Ziemia jest gigantycznym magnesem. Każdy namagnesowany obiekt znajdujący się w jej pobliżu doświadcza wpływu ziemskiego magnetycznego pola, które przypomina pole ogromnego magnesu sztabkowego. Jak w magnesie sztabkowym-mamy dwa ziemskie bieguny magnetyczne. Nie pokrywają się one z biegunami geograficznymi (przez które przechodzi oś obrotu Ziemi), ale znajduje się dośd blisko nich. Na biegunach magnetycznych ogniskuje się niejako magnetyczna moc Ziemi namagnesowane drobiny układają się wzdłuż linii łączących bieguny. Igła kompasu jest właśnie taką drobiną i wskazuje kierunek północ południe.
Pole magnetyczne Ziemi wygląda tak, jakby w jej wnętrzu umieszczony był ogromny magnes sztabkowy. Pole to oczywiście działa nie tylko na przedmioty umieszczone na powierzchni Ziemi- rozciąga się przez atmosferę daleko w przestrzeo i wpływa np. na naładowane elektrycznie cząstki docierające do nas z kosmosu, nie dopuszczając ich do powierzchni Ziemi. Taka magnetyczna osłona, niewidzialny magnetyczny kokon ochronny, to magnetosfera.
Zorze polarne występują w okolicach bieguna północnego i południowego. Powstają na wskutek wpadania w ziemską atmosferę wysokoenergetycznych cząstek wyrzucanych ze Słooca podczas wybuchów. Wpadanie następuje wzdłuż linii pola magnetycznego a więc tylko w okolicach podbiegunowych cząstki docierają do atmosfery.
Meteoryt pozostałośd drobnego skalnego ciała niebieskiego przyciągniętego przez znacznie większe ciało niebieskie, która w postaci ciała stałego dotarła do jego powierzchni. W głębi Ziemi znaleziono wiele brył złożonych głównie z czystego żelaza, będących niewątpliwie meteorytami. Największy znany meteoryt kopalny Hoba West (Afryka) ma masę 60 t, największy meteoryt znaleziony na ziemiach polskich (pod Poznaniem) waży 78 kg. Meteoryt żelazny
Ze względu na skład mineralogiczny meteoryty dzieli się na: Aerolity (kamienne, krzemianowe), Syderolity (kamienno-żelazne), Syderyty (żelazne).
-JEDNOSTKA ASTRONOMICZNA- to średnia odległośd Ziemi od Słooca -ROK ŚWIETLNY- to odległośd pokonywana przez światło poruszające się w próżni w ciągu roku -PARSEK- to odległośd, z jakiej połowa wielkiej osi orbity ziemskiej (czyli 1 j.a.) jest widoczna jako łuk o długości 1 sekundy kątowej.
1 j.a. = 1,49597870 10 11 m Jednostka astronomiczna jest wygodna do określania odległości między obiektami w Układzie Słonecznym. Stosuje się ją również w opisie innych układów planetarnych i wszędzie tam, gdzie występują odległości porównywalnego rzędu. Przykładowe odległości wyrażone w jednostkach astronomicznych: średnia odległośd Ziemi od Słooca - 1,00000011 j.a. odległośd Jowisza od Słooca- 5,203 j.a. odległośd Plutona od Słooca - 39,5 j.a. odległośd Księżyca od Ziemi - 0,0026 j.a. 1 rok świetlny = 63241 j.a.
1 l.y. = 9,4606 10 15 m 1 l.y. = 63240 j.a. Odległośd Ziemia-Ksieżyc światło pokonuje w ok. 1,3 s Około 8 minut i 20 sekund zajmuje światłu podróż ze Słooca do Ziemi Średnica US wynosi 11 godzin świetlnych. Najbliższa znana gwiazda, oprócz Słooca, Proxima Centauri jest położona w odległości 4,22 lat świetlnych od US. Średnica Drogi Mlecznej wynosi w przybliżeniu 100 000 lat świetlnych. Obserwowany Wszechświat ma promieo 13 700 000 000 lat świetlnych.
1 pc = 3,2616 roku świetlnego= 206265 jednostek astronomicznych = 3,086 10 16 m Słowo parsek zostało wprowadzone przez Huberta Turnera w XIXw.. Utworzył on je jako zbitkę pierwszych sylab słów paralaksa i sekunda. Parsek oznaczany jest skrótem pc lub ps. Często stosowane jednostki pochodne, to: - w astronomii galaktycznej: kiloparsek (kpc) = 10³ pc -w astronomii pozagalaktycznej i kosmologii: megaparsek (Mpc) = 10 6 pc gigaparsek (Gpc) = 10 9 pc
Protogwiazda, tworząca się gwiazda, zapadający się grawitacyjnie (na skutek tego rozgrzewający się) obłok materii międzygwiazdowej. Czas potrzebny dla utworzenia się gwiazdy z protogwiazdy wynosi od stu tysięcy lat (masywne protogwiazdy) do 1 mld lat (przy względnie małej masie. Kondensacja w fizyce to przejście ze stanu gazowego w ciecz (skraplanie), lub w ciało stałe (resublimacja).
Przed pięcioma miliardami lat US był prawdopodobnie wirującym obłokiem gazu i pyłu. Stopniowo centrum chmury uległo kondensacji w protogwiazdę, która zapadła się tworząc Słooce. Następnie gaz skupiał się w podobny sposób, tworząc zewnętrzne planety - Jowisza, Saturna, Urana i Neptuna- z których każda posiadała małe twarde jądro otoczone gazem. Skaliste wewnętrzne planety- Merkury, Wenus, Ziemia, Mars mogły powstad podobnie, skupiając się w twardą materię, z której została uwolniona większośd gazów. Ale materiał, z którego powstały mógł też pochodzid z protogwiazdy Słooca, a następnie ulec skupieniu w małe skalne bryłki nazwane plantezymale. Ten opis powstania US jest zmodyfikowaną wersją teorii zwanej hipotezą mgławic, po raz pierwszy sformułowaną przez Pierre Laplacea w 1976roku. Pluton stracił status planety w dniu 23.08.2006. W tej chwili należy on do osobnej kategorii ciał Układu Słonecznego zwanych planetami karłowatymi.
PLANETY WEWNĘTRZNE PLANETY ZEWNĘTRZNE
Ziemia jest jedną z planet, które obiegają Słonce w stosunkowo małej odległości. Pozostałe z nich to: Merkury, Wenus i Mars. Wszystkie te planety otrzymują od Słooca dużo ciepła, chodź zarówno na Merkurym jak na Marsie bywa bardzo zimno po nieoświetlonej stronie planety. Po prostu ani Merkury, ani Mars nie mają gęstych atmosfer (jak Wenus i Ziemia), które otrzymane ciepło zatrzymują przy powierzchniach planet. Cztery planety wewnętrzne są skaliste, małe, z twardą powierzchnią. Ziemia Wenus Mars Merkury
Przekazane przez sondę Mariner 10 obrazy Merkurego pokazują jałową, pokrytą pyłem planetę. Merkury jest za mały, by utrzymad przy swej powierzchni znaczącą atmosferę, zatem nic go nie chroni przed meteorytami. Jego powierzchnie pokrywają liczne kwatery, podobnie jak powierzchnie księżyca. Temperatura na Merkurym zmienia się od 430 stopni podczas dnia do minus 180 stopni nocą.
Wenus jest najbliższą sąsiadką Ziemi czasem zbliża się do naszej planety na zaledwie 42 mln km. Otulona jest grubą atmosferą, składającą się w przeważającej części z dwutlenku węgla, a także z chmur kwasu siarkowego. Atmosfera jest tak gruba, że jej ciśnienie na powierzchni planety 90razy przekracza ciśnienie atmosfery ziemskiej. Powoduje to uwięzienie ciepła dochodzącego od Słooca przy powierzchni planety (efekt cieplarniany) i podnosi temperaturę tej powierzchni do ponad 470 stopni. Dlatego Wenus jest najgorętszą ze wszystkich planet. Jej rozmiary są porównywalne z Ziemią, ale masa stanowi tylko 0.8 masy Ziemi.
Nasza macierzysta planeta oglądana z przestrzeni kosmicznej bardzo szybko zmienia swój wygląd- białe chmury, codziennie inne, przepływają na niebieskimi oceanami i zielono-brązowymi lądami. O ile wiemy Ziemia jest jedynym miejscem w US, gdzie pojawiło się Zycie. Wiemy jednak, że na przykład Europa, księżyc Jowisza, pokryta jest warstwą lodu. Pod nim może byd ocean wody, a zatem może tam warto poszukad śladów życia? Bo właśnie woda jest kolebką życia jakie znamy.
Mars nazywany jest też czerwoną planetą, bo cała jego powierzchnia pokryta jest rudym pyłem. Ten pył to tlenek żelaza, zwany także rdzą. Marsjaoski krajobraz urozmaicają kratery, rozpadliny i stare wulkany. Największy z tych ostatnich, Olimpus Mons to największa góra w Układzie Słonecznym, ma 25km wysokości. Mars jest jedyną planetą, na której temperatury w ciągu dnia są porównywalne z temperaturami na Ziemi. Ale jego atmosfera jest tak rzadka, że nocą temperatura spada do minus 130 stopni. Poszukiwania śladów życia na Marsie przynoszą do tej pory wyłącznie same rozczarowania. Nie jest jednak wykluczone, że na tej planecie odnajdziemy głęboko ukrytą wodę.
Saturn Uran Neptun Jowisz Planety zewnętrzne- Jowisz, Saturn, Uran, Neptun, Pluton- bardzo się różnią od wewnętrznych. Z wyjątkiem Plutona, wszystkie są znacznie większe. Jowisz ma średnicę 11razy większą od Ziemi. Wszystkie planety zewnętrzne mają małe skalno-żelazne jądra, ale zbudowane są głównie z gazów. Oznacza to, że są stosunkowo lekkie (jak na swój rozmiar). Gdyby dało się zbudowad dostatecznie duży zbiornik wodny- Saturn mógłby w nim pływad. Planety zewnętrzne- ogromne i odległe od Słooca- są chłodne i tworzące je gazy pod grubą warstwą chmur- szybko przemieniają się w ciecz albo ciało stałe.
Jowisz jest największy i waży dwa razy tyle co wszystkie planety razem wzięte. Obraca się wokół osi tak szybko (raz na 10h), że jest wyraźnie spłaszczony. Chociaż zbudowany jest głównie z wodoru i helu, to jest tak masywny, że pod wpływem własnej grawitacji zgniata w swych głębiach te substancje do postaci cieczy, a w centrum tej planety małe jądro ma postad ciała stałego. Na pokrytej chmurami gazów tarczy Jowisza widad charakterystyczną Wielką Czerwoną Plamę- gigantyczny wir, trzy razy większy od Ziemi.
Saturn jest prawie tak wielki jak Jowisz i także ma małe metaliczne (stałe) jądro wodorowo-helowe, nad nim płynny wodór i hel, a jeszcze wyżej bardzo grubą atmosferę gazową. Otaczają go malownicze układy pierścieni, niezliczone lodowe bryły, bryłki i kryształki (zwykle nie większe od tenisowej piłki), krążące płasko wokół macierzystej planety.
Uran nie jest tak duży jak Jowisz czy Saturn, ale i tak jest cztery razy większy od Ziemi i 14 razy cięższy. Znajduje się daleko ok. Słooca, dlatego jego temperatura powierzchniowa jest niska- minus 210 stopni. Jedyna planeta, która krąży wokół Słooca obracając się wokół osi leżącej niemal w płaszczyźnie jej orbity. Dzieo i noc trwają po 42lata.
Neptun jest mniejszy od Urana i równie zimny. Jak Uran ma skaliste jądro, otoczone głębokim na tysiące kilometrów oceanem metanu i amoniaku. Neptun swój błękitny kolor zawdzięcza metanowi. Otacza go atmosfera złożona z helu i wodoru. Neptun jest najbardziej wietrzną planetą- wieją tu wichury z prędkością 200km/h. Wielka Ciemna Plama to miejsce gigantycznych sztormów.
Nazwa Merkury Wenus Ziemia Mars Jowisz Saturn Uran Neptun Średnia odległośd od Słooca(AU) 0,387 0,723 1 1,524 5,203 9,539 19,182 30,058 Nachylenie orbity względem ekliptyki.( ) 7,0 3,4 0 1,5 1,18 2,5 0,8 1,46 Mimośród orbity 0,2056 0,0068 0,0167 0,0934 0,0485 0,0556 0,0473 0,0086 Nachylenie płaszczyzny równika względem płaszczyzny orbity.( ) 0 178(*) 23,4 24,8 3,1 26,7 97,9(*) 28,8 Średnica na równiku(dla Ziemi=1) 0,38 0,95 1 0,53 11,16 9,41 4,10 3,81 Masa(dla Ziemi =1) 0,0553 0,8153 1 0,1047 317,89 95,17 14,54 17,24 Średnia gęstośd (g/cm 3 ) 5,50 5,11 5,52 3,94 1,33 0,687 1,16 1,77 Średnia temp. Powietrza( C) 232 450 14-35 -123-193 -213-222 Przyspieszenie grawitacyjne (dla Ziemi = 1) 0,378 0,905 1 0,369 2,555 1,075 0,865 1,188 Okres obrotu wokół osi (dni) 58,65 243,16 1 1,029 0,410 0,426 0,960 0,743 Okres obiegu (lata) Ilośd księżyców 0,2408 0,6152 1 1,88 11,86 29,46 84,01 164,79 brak brak 1 2 13 17 15 8 (*) - własny ruch obrotowy odbywa się w kierunku przeciwnym niż pozostałych planet
To teoria budowy US, według której Słooce znajduje się w środku Wszechświata, zaś w jego współczesnym wydaniu w centrum Układu Słonecznego jest Słooce, a wszystkie planety, łącznie z Ziemią, je obiegają. Astronom, matematyk i lekarz, twórca heliocentrycznej budowy świata. Pierwszy koncepcję heliocentryczną opracował Arystarch z Samos w III w. p.n.e., lecz została ona zapomniana. W czasach nowożytnych sformułował ją M. Kopernik (O obrotach sfer niebieskich, opublikowano w 1543), a udoskonalił (wprowadzając orbity eliptyczne) J. Kepler.
Teoria geocentryczna jest to teoria budowy świata, według której nieruchoma Ziemia znajduje się w centrum Wszechświata, a wokół niej krążą wszystkie pozostałe ciała niebieskie. Ptolemeuszowski model geocentrycznej budowy wszechświata System geocentryczny doprowadził do wielkiej precyzji Klaudiusz Ptolemeusz, astronom z Aleksandrii, żyjący w II w. n.e. Jego dzieło Megale Syntaksis (Wielki System) było przez całe średniowiecze podstawą wiedzy astronomicznej. Teoria Ptolemeusza wyjaśniała ruchy planet i gwiazd.
Sir Isaac Newton (ur. 1643, zm. 1727) angielski fizyk, matematyk, astronom, filozof, historyk, badacz Biblii W swoim słynnym dziele przedstawił prawo powszechnego ciążenia.
Legenda głosi, ze Isaacowi Newtonowi leżącemu pod jabłonką, z której spadły jabłka, przyszła do głowy myśl, iż siła działająca miedzy ziemia i księżycem, ziemia i słoocem ma taką sama naturę, jak siła działająca miedzy ziemią i spadającym jabłkiem - jest to siła grawitacyjna. Tak mówi Legenda. Nie jest jednak legendą, ze właśnie Isaac Newton odkrył prawo powszechnej grawitacji. Prawo to mówi, ze: każde dwa ciała przyciągają się siłą grawitacyjną, której wartośd zależy od mas tych ciał i od odległości miedzy nimi. Prawo powszechnego ciążenia, zwane także prawem powszechnego ciążenia Newtona, głosi, że każdy obiekt we wszechświecie przyciąga każdy inny obiekt z siłą, która jest wprost proporcjonalna do iloczynu ich mas i odwrotnie proporcjonalna do kwadratu odległości między ich środkami.
Encyklopedia powszechna http://pl.wikipedia.org/wiki/strona_g%c5%82%c3%b3wna http://images.google.pl/imgres?imgurl=http://www.universe.ovh.org/planetymarsbudowa.jpg&imgrefurl=http://www.universe.ovh.org/planety.html&usg= 2MGc 969ne- ZtDMNAu60mBrTYXhI=&h=358&w=488&sz=33&hl=pl&start=1&um=1&itbs=1&tb nid=xxpyzf0bqdj6zm:&tbnh=95&tbnw=130&prev=/images%3fq%3dbudowa%2b marsa%26um%3d1%26hl%3dpl%26client%3dfirefoxa%26rls%3dorg.mozilla:pl:official%26tbs%3disch:1
Układ planetarny - planety i inne ciała niebieskie, krążące wokół wspólnego centrum masy, zazwyczaj położonego wewnątrz gwiazdy. System planetarny, w którym znajduje się Ziemia nazywamy Układem Słonecznym.
Kosmologia to nauka o ogólnie pojętym kosmosie. W ściśle naukowym aspekcie jest wynikiem poszukiwania odpowiedzi na pytanie o pochodzenie, ewolucję i strukturę Wszechświata. Astronomia nauka przyrodnicza której przedmiotem badao są ciała niebieski, ich rozkład i ruchy w przestrzeni, pochodzenie, budowa oraz ewolucja, a także Wszechświat jako całośd.