Systemy Logistyczne Wojsk nr 39/2013 OPAKOWANIA AKTYWNE I INTELIGENTNE Andrzej JANICKI Instytut Logistyki, Wydział Mechaniczny Wojskowa Akademia Techniczna Streszczenie. Artykuł poświęcony jest nowym generacjom opakowań, które pozwalają utrzymać, a nawet poprawić jakość pakowanego produktu, co jest niezbędnym walorem szczególnie w przemyśle spożywczym. Doskonałym przykładem są opakowania aktywne i inteligentne. Słowa kluczowe: nowe technologie, opakowania aktywne, opakowania inteligentne. Wprowadzenie Z roku na rok można zaobserwować znaczący postęp w dziedzinie opakowań, który zmierza przede wszystkim do lepszego zabezpieczenia jakości zapakowanego produktu, zwiększenia jego wartości użytkowej, podwyższenia walorów ekologicznych oraz zapewnienia ergonomiczności i promocyjnych zalet opakowania. Nowoczesne technologie pozwalają na produkcję opakowań przy zastosowaniu innowacyjnego materiału, np. o podwyższonej barierowości na działania klimatyczne, które przekonują klienta, a tym samym stają się dobrym argumentem przeważającym w walce konkurencyjnej. Wartość opakowań konsumpcyjnych na światowym rynku w roku 2008 wynosiła 463 mld dolarów. Wskaźnik ten co roku wzrasta średnio o 5%, a według prognoz w roku 2014 osiągnie wartość nawet 624 mld dolarów 1. 1 A. Korzeniowski, M. Ankiel-Homa, N. Czaja-Jagielska, Innowacje w opakowalnictwie, UE, Poznań 2011, s. 10.
Andrzej JANICKI Najnowsze technologie mają na celu zapewnić wyprodukowanie opakowań, które będą pochłaniały tak mało surowców i energii, jak to tylko możliwe, a jednocześnie w sposób minimalny zanieczyszczały powietrze i wodę. Nowoczesne opakowania mają charakteryzować się najniższą masą, która przyczyni się do zaoszczędzenia energii podczas transportu oraz do ułatwienia czynności manipulacyjnych. Innowacyjność w sektorze opakowalnictwa ma zapewnić również optymalne wykorzystanie przestrzeni magazynowej i transportowej, opakowania powinny w sposób maksymalny wpływać na poprawę środowiska, a po zużyciu nie mogą przyczyniać się do zaśmiecania otoczenia. Walorem nowych opakowań ma być możliwość powtórnego wykorzystania do innych celów domowych lub w gospodarstwie, a co najważniejsze muszą podlegać przynajmniej jednej z form utylizacji odpadów. 1. Opakowania aktywne Opakowania aktywne należy uznać za innowacyjny kierunek w dziedzinie opakowań żywności. Zerwana została tradycyjna zasada, że opakowanie i towar wewnątrz w ogóle nie powinny na siebie wpływać. Opakowania nowej generacji oddziałują na zapakowany produkt, zmieniają warunki zapakowanej żywności a jednocześnie kontrolują jego jakość. Aktywne opakowania występują zazwyczaj w formie małych dodatków, saszetek, zawierających sproszkowane żelazo i wodorotlenek wapnia, umieszczanych w opakowaniach lub w postaci aktywnych składników dodanych bezpośrednio do opakowania, np. do folii opakowaniowych. Na rysunku 1 zostały przedstawione przykłady opakowań aktywnych. Rys. 1. Przykład opakowań aktywnych Źródło: http://www.plastech.pl Opakowaniowa aktywność może polegać przede wszystkim na zapewnieniu wyższej jakości produktu, wydłużeniu czasu przydatności do spożycia, udoskonaleniu właściwości organoleptycznych oraz zapewnieniu bezpieczeństwa przypuszczalnemu klientowi. Ponadto wyraźnie polepszają bezpieczeństwo mikrobiologiczne oraz cechy sensoryczne. 82
Opakowania aktywne i inteligentne W opakowaniach aktywnych zastosowano zmodyfikowaną atmosferę (MAP modificated atmosphere), która ma na celu zahamowanie rozwoju bakterii i pleśni. Opakowania aktywne stanowią liczną i różnorodną grupę pod względem ich przeznaczenia oraz wykorzystywanych w nich rozwiązań. Zastosowanie właściwego opakowania aktywnego wspomaga trwałość produktów przez ich wpływ na pojawiające się w żywności procesy: fizjologiczne, np. oddychanie świeżych owoców i warzyw chemiczne, których przykładem może być utlenienie tłuszczów fizyczne w przypadku czerstwienia chleba zmiany mikrobiologiczne poprzez oddziaływanie mikroorganizmów zakażenie będące przyczyną wpływu insektów 2. Atmosfera wewnątrz tego typu opakowania jest kontrolowana przez substancje, które pochłaniają lub uwalniają gaz albo parę wodną. Do najważniejszych systemów pakowania przy zastosowaniu opakowań aktywnych należą: włączenie do materiału opakowaniowego substancji wchłaniającej i usuwającej tlen z atmosfery z wewnątrz opakowania, wydzielenie etanolu w postaci pary wodnej w celu zahamowania rozwoju mikroflory, wykorzystanie pochłaniaczy światła, użycie konserwantów i przeciwutleniaczy wydzielanych z materiału opakowaniowego, zastosowanie folii, która wytwarza substancję mineralną chroniącą kolor produktu, uszlachetnienie powierzchni folii, aby zmienić jej przepuszczalność, folie sprytne i wyrozumiałe 3. Jednym z producentów opakowań aktywnych jest firma Alert Packaging z Irlandii, która specjalizuje się w opakowaniach do kuchni mikrofalowych. Opakowania tego typu składają się z folii wielowarstwowej z metalizowanego poliestru i celofanu. Są one wytrzymałe na wysokie temperatury, które w kuchence mikrofalowej mogą sięgać nawet do 2200 stopni. Pozwalają przyrządzić dany produkt, który wcześniej jest zamrożony i charakteryzuje się takimi samymi cechami, jak przyrządzony w sposób tradycyjny. Co więcej, opakowania te otwierają się same podczas nagrzewania, pozwalając na odparowanie wilgoci. Cały proces trwa 4 minuty. Opakowanie aktywne jest zaprojektowane, aby zmieniać stan zapakowanej żywności albo pomagać w jej odpowiednim przyrządzeniu i dawać pewność, że cechy towaru przez cały czas jego obecności na rynku będą niezmienne i w pełni odpowiadające oczekiwaniom oraz wymaganiom potencjalnych konsumentów. Ponieważ opakowanie przedłuża okres świeżości, to i czas dostępności wyrobu na półkach sklepowych staje się dłuższy 4. Przykładami systemów aktywnych opakowań są pochłaniacze tlenu i wody, regulatory wilgotności, emitery i absorbery zapachów 2 A. Korzeniowski, N. Czaja-Jagielska, Tendencje rozwoju opakowań produktów żywnościowych, Przemysł Spożywczy, nr 8/2004, s. 107. 3 M. Lisińska-Kuśnierz, M. Ucherek, Współczesne opakowania, Wyd. PTTŻ, Kraków 2003, s. 229. 4 J. Hernik, K. Zięba, Konwersacja z opakowaniem?, Nowoczesny Magazyn, nr 6/2002, s. 18. 83
Andrzej JANICKI oraz enzymatyczne i antybakteryjne folie, a także susceptory 5. Ze względu na funkcję, jaką pełnią opakowania aktywne, można je podzielić na trzy grupy: systemy o funkcjach pochłaniających systemy o funkcjach emitujących inne systemy 6. Pierwsza grupa to pochłaniacze (rys. 2). Jest to najbardziej znany zespół opakowań aktywnych, które zawierają różne związki. Ich zadaniem jest asymilowanie niepożądanych gazów, przede wszystkim tlenu, etylenu, pary wodnej oraz lotnych związków o nieprzyjemnych zapachach. W ten sposób zabezpieczają dany produkt przed zepsuciem. Na czele tej grupy stoją pochłaniacze tlenu. Są najczęściej stosowane, ponieważ bardzo duża ilość produktów jest wrażliwa na działanie tlenu. Towary po reakcji z tlenem tracą swoją wartość, poziom jakości, a nawet mogą ulec całkowitemu zepsuciu. Dokładne usunięcie tlenu jest niemożliwe, jednak dostępne na naszym rynku pochłaniacze tlenu pozwalają na obniżenie koncentracji tlenu nawet do 0,01%. Ich zastosowanie jest szczególnie użyteczne przy produktach niedostosowanych do opakowań próżniowych lub pakowanych w modyfikowanej atmosferze. Pochłaniacze tlenu możemy podzielić ze względu na substancję aktywną na: żelazowe (FreshMax, ATCO, Oxyguard, Vitalon), na bazie kwasu askorbinowego (Daraform, OxySorb), siarczynowe, borowe, na bazie alkoholi oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych, enzymatyczne, polimerowe i wykorzystujące drożdże 7. Od 1989 r. został nałożony patent na ponad 50 rodzajów pochłaniaczy tlenu. Najbardziej popularnym jest Ageless oferowany przez japońską firmę Mitsubishi Gas Chemical. Pochłaniacze żelazowe umieszczane są w saszetkach przepuszczających tlen. Zgodnie z obowiązującymi przepisami na tego typu saszetkach powinna pojawić się informacja nie jeść, ze względu na wysoki stopień toksyczności w przypadku ich spożycia. W zależności od wielkości takiej saszetki, mogą one pochłaniać od 20 do 2000 cm 3 tlenu. Jedyną wadą pochłaniaczy tlenu typu Ageless jest to, iż są efektywne tylko wtedy, gdy w opakowaniu występuje dość duża wilgotność, jednak pojawiają się już rozwiązania, które są w stanie sprawdzić się również w warunkach niskiego poziomu wilgotności. Prowadzone są również badania nad możliwością wbudowania związków żelaza w różnego rodzaju polimery, dzięki czemu uzyskane materiały mogą mieć formę etykiet przyklejanych do wewnątrz opakowania, uszczelek kapsli lub mogą stanowić integralną część opakowania. Tematem badań naukowców w dziedzinie opakowań aktywnych stają się również pochłaniacze tlenu, które będą aktywowane za pomocą energii promienistej oraz ultrafioletu. 5 W. Ładoński, Podstawy towaroznawstwa ogólnego, AE, Wrocław 1994, s. 205. 6 A. Korzeniowski, M. Ankiel-Homa, N. Czaja-Jagielska, op. cit., s. 89. 7 Ibidem, s. 92. 84
Opakowania aktywne i inteligentne Rys. 2. Pochłaniacz tlenu w mieszance orzechów ziemnych; pochłaniacz tlenu AnaeroPack wydzielający dodatkowo dwutlenek węgla Źródło: W. Kozak, R. Cierpiszewski, Opakowania aktywne, Przemysł Spożywczy, nr 10/2010, s. 55 Jakość żywności jest uzależniona od utraty wody, która jest naturalnym wynikiem oddychania produktów oraz parowania wody przez materiał opakowaniowy o nieodpowiedniej barierowości. Obecność zbyt dużej ilości wody w zapakowanym produkcie wpływa na większe zanieczyszczenie mikrobiologiczne, a jednocześnie skraca trwałość produktu, a co za tym idzie powoduje rezygnację z zakupu towaru przez klienta. Głównym zadaniem kontroli wilgotności jest obniżenie biologicznej aktywności wody oraz powstrzymanie wzrostu bakterii, pleśni i drożdży w przypadku mięsa, ryb, pieczywa, krojonych warzyw. Towary, które są wrażliwe na wilgotne powietrze, powinny być zapakowane w folie wyprodukowane z materiałów wykazujących wysoką barierowość dla pary wodnej. Używane są również tak zwane folie osuszające oraz saszetki, które kontrolują wilgotność, czy też specjalne podkładki pochłaniające zbyt duży wyciek, np. w przypadku porcji mięsa pakowanych na tackach (rys. 3). Substancje osuszające umieszczane są zazwyczaj między poliolefinowymi warstwami lub powłoką z tworzywa sztucznego o dużej przepuszczalności pary wodnej. Bardziej zaawansowane technicznie są owinięcia japońskiej firmy Chefkin, które kontrolują wilgoć względną w opakowaniach. Składają się z podwójnej warstwy. Warstwa zewnętrzna jest nieprzepuszczalna dla pary wodnej, natomiast wewnętrzna przepuszcza parę wodną, jednak nie przepuszcza wody. Przestrzeń pomiędzy warstwami jest wypełniona roztworem glukozy. Gdy wilgotność względna wewnątrz opakowania jest wysoka, woda zawarta w produkcie spożywczym przenika przez warstwę wewnętrzną owinięcia do roztworu glukozy. Japońska firma Showa Denko Company przedstawiła podobne rozwiązanie w postaci owinięcia w formie kanapki złożonej z warstw wykonanych z alkoholu poliwinylowego, pomiędzy 85
Andrzej JANICKI którymi znajduje się glikol propylenowy. Ciekawostką jest możliwość wielokrotnego (do 10 razy) użycia tego owinięcia po uprzednim umyciu i osuszeniu 8. Rys. 3. Pochłaniacz wilgoci firmy Slimline Źródło: http://euroagd.eu/pochlaniacz-wilgoci-slimline/ (dostęp: 28 marca 2012 r.) Drugą grupą opakowań aktywnych są tak zwane emitery 9. Tego rodzaju opakowania zawierają i wytwarzają związki zdolne do przedostania się wewnątrz opakowania i zahamowania niesprzyjających procesów. Mają za zadanie zagwarantować ustabilizowany stan w czasie przechowywania oraz powinny zapewnić wydłużenie okresu przydatności. Za pomocą emiterów w opakowaniach można kontrolować zawartość wilgotności (opakowania warzyw), zahamować wzrost niekorzystnych mikroorganizmów (emitery CO 2, SO 2, etanolu) oraz zapobiegać bakteryjnemu zepsuciu (środki przeciwbakteryjne). Interesującym rozwiązaniem są emitery smaku i zapachu (rys. 4). Straty dotyczące zapachu i wyglądu w wyniku przechowywania towarów są efektem wzajemnego oddziaływania produktu, opakowania i otoczenia. Emitery zapachu wydzielają substancje zapachowe maskujące woń wydzielającą się w opakowaniu. Poza tym wytwarzające się zapachy mogą wzmacniać naturalne aromaty zapakowanego produktu, jak w przypadku owoców, a tym samym zachęcić konsumenta do zakupu. Emitery zapachu to najczęściej substancje, które można stosować jako dodatki do tworzyw sztucznych, m.in. polietylenu, polipropylenu, poliamidu, poliestru, polichlorku winylu. Substancje te charakteryzują się dużą odpornością termiczną. 8 W. Kozak, R. Cierpiszewski, Opakowania aktywne, Przemysł Spożywczy, nr 10/2010, s. 55. 9 M. Nowacka, D. Niemczuk, Nowoczesne materiały i wyroby przeznczone do kontaktu z żywnością oraz ich wpływ na bezpieczeństwo żywności, Opakowanie, nr 6/2012, s. 64-68. 86
Opakowania aktywne i inteligentne Rys. 4. Emitery zapachu firmy Aroma-Can Źródło: www.sud-chemie.com Na rynku dostępne są emitery zapachu w postaci granulek, tabletek, proszku oraz etykiet. Emitery zapachu są także wykorzystywane m.in. do produkcji worków na śmieci. Bardzo dobrze sprawdza się nowy typ opakowań aktywnych, nazwany mianem opakowań antymikrobiologicznych. Ich zadaniem jest ochrona zapakowanej żywności przed różnego rodzaju drobnoustrojami za pomocą czynników chemicznych i fizycznych. Są one dodawane do opakowania jako pakiety lub znajdują się bezpośrednio w tworzywie opakowaniowym. Ich działanie jest dwojakie, ponieważ jedne z nich migrują na powierzchnię produktu i tworzą na nim barierę ochronną, inne zaś mają działanie antybakteryjne bez potrzeby migracji do produktu. Jest to konkurencyjne rozwiązanie opakowaniowe w porównaniu do wykorzystywanych dotychczas, opartych przede wszystkim na działaniu podwyższonej temperatury. Wadą metod termicznych jest przede wszystkim utracenie podczas procesu utrwalania wartościowych składników żywności, które nie są wytrzymałe na wysoką temperaturę, np. witamin. Do opakowań antymikrobiologicznych zazwyczaj stosuje się kwasy organiczne i ich sole oraz siarczki, siarczany, alkohole, ekstrakty roślinne i związki srebra. Rodzaj zastosowanego czynnika jest uzależniony w głównej mierze od rodzaju produktu spożywczego, ponieważ każdy towar różni się od innych rodzajem mikroflory. Ważnym aspektem jest również sposób przechowywania towarów, wymagana temperatura, wilgotność oraz dostęp do światła, bowiem to one przyczyniają się bezpośrednio do tempa rozwijania się drobnoustrojów 10. Ciekawym rozwiązaniem, coraz częściej spotykanym, okazuje się folia opakowaniowa, która wyposażona została w środki antybakteryjne. 10 W. Kozak, R. Cierpiszewski, op. cit., s. 57. 87
Andrzej JANICKI W Japonii tego typu folie okazały się sukcesem dla narodowego rynku 11. Wśród nich na uwagę zasługuje syntetyczny zeolit, ponieważ część jonów sodowych została zastąpiona jonami srebra, przez co całość stała się efektywniejsza. W chwili wystąpienia bakterii wewnątrz opakowania jony srebra wydzielane są powoli, hamując ich wzrost. Jedyną wadą zeolitów srebrowych jest ich wysoka cena, dlatego są wykorzystywane w postaci bardzo cienkiej warstwy w laminatach. Funkcja opakowań aktywnych nie ogranicza się tylko do pochłaniania i emitowania wyznaczonych związków. Ich zadaniem może być również zmiana przepuszczalności gazów uzależnionych od czynników zewnętrznych, przekształcanie temperatury towarów zapakowanych lub ułatwianie przyrządzania mikrofalowego tak zwanej żywności wygodnej. Wśród innych systemów opakowań aktywnych można znaleźć folie uwalniające antyoksydanty, które chronią przed utlenieniem, tak jak w przypadku płatków owsianych, folie przeciwmgielne, które w sposób skuteczny ograniczają pojawienie się mgły w zapakowanych owocach, warzywach i mięsie. Interesującym systemem opakowaniowym jest tak zwany hot-pot, dokładniej mówiąc samopodgrzewająca się puszka z jedzeniem bądź piciem (rys. 5). Aktywność tejże puszki jest uruchamiana wraz z otwarciem. W tym momencie rozpoczyna się mieszanie związków wody i chlorku wapnia z wydzieleniem energii, która ma na celu ogrzanie zawartości. Coraz częściej na stacjach benzynowych można znaleźć samopodgrzewającą się kawę, herbatę, czekoladę lub jedzenie. Napój dostępny w specjalnych pojemnikach możemy własnoręcznie podgrzać w dowolnie wybranym momencie. Użytkownik, aby podgrzać napój, musi jedynie wcisnąć denko kubka, następnie potrząsnąć, a już po niecałej minucie otrzymuje gorący napój 12. Przykład tego typu systemu opakowania przedstawiono na rysunku poniżej. Rys. 5. Gorące jedzenie z samopodgrzewającej się puszki Źródło: http://www.trendz.pl/foto/?id=9913&nr=4 11 http://www.empra.com.pl/index.php/wiadomosci-z-rynku/pakowanie-niskie-temperatury/page-3. html 12 http://opakowania.com.pl/wiadomo%c5%9bci/dobra-jako%c5%9b%c4%87-produktuopakowanie-aktywne-i-inteligentne-26479.html (dostęp: 5.04.2012). 88
Opakowania aktywne i inteligentne 2. Opakowania inteligentne Opakowania inteligentne wyczuwają otoczenie i są najnowszym typem systemów opakowaniowych. Obecnie znajdują się na etapie ciągłego rozwoju i są prowadzone nad nimi badania. Zadaniem opakowań inteligentnych jest ułatwienie komunikacji w całym łańcuchu dostaw. Mają na celu informowanie potencjalnego nabywcy o stanie jakościowym zapakowanego produktu oraz jego bezpieczeństwo. Zazwyczaj informacja o zagrożeniu ma postać barwnego wskazania umieszczonego na etykiecie wewnątrz lub na zewnątrz opakowania. Działanie opakowań inteligentnych związane jest z użyciem interaktywnych indykatorów (wskaźników) umożliwiających ocenę jakości produktu. Nazwę zawdzięczają funkcji pomiaru określonego czynnika i sygnalizowania wyniku 13. Opakowania inteligentne nie oddziałują na zapakowany produkt, nie uwalniają żadnych związków i substancji. Opakowania tego typu znajdują zastosowanie w przypadku produktów wrażliwych na zmiany czynników zewnętrznych, głównie takich jak temperatura oraz wilgoć. Najlepiej sprawdzają się w branży spożywczej i farmaceutycznej. Do popularnych opakowań inteligentnych należą wskaźniki czasu i temperatury (z ang. Time-Temperature Indicators), wilgotności oraz tlenu. Opakowania aktywne możemy podzielić na następujące systemy: zewnętrzne wewnętrzne mieszane 14. Wśród systemów zewnętrznych znajdują się wskaźniki: czasowo-temperaturowe, prawidłowej temperatury do spożycia, otwarcia, wstrząsów i przechyłu. Ich zadaniem jest monitorowanie jakości zapakowanych produktów, informowanie o najbardziej właściwej temperaturze dla danego towaru, uniemożliwienie kolejnego, niewidocznego zamknięcia. Francuska firma Cryolog zaprojektowała nowoczesną technikę identyfikowania świeżej żywności za pomocą specjalnych wskaźników Traceo (rys. 6). Mają one formę samoprzylepnych etykiet, które wykorzystują stymulację zepsucia towaru przy użyciu mikroorganizmów. Na kod kreskowy zostaje naklejona odpowiednia etykieta i w chwili, gdy produkt traci ważność, zabarwia się ona na kolor fioletowy i w ten sposób uniemożliwia właściwe odczytanie kodu. Do systemów wewnętrznych zaliczamy wskaźniki: drobnoustrojów patogennych, tlenowe oraz dwutlenku węgla. Systemy te mają na celu informowanie o czystości mikrobiologicznej i sygnalizowaniu zmian zawartości tlenu oraz dwutlenku węgla wewnątrz opakowania. 13 http://www.focus.pl/dodane/publikacje/pokaz/publikacje/opakowania-aktywne-i-inteligentne/nc/1/ (dostęp: 5.04.2012). 14 A. Korzeniowski, M. Ankiel-Homa, N. Czaja-Jagielska, op. cit., s. 99. 89
Andrzej JANICKI Rys. 6. Inteligentna etykieta Traceo Źródło: A. Korzeniowski, M. Ankiel-Homa, N. Czaja-Jagielska, Innowacje w opakowalnictwie, op. cit., s. 102 Najbardziej znaną etykietą inteligentną wykazującą zawartość tlenu wewnątrz opakowania jest Ageless Eye. W przypadku obecności tlenu zachodzi reakcja redox, a właściwy wskaźnik pokazuje wynik (rys. 7). Duża zawartość tlenu może być przyczyną nieszczelności opakowania, jak również możliwości zanieczyszczenia bakteryjnego. Działanie polega na zmianie barwy wraz ze zmianą stężenia tlenu w opakowaniu. Rys. 7. Inteligentny wskaźnik obecności tlenu kolor różowy oznacza zawartość tlenu poniżej 0,1%, kolor niebieski to obecność tlenu powyżej 0,5% Źródło: A. Korzeniowski, M. Ankiel-Homa, N. Czaja-Jagielska, Innowacje w opakowalnictwie, op. cit., s. 104 Opakowanie inteligentne może informować kolorem etykiety i tu system ten sprawdza się w przypadku piwa. Etykieta wykazuje ciemny kolor, gdy piwo jest ciepłe oraz analogicznie etykieta rozjaśnia się, gdy piwo jest schłodzone. Konsument jest ostrzegany również o przekroczeniu okresu przydatności do konsumpcji lub o nieodpowiednich warunkach transportu i składowania. W Polsce te opakowania nie są jeszcze dobrze znane. Pionierem w tej dziedzinie były Browary Żywiec. 90
Opakowania aktywne i inteligentne Rys. 8. Etykieta na butelce piwa firmy Browary Żywiec Źródło: portalspozywczy.pl/pr Firma stosując farbę termochromową, informuje posiadaczy butelki z piwem, jaka temperatura jest najwłaściwsza do spożycia. W momencie osiągnięcia pożądanej temperatury, na białym pasku pojawia się napis Idealna temperatura do spożycia (rys. 8). Rozwiązania inteligentne jednak mają też swoje wady są stosunkowo drogie i skomplikowane, ponieważ wyprodukowanie ich wiąże się z posiadaniem nowoczesnych mikroprocesorów, barwników oraz susceptorów. Niekiedy można spotkać opakowania inteligentne, które są w stanie dostosować swój kształt do produktu wewnątrz, po to by nie pozwolić mu się przesunąć i zachować tym samym wymagany stan. Opakowania inteligentne to dopiero początek zmian. Tworzone są już projekty inteligentnych budynków i magazynów, a nawet inteligentnych lodówek czy całych kuchni, które podłączone do Internetu ułatwią zarządzanie domem i pomogą rozwiązać problem planowania i dokonywania zakupów 15. Zakończenie Opakowanie stanowi integralną część towaru, decyduje o jego atrakcyjności, jakości oraz chroni przed warunkami zewnętrznymi i ewentualnymi uszkodzeniami mechanicznymi. Dynamiczny wzrost roli opakowań przyczynia się do ciągłego ulepszania metod produkcji i sposobów ich wytwarzania. Przedsiębiorstwa konkurują ze sobą, wymyślając nowe kształty, materiały opakowaniowe, które zwabią klienta właśnie 15 http://opakowania.com.pl/wiadomości/konwersacja-z-opakowaniem-26152.html (dostęp: 5.04.2012). 91
Andrzej JANICKI do ich produktu. Opakowanie jest bowiem jednym z najlepszych środków reklamy, dzięki czemu przedsiębiorca może uzyskać nowych, zaufanych klientów. Rozwój techniczny i technologiczny oraz wzrost produkcji wyrobów również przyczyniają się do większego zapotrzebowania na opakowania, co skutkuje tym, że ich znaczenie w krótkim okresie czasu zyskuje czynny udział na rynku. Jeśli chodzi o innowacje w opakowaniach, możemy wyróżnić kilka nowych technik i metod. Tego typu opakowaniem jest opakowanie aktywne, którego zasadniczą zasadą jest to, że opakowanie i produkt oddziałują na siebie. W ten sposób jest kontrolowana jakość zapakowanego towaru, która nie ulega pogorszeniu. Wręcz przeciwnie produkty zapakowane w opakowania aktywne mają wydłużony czas przydatności oraz zwiększają bezpieczeństwo dla klienta. Do działań innowacyjnych zaliczane są również opakowania inteligentne, które wyczuwają swoje otoczenie, a w ten sposób informują nabywcę o stanie jakościowym produktu znajdującego się wewnątrz. Przedstawione rozważania i obserwacje nie wyczerpują całkowicie problematyki związanej z opakowaniami aktywnymi i inteligentnymi. Niosą one bowiem wiele nowych możliwości, ale także zagrożeń. Mogą one powodować pogorszenie jakości produktu, a przez to wpływać na zdrowie człowieka. Literatura [1] Borkowski K., Recykling opakowaniowych odpadów z tworzyw sztucznych w Polsce na tle Europy, ESPTS, Poznań 2011. [2] Foltynowicz Z., Jasiczak J., Szyszka G., Towaroznawstwo, opakowania, logistyka, AE, Poznań 2008. [3] Hernik J., Zięba K., Konwersja z opakowaniem?, Nowoczesny Magazyn, nr 6/2002. [4] Kozak W., Cierpiszewski R., Opakowania aktywne, Przemysł spożywczy, nr 10/2010, s. 55. [5] Korzeniowski A., Ankiel-Homa M., Czaja-Jagielska N., Innowacje w opakowalnictwie, UE, Poznań 2011. [6] Korzeniowski A., Skrzypek M., Szyszka G., Opakowania w systemach logistycznych, ILiM, Poznań 2001. [7] Lisińska-Kuśnierz M., Ucherek M., Współczesne opakowania, Wyd. PTTŻ, Kraków 2003. [8] Lisińska-Kuśnierz M., Ucherek M., Podstawy opakowalnictwa towarów, AE, Kraków 2004. [9] Ładoński W., Podstawy towaroznawstwa ogólnego, AE, Wrocław 1994. [10] Nowacka M., Niemczuk D., Nowoczesne materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością oraz ich wpływ na bezpieczeństwo żywności, Opakowanie, nr 6/2012. [11] Ucherek M., Opakowania, a ochrona środowiska, AE, Kraków 2005. 92
Opakowania aktywne i inteligentne ACTIVE AND INTELLIGENT PACKAGING Abstract. The article describes a new generation of packaging, which maintains and even improves the quality of the product. It is a fundamental advantage, especially in the food industry. The best example is active and intelligent packaging. Keywords: new technologies, active packaging, intelligent packaging. 93