1 S t r o n a
Raport powstał w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Gospodarki. Publikację przygotowała: Agnieszka Górniak Pełen tekst raportu: WWW.MOG.MALOPOLSKA.PL Małopolskie Obserwatorium Gospodarki Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej ul. Basztowa 22, 31 156 Kraków Adres do korespondencji: 30 552 Kraków, ul. Wielicka 72 (012) 63 03 368, (012) 63 03 558 e-mail: gospodarka@umwm.pl www.mog.malopolska.pl Copyright Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2014. Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane z podaniem źródła. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie. 2 S t r o n a
3 S t r o n a
6,4 7,6 4,6 5,2 5,7 6,5 6,8 7,8 7,2 7,7 96,7 114,4 105,8 118,3 131,2 140,1 135,2 150,3 141,9 151,8 Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce w 2012 roku W 2011 roku wzrost eksportu w Polsce wyniósł 14,2%, a wartość wywozu osiągnęła 135,2 mld euro. W roku 2012 roku dynamika wzrostu wyhamowała do 5%, a wartość eksportu wzrosła do 141,9 mld euro. Dla Małopolski rok 2012 to kontynuacja wzrostu w eksporcie rósł w tym samym tempie, co eksport ogólnokrajowy, czyli 5%, a jego wartość osiągnęła 7,2 mld euro. W 2012 roku import w Polsce wzrósł o 1% względem 2011 roku i osiągnął wartość 151,8 mld euro. W Małopolsce w 2012 roku po raz pierwszy miała miejsce sytuacja, że wzrostowej dynamice eksportu (5%) towarzyszyła spadkowa tendencja w imporcie spadek wyniósł 2%; małopolski import osiągnął wartość 7,7 mld euro. Rysunek 1. Wartość eksportu i importu w Polsce i Małopolsce w latach 2008 2011 (w mld euro) 160 140 120 100 80 60 40 Małopolska eksport Małopolska import Polska eksport Polska import 20 0 2008 2009 2010 2011 2012 Najwyższy udział w krajowym eksporcie mają niezmiennie od kilku lat województwa: śląskie, mazowieckie, dolnośląskie i wielkopolskie w każdym z nich wartość eksportu w 2012 roku przekroczyła 14,5 mld euro, w dwóch z nich śląskim i mazowieckim wartość 20 mld euro. Pierwszy raz od 2006 roku mazowieckiemu udało się wyprzedzić Śląsk (odnotował ujemną dynamikę wzrostu). Obok nich istnieje grupa województw o średniej sile eksportowej pomorskie i małopolskie oraz regiony bardzo słabe pod tym względem (przede wszystkim podlaskie, świętokrzyskie, lubelskie). 4 S t r o n a
Mazowieckie Śląskie Dolnośląskie Wielkopolskie Pomorskie Małopolskie Łódzkie Kujawsko-pomorskie Zachodniopomorskie Podkarpackie Lubuskie Warmińskomazurskie Lubelskie Opolskie Podlaskie Świętokrzyskie Niesklasyfikowane 4 409 4 800 4 202 4 443 4 303 4 201 4 006 4 068 3 913 3 710 2 452 2 606 2 142 2 302 2 103 2 168 1 348 1 630 1 446 1 626 8 562 9 592 6 844 7 186 16 008 16 572 13 901 14 665 20 243 22 133 21 577 20 321 17 696 19 891 Rysunek 2. Wartość eksportu polskich województw w latach 2011 i 2012 (w mln euro) 25 000 20 000 2011 2012 15 000 10 000 5 000 0 W 2011 roku udział Małopolski w krajowym eksporcie i imporcie zaczął po 4 latach spadków ponownie wzrastać, a województwo zaczęło umacniać swoją pozycję względem pozostałych regionów. Eksport osiągnął 5,1% udziału w krajowym wywozie, a import 5,2% udziału w krajowym przywozie. Rok 2012 to okres stabilizacji, kiedy udział małopolskiego eksportu pozostał na poziomie 5,1%, a importu stopniał o 0,1% i tym samym wkład regionu w wartość krajowego importu zrównał się z wkładem w eksport. Rysunek 3. Udział Małopolski w eksporcie i imporcie krajowym w latach 2008 2012 (w %) 5,8% 5,6% 5,4% eksport import 5,4% 5,2% 5,0% 4,8% 4,6% 5,6% 4,9% 5,0% 4,8% 4,8% 5,2% 5,1% 5,1% 5,1% 4,4% 4,2% 2008 2009 2010 2011 2012 5 S t r o n a
Małopolski eksport w największym stopniu opiera się na wywozie produktów przetwórstwa przemysłowego ten sektor odpowiada za 75% ogólnej wartości wywozu towarów za granicę; 21% stanowi wywóz firm działających w sektorze handlu hurtowego i detalicznego; pozostałe sekcje PKD mają marginalne znaczenie razem 3% ogółu małopolskiego wywozu. Przetwórstwo przemysłowe w 2012 roku wygenerowało eksport o wartości blisko 5,43 mld euro, co oznacza wzrost o 0,5% względem 2011 roku. Udział tej sekcji w ogólnym udziale małopolskiego eksportu spadł w stosunku do poprzedniego roku o ponad 3%. Sekcja handel wytworzyła produkty i usługi o wartości przeszło 1,54 mld euro; dynamika wzrostu tej sekcji PKD została utrzymana na poziomie z 2011 roku niecałe 21%. Źródeł przewagi regionu można obecnie poszukiwać w sektorach: broń i amunicja, wyroby z kamienia, skóry i wyroby z nich, metale nieszlachetne i wyroby z nich, tworzywa sztuczne i wyroby z nich. Nieco powyżej przeciętnej kształtuje się także udział w strukturze wartościowej eksportu towarów należących do grup przetworów spożywczych oraz maszyn i urządzeń, sprzętu elektrycznego i elektrotechnicznego. Gros strumienia wartości importu przypada na województwo mazowieckie. W 2011 roku import do Mazowsza przebił granicę 45,2 mld euro, w 2012 roku delikatnie wzrósł do 45,8 mld euro, zwiększając procentowy udział w ogóle polskiego importu do 30,2%. Małopolska sprowadza z zagranicy przede wszystkim wyroby przemysłu przetwórczego oraz produkty oferowane przez handel detaliczny i hurtowy łącznie ich wartość stanowiła prawie 97% całego importu, zatem import produktów z pozostałych sekcji jest marginalny i stanowi łącznie około 3%. W 2012 roku import w przetwórstwie przemysłowym wyniósł 3,67 mld euro, a w handlu hurtowym i detalicznym 3,78 mld euro. W 2012 roku dla przetwórstwa odnotowano spadek w dynamice na poziomie ok. 4%, natomiast wartość importu dla handlu wzrosła o 1,6%. Znaczny procentowy wzrost importu został odnotowany w sekcji dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami (wzrost o 109%, do 14,65 mln euro). W takich sekcjach jak Transport i gospodarka magazynowa odnotowano wzrost o 11%, Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją o 21%, Informacja i komunikacja o 6%. W Małopolsce do 2008 roku import dóbr rósł w tempie większym niż eksport. W 2011 roku wartość eksportu wyniosła 6,8 mld euro, a importu 7,8 mld euro saldo wymiany handlowej osiągnęło wartość prawie 1 mld euro. Warto zauważyć, że saldo w 2011 roku było o 200 mln euro niższe niż w 2008 roku (drugi najlepszy po 2011 małopolski rok w handlu zagranicznym), co wskazuje na silniejszy przyrost eksportu niż importu w 2011 roku. Tendencja silniejszego przyrostu małopolskiego eksportu nad importem utrzymała się w 2012 roku i saldo zmalało o 0,5 mld euro. Małopolska wymiana zagraniczna od dwóch lat oscyluje w granicach 6% salda na poziomie kraju, w 2010 roku osiągnęła 6,4% krajowego deficytu, w 2011 nieznacznie spadła, natomiast w 2012 roku zmalała do około 5%. 6 S t r o n a
Rysunek 4. Dynamika handlu zagranicznego Małopolski w latach 2008 2012 (w mld euro) 10 8 6 4 Małopolskie eksport Małopolskie import saldo wymiany handlowej w Małopolsce 7,6 7,8 7,7 6,5 5,2 6,8 7,2 6,4 5,7 4,6 2 0-1,2-0,6-0,8-1,0-0,5-2 2008 2009 2010 2011 2012 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Izby Celnej w Warszawie. Małopolska notuje dodatnie saldo obrotów handlowych w produktach przetwórstwa przemysłowego nadwyżka eksportu nad importem w 2011 roku przekroczyła 1,5 mld euro, a w 2012 roku 1,76 mld euro; wzrost na poziomie 14%. Dodatnie saldo obrotów handlowych wystąpiło w siedmiu sekcjach PKD: w sekcji B. Górnictwo i wydobywanie wzrost z -5 mln euro (saldo w 2011 roku) do 7 mln euro (ponad 130%), w sekcji związanej z dostawą wody i gospodarowaniem ściekami saldo było o 46% wyższe względem 2011 roku (23,8 mln euro vs. 35,1 mln euro). Małopolską wymianę handlową z zagranicą cechuje silny stopień koncentracji towarowej co jest jej cechą specyficzną oraz koncentracji przestrzennej (ze względu na odbiorców eksportu lub źródła importu) co jest także właściwością ogólnopolskich obrotów z zagranicą. W strukturze wartościowej małopolskiego eksportu, analogicznie jak dla całej Polski, przeważająca większość wywozu trafia do krajów europejskich. W 2010 roku wywóz wyniósł 5,2 mld euro (91% całości eksportu), w 2011 roku wzrósł o 1 mld euro i stanowił 90% całości wywozu z Małopolski. W 2012 roku dynamika przyrostu nieznacznie wyhamowała, a eksport wzrósł do 6,4 mld euro bez zmiany udziału procentowego. Eksport na rynki starej Unii w 2012 roku w wartościach bezwzględnych pozostał na tym samym poziomie 3,95 mld euro, natomiast udziałowo zmniejszył się o 3%. Podobnie jak w przypadku Polski, ponad 40% tego wywozu trafia na rynek niemiecki (41,3% w 2011 roku i 42,3% w 2012 roku). Do krajów zaklasyfikowanych jako Europa środkowo-wschodnia w 2011 roku trafiło produktów i usług za 574,7 mln euro, w 2012 roku małopolski wywóz do tego regionu wzrósł o 7% i osiągnął wartość 620,1 mln euro. Eksport do południowych sąsiadów wzrósł r/r o 14%, zatem Czechy, Słowacja i Węgry w 2012 roku przyjęły towary i usługi o wartości 1,23 mld euro. W wywozie na rynki Dalekiego Wschodu w 2012 roku dynamika przyrostu nieznacznie wyhamowała do 23%, w wartości bezwzględnej eksport wyniósł 117,6 mln euro i wzrósł o 22 mln euro. Niezmiennie od kilku lat około 90% małopolskiego eksportu trafia do 20 najważniejszych partnerów handlowych Małopolski. 7 S t r o n a
527 583 522 532 410 499 349 381 328 310 315 308 200 248 218 222 188 194 198 185 204 161 137 154 184 153 137 151 136 150 97 116 66 87 99 87 109 76 633 1 699 Rysunek 6. Wartość eksportu do 20 najważniejszych partnerów handlowych Małopolski 2011 2012 (w mln euro) 1 800 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 2011 2012 W kategorii krajów, w których wzrost małopolskiego eksportu w ujęciu wartościowym był powyżej 10 mln euro, znalazło się 19 krajów. Jednak w porównaniu z 2011 rokiem wzrosła do 5 liczba krajów pozaeuropejskich. Z dynamicznym wzrostem pozostały dwa kraje azjatyckie Chiny i Indie, jeden z Ameryki Południowej o ile w 2011 roku silnie wzrósł eksport do Meksyku, to w 2012 roku do Brazylii, oraz przybyły dwa kraje z Ameryki Północnej USA i Kanada. Dla kilku strategicznych dla Małopolski rynków 2012 rok był rokiem silnych spadków. Rynek belgijski przyjął małopolskich towarów i usług mniej o ponad 43 mln euro niż w 2011 roku. Podobna sytuacja miała miejsce na rynku tureckim (-33 mln euro) oraz szwedzkim (-31 mln euro). Rynek włoski i austriacki także przyjął mniej małopolskich towarów i usług. O ponad 7 mln euro mniej wyeksportowano z Małopolski na rynek rosyjski. Rysunek 7. Kraje, do których małopolski eksport w 2012 roku wzrósł powyżej 10 mln euro (w mln euro) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 89,7 66,4 56,2 48,1 32,1 21,2 19,0 17,5 16,4 14,1 14,0 13,3 12,5 12,2 8 S t r o n a
-0,3% 1,2% 4,1% 2,2% 4,9% 6,7% 5,5% 7,9% 10,3% 14,8% 20,7% 23,0% Zważywszy na fakt, że dynamika przyrostu eksportu wyhamowała tak w Polsce, jak i w Małopolsce, wywóz do konkretnych grup odbiorców także spadł, jednak w zależności od destynacji zauważa się silne zróżnicowanie w zakresie spadku dynamiki. W Małopolsce ponadprzeciętny, w porównaniu z dynamiką ogólnopolską, był wzrost wywozu do krajów Dalekiego Wschodu oraz do południowych sąsiadów. Natomiast średnia dynamika w Polsce była znacznie wyższa od małopolskiej w obszarze takiej destynacji jak Europa środkowo-wschodnia. Rysunek 8. Dynamika wartości polskiego i małopolskiego eksportu do grup odbiorców w 2012 roku 30% 25% Małopolska 2012 Polska 2012 20% 15% 10% 5% 0% -5% Ameryka Płn. - USA Azja - Daleki Wschód Południowi Sąsiedzi Niemcy Europa Środkowo- Wschodnia pozostałe kraje Europy Oznaczenia: pozostałe kraje Europy kraje w Europie z wyłączeniem Niemiec, południowych sąsiadów i Europy środkowo-wschodniej, Europa środkowo-wschodnia Rosja, Albania, Chorwacja, Ukraina, Białoruś, Południowi sąsiedzi Czechy, Słowacja i Węgry, Daleki Wschód Chiny, Japonia, Korea Południowa, Korea Północna i Tajwan. 9 S t r o n a
10 S t r o n a