Tests of properties of selected packaging waste in the light of their reuse

Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska ISSN 1733-4381, vol. 19, issue 1 (2017), p. 11-22 http://awmep.org Tests of properties of selected packaging waste in the light of their reuse Monika CZOP 1, Amanda KOŚCIELNA 1 1 Politechnika Śląska, Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki, Katedra Technologii i Urządzeń Zagospodarowania Odpadów, tel. 32 237 21 04, Monika.Czop@polsl.pl, amandakoscielna@gmail.com Abstract Packaging from plastics are made In approximately 80% from fossil energy resources, i.e. they are not reusable. Unquestionably it results in the problem of their further management. Therefore, new types of packaging were introduced to the market. They focus on technology that are environment friendly. Such packaging include oxo-biodegradable and compostable packaging. They are not a burden to the environment because according to the manufacturers declarations they decompose in natural conditions. Apart from a number of advantages their unquestionable disadvantage is a cost of production and in consequence the price that the customers have to pay. The article presents an analysis of oxo-biodegradable, compostable and classic single-use packaging in the light of their effect on the environment and their further use. Keywords: packaging, packaging waste, recycling, energy recovery. Streszczenie Badanie właściwości wybranych odpadów opakowaniowych pod kątem ich ponownego wykorzystania Opakowania z tworzyw sztucznych w około 80% wytwarzane są z zasobów kopalnianych, czyli są nieodnawialne. Bezsprzecznie wiąże się to z problemem ich dalszego unieszkodliwiania. Spowodowało to wprowadzenie na rynek zupełnie nowych typów opakowań, stawiających przede wszystkim na technologie przyjazne środowisku. Do takich opakowań można zaliczyć torby oxybiodegradowalne oraz kompostowalne. Nie powodują one obciążeń środowiska, ponieważ według zapewnień producentów, rozkładają się w warunkach naturalnych. Oprócz szeregu zalet, jakie posiadają ich niezaprzeczalną wadą jest cena produkcji, a co za tym idzie cena jaką muszą ponieść w efekcie końcowym konsumenci. W artykule została przedstawiona analiza oxybiodegradowalnych, kompostowalnych i klasycznych jednorazowych opakowań pod kątem ich oddziaływania na środowisko naturalne i dalszego wykorzystania. Słowa kluczowe: opakowania, odpady opakowaniowe, recykling, odzysk energii. 1. Wstęp Z roku na rok liczba produkowanych opakowań ciągle wzrasta. Szacuje się, że rozwój tej gałęzi przemysłu będzie dalej nadzwyczajnie szybko rozbudowywany, dostosowując się przy tym do potrzeb społeczeństwa. Już teraz opakowania towarzyszą większości ludzi podczas codziennych czynności, dlatego ze względu na swoje szerokie rozpowszechnienie ważna jest ocena ich wpływu na środowisko przyrodnicze. Niepokój społeczeństwa zostaje powiązany z potencjalnym oddziaływaniem materiałów użytych w procesie produkcji oraz zagrożeniom, jakie mogą wyrządzić w środowisku przyrodniczym, a co za tym idzie zdrowiu człowieka [1]. Niewątpliwie głównym zagrożeniem są zanieczyszczenia wód i gleb, spowodowane przez składowanie odpadów, w czasie którego do środowiska dostają się szkodliwe związki chemiczne, a wśród nich także metale ciężkie. Należy dodatkowo uwzględnić proces produkcji, kiedy substancje, pochodzące z samych opakowań i materiałów użytych w toku wytwarzania, trafiają do środowiska przez ścieki przemysłowe. Kolejnym ważnym

12 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 19 issue 1 (2017) niebezpieczeństwem jest emisja szkodliwych związków chemicznych do atmosfery, która wywołana jest poprzez spalanie z odzyskiem energii. Jest to najczęściej wykorzystywana, zaraz obok recyklingu, metoda zagospodarowania - jednakże oba sposoby powinny być stosowane w równym stopniu, przestrzegając przy tym regulacji prawnych i ściśle określonych warunków. Zagrożenie związane jest również z nadmiernym przeciążaniem składowisk przez odpady opakowaniowe o zwiększonej masie i objętości, które nie zostały w odpowiedni sposób poddane ponownemu wykorzystaniu. Zaleca się wówczas zmniejszanie tych wielkości poprzez przykładowe stosowanie materiałów o lepszych właściwościach, które uchronią opakowanie przed uszkodzeniem, a dodatkowo zminimalizują konieczność pakowania wielostopniowego [2]. Zarówno opakowania jak i odpady opakowaniowe podlegają regulacjom prawnym, które dotyczą również producentów. Na ich podstawie można określić wymagania jakie są stawiane państwom członkowskim Unii Europejskiej. Zasadnicze kwestie dotyczące ochrony środowiska związane z opakowaniami i odpadami opakowaniowymi reguluje Dyrektywa 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. Na jej podstawie zostały utworzone odpowiednie regulacje prawne dotyczące prawa krajowego. Mowa tutaj o Ustawie z dnia 13 czerwca 2013 o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz.U. 2013 poz. 888) oraz Ustawie z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. 2001 nr 63 poz. 639). Te akty prawne obciążają producentów i konsumentów opakowań skutkami negatywnego oddziaływania na środowisko, normują również wymagania dotyczące odpadów opakowaniowych, w zakresie obowiązku recyklingu i odzysku [3]. Zgodnie z art. 17, rozdziału 4, Ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, to właśnie producent wprowadzający na rynek opakowania i wyroby w opakowaniach jest zobowiązany do zapewnienia odzysku, a w tym recyklingu odpadów. Również w tej Ustawie zostały przedstawione poziomy odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych dla każdego typu opakowań. Dla opakowań z tworzyw sztucznych (Tabela 1.1), o których głównie jest mowa w artykule, poziom recyklingu wynosi 23,5% [4]. Przykładowe osiągnięte poziomy odzysku i recyklingu zostały przedstawione w tabeli 1.2. Tabela 1.1. Poziomy odzysku i recyklingu dla wybranego odpadu opakowaniowego [4] Poz. Odpady opakowaniowe powstałe z Poziom w % rodzaj opakowań odzysk recykling 1 opakowania razem 61 56 2 opakowań z tworzyw sztucznych - 23,5 W przypadku gdy dane przedsiębiorstwo nie osiągnie danego poziomu odzysku i recyklingu zostaje na niego nałożona opłata produktowa (opłata obliczana i wpłacana za opakowania w przypadku sprzedaży towarów w tych opakowaniach). Jej zadaniem jest zmobilizowanie przedsiębiorców do uzyskania założonych poziomów, które może zrealizować samodzielnie lub przy pomocy organizacji zajmujących się recyklingiem i odzyskiem odpadów [5]. Tabela 1.2. Opakowania i ich poziomy odzysku i recyklingu w poszczególnych latach [6] Lata/ opak. Masa wprowadzonych opakowań [tys. Mg] Podlegających Ogółem Odpady poddane ogółem [tys. Mg] Osiągnięty poziom [%] obowiązkowi odzyskowi recyklingowi odzysku recyklingu odzysku recyklingu 2013 (wszystkie typy opakowań) 4836,4 438,8 438,9 2430,4 1740,20 50,2 36,0 2014 (wszystkie typy opakowań) 4846,0 438,1 481,7 2918,4 2694,10 60,3 55,6 2014 (opakowania z tw.sztucznych) 896,3-894,3-256, 0-28,6

Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 19 issue 1 (2017) 13 2. Charakterystyka badanych odpadów Analizie zostały poddane opakowania z polietylenu: oxybiodegradowalne (Rys. 2.1. a), kompostowalne (Rys. 2.1. b), klasyczne (Rys. 2.1. c) oraz bawełniane (Rys. 2.1. d). Wymienione opakowania zostały wytypowane ze względu na szerokie rozpowszechnienie w różnych sektorach życia, zwłaszcza w gospodarstwie domowym i ogrodnictwie. a) b) c) d) Rys. 2.1. Podzielone na drobne frakcje opakowanie a) oksybiodegradowalne, b) kompostowalne, c) klasyczne, d) bawełniane (wyk. własne) 3. Metodyka badań W ramach analizy zostały przeprowadzone oznaczenia, które pomogą zdecydować o dalszym wykorzystaniu badanych odpadów opakowaniowych. Oznaczenia miały na celu określenie właściwości fizykochemicznych (gęstość nasypowa, ph w wyciągu wodny z odpadów) oraz właściwości środowiskowych (skład elementarny - C, Cl, ciepło spalania, zawartość składników agresywnych - chlorowodoru, zawartość chlorków w wyciągu wodnym z odpadów, fitotoksyczność odpadów z zastosowaniem wybranych roślin. Test fitotoksyczności został wykonany na roślinach z trzech kategorii sugerowanych przez OECD: jednoliściennych - pszenica (kategoria 1), dwuliściennych - gorczyca, rzeżucha (odpowiednio kategoria 2 i 3). Przed przystąpieniem do testu, została skontrolowana zdolność kiełkowania nasion pozostawionych w ciemni w temperaturze 21 C. Do kolejnego etapu testu wybrano nasiona, których zdolność kiełkowania przekroczyła 90%. Szalkę Petriego wyłożono badanym odpadem opakowaniowym i zwilżono wodą destylowaną. Następnie odpad został przykryty bibułą filtracyjną, umieszczono na niej 25 wybranych nasion i ponownie nawilżono.

14 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 19 issue 1 (2017) Test przeprowadzono dwukrotnie dla każdego z badanych opakowań. Realizowano go w ciemni, w temperaturze 25 C przez 72h i 168h. Równolegle z testami właściwymi wykonano próby kontrolne. Inhibicję lub stymulację określono na podstawie pomiaru wzrostu pędów i korzeni, które porównano do próbek kontrolnych. Siła kiełkowania (Z k, %) zdefiniowano wzorem [7]: gdzie: n k - liczba nasion wykiełkowanych, n c - liczba wszystkich wysianych nasion. (3.1) Współczynnik inhibicji wzrostu korzeni roślin (I k, %) obliczono na podstawie wzoru [7]: gdzie: L k - średnia długość korzeni roślin w próbce kontrolnej [mm], L b - średnia długość korzeni roślin w próbce badanej [mm]. (3.2) Analogicznie obliczono współczynnik inhibicji wzrostu pędu roślin (I N, %) [7]: (3.3) L k - średnia długość pędu roślin w próbce kontrolnej [mm], L b - średnia długość pędu roślin w próbce badanej [mm]. Oznaczenia przedstawione w metodyce zrealizowano w oparciu o obowiązujące normy [7-12]. Uzyskane wyniki są średnią arytmetyczną z wykonanych pomiarów. Przed rozpoczęciem badań opakowania zostały poddane obróbce mechanicznej na mniejsze frakcje. 4. Wyniki badań W tabeli 4.1 zostały zaprezentowane dane techniczne badanych opakowań. Tabela 4.1. Parametry opakowań (wyk. własne) Lp. Badany parametr Opakowanie Jednostka Oksybiodegrad. Kompostowalne Klasyczne Bawełniane 1. Długość 540,0 1050,0 540,0 524,0 [mm] 2. Długość (bez uchwytów) 420,0 nie dotyczy 420,0 357,0 [mm] 3. Szerokość 304,0 560,0 294,0 310,0 [mm] 4. Masa 5,3 63,2 6,4 38,3 [g] 5. Objętość 18,0 120,0 18,0 11,0 [dm 3 ] Po ocenie wizualnej stwierdza się, iż badane opakowania pozbawione są zapachu i smaku, ponadto nie wykazują toksycznych właściwości oraz nie są rozpuszczalne w wodzie. Na podstawie ustalonej masy i współczynnika ekwiwalentu CO 2 wyznaczono wskaźnik GWP (Global Warming Potential) (Tabela 4.2) oraz rozkład procentowy wpływu CO 2 na różne aspekty, w ciągu cyklu życia opakowań oksybiodegradowalnych i klasycznych (Rys. 4.1. a), kompostowalnych (Rys. 4.1. b) i bawełnianych (Rys. 4.1. c).

Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 19 issue 1 (2017) 15 Tabela 4.2. Wskaźniki GWP dla analizowanych opakowań (wyk. własne) Lp. Opakowanie Masa opakowania Współczynnik ekwiwalentu GWP na 1 opakowanie [kg] CO 2 [kg/co 2 ] 1. Oksybiodegrad. 0,0053 1,750 0,0093 3. Klasyczne (HDPE) 0,0064 1,578 0,0101 2. Kompostowalne 0,0632 4,184 0,2644 4. Bawełniane 0,0383 271,533 10,3997 a) b) c) Rys. 4.1. Rozkład procentowy wpływu CO 2 na różne aspekty, w ciągu cyklu życia opakowań a) oksybiodegradowalnych i klasycznych, b) kompostowalnych i c) bawełnianych (wyk. własne)

16 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 19 issue 1 (2017) Tabela 4.3. Właściwości fizykochemiczne badanych opakowań (wyk. własne) Lp. Badany Opakowanie parametr Oksybiodegrad. Kompostowalne Klasyczne Bawełniane Jednostka 1. Gęstość nasypowa 26,20 83,50 28,90 28,60 [kg/m 3 ] 2. Odczyn ph 7,90 7,80 7,40 7,10 [-] 3. RSO 56,77 p.o p.o 36,50 [%] s.m 4. Węgiel organiczny 26,68 p.o p.o 17,16 [%] 5. Chlor 0,28 0,12 0,23 p.o [%] 6. Chlorowodór 7866,65 11946,09 8162,32 6268,32 [mg/kg] Chlorowodór 0,78 1,19 0,82 0,63 [%] 7. Ciepło spalania 43,49 44,19 41,18 43,18 [MJ/kg] 8. Chlorki p.o p.o p.o p.o [mg Cl/dm 3 ] Wyciągi wodne z badanych opakowań charakteryzują się odczynem zasadowym w zakresie 7,1-7,9 (Tabela 4.3). Najbardziej alkalicznymi właściwościami cechuje się opakowanie oksybiodegradowalne, natomiast odczynem obojętnym - bawełniane. Wraz ze wzrostem gęstości nasypowej maleje objętość zajmowana przez odpad. Jest to istotny parametr w przypadku składowania odpadów w pojemnikach. Największą gęstość nasypową mają opakowania kompostowalne, tuż za nimi są opakowania klasyczne i bawełniane, które osiągnęły przybliżone wartości, najmniejszą gęstość posiadają opakowania oksybiodegradowalne. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 16 lipca 2015 r. w sprawie dopuszczania odpadów do składowania na składowiskach (Dz.U. 2015 poz. 1277) od 1 stycznia 2016 roku na składowisku odpadów komunalnych nie dopuszcza się składowania odpadów o następujących parametrach [13]: Ogólny węgiel organiczny (TOC) powyżej 5% suchej masy, Strata przy prażeniu (LOI) powyżej 8% suchej masy, Ciepło spalania powyżej 6 MJ/kg suchej masy. Celem tego Rozporządzenia jest wykluczenie możliwości deponowania, między innymi odpadów z grupy 20, do której zaliczają się odpady komunalne niesegregowane, a wśród nich odpady opakowaniowe zmieszane. Porównując wartości z Rozporządzenia z wynikami uzyskanymi podczas badań (Tabela 4.3), można stwierdzić, że przekraczają one dopuszczalne wartości. Badane odpady opakowaniowe nie mogą być deponowane na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Analizowane odpady nie wykazały obecności chlorków, która według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. 2014 poz. 1800) powinna wynosić maksymalnie 1000 mg Cl/dm 3 [14]. Otrzymany wynik świadczy o braku skłonności odpadów do wymywania się z nich związków, które podczas kontaktu z wodą mogą tworzyć szkodliwe odcieki, negatywnie wpływające na wzrost roślin, a także prowadzące do zanieczyszczenia wód gruntowych i podziemnych. Badane odpady opakowaniowe ze względu na brak obecności chlorków mogą zostać przeznaczone jako nawozy pod rośliny uprawne, które dodatkowo ze względu na zasadowy odczyn przyczynią się do odkwaszenia gleby. W przypadku recyklingu organicznego, szczególną rolę odgrywają opakowania biodegradowalne, które pod wpływem mikroorganizmów ulegają biodegradacji. Wśród badanych opakowań takimi są oksybiodegradowalne i kompostowalne. Wyniki otrzymane z badania zawartości substancji organicznej (RSO), świadczą o tym, że opakowania oksybiodegradowalne oraz bawełniane na podstawie Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 czerwca 2008 roku w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz.U. 2008 nr 119 poz. 765) kwalifikują się do wykorzystania jako surowic do kompostowania [15]. W przypadku analizowanych opakowań oksybiodegradowalnych i bawełnianych RSO równe jest wartościom 56,77 % s.m oraz 36,50% s.m, w pozostałych opakowaniach nie stwierdzono obecności substancji organicznej. Tak duży poziom RSO świadczy o zdolności do rozkładu biochemicznego, co skutkuje łatwością przyswajania substancji organicznych przez rośliny.

Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 19 issue 1 (2017) 17 Opakowania oksybiodegradowalne i bawełniane wykazały obecność węgla organicznego na poziomach 26,68% oraz 17,16%. Należą do produktów z grupy brązowej, czyli bogatej w węgiel organiczny. Mimo wysokich wartości, kompostownie niechętnie poddają opakowania polietylenowe przeróbce biologicznej, ze względu na ich skład. Tworzywa sztuczne nie są rozkładalne w warunkach naturalnych, przez co opakowania pozostawiają po sobie drobiny tworzyw, które nie ulegną degradacji. Większość z nich rozkłada się jedynie przy określonych kryteriach, odpowiednio wysokiej temperaturze i wilgotności powietrza, w specjalnie do tego stworzonych instalacjach. Ciepło spalania jest cechą odpadów świadczącą o możliwości ich wykorzystania jako paliwo. Badane odpady wykazują duże ciepła spalania kształtujące się na poziomie około 41-43 MJ/kg. Największą wartość uzyskało opakowanie kompostowalne (44,19 MJ/kg), natomiast najmniejszą klasyczne (41,18 MJ/kg). Na rysunku 4.2 zostały przedstawione ciepła spalania analizowanych opakowań oraz wybranych konwencjonalnych paliw [16]. Drewno 18 Węgiel brunatny 22 Koks Węgiel drzewny 29 30 Opakowanie klasyczne 41 Opakowanie bawełniane Opakowanie oksybiodegradowalne Opakowanie kompostowalne 43 43 44 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 [MJ/kg] Rys. 4.2. Porównanie ciepła spalania badanych opakowań i paliw (wyk. własne) Biorąc pod uwagę ten parametr, opakowania stanowią potencjalny surowiec paliwowy. Dodatkowo ich ciepło spalania przewyższa ciepło przytoczonych paliw. Również zawartość chloru w badanych odpadach świadczy o ich właściwościach paliwowych. Dzięki tej wartości można dopasować analizowane opakowanie do danej klasy paliwa (Tabela 4.4). Tabela 4.4. Klasy paliw [17] Lp. Badany parametr Wartość 1. opałowa 2. Chlor 0,2 0,6 1,0 1,5 3,0 3. Rtęć Klasa paliwa 1 2 3 4 5 Jednostka 25 20 15 10 3 [MJ/kg] w stanie roboczym [%] w stanie suchym 0,02 0,03 0,08 0,15 0,50 [mg/mj] w stanie 0,04 0,06 0,16 0,30 1,00 roboczym Obecność chlorowodoru w odpadach poddanych procesowi spalania nie jest pożądana ze względu na silne właściwości korodujące spalin tworzących się w trakcie tego procesu. Otrzymane wyniki są niewielkie, maksymalna wartość wynosi 0,01% i została uzyskana w trakcie spalania opakowania kompostowalnego. Chlorowodór w połączeniu ze szkodliwymi związkami chemicznymi może prowadzić do powstania dioksyn i furanów - szkodliwych związków zarówno dla środowiska jak i zdrowia człowieka.

18 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 19 issue 1 (2017) Na podstawie tabeli 4.4 można stwierdzić, iż opakowanie oksybiodegradowalne i klasyczne zalicza się do drugiej klasy paliw, natomiast klasyczne do pierwszej patrząc na parametr chloru. W opakowaniu bawełnianym nie stwierdzono obecności chloru. Test fitotoksyczności został przeprowadzony na roślinach jednoliściennych i dwuliściennych (rzeżucha, gorczyca i pszenica). Jednym z badanych parametrów była siła kiełkowania korzeni i pędu tych roślin (Tabela 4.5). Siła kiełkowania korzeni i pędów rzeżuchy rosnącej na opakowaniu oksybiodegradowalnym wynosi 100% i została uzyskana w próbie trwającej zarówno 72h jak i 168h. W przypadku gorczycy większe wartości Z p zostały uzyskane po 3 dniach, natomiast siła kiełkowania pszenicy utrzymuje się na podobnym poziomie po badanych okresach czasu. Podobna sytuacja występuje przy opakowaniach kompostowalnym, klasycznym i bawełnianym - Z p korzeni i pędów rzeżuchy i pszenicy są na takim samym poziomie lub zbliżonym. Najmniejsze siły kiełkowania osiągnięto przy pszenicy. Może to wynikać z tego, iż jej nasiona kiełkują wolniej niż w przypadku rzeżuchy i gorczycy, gdzie już po 3 dniach otrzymano Z p równe lub zbliżone do 100%. Otrzymane wyniki wszystkich analizowanych opakowań w porównaniu do wyników prób kontrolnych są bardzo zbliżone, a w niektórych przypadkach przewyższają je. Tabela 4.5. Siła kiełkowania pędów i korzeni (wyk. własne) Siła kiełkowania (Zp) Lp. Roślina Rzeżucha Gorczyca Pszenica Jednostka po 72h/opakowanie Pęd Korzeń Pęd Korzeń Pęd Korzeń 1. Oksybiodegradowalne 100 100 100 100 64 48 2. Kompostowalne 100 100 84 96 64 68 3. Klasyczne 96 96 88 84 76 88 4. Bawełniane 100 100 84 88 44 76 5. Próba kontrolna 96 96 84 88 40 48 po 168h/opakowanie [%] 1. Oksybiodegradowalne 100 100 88 88 64 72 2. Kompostowalne 100 100 100 100 56 56 3. Klasyczne 100 100 100 100 88 96 4. Bawełniane 100 96 100 100 84 92 5. Próba kontrolna 100 100 100 100 52 52 W przypadku 72-godzinnej próby (Rys. 4.3) przeprowadzonej na wszystkich analizowanych opakowaniach można stwierdzić, iż największą średnią długość, zarówno korzeni jak i pędów, uzyskała rzeżucha. Odmienna sytuacja wystąpiła podczas próby 168-godzinnej (Rys. 4.4). Tylko dla opakowania oksybiodegradowalnego najdłuższy korzeń miała rzeżucha, natomiast dla opakowania kompostowalnego gorczyca, a dla klasycznego i bawełnianego - pszenica. Najdłuższy pęd odnotowano dla opakowania oksybiodegradowalnego, była to gorczyca. Bardzo zbliżone wyniki w przypadku opakowania kompostowalnego uzyskały rzeżucha i gorczyca. Podobnie jak w przypadku korzenia, pszenica wzrastająca na opakowaniu klasycznym i bawełnianym miała największe wartości. W porównaniu do próbek kontrolnych, rośliny wzrastające na analizowanych opakowaniach osiągnęły w większości zbliżone lub wyższe wartości. Występują również przypadki, gdzie próba kontrolna przewyższa wartość próby badanej. Taka sytuacja ma miejsce podczas próby tygodniowej, średnia długość korzenia gorczycy wzrastającej na wodzie destylowanej znacząco przewyższa wartości uzyskane na badanych opakowaniach. Największy poziom stymulacji został osiągnięty przy pszenicy wzrastającej na opakowaniu klasycznym, wynik ten został potwierdzony w próbie trzydniowej (Rys. 4.5) jak i tygodniowej (Rys 4.6). W przypadku opakowania oksybiodegradowalnego przeważa stymulacja, inhibicja wystąpiła w niewielkim stopniu i nie przekracza 40%. Podobna sytuacja miała miejsce podczas badania na opakowaniu kompostowalnym, tutaj zahamowanie wzrostu utrzymuje się na maksymalnym poziomie 30%. Porównując opakowanie bawełniane z innymi, osiągnęło ono najwyższy poziom inhibicji - przekroczyła wartość 60%.

Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 19 issue 1 (2017) 19 Rys. 4.3. Średnie długości korzeni i pędów dla czasu t=72 godziny [mm] 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Rzeżucha Gorczyca Pszenica Rzeżucha Gorczyca Pszenica Korzeń Łodyga Opakowanie oxybiodegradowalne Opakowanie kompostowalne Opakowanie klasyczne Opakowanie bawełniane Próba kontrolna Rys. 4.4. Średnie długości korzeni i pędów dla czasu t=168 godziny

20 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 19 issue 1 (2017) Rys. 4.5. Współczynnik inhibicji/stymulacji po 72 godzinach dla badanych opakowań Rys. 4.6. Współczynnik inhibicji/stymulacji po 168 godzinach dla badanych opakowań

Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 19 issue 1 (2017) 21 5. Podsumowanie Obciążenia jakie mogą spowodować odpady opakowaniowe wynikają głównie z błędnego doboru metody zagospodarowania i braku świadomości ekologicznej wśród społeczeństwa, dlatego tak ważne jest aby w początkowych fazach cyklu życia opakowania poczynić kroki zapewniające możliwość wyboru poprawnej metody ich zagospodarowania. Producenci już na etapie projektowania, zarówno samego opakowania jak i surowca z jakiego zostanie wykonane, powinni wykorzystać technologie sprzyjające ich przyszłemu wykorzystaniu oraz użyć materiałów bez dodatku szkodliwych związków. Po zakończeniu cyklu życia opakowań, nałożony na wytwórców obowiązek osiągnięcia wymaganego poziomu recyklingu powinien dodatkowo zachęcić ich do projektowania opakowań w taki sposób, aby zmniejszyć ich ilość na składowiskach, a tym samym zwiększając możliwość ich ponownego użycia i przetwarzania. Zakłada się, iż do 2030 roku, zostanie uzyskany poziom recyklingu opakowań wynoszący 75%, przykładowo w 2014 roku wyniósł 55,6%. Bezsprzecznie jest to związane z ciągle narastającą świadomością ekologiczną społeczeństwa. Ze względu na tani koszt produkcji, wytrzymałość i powszechne zastosowanie, zagospodarowanie odpadów z tworzyw sztucznych jest kluczowym elementem poprawy warunków środowiska przyrodniczego. Szczególnie ważnym aspektem jest zaprzestanie deponowania odpadów opakowaniowych na składowiskach, gdyż jest to marnowanie cennych surowców dla recyklingu i odzysku energii. Analizowane odpady mogą zostać poddane wymienionym metodom, ale każdą z nich należy rozważyć pod kątem ekonomicznym, społecznym, a przede wszystkim środowiskowym. Bibliografia 1. Leszczyński, K., Żbikowska, A. (red. 2016). Opakowania i Pakowanie żywności. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Wydawnictwo SGGW. 2. Ucherek, M. (2005). Opakowania a ochrona środowiska. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej. 3. Żakowska, H. (2001). Odpady opakowaniowe - nowe zasady odpowiedzialności przedsiębiorców. Warszawa: WEKA Wydawnictwo Informacji Zawodowej. 4. Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz.U. 2013 poz. 888). 5. Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. 2001 nr 63 poz. 639). 6. Uchwała nr 88 Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2016 r. w sprawie Krajowego planu gospodarki 2022. 7. PN-EN ISO 11269-1:2013-06. Jakość gleby. Oznaczanie wpływu zanieczyszczeń na florę glebową. Część 1: Metoda pomiaru hamowania wzrostu korzeni. 8. BN-796048-02-06. Oznaczanie gęstości nasypowej. 9. PN-Z-15011-3:2001. Kompost z odpadów komunalnych. Oznaczanie: ph, zawartości substancji organicznej, węgla organicznego, azotu, fosforu i potasu. 10. PN-ISO 9297:1994P. Jakość wody. Oznaczanie chlorków. Metoda miareczkowania azotanem srebra w obecności chromianu jako wskaźnika (Metoda Mohra). 11. PN-Z-15008-04:1993P. Odpady komunalne stałe. Badania właściwości paliwowych. Oznaczanie ciepła spalania i obliczanie wartości opałowej. 12. PN-ISO 587:2000P. Paliwa stałe. Oznaczanie zawartości chloru z zastosowaniem mieszaniny Eschki. 13. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 16 lipca 2015 r. w sprawie dopuszczania odpadów do składowania na składowiskach (Dz.U. 2015 poz. 1277). 14. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. 2014 poz. 1800).

22 Archives of Waste Management and Environmental Protection, vol. 19 issue 1 (2017) 15. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 czerwca 2008 roku w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz.U. 2008 nr 119 poz. 765). 16. Budowlany serwis dla profesjonalistów [on-line: http://www.muratorplus.pl/technika/ochrona-osob-imienia/projektowanie-budowli-a-ocena-zagrozenia-pozarowego-cz-i_63640.html], dostęp w internecie: 08.12.2016. 17. Czop M., Kajda-Szcześniak M. Tests of physicochemical properties of fuel and balast fractions from waste processing instalations. Architecture Civil Engineering, No. 3/2016