RENATA KOROLCZUK Przyroda, KLASA 4 Tajemnice przyrody wyd. Nowa Era Oceny cząstkowe z przyrody można uzyskać z : - Klasówek (45 min, zapowiadanych dwa tygodnie wcześniej), - kartkówek (nie zapowiadanych) z dwóch ostatnich lekcji - prac domowych pisemnych, ćwiczeń, pracy na lekcji, za wyjątkową aktywność. - Przy trzech godzinach przyrody tygodniowo można zgłosić 2 nie przygotowania - Prac dodatkowych nieobowiązkowych Oceny z klasówek wystawiane są w następujący sposób: <50% - ocena niedostateczna 50% - ocena dopuszczająca od ~ 52%- 75% - ocena dostateczna od 75% - 90% ocena dobra > 90% ocena bardzo dobra Ocenę celującą można uzyskać rozwiązując dobrze ponad 95% zadań obowiązkowych i wykonując specjalne polecenia dodatkowe "na sześć". One nie są punktowane i nie wchodzą w zakres obowiązkowych punktów. Za każdym razem punktacja jest dokładnie omawiana razem ze sprawdzianem. Ocen z kartkówek nie poprawiamy. Na poprawę oceny niedostatecznej ze sprawdzianu (obowiązkowo) lub dopuszczającej (dla chętnych) uczeń ma dwa tygodnie od momentu rozdania prac. 1
A zapamiętanie wiadomości B rozumienie wiadomości C zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych ocena wymienia 3 lub 4 wyjaśnia znaczenie wymienia cechy elementy przyrody pojęcia przyroda ożywionych elementów powiązań przyrody nieożywionej ; nieożywiona ; przyrody ; opisuje rolę nieożywionej i ożywionej podaje 3 lub 4 wymienia 3 składniki poszczególnych ; przykłady elementów niezbędne do życia składników niezbędnych zmian cyklicznych w przyrody ożywionej do życia przyrodzie Uczeń uzyskuje 95 % ze sprawdzianu i poprawnie wykonuje zadanie dodatkowe. planuje miejsca 2 lub 3 wymienia cechy obserwacji ; zanotuje obserwatora przyrody 2 lub 3 spostrzeżenia w czasie obserwacji nazywa przyrządy służące do prowadzenia obserwacji przyrody przeprowadzi obserwację przy użyciu lupy, lornetki ; wykona schematyczny rysunek obserwowanego obiektu przyporządkuje przyrząd do obserwowanego obiektu ; zaproponuje przyrządy, jakie należy przygotować do prowadzenia obserwacji w terenie określa cechy obserwowanych obiektów uzasadnia konieczność posiadania każdej z wymienionych cech przez obserwatora przyrody nazywa pokazując poszczególne części mikroskopu ; wymienia nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji meteorologicznych dobiera przyrząd do obserwowanego obiektu planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu określa przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu przygotowuje mikroskop do obserwacji, zachowując kolejność czynności 2
nazywa wskazane przez stosuje skróty do wyjaśnia, co rysuje trasę wycieczki, nauczyciela główne zapisywania nazw nazywamy mając daną odległość i kierunki świata, kierunków głównych widnokręgiem kierunek marszu wymienia kierunki i pośrednich ; nazywa pośrednie wskazane przez nauczyciela dowolnym sposobem wyznacza główne kierunki świata wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowej jesieni i zimy ; podaje 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie jesienią i zimą ; proponuje sposoby opieki nad zwierzętami w okresie zimy wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowej wiosny i lata ; podaje 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie wiosną i latem wymienia składniki pogody ; odczytuje dodatnią i ujemną temperaturę powietrza kierunki pośrednie wyznacza kierunki świata przy użyciu kompasu wyjaśnia, co nazywamy równonocą jesienną, przesileniem zimowym ; wymienia nazwy ptaków odlatujących na zimę i pozostających w kraju wyjaśnia, co nazywamy równonocą wiosenną, przesileniem letnim wymienia rodzaje opadów ; nazywa przyrządy służące do pomiaru składników pogody ; zmierzy ilość opadów wyznacza kierunki świata w dzień poznanymi sposobami omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem jesienią i zimą ; wyjaśnia, czym jest górowanie Słońca i południe słoneczne omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem wiosną i latem rozpoznaje rodzaje chmur ; oblicza różnicę temperatur (ujemnadodatnia, dodatniadodatnia, ujemna-ujemna) omawia, jak wyznaczamy kierunki świata w nocy ; porównuje dokładność różnych sposobów wyznaczania kierunków świata porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia jesienią i zimą porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia wiosną i latem wyjaśnia, jak powstają poszczególne rodzaje osadów i opadów 3
odczytuje z mapy określa kierunek wiatru prognozę pogody dla ; nazywa rodzaje swojego regionu wiatrów zakłada hodowlę fasoli lub rzeżuchy ; określa zasady postępowania z hodowanymi organizmami wykonuje zielnik zgodnie z podaną instrukcją ; rozpoznaje kilka (np. 5) pospolitych roślin opowiada o hodowanym zwierzęciu ; wymienia czynności, które powinien wykonywać hodowca odróżnia organizm jednokomórkowy od wielokomórkowego ; rysuje oglądane organizmy ; narządów i organów roślin i zwierząt wymienia 3 lub 4 czynności charakterystyczne dla organizmów żywych sposobów poruszania się zwierząt wyjaśnia, w jakim celu prowadzimy hodowle rozpoznaje rośliny (5-10) występujące w najbliższym otoczeniu wymienia 3 lub 4 nazwy zwierząt, które można hodować w szkolnej pracowni ; określa warunki niezbędne do prowadzenia hodowli wybranego zwierzęcia organizmów jednokomórkowych i wielokomórkowych ; nazywa wskazane narządy i organy wymienia czynności życiowe organizmów ; klasyfikuje organizmy ze względu na sposób odżywiania się ruchów roślin ; klasyfikuje zwierzęta ze względu na sposób poruszania się omawia rodzaje wiatrów ; wyjaśnia, czym jest wilgotność powietrza ; dużej i małej wilgotności powietrza planuje obserwacje do założonej hodowli zapisuje instrukcję do przygotowania zielnika ; opisuje zebrane rośliny samodzielnie zakłada hodowlę dżdżownic ; prowadzi dziennik obserwacji hodowanego zwierzęcia ; wykonuje preparat zgodnie z instrukcją ; rysuje przykładowe kształty komórek zwierzęcych wyjaśnia, na czym polega samożywność i cudzożywność ; wyjaśnia, na czym polega wymiana gazowa wyjaśnia, na czym polega wzrost organizmu ; omawia cel wydalania objaśnia, jak powstaje wiatr ; wyjaśnia, czym jest ciśnienie powietrza formułuje problem badawczy klasyfikuje zebrane rośliny według siedliska (przydroże, las, łąka) planuje temat, problem badawczy, hipotezę do hodowli dżdżownic porównuje organizmy jednokomórkowe z wielokomórkowymi ; wyjaśnia pojęcia: komórka, tkanka, narząd wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo ; omawia sposób produkowania pokarmu przez rośliny ; wymienia etapy oddychania wyjaśnia, na czym polega rozwój organizmów 4
wyjaśnia, w jakim celu przyporządkowuje nazwy wyjaśnia, na czym organizmów organizmy rozmnażają organizmów do podanego polega rozmnażanie rozmnażających się się ; nazywa części sposobu rozmnażania płciowe przez podział ; roślin służące do ; porównuje wygląd rysuje schemat podział rozmnażania organizmów potomnych komórki bakterii bezpłciowego powstałych w rozmnażaniu płciowym i z podanych organizmów układa łańcuch pokarmowy ; podaje po 2 przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt pokarmów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego ; wymienia podstawowe składniki odżywcze wymienia 3 zasady właściwego odżywiania odszukuje na opakowaniu datę ważności i skład produktu spożywczego ; podejmuje próbę wskazania tych składników, które powinny zwrócić uwagę konsumenta nazywa narządy budujące układ pokarmowy ; należy dokładnie żuć nazywa ogniwa łańcucha pokarmowego ; wymienia inne niż pokarmowe zależności między roślinami a zwierzętami określa rolę poszczególnych składników odżywczych ; pokarmów należących do grup o dużej zawartości białek, cukrów, tłuszczów, witamin na podstawie analizy piramidy pokarmowej proponuje przykładowy zestaw pokarmów dla dziecka w klasie IV sformułuje 2 lub 3 zasady dotyczące higieny żywienia ; wskazuje te składniki produktów spożywczych, które powinny zwrócić uwagę konsumenta pokazuje na modelu położenie poszczególnych narządów układu pokarmowego ; bezpłciowym uzasadnia nazwy ogniw łańcucha: producenci, konsumenci omawia rolę wybranych witamin w organizmie prezentuje informacje na temat gospodarstw ekologicznych omawia, na czym polega higiena żywienia ; skutków niewłaściwego odżywiania się opisuje drogę pokarmu w organizmie ; omawia, co dzieje się z pokarmem po zakończeniu trawienia ; omawia rolę wątroby uzasadnia, że rośliny nie mogłyby istnieć bez obecności zwierząt pokarmy bogate w witaminy należy spożywać na surowo ; omawia, na czym polega prawidłowe odżywianie omawia wpływ chemizacji rolnictwa na jakość produktów spożywczych uzasadnia konieczność spożywania różnorodnych pokarmów ; planuje zdrowy posiłek wyjaśnia rolę enzymów trawiennych ; wymienia miejsca mechanicznego i chemicznego przekształcania pokarmu 5
pokarm ; uzasadnia określa rolę ; omawia rolę konieczność mycia poszczególnych pozostałych narządów zębów po każdym narządów wspomagających trawienie posiłku na schemacie pokazuje serce i naczynia krwionośne ; wymienia 2 funkcje krwi ; podejmie próbę pomiaru tętna (policzy) powietrze należy wdychać nosem ; pokazuje układ oddechowy na modelu lub planszy dydaktycznej wymienia przykłady zawodów, które wymagają dużego wysiłku fizycznego ; proponuje pokarm dla osób pracujących w wymienionych zawodach na modelu pokazuje zasadnicze elementy szkieletu ; wyjaśnia pojęcie stawy ruchów, które możemy kontrolować ; podaje 2 lub 3 przykłady pozytywnej roli ćwiczeń fizycznych omawia rolę tętnic i żył ; wymienia składniki krwi nazywa narządy tworzące układ oddechowy ; na podstawie obserwacji opisuje fazę wdechu i wydechu wyjaśnia, w jaki sposób organizm wykorzystuje pokarm ; wskazuje sytuacje, w których wzrasta zapotrzebowanie organizmu na pokarm i tlen wymienia 2 funkcje szkieletu ; nazywa główne stawy organizmu człowieka podaje 2 lub 3 przykłady mięśni, których praca jest niezależna od naszej woli ; wymienia czynniki wpływające na rozwój mięśni omawia rolę poszczególnych składników krwi ; omawia pracę serca określa cel wymiany gazowej ; porównuje zużycie tlenu w trakcie wykonywania różnych czynności wykorzystywania energii słonecznej w przyrodzie ; wskazuje najważniejsze kości szkieletu ; podaje przykłady narządów, które są chronione przez szkielet na podstawie przeprowadzonego doświadczenia formułuje wnioski dotyczące wpływu wysiłku fizycznego na pracę serca omawia rolę poszczególnych narządów układu oddechowego ; objaśnia, co dzieje się z pobranym powietrzem wyjaśnia, jaki związek zachodzi między odżywianiem, oddychaniem a krążeniem krwi szkielet stanowi część układu ruchu człowieka omawia budowę mięśnia wyjaśnia, jak pracują ; uzasadnia konieczność mięśnie szkieletowe ; regularnych ćwiczeń zginaczy fizycznych dla prawidłowego i prostowników funkcjonowania organizmu 6
nazywa główne narządy omawia rolę objaśnia rolę budujące układ nerwowy narządów budujących narządów zmysłów ; wskazuje na planszy układ nerwowy lub modelu położenie głównych narządów budujących układ nerwowy na schemacie zaznacza mózg, rdzeń kręgowy, nerwy nazywa substancje zaliczane do używek ; społecznych skutków alkoholizmu ; podejmuje próbę przekonania kolegi o szkodliwości palenia tytoniu klasyfikuje cechy charakteryzujące kobietę i mężczyznę nazywa komórki rozrodcze męskie i żeńskie ; na schemacie pokazuje macicę nazywa etapy życia po narodzeniu ; charakteryzuje dowolny etap rozwojowy zmian świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania u chłopców i dziewcząt wymienia 2 lub 3 zasady dbania o swój organizm w okresie dojrzewania wymienia cechy przyjaciela ; podaje przykłady sytuacji, dym papierosowy jest szkodliwy dla palaczy czynnych i biernych ; negatywnego wpływu narkotyków na organizm człowieka wskazuje różnice w budowie ciała kobiety i mężczyzny ; wymienia narządy rozrodcze kobiety i mężczyzny na schemacie wskazuje narządy produkujące komórki rozrodcze ; wyjaśnia pojęcie: ciąża, poród zmian zachodzących w poszczególnych etapach rozwojowych wyjaśnia, na czym polega dojrzewanie fizyczne ; wymienia zmiany fizyczne w okresie dojrzewania ; w okresie dojrzewania mogą zdarzać się omdlenia lub zasłabnięcia zagrożeń, na które narażona jest młodzież w przygotowuje informacje na temat skutków stosowania używek ; wyjaśnia, czym jest uzależnienie omawia żeński i męski układ rozrodczy na schemacie wskazuje miejsce zapłodnienia ; wyjaśnia, co to jest zapłodnienie opisuje zmiany zachodzące w poszczególnych etapach rozwojowych wymienia zmiany psychiczne zachodzące w okresie dojrzewania ; formułuje podstawowe zasady higieny w okresie dojrzewania ; wyjaśnia przyczyny trądziku wyjaśnia, na czym polega przyjaźń, a na czym miłość ; określa negatywny wpływ używek na organizm człowieka klasyfikuje narządy rozrodcze na zewnętrzne i wewnętrzne omawia wpływ trybu życia matki na rozwijające się dziecko na podstawie zebranych informacji formułuje wnioski dotyczące różnic w rozwoju dziecka (wykres) dojrzewanie u tej samej płci może rozpoczynać się w różnym wieku ; uzasadnia konieczność racjonalnego odżywiania się w okresie dojrzewania wyjaśnia znaczenie pojęcia asertywność ; proponuje scenkę 7
w których powinien okresie dojrzewania ; proponuje scenkę pokazującą zachowania zachować się uczestniczy w scence pokazującą zachowania asertywne asertywnie ; pokazującej zachowanie asertywne uczestniczy w scence asertywne pokazującej zachowanie asertywne wymienia pierwsze objawy chorób zakaźnych ; wymienia nazwy 2 lub 3 chorób zakaźnych wieku dziecięcego ; omawia objawy dowolnej choroby wymienia przyczyny zatruć pokarmowych ; zachowania zwierząt, które mogą świadczyć o tym, że zwierzę jest chore na wściekliznę ; wymienia choroby pasożytnicze człowieka ; wymienia przyczyny chorób współczesnego człowieka ; proponuje zasady zachowania w stosunku do osób niepełnosprawnych podaje co najmniej 2 sposoby zapobiegania chorobom przedstawia swój rozkład dnia ; proponuje ewentualne zmiany, które może do niego wprowadzić wyjaśnia, co to jest choroba ; wyjaśnia, czym jest gorączka nie należy lekceważyć grypy ; charakteryzuje objawy anginy opisuje wybraną chorobę pasożytniczą ; innych chorób odzwierzęcych chorób wywołanych czynnikami cywilizacyjnymi podaje co najmniej 2 sposoby świadczące o prowadzeniu higienicznego trybu życia opracowuje własny rozkład dnia wymienia przyczyny chorób zakaźnych omawia objawy ospy wietrznej wymienia objawy zatruć pokarmowych ; opisuje przykładowe choroby odzwierzęce ; formułuje kilka zasad, których przestrzeganie pozwoli ustrzec się poznanych chorób bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie chorób nowotworowych ; podaje cechy nowotworu łagodnego i złośliwego ; wymienia przyczyny i objawy alergii wyjaśnia pojęcie: profilaktyka" ; wyjaśnia, na czym polega higieniczny tryb życia wymienia reguły, których powinno się przestrzegać przy planowaniu dnia wymienia czynniki sprzyjające zakażeniu ; wskazuje źródła zakażeń porównuje objawy i przebieg grypy i anginy charakteryzuje salmonellozę ; omawia najczęstsze choroby pasożytnicze (objawy, zapobieganie) wyjaśnia pojęcie: choroba wrodzona ; podaje przykłady chorób wrodzonych ; wyjaśnia, dlaczego anoreksję zaliczamy do ciężkich chorób wyjaśnia, na czym polega odporność wrodzona i nabyta wskazuje skutki dla organizmu wywołane niewłaściwym planowaniem dnia 8
wymienia przyczyny omawia zasady wymienia zagrożenia sporządza wykaz wypadków bezpiecznego związane ze środkami niebezpiecznych substancji korzystania z domowych chemicznymi i lekami używanych w domu urządzeń elektrycznych rozróżnia podstawowe znaki drogowe ; wyjaśnia, jak należy zachować się przed wybranymi znakami drogowymi ; wymienia zasady bezpieczeństwa na drodze określa zasady postępowania w przypadku drobnych zranień lub podejrzenia złamania kończyny ; unieruchamia kończynę rysuje plany przedmiotów w prostych skalach od 1 : 1 do 1 : 10 wymienia rodzaje skal ; zapisuje proste skale w postaci liczbowej i mianowanej odczytuje skale map zamieszczonych w atlasie takich zachowań pieszych i rowerzystów, które mogą być przyczyną wypadków podaje numery telefonów, pod które należy dzwonić w razie wypadku ; wyjaśnia, jak należy postąpić w przypadku zranienia, poparzenia wyjaśnia pojęcia: skala, plan ; poprawnie odczytuje skalę rozpoznaje rodzaj skali ; zapisuje wymiary przedmiotu w skali liczbowej, mianowanej, liniowej ; oblicza odległość rzeczywistą, stosując skalę liniową wskazuje różnice między planem a mapą zachowań pieszych i rowerzystów podnoszące ich bezpieczeństwo na drogach opatrunek zakładany na zranienia musi być jałowy oblicza rzeczywiste wymiary przedmiotu w podanej skali poprawnie zapisuje poszczególne rodzaje skal ; oblicza odległość rzeczywistą, stosując skalę liczbową i mianowaną ; przelicza jednostki długości: centymetry na metry i metry na kilometry wymienia przykłady skal, w jakich sporządza się mapy formułuje zasady bezpieczeństwa nad wodą omawia zasady udzielania pierwszej pomocy przy skręceniach stawu, zwichnięciach, poparzeniach ; wymienia te czynności, których nie wolno wykonywać w przypadku omdleń rysuje plany dużych obiektów z zastosowaniem mniejszej skali (1 : 50 i mniej) oraz trudniejszych obliczeń zapisuje skalę w dowolnej postaci zamienia skale map 9
oblicza odległość za oblicza odległość za pomocą linijki i skali pomocą kroczka i skali mianowanej liniowej określa przeznaczenie poszczególnych rodzajów map doskonali nabyte umiejętności odczytuje informacje zapisane w legendzie planu, mapy ; odszukuje na mapie wskazane obiekty wskazuje kierunki świata na mapie, planie korzystając z indeksu nazw, odszukuje na planie nazwy wskazanych ulic i obiektów wyjaśnia, co to jest poziomica ; na schematycznym rysunku zaznacza wysokość bezwzględną dobiera mapę do określonego zadania doskonali nabyte umiejętności odczytuje obiekty przedstawione na planie, mapie za pomocą znaków topograficznych określa położenie innych obiektów na planie w stosunku do podanego porównuje dokładność informacji przedstawionych na planie i mapie odczytuje z mapy poziomicowej wysokość bezwzględną, na której znajduje się wskazany punkt oblicza rzeczywistą odległość na podstawie mapy, wykorzystując skalę liczbową ; dobiera metodę obliczania rzeczywistej odległości w zależności od przebiegu trasy wyjaśnia pojęcia: skala duża, skala mała ; porównuje skale map wykonuje obliczenia dotyczące skali opisuje słowami fragment terenu przedstawiony na planie, uwzględniając kierunki świata wyjaśnia, na czym polega orientowanie planu ; orientuje plan za pomocą kompasu wyjaśnia, na czym polega uogólnianie mapy na podstawie mapy poziomicowej oblicza wysokości bezwzględne punktów znajdujących się między poziomicami ; na podstawie mapy poziomicowej oblicza wysokości względne oblicza odległość na mapie, mając daną odległość rzeczywistą i skalę mapy ; oblicza rzeczywistą długość trasy składającej się z kilku odcinków za pomocą kroczka i skali liniowej porównuje mapy w różnych skalach pod względem dokładności wykonuje obliczenia dotyczące skali rysuje plan swojej miejscowości lub osiedla, wykorzystując znaki topograficzne orientuje plan za pomocą obiektów w terenie wyjaśnia, w jakim celu uogólniamy mapy ; wskazuje związek liczby szczegółów ze skalą mapy na podstawie mapy poziomicowej rozpoznaje formy terenu oraz nachylenie stoków 10
wskazuje na mapie niziny, wyżyny, góry działania sił wewnętrznych ; wymienia rzeźbiarzy krajobrazu wymienia nazwy form terenu posługując się mapą ogólnogeograficzną, wskazuje położenie gór, wyżyn, nizin w Polsce ; potrafi odszukać na mapie krainę geograficzną, w której mieszka wymienia stany skupienia, w jakich występuje woda ; potwierdzające zjawisko parowania na podstawie schematu omawia krążenie wody w przyrodzie wyjaśnia pojęcie: depresja ; odczytuje na mapie hipsometrycznej wysokości bezwzględne podanych obiektów wpływu człowieka na krajobraz najbliższej okolicy ; omawia, w jaki sposób człowiek zmienia krajobraz ; podaje przykłady krajobrazów naturalnych i przekształconych przez człowieka rozróżnia: pagórek, wzgórze, górę ; rozpoznaje formy terenu w najbliższej okolicy odczytuje z mapy nazwy krain geograficznych, miast, rzek ; określa, w jakim pasie jest położony region, w którym mieszka występowania wody w poszczególnych stanach skupienia ; wyjaśnia na czym polega topnienie i krzepnięcie rysuje schemat obiegu wody w przyrodzie wskazuje różnice między mapą poziomicową a hipsometryczną ; wyjaśnia zasadę doboru barw hipsometrycznych na podstawie doświadczenia opisuje zmiany w wyglądzie góry, które są efektem działania wód opadowych ; działalności wiatru ; wyjaśnia wpływ działalności lądolodu na krajobraz wyjaśnia pojęcia: dolina, kotlina odszukuje na mapie Polski miejsca najwyżej i najniżej położone omawia parowanie ; omawia schemat zmiany stanów skupienia wody wyjaśnia, w jaki sposób powstają źródła i rzeki klasyfikuje formy terenu, uwzględniając wysokości bezwzględne ; opisuje sposób tworzenia mapy ogólnogeograficznej omawia sposób powstawania krajobrazu krasowego ; omawia, w jaki sposób rzeka zmienia krajobraz form terenu powstałych na skutek działalności człowieka posługując się skalą barw w legendzie mapy, określa przybliżone wysokości form terenu omawia rolę wody w przyrodzie uzasadnia, że obieg wody pozwala zachować stałą jej ilość na Ziemi 11
wskazuje na mapie pokazuje na mapie klasyfikuje zasoby wody zbiorniki wodne ; położenie zbiorników wód Ziemi ; porównuje wyjaśnia związek wymienia kilka słodkich słonych ; ilość wody słodkiej i między głębokością organizmów żyjących nazywa pokazane zbiorniki słonej na Ziemi ; zbiornika a ilością w środowisku wodnym organizmów żywych najwięcej organizmów żyje w strefach przybrzeżnych wskazuje przystosowania w budowie ryby do życia w wodzie na podstawie planszy dydaktycznej lub schematu wskazuje elementy rzeki i doliny rzecznej na podstawie ilustracji wskazuje przystosowania wybranych organizmów do życia w rzece środowisk lądowych ; podaje cechy charakterystyczne dowolnego środowiska lądowego opisuje przystosowania roślin do życia w wodzie ; przystosowań organizmów, które spędzają w wodzie większą część życia nazywa odcinki rzeki i wskazuje je na schemacie ; wskazuje dowolną rzekę na mapie od źródeł do ujścia ; omawia, jak rzeka zmienia krajobraz porównuje warunki panujące w górnym i dolnym biegu rzeki ; wyjaśnia konieczność posiadania przez organizmy specjalnych przystosowań do życia w biegu górnym określa, które czynniki utrudniają życie na pustyni, w wysokich partiach gór, na obszarach polarnych organizmów występujących w poszczególnych piętrach leśnych ; omawia znaczenie lasów porównuje warunki życia na lądzie i w wodzie ; wyjaśnia, w jaki sposób oddychają zwierzęta żyjące w wodzie porównuje wygląd rzeki w poszczególnych odcinkach ; opisuje warunki panujące w poszczególnych odcinkach rzeki nazywa organizmy żyjące w poszczególnych odcinkach rzeki ; omawia przystosowanie organizmów roślinnych i zwierzęcych do życia w poszczególnych odcinkach wymienia czynniki warunkujące życie na lądzie omawia poszczególne warstwy lasu, uwzględniając występującą w nich roślinność i zwierzęta wymienia cechy charakterystyczne organizmów żyjących w środowisku wodnym ; organizmy wodne mogą przetrwać zimę przy dnie zbiorników wyjaśnia, jak powstają starorzecza ; wyjaśnia, w jaki sposób rzeka rzeźbi krajobraz na poszczególnych odcinkach wskazuje związek między panującymi warunkami a ilością organizmów w poszczególnych odcinkach rzeki porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie ; wyjaśnia, dlaczego na obszarach ubogich w roślinność żyje niewiele zwierząt rozpoznaje organizmy występujące w poszczególnych warstwach lasu 12
nazywa piętra roślinności w lesie ; przyporządkowuje nazwy organizmów do poszczególnych warstw lasu ; omawia, w jaki sposób należy zachować się w lesie opowiada o wyglądzie wskazuje różnice między przedstawia zmiany przyporządkowuje nazwy łąki łąką zachodzące na łące gatunków roślin (trawy, drobne a lasem ; wymienia w różnych porach roku ; do charakterystycznych zwierzęta) ; podaje 2 przykładowych rozpoznaje 5 gatunków barw przykłady znaczenia łąki mieszkańców roślin łąki ; wskazuje ; łąki i jej gości występujących na łące powiązania nie wolno wypalać traw między organizmami występującymi na łące rozpoznaje co najmniej 3 rośliny uprawiane przez człowieka na polu ; podaje co najmniej 2 przykłady wykorzystania roślin uprawianych ; wymienia 2 szkodniki upraw polowych podaje kilka cech charakterystycznych parku ; określa zasady zachowania się w parku klasyfikuje rośliny uprawiane przez człowieka ; podaje znaczenie wskazanych roślin ; rozpoznaje 2 lub 3 chwasty podaje cechy charakterystyczne krajobrazu miejskiego ; wymienia kilka (4 lub 5) gatunków roślin i zwierząt, które można spotkać w parkach wyjaśnia, jakie rośliny nazywamy chwastami ; wymienia sprzymierzeńców człowieka występujących na polu rozpoznaje drzewa i krzewy rosnące w parkach ; wyjaśnia, w jakim celu zakłada się parki innych upraw ; przedstawia zależności występujące na polu w formie łańcuchów pokarmowych projektuje park, wykorzystując podane informacje ; wskazuje podobieństwa i różnice między parkiem a ogrodem botanicznym 13