytworzonych w powiecie brzeskim w roku 2010 (źródło: GUS - Bank danych lokalnych)

12 12 2. POWIETRZE 2.1. Jakość powietrza Ocena stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w 2010 roku w powiecie brzeskim została wykonana w oparciu o wyniki badań monitoringowych prowadzonych na stanowisku pomiarowym w Brzesku, ul. Ogrodowa 10. W 2010 roku na stanowisku kontynuowano pomiary stężeń zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i benzenu, metodą pasywną. W 2010 roku obowiązywały dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu określone w Załącznikach do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281). Tab. Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowanie ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin na terenie kraju, z wyłączeniem uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej, okresy dla których uśrednia się wyniki pomiarów, dopuszczalne częstości przekraczania tych poziomów Nazwa substancji (numer CAS) a) Okres uśredniania wyników pomiarów Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (µg/m 3 ) Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 24 godziny 50 Pył zawieszony PM10 c) 35 razy g) rok kalendarzowy 40 c) - Benzen ( ) rok kalendarzowy 5 c) - Ołów f) ( ) rok kalendarzowy 0,5 c) - Dwutlenek azotu jedna godzina 200 c) 18 razy ( ) rok kalendarzowy 40 c) - jedna godzina 350 c) 24 razy Dwutlenek siarki 24 godziny 125 c) 3 razy ( ) rok kalendarzowy i pora zimowa (okres 1 X - 31 III) 20 e) - Pył zawieszony PM2,5 rok kalendarzowy 25 - Tab. Poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, okresy dla których uśrednia się wyniki pomiarów Nazwa substancji (numer CAS) a) Okres uśredniania wyników pomiarów Poziom docelowy substancji w powietrzu (ng/m 3 ) Arsen b) ( ) rok kalendarzowy 6 c) Benzo(a)piren b) rok kalendarzowy 1 c) ( ) Kadm b) ( ) rok kalendarzowy 5 c) Nikiel b) ( ) rok kalendarzowy 20 c) Objaśnienia do tabel: a) oznaczenie numeryczne substancji wg Chemical Abstracts Service Registry Number b) całkowita zawartość tego pierwiastka w pyle zawieszonym PM10, a dla benzo/a/pirenu całkowita zawartość benzo/a/pirenu w pyle zawieszonym PM10 c) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi e) poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin f) suma metalu i jego związków w pyle zawieszonym PM10 g) stężenie pyłu o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10 μm (PM10) mierzone metodą wagową z separacją frakcji lub metodami uznanymi za równorzędne

13 13 Na stanowisku pomiarowym w Brzesku przy ul. Ogrodowej w 2010 roku: Stężenie średnioroczne dwutlenku siarki wyniosło 10,5µg/m 3 tj. 53,0% dopuszczalnego poziomu dla kryterium ochrony roślin i było wyższe o 1,9 µg/m 3 od stężenia średniorocznego w 2009 roku. Dla pory zimowej średnie stężenie wyniosło 16,7µg/m 3 tj.84,0% dopuszczalnego poziomu dla kryterium ochrony roślin. Stężenie średnioroczne dwutlenku azotu wyniosło 21,8µg/m 3 tj. 55% dopuszczalnego poziomu dla ochrony zdrowia i było wyższe o 3µg/m 3 od poziomu stężenia notowanego w 2009 roku. Stężenie średnioroczne benzenu wyniosło 2,4µg/m 3 tj. 48,0% dopuszczalnego poziomu dla ochrony zdrowia i było niższe o 0,7µg/m 3 od stężenia notowanego w 2009 roku. Uzyskane w 2010 roku w pomiarach pasywnych średnioroczne wartości stężeń zanieczyszczeń powietrza na stanowisku w Brzesku nie przekroczyły wartości dopuszczalnych. SO2 NO2 Benzen [µg/m 3 ] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesiąc Wykres. Stężenia średniomiesięczne zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego na stanowisku pomiarowym w Brzesku w 2010 roku (źródło: WIOŚ Kraków- Delegatura Tarnów, Nowy Sącz) poziom dopuszczalny [µg/m 3 ] , ,5 21,8 18,8 3,1 5 2,4 Wykres. Porównanie stężeń średniorocznych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego w Brzesku w latach (źródło: WIOŚ Kraków- Delegatura Tarnów, Nowy Sącz) 0 SO2 NO2 Benzen

14 14 olkuski miechowski chrzanowski proszowicki dąbrowski oświęcimski wadowicki m.kraków krakowski brzeski bocheński m.tarnów [ug/m3] Mapa. Rozkład stężeń maksymalnych benzenu dla województwa małopolskiego w 2010 roku (źródło: WIOŚ) suski myślenicki nowotarski tatrzański limanowski nowosądecki tarnowski gorlicki Roczna ocena jakości powietrza wyniki klasyfikacji stref Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2010 roku została wykonana według zasad określonych w art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska z uwzględnieniem wymogów dyrektywy 2008/50/WE i dyrektywy 2004/107/WE. Ocenę wykonano w nowym układzie stref, określonym w założeniach do projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (przygotowanych w związku z planowaną transpozycją, do prawa polskiego, Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy). W nowym układzie, dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie: SO 2,NO 2, NOx, CO, C 6 H 6, O 3, pyłu PM10, zawartości ołowiu Pb, arsenu As, kadmu Cd, niklu Ni i benzo(a)pirenu B(a)P w pyle PM10 oraz dla pyłu PM2,5, strefę stanowią: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., - miasto (nie będące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., - pozostały obszar województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Ocena polegała na zaliczeniu strefy do określonej klasy (A, B, C), która zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefie. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie. Powiat brzeski należy do strefy pozostały obszar województwa małopolskiego, nie wchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców tzw. małopolska.

15 15 Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia według jednolitych kryteriów w skali kraju, zgodnych z kryteriami UE (źródło:wioś) Nazwa strefy (kod strefy) Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla całej strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 * As Cd Ni B(a)P PM2,5 Strefa małopolska A A C A A A A A A A C C (PL1203) * wg poziomu docelowego Tab. Wynikowe klasy strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin według jednolitych kryteriów w skali kraju, zgodnych z kryteriami UE (źródło: WIOŚ) Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla całej strefy Nazwa strefy (kod strefy) SO2 NOx O3 Strefa małopolska (PL1203) A A A Zgodnie z wykonaną klasyfikacją powiat brzeski został za rok 2010 zakwalifikowany do klasy C, ze względu na ponadnormatywne stężenia benzo(a)pirenu, pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5. Oznacza to, że poziomy stężeń 24- godzinnych pyłu zawieszonego PM10 przekraczają wartości dopuszczalne w ciągu roku częściej niż 35-razy, poziom stężenia średniorocznego pyłu zawieszonego PM2,5 oraz poziom stężenia średniorocznego benzo(a)pirenu przekracza poziom docelowy w roku kalendarzowym. Zakwalifikowanie do klasy C wymaga podejmowania Mapa. Klasyfikacja stref dla pyłu PM10, PM2,5 i benzo(a)pirenu szczególnych działań (planów i kryterium ochrona zdrowia w 2010 roku w województwie programów naprawczych). Wiąże małopolskim (źródło: WIOŚ) się to z określeniem obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych stężeń oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji i podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza opracowanie i skuteczne wdrożenie programu ochrony powietrza (POP). Nadal istotnym problemem dla strefy małopolska są wysokie stężenia benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10, należącego do grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Stężenia benzo(a)pirenu przekraczają poziom docelowy, który ma być osiągnięty w 2013 roku.

16 16 3. HAŁAS Hałas w środowisku, na który narażeni są ludzie reguluje Dyrektywa 2002/49/WE z dnia 25 czerwca 2002 roku 1. Dyrektywa wprowadziła ujednolicone i stosowane w krajach UE wskaźniki oceny hałasu. Wskaźniki te są stosowane do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem (L N i L DWN 2 ) oraz do ustalenia i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby (L AeqD i L AeqN ). Kryteria oceny hałasu zróżnicowane w zależności od rodzajów terenu, rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu oraz w zależności od pory dnia lub nocy są określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku 3. Stan środowiska akustycznego w powiecie brzeskim oceniany jest w oparciu o prowadzone badania uciążliwości akustycznej źródeł hałasu. Głównymi źródłami zagrożenia hałasem na obszarze powiatu jest komunikacja (w szczególności hałas drogowy) i przemysł. W 2010 roku, w ramach Wojewódzkiego Programu Monitoringu Środowiska dla województwa małopolskiego, prowadzono badania monitoringowe poziomu hałasu drogowego na obszarze powiatu brzeskiego w miejscowości Szczurowa. Tab. Wyniki pomiarów monitoringu hałasu drogowego w 2010 roku na obszarze powiatu brzeskiego (źródło: WIOŚ Kraków Delegatura Tarnów) Nazwa punktu pomiarowego Szczurowa Lokalizacja punktu pomiarowego Punkt zlokalizowany przy drodze wojewódzkiej nr 768, w odległości 10m od drogi. Teren płaski; po stronie pomiarów zabudowa jednorodzinna, w pobliżu obiekt przemysłowy, po stronie przeciwnej zabudowa jednorodzinna i tereny zielone. Data pomiaru Dopuszczalny poziom hałasu w db określony dla dróg i linii kolejowych z tabeli nr 1 z Zał. do rozp. MŚ z dn. 14 czerwca 2007r. Równoważny poziom dźwięku A(LAeq) [db] Pora dzienna Pora nocna 24/ r. 62,7 55, Z przeprowadzonych pomiarów poziomu hałasu drogowego wynika, że w punkcie pomiarowym w Szczurowej wystąpiły przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu dla pory dnia i nocy. Przekroczenie dla pory dnia wyniosło 7,7 db a dla nocy 5,1 db. W ramach kontroli ograniczania uciążliwości związanych z ponadnormatywną emisją hałasu przeprowadzono 16 kontroli podmiotów gospodarczych, w tym 7 kontroli planowych i 9 kontroli pozaplanowych (w tym 7 kontroli interwencyjnych). Kontrole planowe dotyczyły sprawdzenia wdrażania dyrektywy 2002/49/WE a w szczególności dotrzymywania przez podmioty warunków decyzji określających dopuszczalny poziom hałasu oraz weryfikacji poziomów emisji hałasu z aktualnie obowiązującymi wskaźnikami akustycznymi w środowisku. W ramach kontroli planowych w żadnym podmiocie gospodarczym nie stwierdzono naruszeń wymagań. W ramach kontroli pozaplanowych wykonano 8 pomiarów poziomów hałasu i wydano: 1 Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 roku w sprawie oceny i zarządzania hałasem w środowisku 2 L N długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku; L DWN - długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach, wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku 3 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120 poz.826).

17 17 - w 3 przypadkach zarządzenia pokontrolne, w których zobowiązano właścicieli jednostek do podjęcia działań techniczno-organizacyjnych w celu ograniczenia nadmiernej uciążliwości hałasowej, - w 3 przypadkach skierowano wnioski do organów administracji samorządowej ( 1 do Starosty Powiatu Brzeskiego, 2 do Marszałka Województwa Małopolskiego), zawiadamiając o stwierdzonych przekroczeniach poziomu hałasu, - wymierzono 2 kary pieniężne biegnące (za przekroczenia poziomów hałasu w porze dziennej i w porze nocnej). 4. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE W środowisku naturalnym promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące pochodzi zarówno ze źródeł naturalnych (ziemskie pole magnetyczne, promieniowanie kosmiczne, wyładowania atmosferyczne) jak i związanych bezpośrednio z działalnością człowieka. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na utrzymaniu wartości pól na poziomie nie przekraczającym dopuszczalnego, a w przypadku ich przekroczenia- obniżenie wartości tych pól do wartości dopuszczalnych. Źródłem promieniowania elektromagnetycznego na terenie województwa małopolskiego są stacje i linie energetyczne, stacje radiowo-telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej, urządzenia radiolokacyjne oraz różnego rodzaju urządzenia zasilane energią elektryczną. W 2010 roku zakończono trzyletni cykl pomiarowy poziomów pól elektromagnetycznych (PEM), na który składały się badania pól elektromagnetycznych w 135 punktach w województwie, po 45 punktów pomiarowych dla każdego roku. Zgodnie z obowiązującym od 2007 roku wymogiem prawnym 4 monitoring pól elektromagnetycznych był prowadzony w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys., w pozostałych miastach oraz na terenach wiejskich. Rozporządzenie wskazuje na prowadzenie badań w zakresie natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości od 3MHz do 3GHz, dla której dopuszczalny poziom pól elektromagnetycznych 5 wynosi 7 V/m. Z badań przeprowadzonych w okresie przez WIOŚ w Krakowie wynika, iż w żadnym punkcie na terenie województwa małopolskiego nie wystąpiły przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Pomiary pól elektromagnetycznych w powiecie brzeskim prowadzono w 2 punktach pomiarowych zlokalizowanych w miejscach dostępnych dla ludności. Średnie wartości natężenia promieniowania elektromagnetycznego uzyskane w mieście i na terenach wiejskich w powiecie brzeskim są znacznie niższe od krajowych wartości dopuszczalnych. 4 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr 221 poz. 1645). 5 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzenia dotrzymania tych poziomów (Dz.U. 192, poz. 1882,1883)

18 18 0,4 wartość dopuszczalna - 7[V/m] 0,3 0,2 [V/m] 0,1 0 Poręba Spytkowska / Brzesko / wartość średnia [V/m] 0,24 0,28 Wykres. Wyniki pomiarów pól elektromagnetycznych w punktach pomiarowych w powiecie brzeskim w latach (źródło: WIOŚ) 5. WODY POWIERZCHNIOWE Z chwilą przystąpienia do Unii Europejskiej tj. od 1 maja 2004 r. Polska zobowiązana jest wdrożyć zapisy Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) z dnia 23 października 2000 roku 6 dokumentu uznawanego za jeden z najbardziej kompleksowych pakietów dotyczących celów i zobowiązań w zakresie gospodarki wodnej. Głównym celem wdrażania zapisów Dyrektywy jest osiągnięcie do 2015 roku dobrego stanu wód powierzchniowych oraz dobrego stanu wód podziemnych. Narzędziem służącym do osiągnięcia celów RDW jest monitoring wód, którego celem jest dostarczenie spójnej i pełnej informacji o stanie ekologicznym i chemicznym wód w obrębie każdego obszaru dorzecza. Zgodnie z harmonogramem wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej w roku 2010 rozpoczęła się realizacja I Planu gospodarowania wodami w dorzeczach podstawowego narzędzia krajowej i wspólnotowej polityki wodnej. Wdrożenie działań zawartych w planach dla poszczególnych obszarów dorzeczy ma zapewnić poprawę jakości wszystkich wód oraz poprawę stanu całego środowiska wodnego. Uzupełnieniem Planów jest opracowany w roku 2010 Projekt Polityki Wodnej Państwa 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016). W trakcie opracowywania dokumentów planistycznych dokonano: - przeglądu i nowego wydzielenia jednolitych części wód, - oceny zmian hydromorfologicznych w jednolitych częściach wód i nadania im statusu wód naturalnych sztucznych lub silnie zmienionych, - przeglądu wykazów obszarów chronionych. Zgodnie z definicjami zawartymi w RDW oraz w ustawie Prawo Wodne: - sztuczna część wód oznacza część wód powierzchniowych powstałą na skutek działalności człowieka, - silnie zmieniona część wód oznacza część wód powierzchniowych, której charakter został w znacznym stopniu zmieniony na skutek fizycznego oddziaływania człowieka, wyznaczonej przez Państwo Członkowskie zgodnie z przepisami RDW, - wody silnie zmienione to części wód, które uległy fizycznemu przekształceniu na skutek 6 Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej

19 19 działalności człowieka, a przekształcenia fizyczne powodują zmiany hydromorfologiczne, które trzeba byłoby odwrócić dla osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego. Czynnikami, które decydują o zaliczeniu wód do silnie zmienionych są: - liczne stopnie, jazy i zapory przeciwrumowiskowe zbudowane w korytach rzecznych, uniemożliwiające wędrówki ryb i zmieniające warunki życia dla bezkręgowców, - zabudowa podłużna brzegów zmniejszająca różnorodność siedlisk, - zaburzenia reżimu hydrologicznego nadmiar lub spadek SNQ 7 w rejonie zbiorników wodnych. W wyniku przeglądu zmian i warunków hydromorfologicznych na obszarze powiatu brzeskiego wyznaczono 18 jednolitych części wód, z czego 2 jcw sztuczne, a 10 jcw uznano za silnie zmienione. Na 40% silnie zmienionych jednolitych części wód wpływają zaburzenia przepływu poniżej zbiorników i stopni wodnych powodujące zmiany warunków życia bezkręgowców oraz zabudowa uniemożliwiająca przemieszczanie się ryb. Na pozostałe 60% silnie zmienione jednolite części wód ma wpływ zabudowa poprzeczna koryt i podłużna brzegów (stopnie, jazy, zapory przeciwrumowiskowe, podpiętrzenia), zmieniające warunki życia bezkręgowców i uniemożliwiające migrację ryb. W odniesieniu do wykazu obszarów chronionych w całym kraju: - przyjęto zasięg występowania obszarów wrażliwych na substancje biogenne pochodzenia komunalnego jako obszar całego kraju, - nie określono nowych wykazów wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, - nie sporządzono wykazu obszarów przeznaczonych do ochrony gatunków wodnych o znaczeniu ekonomicznym z uwagi na brak ekonomicznego znaczenia gatunków występujących w wodach poza urządzeniami specjalnie do tego wyznaczonymi (stawy hodowlane). Zgodnie z projektem Polityki wodnej Państwa, obszary takie zostaną wyznaczone po roku 2012, w którym zakończone mają zostać prace udrażniające koryta rzek i przywracające możliwość przemieszczania się ryb. 7 SNQ średnia z najmniejszych przepływów rocznych z wielolecia

20 20 Mapa. Identyfikacja naturalnych, silnie zmienionych i sztucznych części wód powierzchniowych w powiecie brzeskim

21 21 W 2010 roku klasyfikację jakości wód powierzchniowych dla powiatu brzeskiego przeprowadzono w oparciu o wyniki badań monitoringowych wód w 4 punktach pomiarowokontrolnych, zlokalizowanych w 4 jednolitych częściach wód powierzchniowych na 3 rzekach: Wisła, Raba i Dunajec. Badania w punkcie Zbiornik Czchów Będzieszyna w 2010 roku, prowadzone były w ramach realizowanego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w latach projektu PL0302 pn. Wzmocnienie kontroli przestrzegania prawa w zakresie ochrony i wykorzystania zasobów wodnych w województwie małopolskim, współfinansowanego ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Badania ukierunkowano głównie na: - ocenę stanu ekologicznego i chemicznego wód, - ocenę jakości wód ujmowanych do celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, - ocenę zagrożenia wód powierzchniowych eutrofizacją. Wykonawcą badań było Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Tarnowie i Delegatura w Nowym Sączu oraz Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Kielcach. Ocenę jakości wód przeprowadzono zgodnie z metodykami zawartymi w rozporządzeniach Ministra Środowiska: z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych ( Dz. U. Nr 122, poz. 1018), z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz.1008), z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz.1728), Monitoring wód powierzchniowych w roku 2010 prowadzony był w warunkach, w których terminy badań musiały być dostosowywane do występowania ulewnych i długotrwałych opadów. Fale powodziowe przeszły przez obszar powiatu brzeskiego w maju i czerwcu. Wyniki badań odbiegające od notowanych przeciętnie w jednolitych częściach wód, uzyskane w warunkach odbiegających od normalnych i związane z przejściem fal powodziowych lub wezbraniowych, zostały wyłączone ze zbioru danych, na podstawie których dokonano klasyfikacji wód. Zakres i częstotliwość badań monitoringowych oraz sposób oceny wód, zależny jest od sposobu ich użytkowania. W zależności od ustalonego dla danego punktu programu badawczego, ocena obejmuje analizę zmienności parametrów fizykochemicznych, biologicznych (fitobentos, makrofity) oraz parametrów mikrobiologicznych (liczba bakterii coli, liczba bakterii grupy coli typu kałowego, liczba paciorkowców kałowych). Istotną rolę w monitoringu wód powierzchniowych odgrywają elementy biologiczne, którym przypisano dominującą rolę w ocenie stanu wód. Badania wskaźników fizykochemicznych i hydromorfologicznych są elementami wspierającymi badania biologiczne.

22 22 Mapa. Jednolite części wód powierzchniowych wraz z siecią monitoringu wód powierzchniowych, w oparciu o którą przeprowadzono klasyfikację jakości wód dla powiatu brzeskiego w 2010 roku

23 23 Tab. Zestawienie punktów pomiarowych monitorowanych w 2010 roku, w oparciu o które przeprowadzono klasyfikację jakości wód powierzchniowych dla powiatu brzeskiego w 2010 roku Nazwa Nazwa punktu Nazwa jcw Kod jcw Kod punktu km biegu rzeki rzeki pomiarowego Dorzecze: Górna Wisła kod: 2000 Zlewnia: Wisła od Przemszy do Dunajca kod: 213 Wisła od Raby do Dunajca PLRW Wisła Opatowiec PL01S1001_ ,0 Raba od Zb. Dobczyce do ujścia PLRW Raba Uście Solne PL01S1501_1809 2,6 Zlewnia: Dunajca kod: 214 Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów PLRW Dunajec Będzieszyna PL01S1501_ ,9 Dunajec od Zb. Czchów do Piaski PLRW Dunajec ujścia Drużków PL01S1501_ , Ocena jakości wód w 2010 roku Na podstawie rozporządzeń Ministra Środowiska 8,9 dokonano klasyfikacji elementów biologicznych, fizykochemicznych i chemicznych z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych, stanu/ potencjału ekologicznego, stanu chemicznego wód oraz ocenę stanu jednolitych części wód. Klasyfikacji stanu wód dokonano dla badanych punktów pomiarowo-kontrolnych oraz dla jednolitych części wód. Ocena jakości wód w zakresie elementów biologicznych Wynikiem klasyfikacji elementów biologicznych jest przypisanie im jednej z 5 klas, stanowiących określenie stanu lub potencjału tych elementów. W roku 2010 ocena jakości wód w zakresie elementów biologicznych wykazała I klasę jakości wód w punkcie Wisła Opatowiec oraz III klasę jakości wód w punkcie pomiarowym Zbiornik Czchów Będzieszyna. Ocena jakości wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych polega na określeniu stężeń substancji fizykochemicznych i stężeń substancji specyficznych syntetycznych i niesyntetycznych oraz porównaniu ich ze standardami określonymi w cytowanym powyżej rozporządzeniu (załączniki nr 1 i 5). Elementy fizykochemiczne obejmują grupy wskaźników charakteryzujących: stan fizyczny, warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne, zasolenie, zakwaszenie, substancje biogenne. 8 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162/2008 poz.1008). 9 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 122/2009 poz.1018).

24 24 W roku 2010 ocena jakości wód w zakresie elementów fizykochemicznych w punktach pomiarowych Dunajec Piaski Drużków oraz Zbiornik Czchów - Będzieszyna wykazała II klasę jakości wód. Stan poniżej dobrego stwierdzono w punktach: Wisła Opatowiec, Raba Uście Solne. Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne w badanych punktach nie przekraczały wartości granicznych dla stanu dobrego i wyższego niż dobry. Mapa. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych w punktach pomiarowo-kontrolnych w 2010 roku

25 25 Ocena potencjału ekologicznego W celu wykonania klasyfikacji potencjału ekologicznego wód dokonuje się interpretacji wyników badań wskaźników jakości wód dla elementów biologicznych i wskaźników fizykochemicznych wspierających elementy biologiczne oraz wskaźników chemicznych z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych. Klasyfikacja elementów biologicznych polega na nadaniu im jednej z pięciu klas jakości wód, stanowiących określenie stanu tych elementów. Klasyfikacja elementów fizykochemicznych polega na przypisaniu każdemu z nich jednej z dwóch klas jakości. Potencjał ekologiczny odnosi się do silnie zmienionej lub sztucznej części wód, która została tak przekształcona przez człowieka, że niemożliwe jest przywrócenie jej do stanu naturalnego. Mechanizm klasyfikacji potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych przedstawiono na schemacie poniżej. Warunki hydromorfologiczne osiągają maksymalny potencjał MEP (I klasa- bardzo dobry potencjał) Wartości biologicznych elementów jakości osiągają maksymalny potencjał (I klasa- bardzo dobry potencjał) NIE Wartości biologicznych elementów jakości nieznacznie odbiegają od wartości dla maksymalnego potencjału ekologicznego (II klasa-dobry potencjał) TAK TAK Wartości elementów fizykochemicznych odpowiadają I klasie i wartości wskaźników z grupy zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych nie przekraczają wartości granicznych dla stanu dobrego i stanu wyższego niż dobry NIE Wartości elementów fizykochemicznych odpowiadają II klasie i wartości wskaźników z grupy zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych nie przekraczają wartości granicznych dla stanu dobrego i stanu wyższego niż dobry TAK TAK NIE Maksymalny potencjał ekologiczny (I klasa) Dobry potencjał ekologiczny (II klasa) Dobry i wyższy niż dobry potencjał ekologiczny (I-II klasa) NIE Wartości biologicznych elementów odbiegają od wartości dla dobrego potencjału ekologicznego osiągają umiarkowany potencjał (III klasa) TAK Umiarkowany potencjał ekologiczny (III klasa) NIE osiągają słaby potencjał (IV klasa) TAK Słaby potencjał ekologiczny (IV klasa) NIE osiągają zły potencjał (V klasa) TAK Zły potencjał ekologiczny (V klasa) W celu wykonania klasyfikacji potencjału ekologicznego wód dokonano interpretacji wyników badań wskaźników jakości wód dla elementów biologicznych i wskaźników fizykochemicznych

26 26 wspierających elementy biologiczne oraz wskaźników chemicznych z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych. Oceny potencjału ekologicznego dokonano w punktach należących do silnie zmienionych jcw, w których istniała możliwość oceny zarówno elementów biologicznych jak i elementów fizykochemicznych. Zgodnie z tym w 2010 roku dokonano klasyfikacji potencjału ekologicznego w punktach pomiarowo-kontrolnych: Wisła Opatowiec oraz Zbiornik Czchów Będzieszyna i stwierdzono umiarkowany potencjał ekologiczny wód. Ocena stanu chemicznego wód Klasyfikacja stanu chemicznego polega na określeniu stężeń substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, stanowiących zagrożenie dla środowiska wodnego (grupa wskaźników chemicznych charakteryzujących występowanie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego) i porównaniu ich ze standardami określonymi w cytowanym powyżej rozporządzeniu (załącznik nr 8). Klasyfikacja stanu chemicznego wód obejmuje 2 stany jakości wód (stan dobry i stan poniżej dobrego). W 2010 roku stan chemiczny wód badano w 4 punktach pomiarowo-kontrolnych. W punktach zlokalizowanych na rzekach: Raba, Dunajec oraz Zbiorniku Czchów stan elementów chemicznych odpowiadał stanowi dobremu. Ocena stanu chemicznego wód w punkcie Wisła Opatowiec wykazała stan poniżej dobrego (PSD), ze względu na ponadnormatywne stężenie sumy benzo(b)fluorantenu i benzo(k)fluorantenu oraz sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3- cd)pirenu.

27 27 Tab. Klasyfikacja elementów jakości wód w punktach pomiarowo-kontrolnych badanych w roku 2010 Klasyfikacja wskaźników i elementów jakości wód Lp Nazwa jcw klasyfikowanej Wisła od Raby do Dunajca Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów Dunajec od Zb. Czchów do ujścia Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Wisła - Opatowiec Raba - Uście Solne Zbiornik Czchów Będzieszyna Dunajec Piaski Drużków Typ abiotycz ny Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Ppk zamyka jcw (T/N) Elementy biologiczne Klasa elementów biologicznych 21 T T I PPD Elementy fizykochemiczne i chemiczne wspierające elementy biologiczne Ocena substancji Klasa elementów szczególnie fizykochemicznych szkodliwych (grupa 3) (grupa 4.3) POTENCJAŁ EKOLOGICZNY III (umiarkowany) STAN CHEMICZNY 19 T T PPD II 1) DOBRY 1) 0 T T III II II III (umiarkowany) PSD 1) DOBRY 19 T N II II DOBRY 1) STAN ZŁY ZŁY Objaśnienia: Typ abiotyczny 0 typ nieokreślony, 19 rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta, 21 wielka rzeka nizinna 1) badania w zakresie wybranych wskaźników chemicznych w tabelach cyfra rzymska oznacza klasę jakości wód PSD/ PPD - poniżej stanu/potencjału dobrego pola kreskowane - dotyczą oceny potencjału ekologicznego dla jcw silnie zmienionych

28 28 Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych Jednolita część wód oznacza oddzielny i znaczący element, który można w sposób jednolity scharakteryzować i opisać. Jednolitą cześć wód może tworzyć jeden lub więcej cieków (rzek, potoków). Ocena jednolitej części wód dotyczy wszystkich cieków wchodzących w jej skład. Stan jednolitych części wód powierzchniowych ocenia się, porównując wyniki klasyfikacji potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych sztucznych lub silnie zmienionych z wynikami klasyfikacji stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych. Klasyfikacja stanu wód w przypadku braku badań któregokolwiek z elementów oceny potencjału ekologicznego jest możliwa wtedy, gdy elementy biologiczne lub fizykochemiczne lub chemiczne osiągają stan poniżej dobrego. Stan wód jest wypadkową potencjału ekologicznego i chemicznego, a określa go gorszy ze stanów. Oceny dla jednolitej części wód, jeśli zlokalizowanych jest w niej więcej niż jeden punkt, dokonuje się w punkcie położonym najbliżej zamknięcia lub na zamknięciu jednolitej części wód. W przypadku jednolitej części wód Dunajec od Zb. Czchów do ujścia punktem zamykającym jcw jest punkt Dunajec Ujście Jezuickie (leżący poza obszarem powiatu brzeskiego), w którym wykonano oceny. Tab. Sposób oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych Stan ekologiczny/ Potencjał ekologiczny Stan chemiczny dobry poniżej dobrego bardzo dobry stan ekologiczny dobry stan wód zły stan wód dobry stan ekologiczny/potencjał ekologiczny dobry lub powyżej dobrego dobry stan wód zły stan wód umiarkowany stan ekologiczny/ umiarkowany potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód słaby stan ekologiczny/ słaby potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód zły stan ekologiczny/ zły potencjał ekologiczny zły stan wód zły stan wód W wyniku przeprowadzonej w 2010 roku klasyfikacji jednolitych części wód dla powiatu brzeskiego stwierdzono, że: w jednolitej części wód Wisła od Raby do Dunajca, przy umiarkowanym potencjale ekologicznym i stanie chemicznym poniżej dobrego, stan wód był zły, w jednolitej części wód Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów, potencjał ekologiczny określono jako umiarkowany, stan chemiczny jako dobry, a stan wód był zły. Badania, w punkcie Zbiornik Czchów Będzieszyna w 2010 roku, prowadzone były w ramach realizacji projektu PL0302, stan chemiczny w jednolitej części wód Wisła od Raby do Dunajca był poniżej stanu dobrego (PSD), a w pozostałych badanych jednolitych częściach wód stan wód był dobry. Szczegółowe informacje dotyczące klasyfikacji stanu jednolitych części wód udostępnione są na stronie internetowej

29 29 Tab. Klasyfikacja stanu jednolitych części wód w 2010 roku Nr jcw na mapie Nazwa jcw klasyfikowanej Kod jcw klasyfikowanej Kod punktu pomiarowokontrolnego Nazwa punktu pomiarowokontrolnego Typ abiotyczny Silnie zmieniona lub sztuczna jcw (T/N) Ppk zamyka jcw (T/N) Klasa elementów biologicznych Klasa elementów fizykochemicznych (grupa 3.) Ocena substancji szczególnie szkodliwych (grupa 4.3) POTENCJAŁ EKOLOGICZNY STAN CHEMICZNY STAN Wisła od Raby do Dunajca Raba od Zb. Dobczyce do ujścia Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów Dunajec od Zb. Czchów do ujścia PLRW PLRW PLRW PLRW PL01S1001_1492 PL01S1501_1809 PL01S1501_1869 PL01S1501_1828 Wisła - Opatowiec Raba Uście Solne Zbiornik Czchów - Będzieszyna Dunajec Ujście Jezuickie 21 T T I PPD III (umiarkowany) 19 T T PPD II DOBRY 0 T T III II II III (umiarkowany) PSD DOBRY 19 T T II II DOBRY ZŁY ZŁY Objaśnienia: Typ abiotyczny 0 typ nieokreślony, 19 rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta, 21 wielka rzeka nizinna w tabelach cyfra rzymska oznacza klasę jakości wód PSD/PPD - poniżej stanu/potencjału dobrego pola kreskowane - dotyczą oceny potencjału ekologicznego dla jcw silnie zmienionych

30 30 Mapa. Ocena stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych w 2010 roku

31 31 Mapa. Ocena potencjału ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych w 2010 roku

32 32 Mapa. Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych w 2010 roku

33 Jakość wód według wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia Oceny jakości wód ujmowanych do celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia dokonano w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002r. 10 Rozporządzenie ustala trzy kategorie jakości wody, w zależności od wartości granicznych wskaźników jakości wody, które z uwagi na ich zanieczyszczenie muszą być poddane standardowym procesom uzdatniania w celu uzyskania wody przeznaczonej do spożycia oraz określa wymagania jakim powinna odpowiadać kategorie jakości wody A1-A3: kategoria A1 - woda wymagająca prostego uzdatniania fizycznego, w szczególności filtracji oraz dezynfekcji, kategoria A2 - woda wymagająca typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowania końcowego), kategoria A3 - woda wymagająca wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym, dezynfekcji (ozonowania, chlorowania końcowego). W roku 2010 oceny jakości wód ujmowanych dla celów zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia dokonano w punkcie: Dunajec Piaski Drużków. Tab. Ocena jakości wód wraz z wynikami pomiarów wskaźników decydujących o kategorii wód przeznaczonych do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia w 2010 roku Rzeka Lokalizacja punktu pomiarowego Km biegu rzeki Kategoria jakości wód Wskaźniki decydujące o jakości wód Jednostka Średnioroczna Maksymalna Minimalna Dunajec Piaski Drużków 67,0 A2 barwa mg/l 11, ogólny węgiel organiczny mg/l 4,2 6,3 2,7 azot Kjeldahla mg/l 0,76 2,0 <0,5 liczba bakterii grupy coli w 100ml 929, liczba bakterii grupy coli typu kałowego w 100ml 207, paciorkowce kałowe w 100ml Ocena jakości wód w 2010 roku wykazała, że wody w punkcie Dunajec Piaski Drużków odpowiadały kategorii A2. W celu pozyskania wody przeznaczonej do spożycia, z uwagi na jej zanieczyszczenie, woda ta wymaga uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowanie końcowe). 10 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204/2002 poz.1728)

34 Ocena wód według kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie substancjami biogennymi - ocena eutrofizacji wód Eutrofizacja oznacza wzbogacenie wody składnikami odżywczymi, szczególnie związkami azotu i fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz wyższych form życia roślinnego, w wyniku którego następują niepożądane zakłócenia biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód. Ocenę zagrożenia eutrofizacją jednolitych części wód przeprowadzono na podstawie wyników badań monitoringowych z okresu w oparciu o Wytyczne w sprawie dokonania oceny stopnia eutrofizacji wód powierzchniowych, opracowane przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Ocena dotyczy występowania zjawiska eutrofizacji wód, bez identyfikacji jego pochodzenia. W ocenie stopnia eutrofizacji wód w latach dla powiatu brzeskiego przyjęto wyniki badań z 8 punktów pomiarowych, zlokalizowanych w siedmiu jednolitych częściach wód. Tab. Ocena wód według kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na eutrofizację w latach Nr jcw na mapie Okres objęty oceną Nazwa/Kod jcw Wisła od Raby do Dunajca PLRW Raba od Zb. Dobczyce do ujścia PLRW Dunajec od początku Zb. Rożnów do końca Zb. Czchów PLRW Dunajec od Zb. Czchów do ujścia PLRW Uszewka PLRW Uszwica do Niedźwiedzia PLRW Uszwica od Niedźwiedzia do ujścia PLRW Dane o punkcie pomiarowo - kontrolnym Nazwa punktu Wisła - Opatowiec Raba - Uście Solne Zbiornik Czchów - Będzieszyna Dunajec - Piaski Drużków Uszewka - Ujście do Gróbki Uszwica - Poręba Spytkowska Niedźwiedź - Ujście do Uszwicy Uszwica - Wola Przemykowska Współrzędne długość szerokość Czy punkt jest objęty monitoringiem operacyjnym jakości wód narażonych na eutrofizację ze źródeł komunalnych? Czy punkt jest objęty monitoringiem operacyjnym jakości wód narażonych na eutrofizację ze źródeł rolniczych? 20, , TAK NIE 20, , TAK NIE OGÓLNA OCENA 20, , TAK NIE eutrofizacja 20, , TAK NIE 20, , TAK NIE 20, , TAK NIE eutrofizacja 20, , TAK NIE eutrofizacja 20, , TAK NIE eutrofizacja

35 35 Mapa. Ocena eutrofizacji jednolitych części wód powierzchniowych za okres

36 36 W latach w wodach rzek: Uszwica, Niedźwiedź oraz w ppk Zbiornik Czchów Będzieszyna występowało zjawisko eutrofizacji. W wodach Wisły, Raby, Uszewki oraz Dunajca w ppk Piaski Drużków nie stwierdzono eutrofizacji. Na siedem badanych jednolitych części wód w trzech stwierdzono występowanie zjawiska eutrofizacji. Informacje dotyczące oceny stopnia eutrofizacji zamieszczone są również na stronie internetowej 6. WODY PODZIEMNE Wody podziemne stanowią najbardziej wrażliwe i największe zasoby słodkiej wody w Unii Europejskiej, a przede wszystkim główne źródło zaopatrzenia w wodę pitną. Są zasobem naturalnym, który powinien być chroniony przed pogorszeniem stanu i zanieczyszczeniem chemicznym. Dostępność wody dla potrzeb ludności i gospodarki wynika z naturalnych zasobów związanych z obiegiem wody w przyrodzie. Na wielkość zasobów wodnych mają wpływ m.in. - czynniki hydrometeorologiczne i geologiczne: wielkość opadów atmosferycznych, zdolności retencyjne zlewni, warunki infiltracji, środowisko sedymentacyjne, które uwarunkowało powstanie horyzontów wodonośnych wód podziemnych, - czynniki antropogeniczne: melioracja terenów, regulacja cieków wodnych, zmiany struktury wykorzystywania gruntów, w tym głównie wyrąb lasów i zadrzewień, urbanizacja i związany z nią przyrost powierzchni trudno przepuszczalnych, wielkość poboru wody, ilość wprowadzanych do wód i do ziemi zanieczyszczeń. Obszar województwa małopolskiego cechują słabe i średnio korzystne warunki infiltracji, stąd też większość zbiorników wód podziemnych cechuje się niską i średnią odnawialnością zasobów, przy średniej i małej retencyjności zlewni. Średni współczynnik retencji strefy aktywnej wymiany dla całego obszaru szacuje się na 1-2%, przy zróżnicowaniu dla poszczególnych regionów: od 4-6% dla zlewni tatrzańskich do 0,2-0,3% dla zlewni nizinnych, natomiast tempo odnawialności wód określa się na: lat dla zbiorników położonych w dolinach Raby i Wisły, dolnym biegu Dunajca oraz w rejonie tatrzańskim lat dla zbiorników pozostałych 6.1. Monitoring stanu wód podziemnych Niezbędnym elementem sprawnej ochrony wód jest monitoring jej stanu. Dostarcza on danych o aktualnym stanie wód oraz pozwala też oceniać skutki stosowanej polityki ekologicznej i podejmowanych w jej ramach działań ochronnych, przewidywać zmiany zachodzące w wyniku zamierzonych działań. Przedmiotem monitoringu są jednolite części wód podziemnych (w tym części uznane za zagrożone nieosiągnięciem dobrego stanu), ze szczególnym uwzględnieniem obszarów narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzenia rolniczego oraz jednolitych części wód podziemnych przeznaczonych do poboru wody dla potrzeb zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Polega on na prowadzeniu w wybranych, charakterystycznych punktach (otworach obserwacyjnych, źródłach) powtarzalnych pomiarów i badań stanu zwierciadła wód podziemnych i jakości oraz interpretacji ich wyników w aspekcie ochrony środowiska wodnego. Celem monitoringu jest dostarczanie informacji, które mają pomóc w osiąganiu celów środowiskowych, dotyczących:

37 37 - wód powierzchniowych, związanych hydraulicznie z wodami podziemnymi - ekosystemów lądowych, bezpośrednio zależnych od wód podziemnych W wyniku monitoringu oceniany jest stan chemiczny (jakość) wód oraz stan ilościowy. Ocena stanu ilościowego polega na ocenie kształtowania się poziomu zwierciadła i stopnia sczerpywania dostępnych zasobów wód podziemnych. Ocena stanu chemicznego jest oceną aktualnej jakości wód, w oparciu o zestaw wskaźników fizykochemicznych i chemicznych, oraz trendu zmian dotyczących stężeń poszczególnych wskaźników, a w szczególności biogenów. Sieć obserwacyjno-badawczą wód podziemnych tworzą: - sieć stacjonarnych obserwacji wód podziemnych, - sieć monitoringu stanu chemicznego wód podziemnych funkcjonująca w ramach systemu Państwowego Monitoringu Środowiska. Tab. Sieć monitoringu wód podziemnych na terenie powiatu brzeskiego w roku 2010 (źródło: PMŚ/WIOŚ Kraków) Lp. Numer ppk Nr ppk MI Miejscowość Gmina JCWPd Stratygrafia PUWG 1992 X PUWG 1992 Y Szczurowa Szczurowa 139 Q , ,92 2 S-15* Czchów - ujęcie Czchów 153 Q , ,61 3 II/837/1 Czchów Czchów 153 Q , ,06 Objaśnienia: Numer ppk numer punktu w sieci krajowej; * - punkt monitoringu regionalnego; MI - punkt monitoringu ilościowego; JCWPd jednolita część wód podziemnych; Q czwartorzęd; PUWG-Państwowy Układ Współrzędnych Geodezyjnych oparty na elipsoidzie GRS 80(WGS 84) W roku 2010 badania wód podziemnych na terenie powiatu brzeskiego prowadzono w ramach sieci monitoringu krajowego i regionalnego w 3 punktach pomiarowych. Monitoringiem objęto stan ilościowy i jakościowy wód. Monitoring regionalny jest rezultatem realizowanego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w latach projektu PL 0302 pn. Wzmocnienie kontroli przestrzegania prawa w zakresie ochrony i wykorzystania zasobów wodnych w województwie małopolskim współfinansowanego ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego. W ramach sieci regionalnej prowadzono badania na czynnych ujęciach wód podziemnych. Stan wód Stan ilościowy Na terenie powiatu stwierdzono dobry stan ilościowy wód oraz zadowalający poziom rezerw. Stan chemiczny Ocenę stanu chemicznego wód podziemnych przeprowadzono według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. 11 Zgodnie z metodyką oceny określoną w cytowanym rozporządzeniu, stan chemiczny wód klasy I, II i III określa się jako stan dobry, natomiast klasy IV i V stan zły. 11 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. 11 w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143 poz. 896).

38 38 Na podstawie wyników badań wód podziemnych przeprowadzonych w 2010 roku, w powiecie brzeskim stwierdzono: dobry stan chemiczny wód (klasa III wody zadowalającej jakości) w punktach pomiarowych: Szczurowa i Czchów, słaby stan chemiczny wód (klasa IV wody niezadowalającej jakości) w punkcie pomiarowym Czchów - ujęcie. O klasyfikacji w rejonie Czchowa zadecydowały stężenia amoniaku świadczące o antropopresji, ale również obecne w składzie chemicznym wody jony chlorkowe wskazują na oddziaływania antropogeniczne na tym obszarze. Tab. Klasyfikacja stanu chemicznego wód podziemnych w punktach pomiarowych w powiecie brzeskim w roku 2010 (źródło: PMŚ/WIOŚ Kraków) Nr punktu Miejscowość Typ chemiczny wody Klasa jakości wody w punkcie Wskaźniki w granicach stężeń IV klasy jakości 1865 Szczurowa HCO3-Ca III S-15* Czchów HCO3-Cl-Ca IV NH4 II/837/1 Czchów HCO3-Cl-Ca III Jakość wody przeznaczonej do spożycia Ocena jakości wód podziemnych według wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi 12 w powiecie brzeskim w 2010 roku wykazała przekroczenia wymagań jakości wody do spożycia we wszystkich badanych punktach pomiarowych. Tab. Zestawienie punktów sieci monitoringu wód podziemnych w powiecie brzeskim, w których stwierdzono przekroczenia wymagań dla wód przeznaczonych do spożycia (źródło: PMŚ/WIOŚ Kraków) Nr punktu Miejscowość JCWPd Przekroczenia wymagań dla jakości wody do spożycia 1865 Szczurowa 139 Mn,NH4,Fe S-15 Czchów 153 NH4 II/837/1 Czchów 153 Fe Stwierdzone zanieczyszczenia miały pochodzenie zarówno geogeniczne (Mn, Fe), jak i antropogeniczne (NH 4 ). Badania w zakresie substancji priorytetowych, prowadzone w ramach monitoringu regionalnego nie wykazały obecności w wodach ujmowanych do zaopatrzenia substancji szczególnie szkodliwych i niebezpiecznych dla środowiska wodnego i zdrowia człowieka. 12 według Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z p.zm.)

39 39 7. OCHRONA PRZYRODY Województwo małopolskie charakteryzuje duża różnorodność rzeźby terenu, budowy geologicznej, warunków klimatycznych, hydrologicznych i glebowych. Stwarza to dogodne warunki bytowania wielu gatunków flory i fauny o różnorodnych wymaganiach siedliskowych i decyduje o dużej, rzadko spotykanej w skali kraju różnorodności biologicznej. System ochrony przyrody tworzą: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe z otulinami, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, pomniki przyrody, korytarze ekologiczne, obszary Natura Obszary sieci Natura 2000 stanowią 20% powierzchni województwa. Utworzone zostały dla ochrony zagrożonych w skali europejskiej gatunków i siedlisk przyrodniczych. W granicach obszarów Natura 2000 chronione są siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt rzadkie w skali europejskiej. Na terenie województwa wyznaczono 88 Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk (SOO - 10% powierzchni województwa tj. 150 tys. ha) 13 i 11 Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO - 8,8% powierzchni województwa tj. 134 tys. ha). W tym jako obszary ochrony siedlisk i gatunków wyznaczono 22 obszary wodne - rzeki i ich doliny, stawy, starorzecza. Sieć NATURA 2000 to główne narzędzie ochrony różnorodności biologicznej na terytorium Unii Europejskiej. Sieć ma zabezpieczyć zagrożone i reprezentatywne siedliska oraz zagrożone i rzadkie gatunki roślin i zwierząt. Naczelną ideą programu jest ochrona zagrożonych siedlisk i gatunków, godzenie ochrony siedlisk i gatunków z gospodarczym użytkowaniem terenu, zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju. Obszary te maja własne plany pod kątem potrzeb zachowania siedlisk i gatunków. Włączenie obszaru do sieci decyduje o tym, że na danym terenie ochronie ma podlegać nie całość przyrody a jedynie jej wybrane elementy czyli siedliska i gatunki, dla których ten obszar został wyznaczony. Ustanowienie obszaru świadczy o wysokiej wartości przyrodniczej terenu i jest rodzajem rekomendacji oraz promocji regionu i to na skalę europejską. Powiat brzeski, zgodnie z fizycznogeograficzną regionalizacją Polski wg Kondrackiego 14, położony jest w prowincji Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem na styku dwóch podprowincji: Podkarpacie Północne makroregion: Kotlina Sandomierska - mezoregiony: Nizina Nadwiślańska, Pogórze Bocheńskie Zewnętrzne Karpaty Zachodnie- makroregiony: Pogórze Środkowobeskidzkie, Zachodniobeskidzkie, Beskidy Zachodnie - mezoregiony: Pogórze Wiśnickie, Pogórze Rożnowskie, Beskid Wyspowy Położenie powiatu brzeskiego na styku dwóch regionów fizycznogeograficznych warunkuje różnorodność krajobrazową i biologiczną. Obszary objęte systemem ochrony przyrody stanowią ponad 77% powierzchni powiatu. System ochrony przyrody w powiecie tworzą: parki krajobrazowe(1), obszary chronionego krajobrazu(5), rezerwaty przyrody(1), użytki ekologiczne(2), liczne pomniki przyrody oraz obszary Natura 2000(3). Na terenie powiatu brzeskiego wydzielono 3 obszary należące do sieci Natura 2000 i znajdujące się na liście Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk (SOO): PLH Dolny Dunajec, PLH Dębówka nad rzeką Uszewką, PLH Dolina Rzeki Gróbki. 13 Wg danych RDOŚ Kraków, 14 Podział wg Jerzego Kondrackiego (Geografia regionalna Polski, Warszawa PWN 2002)

40 40 Obszary Natura 2000 zajmują powierzchnię ok ha, co stanowi 2,5% powierzchni powiatu brzeskiego. Mapa. Formy ochrony przyrody w powiecie brzeskim (wg RDOŚ w Krakowie - stan na koniec 2010 r.)

41 41 8. USUWANIE AZBESTU Z TERENU POWIATU BRZESKIEGO Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. 15 o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest reguluje w Polsce problemy związane z produkcją wyrobów zawierających azbest, wprowadzaniem na terytorium Rzeczypospolitej Polski azbestu i wyrobów zawierających azbest oraz ich obrotem. 14 lipca 2009r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie ustanowienia programu wieloletniego pn. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Program zastępuje dotychczasowy Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski. Do głównych celów Programu należą: usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest, minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych powodowanych kontaktem z włóknami azbestu, likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Podstawowym warunkiem terminowego oczyszczenia kraju z azbestu jest zapewnienie odpowiednich środków finansowych na prowadzenie prac związanych z bezpiecznym usuwaniem wyrobów azbestowych oraz stworzenie regulacji prawnych stymulujących efektywne współdziałanie właścicieli zanieczyszczonych obiektów budowlanych z władzami lokalnymi. Ogólnopolskie instrumenty wspierające bezpieczne eliminowanie z użytkowania wyrobów azbestowych stanowią instrumenty oferowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata , Bank Ochrony Środowiska S.A. oraz Bank Gospodarki Żywnościowej we współpracy z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, adresowane do potencjalnych beneficjentów z wszystkich powiatów. Baza wyrobów i odpadów zawierających azbest Wyroby zawierające azbest na terenie kraju są bardzo rozproszone i nie jest znana ich dokładna ilość. Szacunki wykonane w 2003 roku wskazywały na użytkowanie w Polsce ok.15,5 mln Mg wyrobów zawierających azbest. W województwie małopolskim szacuje się użytkowanie 940,73 tys. Mg wyrobów zawierających azbest. Przewidywana ilość odpadów zawierających azbest 16 powstających w wyniku usuwania wyrobów z azbestem w perspektywie lat przedstawia się następująco: dla województwa małopolskiego: w latach około 35% odpadów (329,255 tys. Mg) w latach około 40% odpadów (376,292 tys. Mg) w latach około 25% odpadów (235,183 tys. Mg) Tempo usuwania wyrobów zawierających azbest utrzymuje się w Polsce na niskim poziomie 17. W latach usunięto w kraju około 1 mln Mg wyrobów zawierających azbest. 15 Dz.U. nr 101 z 1997r., poz. 628 z p.zm. 16 Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, na lata , przyjęty przez Radę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002roku. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata Na podstawie Informacji o realizacji w latach Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata , Ministerstwo Gospodarki, maj 2011

42 42 Zbiór informacji o zinwentaryzowanych, unieszkodliwionych i pozostałych do unieszkodliwienia ilościach azbestu w Polsce zawiera Baza wyrobów i odpadów zawierających azbest, przygotowana i prowadzona na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, zamieszczona pod adresem Baza stanowi narzędzie monitoringu realizacji wieloletniego i podstawowego zadania zapisanego w Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski, jakim jest usuwanie tych wyrobów i oczyszczanie kraju z azbestu. W powiecie brzeskim na koniec 2010 roku czynnie w bazie azbestowej pracowało 4 gminy (na 7 gmin w całym powiecie). Dane pochodziły jedynie od osób fizycznych. Według danych zgromadzonych w bazie 18 do końca 2010 roku zinwentaryzowano w powiecie brzeskim 5679,64 Mg wyrobów i odpadów zawierających azbest. W 2010 roku unieszkodliwiono 2,5% tj. 142,155 Mg odpadów azbestowych. Największe ilości wyrobów i odpadów zawierających azbest zinwentaryzowano w gminach: Szczurowa i Borzęcin, a unieszkodliwiono w 2010 roku niewielkie ilości w gminach: Czchów i Brzesko. pozostałe do unieszkodliwienia unieszkodliwiona w 2010 roku powiat brzeski 5 537,5 142,2 Szczurowa Czchów 178,5 97, ,3 Brzesko Borzęcin 487,2 44, , Odpady azbestowe [Mg] Wykres. Masa wyrobów i odpadów zawierających azbest zinwentaryzowana w powiecie brzeskim na koniec 2010 roku (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego.) Tab. Masa wyrobów i odpadów azbestowych w powiecie brzeskim zinwentaryzowanych na koniec 2010 roku (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego) Masa wyrobów i odpadów azbestowych Gmina pozostała do zinwentaryzowana unieszkodliwiona w 2010 roku unieszkodliwienia Kod nazwa [Mg] Borzęcin 1698, , Brzesko 531,834 44, , Czchów 276,07 97, , Szczurowa 3173, ,263 Powiat brzeski 5 679, , ,485 Województwo małopolskie , , , Na podstawie danych zagregowanych w bazie azbestowej na dzień r - Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego

43 43 Mapa. Rozkład ilości wyrobów i odpadów zawierających azbest zinwentaryzowanych na koniec 2010 roku w województwie małopolskim wg powiatów wraz ze strukturą unieszkodliwiania w 2010 roku (źródło: Urząd Marszałkowski Województwa) Charakterystyka azbestu i jego zastosowanie Azbest jest nazwą handlową włóknistych minerałów. Azbesty (6 odmian), niezależnie od różnic chemicznych i wynikających z budowy krystalicznej, są minerałami naturalnie występującymi w przyrodzie. Ich występowanie jest dość powszechne, ale tylko w niektórych miejscach na kuli ziemskiej azbest był i jeszcze jest eksploatowany na skalę przemysłową. Pod względem chemicznym azbesty są uwodnionymi krzemianami metali, zawierającymi w swoim składzie magnez, sód, wapń lub żelazo. Największa ilość azbestu, ponad 80%, głównie chryzotylu zużywane było do produkcji azbestowo-cementowych wyrobów budowlanych. Wśród tych wyrobów dominowały płyty azbestowo-cementowe płaskie, faliste oraz płyty karo. Do pozostałych grup produktów, do których zużyto znaczne ilości azbestu należą: - wyroby izolacyjne stosowane do izolacji kotłów parowych, wymienników ciepła, zbiorników, przewodów rurowych, - wyroby uszczelniające: tektury, płyty azbestowo-kauczukowe, szczeliwa plecione, - wyroby cierne,