2016 Diangoza zapotrzebowania Seniorów z gminy Jastrząb Pauliszon Stowarzyszenie Aktywni 2016-12-15
Wstęp. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że do 2050 r. populacja Polski zmniejszy się o ponad 4,5 mln, natomiast będzie wzrastać zarówno liczba jak i odsetek osób w wieku 60 lat i więcej. Udział ludności w wieku 60 lat i więcej w ogólnej liczbie ludności (w %) w 2050 r wyniesie ponad 40% i będzie to wzrost z obecnego poziomu około 23% (Prognoza ludności na lata 2014-2050, Studia i analizy statystyczne, GUS 2014). Zmieniająca się sytuacja demograficzna stawia wyzwania związane z kształtowaniem polityki na rzecz aktywnego starzenia się. Przyjęty przez Komisję Europejską Wskaźnik Aktywnego Starzenia się, służący do pomiaru dobrobytu osób starszych, a także wkładu, jaki mają one w życie społeczeństwa, w 2014 roku lokuje Polskę wśród 4 krajów z najgorszymi wynikami w Unii Europejskiej - wskaźnik ogólny dla naszego kraju wyniósł 27,3%, gdzie 100% jest maks. poziomem. Niniejszy raport przedstawia wyniki badania celem którego było zidentyfikowanie najważniejszych potrzeb osób w wieku 60 lat i więcej (seniorów) zamieszkujących obszar gminy Jastrząb, powiat szydłowiecki, woj. mazowieckie. Analiza została przeprowadzona pod kątem realizacji interwencji umożliwiających zniwelowanie zidentyfikowanych w trakcie badania problemów. Zasadnicza część badania została zrealizowana w listopadzie i grudniu 2016 r. Celem przygotowania diagnozy przeprowadzone zostało badanie za pomocą formularza ankietowego, który wypełniło 107 seniorów (ok. 10% populacji osób w wieku 60+). Ankieta została rozdystrybuowana na terenie całej gminy Jastrząb. Łącznie uzyskano reprezentację osób ze wszystkich sołectw gminy; większość respondentów ponad 70% była w wieku 60-68 lat, jednakże grupę reprezentowały także osoby w wieku powyżej 70 lat. Najstarsza uczestniczka badania miała 82 lata. Ponadto wykorzystano doświadczenie z wcześniejszego i jedynego zrealizowanego dotychczas projektu skierowanego do seniorów na terenie gminy Jastrząb pt.: WIA - Wsparcie, Integracja, Aktywizacja, zrealizowanego przez Stowarzyszenia PRYZMAT w 2015 roku (ASOS 2015). W ramach tego projektu w grudniu 2015 roku przeprowadzono wywiad grupowy z 12 uczestnikami mieszkańcami gminy Jastrząb, celem którego było zidentyfikowanie potrzeb seniorów pod kątem przyszłych interwencji. Gminę Jastrząb zamieszkuje 1016 osób w wieku powyżej 60 lat, co stanowi 19,4% populacji mieszkańców gminy Jastrząb (GUS, 2015 r.). W wieku 60-69 lat gminę Jastrząb zamieszkuje 526 osób, powyżej 70 roku życia jest 490 osób.
Wyniki badania Wyniki naszego badania wskazują na niską aktywność seniorów, która prowadzi do niskiej oceny jakości ich życia, niską aktywność seniorów można rozpatrywać w aspektach społecznym, zdrowotnym i zawodowym. Kluczowym wynikiem badania jest niska aktywność seniorów gminy Jastrząb o podłożu społecznym. Poniższy wykres prezentuje odpowiedź na jedno z pytań za danych w ankiecie dotyczących aktywności seniorów w ramach działalności w organizacjach pozarządowych. Żaden z seniorów biorących udział w badaniu nie działał w ramach organizacji pozarządowych, klubów seniora, czy uniwersytetów III wieku. Kilka osób (8% ankietowanych) współtworzyło koło gospodyń wiejskich. Do jakich organizacji pozarządowych Pan/Pani należy? 92% 8% fundacja stowarzyszenie klub seniora koło gospodyń wiejskich uniwersytet III wieku nie należę do org. pozarządowych Istotnym problemem jest niewielkie zaangażowanie seniorów z gminy Jastrząb w działalność społeczną. W efekcie występuje zbyt mała liczba inicjatyw lokalnych realizowanych przez seniorów i dla seniorów, izolacja społeczna seniorów oraz pomijanie interesów seniorów w polityce lokalnej. Czy pracował Pan/Pani kiedykolwiek jako wolotariusz na rzecz społeczności lokalnej? 100% Powyższy wykres pokazuje, że nikt z badanych seniorów nie pracował jako wolontariusz na rzecz społeczności lokalnej. Istotnym problemem podkreślanym w ankietach jest poczucie osamotnienia seniorów, które wynika z utracenia kontaktu z rówieśnikami bądź rodziną, powodujące zmniejszenie skłonności do podejmowania działań oraz niska samoocena seniorów. Pośród seniorów panuje przekonanie, że aktywność społeczna jest trudna, bowiem seniorzy są odstawieni na boczny tor i osamotnieni, a moment życia w którym się znajdują powoduje ich nieprzydatność dla społeczeństwa. tak nie
Jakiego rodzaju działań/aktywności brakuje w Pana/Pani otoczeniu? (można wybrać 1 odpowiedź) porad dermatologa porad dietetyka zajęć fitness kursów kulinarnych porad prawnika zajęć z języka obcego wyjazdów - wycieczek kursów obsługi komputera i Internetu kursów tańca spotkań towarzyskich z innymi osobami 2 2 5 6 12 12 14 15 19 20 0 5 10 15 20 25 Seniorzy w gminie Jastrząb najchętniej skorzystaliby z takich działań jak: kurs obsługi komputera i Internetu, kurs tańca, porady prawne, wycieczki oraz zajęcia z języka obcego. Często wskazywaną odpowiedzią były także spotkania towarzyskie z innymi osobami. Podczas wywiadu grupowego pojawiało się także wskazanie na potrzebę organizacji kursów z zakresu ćwiczenia pamięci i technik zapamiętywania. Istotnym problemem wskazywanym przez seniorów jest niedostosowanie architektoniczne infrastruktury w gm. Jastrząb, która stanowi bariery architektoniczne dla seniorów. W efekcie niedostosowana przestrzeń może ograniczyć lub uniemożliwiać kontakty społeczne, utrudnia kontakty z instytucjami publicznymi i innymi podmiotami takimi jak sklepy, urzędy pocztowe, banki. Na pytanie o zainteresowanie sprawami lokalnymi i działalnością publiczną mniej niż 10% respondentów wskazało, że śledzi prawy lokalne; zaledwie kilka osób była zainteresowani działalnością publiczną z racji pełnienia w przeszłości lub obecnie funkcji sołtysów wsi. Jak wskazywano podczas wywiadu grupowego głos osób starszych w naszej gminie pozostaje niemal niezauważony, brakuje mechanizmów włączania seniorów w procesy decyzyjne w obszarach polityk i usług publicznych dotyczących tej grupy społecznej oraz komunikowania się z osobami starszymi. Dobrym pomysłem wydaje się utworzenie Rady Seniorów przy Radzie Gminy Jastrząb. Często podkreślanym w trakcie wywiadu grupowego stwierdzeniem było mówiące o braku osób liderów w poszczególnych sołectwach, które byłyby w stanie i wzięłyby na siebie realizację inicjatyw na rzecz tej grupy. Brak lidera-seniora może wywoływać niechęć do podejmowania aktywności przez grupę seniorów, co skutkuje zbyt małą liczba inicjatyw lokalnych realizowanych przez seniorów dla seniorów.
Czy zna Pan/Pani organizacje działające na rzecz seniorów w Pana/Pani otoczeniu i najbliższych miastach? 8% 92% tak nie Seniorzy w gminie Jastrząb zazwyczaj nie znają oferty skierowanych do nich usług, zarówno oferowanych przez samorząd i organizacje pozarządowe, jak i komercyjnych. W samej gminie Jastrząb brakuje tego rodzaju usług, ale w najbliższych miastach Szydłowcu, czy Skarżysku-Kamiennej (odległych o 5 i 11km.) znajdują się Uniwersytet III wieku i Klub Seniora o ich istnieniu wiedziało jedynie 8% respondentów. Istotnym problemem pogłębiającym społeczną izolację seniorów jest ich niewielka mobilność. Seniorzy często nie posiadają własnych samochodów, albo zdrowie nie pozwala im już ich prowadzić; często nie mają nikogo kto mógłby/chciałby zawieść ich do miejsc gdzie mieliby kontakt z kulturą, rówieśnikami. W gminie Jastrząb nie funkcjonuje komunikacja publiczna; mieszkańcy wsi są pod tym względem wykluczeni. W trakcie badania seniorzy wskazywali także na negatywny wizerunek starości i osób starszych. Dyskryminacja osób starszych w obszarze społecznym przekładająca się na ofertę usług społecznych kierowanych głównie do ogółu społeczeństwa, uwzględniającą przede wszystkim potrzeby osób młodych.
Podsumowanie Kluczowym wynikiem badania jest niska aktywność seniorów gminy Jastrząb o podłożu społecznym. Żaden z seniorów biorących udział w badaniu nie działał w ramach organizacji pozarządowych, klubów seniora, czy uniwersytetów III wieku. Seniorzy w gminie Jastrząb najchętniej skorzystaliby z takich działań jak: kurs obsługi komputera i Internetu, kurs tańca, porady prawne, wycieczki oraz zajęcia z języka obcego. Często wskazywaną odpowiedzią były także spotkania towarzyskie z innymi osobami. Mniej niż 10% respondentów wskazało, że śledzi prawy lokalne; zaledwie kilka osób była zainteresowani działalnością publiczną. Seniorzy zazwyczaj nie włączają się w procesy decyzyjne dotyczące życia publicznego, a ich bierność na gruncie obywatelskim pogłębia marginalizację społeczną. Seniorzy w gminie Jastrząb zazwyczaj nie znają oferty skierowanych do nich usług, zarówno oferowanych przez samorząd i organizacje pozarządowe, jak i komercyjnych. Istotnym problemem pogłębiającym społeczną izolację seniorów jest ich niewielka mobilność. Ważne są wszelkie działania zmierzające do poprawy społecznego wizerunku osób starszych i starości.