Inicjatywa Wspólnotowa INTERREG IIIA

Inicjatywa Wspólnotowa INTERREG IIIA Wyniki współpracy transgranicznej w ramach Programu Regionalnego Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia Polska (Województwo Zachodniopomorskie) w latach 2000-2006 EFRR

e r Program regionalny Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia Polska (Województwo Zachodniopomorskie) inicjatywy wspólnotowej INTERREG III A Filia Wspólnego Sekretariatu Technicznego przy Stowarzyszeniu Komunalnym POMERANIA Ernst-Thälmann-Straße 4 D-17321 Löcknitz Regionalny Punkt Kontaktowy w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego Wydział Integracji Europejskiej Pl. Holdu Pruskiego 8 70-550 Szczecin Obszar wsparcia: 34.218 km 2 Liczba mieszkańców: 2.486.000 Produkt krajowy brutto: 47.705 miliony EUR Potwierdzone środki: 157.541.222 EUR Z tego EFRR: 118.155.626 EUR Kontraktacja środków pod koniec 2007: 157.913.043 EUR Z tego EFRR: 114.268.501 EUR Ilość wspieranych projektów (bez Funduszu Małych Projektów): 450

Spis treści Strona 3 Słowo wstępne A 4 8 Interreg III A w Meklemburgii-Pomorzu Przednim/Brandenburgii Polsce (Województwo Zachodniopomorskie) w latach 2000-2006 Priorytet A Rozwój gospodarczy i współpraca B 10 Priorytet B Poprawa infrastruktury technicznej i turystycznej C 21 Priorytet C Środowisko D 32 Priorytet D Rozwój obszarów wiejskich E F G H 38 42 48 64 Priorytet E Podnoszenie kwalifikacji i działania na rzecz zwiększenia zatrudnienia Priorytet F Współpraca międzyregionalna, inwestycje na rzecz kultury i spotkań, Fundusz Małych Projektów Priorytet G Szczególne wsparcie obszarów graniczących z krajami przystępującymi do Unii Europejskiej Priorytet H Pomoc techniczna 66 68 Perspektywa na lata 2007-2013 Lista projektów

Słowo wstępne Wielce szanowni Czytelnicy, niniejsza broszura powinna pozwolić Państwu zapoznać się z transgranicznymi działaniami podjętymi na obszarze krajów związkowych Meklemburgia-Pomorze Przednie, Branden - burgia i Województwa Zachodniopomorskiego, które od roku 2001 uzyskiwały wsparcie w ra - mach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A. INTERREG III jest finansowaną z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) inicjatywą Komisji Europejskiej na rzecz wsparcia współpracy pomiędzy regionami w Europie w latach 2000-2006. Celem Inicjatywy Wspól - notowej jest wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej poprzez wspieranie współpracy transgranicznej. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w dniu 1 maja 2004 r. dało przy tym możliwość silniejszego niż poprzednio wspólnego rozwijania polsko-niemieckiego obszaru przygranicznego z obu stron. Wiele z dofinansowanych działań i pojedynczych projektów przedstawionych w niniejszej broszurze w swej masie oddziałuje pozytywnie na intensywność i jakość polsko-niemieckiej współpracy i poza tym przyczynia się do trwałej poprawy struktur regionu pogranicza. Informacje te mogą być pomocne w dalszym rozwoju inicjatyw transgranicznych. Schwerin, listopad 2008 Jürgen Seidel Minister Gospodarki, Pracy i Turystyki Kraju Związkowego Meklemburgia-Pomorze Przednie 3

INTERREG III A Meklemburgia- Pomorze Przednie/Brandenburgia Polska (Województwo Zachodniopomorskie) na lata 2000-2006 Regionalny Program Operacyjny Meklemburgia- Pomorze Przednie/Brandenburgia Polska (województwo zachodniopomorskie) jest jednym z trzech programów Inicjatywy Wspólno - towej INTERREG III A na polsko-niemieckim pograniczu. Ustalone zostały tu zadania związane z rozwojem regionu i kształtowaniem polsko-niemieckiej współpracy oraz konieczne działania i odpowiadające im kompleksy przedsięwzięć na lata 2000-2006. Obszar programowania obejmuje prawie 34.000 km kwadratowych, tj. wschodnią Meklemburgię-Pomorze Przednie z powiatami Rugia, Północne Pomorze Przednie, Wschodnie Pomorze Przednie i Uecker-Randow oraz miastami na prawach powiatu Stralsundem i Greifswaldem, północno-wschodnią Branden - burgię z powiatami Barnim i Uckermark oraz całe województwo zachodniopomorskie Cel nadrzędny Wspieranie harmonijnego i zrównoważonego rozwoju oraz zbliżenie mieszkańców i instytucji polsko-niemieck iego pogranicza, krajów związkowych Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia i Województwa Zachodniopomorskiego Priorytety A Rozwój gospodarczy i współpraca B Poprawa infrastruktury technicznej i turystycznej C Środowisko D Rozwój obszarów wiejskich E Podnoszenie kwalifikacji i działania na rzecz zatrudnienia F Współpraca międzyregionalna, inwestycje na rzecz kultury i spotkań, Fundusz Małych Projektów G Szczególne wsparcie dla regionów graniczących z państwami przystępującymi do Unii Europejskiej H Pomoc Techniczna z powiatami polickim, gryfińskim, kamieńskim, gryfickim, goleniowskim, stargardzkim, pyrzyckim, myśliborskim, choszczeńskim, łobeskim (istnieje od 2002 r.), drawskim, białogardzkim, koszalińskim, kołobrzeskim, sławieńskim, szczecineckim, świdwińskim i wałeckim oraz miastami na prawach powiatu Szczecinem, Świnoujściem i Koszalinem. Niemiecka część obszaru programowania uczestniczy w programie od 2000 r., podczas gdy polski obszar programowania może korzystać bezpośrednio z Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A od 2004 r. Na obszarze wsparcie mieszka 2,5 miliona mieszkańców. Co szósty mieszka na obszarze aglomeracji szczecińskiej, gospodarczego centrum regionu pogranicza. Na południu obszar wsparcia graniczy z Berlinem. Ważnym centrum regionalnym jest aglomeracja koszalińska. Kolejne średnie centra, to Stralsund, Greifswald, Eberswalde, Schwedt, Prenzlau, Kołobrzeg i Stargard Szczeciński. Duża część obszaru wsparcia to tereny o charakterze obszarów wiejskich. Obszar wsparcia stanowi z uwagi na swoje położenie geograficzne łącznik między Europą Środkową i Wschodnią oraz Skandynawią. Poza gospodarką morską z portami, m.in. w Szczecinie, Świnoujściu, Stralsundzie, Sassnitz i Greifswaldzie, to turystyka, przemysł chemiczny, odzieżowy, żywnościowy, materiałów budowlanych, papierniczy i drzewny oraz przetwórstwo i przemysł metalurgiczny należą do najważniejszych gałęzi gospodarki. Powiązania gospodarcze stały się w ostatnich latach coraz ściślejsze, jednak nadal istnieją również przeszkody, w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw. Są nimi język, zróżnicowane systemy prawne, rynki o odmiennych strukturach i częściowo nieprzejrzyste. 4

Alokacja środków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Meklemburgia-Pomorze Przednie/ Brandenburgia Polska (województwo zachodniopomorskie)* Wskaźnik Wartość zakładana Faktyczna kontrak- Realizacja Faktycznie zrealizo- 2000-2006 tacja środków celu w % wane wydatki 2000-2007 2000-2007 Koszty całkowite 67.251.213 67.565.829 100,4 63.562.945...................... Zaangażowanie środków z EFRR 50.438.409 49.956.198 99,0 46.998.459 Brandenburgia 2000 2007 Koszty całkowite 50.366.098 49.991.163 99,3 43.229.185...................... Zaangażowanie środków z EFRR 37.774.287 36.842.516 98,0 31.817.070 Meklemburgia- Pomorze Przednie 2000 2007 Zachodniopomorskie 2000 2007 Koszty całkowite 39.923.911 40.356.051 101,0 27.902.472...................... Zaangażowanie środków z EFRR 29.942.930 27.469.787 91,7 18.799.515 Program łącznie 2000 2007 Koszty całkowite 157.541.222 157.913.043 100,2 134.694.604...................... Zaangażowanie środków z EFRR 118.155.626 114.268.501 96,7 97.615.044 *Dane w EUR. Stan na 31 grudnia 2007 r. Liczne szkoły wyższe w takich centrach, jak Szczecin, Koszalin, Greifswald oraz poza tym Stralsund i Eberswalde stanowią duży plus obszaru wsparcia. Jakością kluczową obszaru wsparcia są kwalifikacje transgraniczne takie, jak język i interkulturowość. Dlatego też powołano do życia m.in. polsko-niemieckie gimnazja. Ludzie stanowią największy kapitał regionu. Wspólna historia, wspólny krajobraz, świadomość wspólnych problemów i potencjałów oraz coraz częstsze kontakty indywidualne, to dobre warunki stworzenia transgranicznej regionalnej tożsamości. W takim kontekście partnerzy programu, Kraj Związkowy Meklemburgia-Pomorze Przednie, Kraj Związkowy Brandenburgia i Województwo Zachodniopomorskie we współpracy z partnerami gospodarczymi i społecznymi w regionie przedłożyły w formie programu regionalnego strategię transgranicznego rozwoju regionu na lata 2000-2006. Dąży ona do realizacji programowego celu nadrzędnego, jakim jest harmonijny i zrównoważony rozwój regionu oraz ( ) zbliżenie mieszkańców i instytucji ( ) i spełnia podstawowe następujące założenia podstawowe: 5

Osiągnięte cele Regionalnego Programu Operacyjnego Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia Polska (województwo zachodniopomorskie)* Nr. Wskaźnik Wartość docelowa INTERREG III A Wartość faktyczna 2001-2007 1. Całkowita liczba dofinansowanych projektów (bez Funduszu Małych Projektów i Pomocy Technicznej) 238 450...................... 2. Liczba projektów finansowanych wspólnie przez stronę polską i niemiecką 12 48...................... 3. Liczba projektów z transgranicznym wdrażaniem bądź wykorzystaniem wyników projektu 150 150...................... 4. Liczba projektów o znaczeniu transgranicznym, których ani koncepcja ani wdrażanie nie były uprzednio uzgodnione 76 42...................... 5. Liczba projektów współpracy pomiędzy małymi i średnimi przedsiębiorstwami i instytucjami otoczenia gospodarki 1.500 11.150...................... 6. Liczba projektów na rzecz poprawy sytuacji środowiska naturalnego 23 30...................... 7. Liczba uczestników działań podnoszenia kwalifikacji 5.300 13.581...................... 8. Liczba uczestników projektów współpracy regionalnej, kultury i spotkań wraz z Funduszem Małych Projektów 24.500 173.735...................... 9. Liczba projektów, które w szczególności ukierunkowane są na wsparcie równouprawnienia kobiet i mężczyzn 27 12 *Stan na 31 grudnia 2007 Intensyfikacja kooperacji transgranicznej we wszystkich dziedzinach życia społecznego, Zrównanie warunków życia we wszystkich częściach regionu jako cel długofalowego procesu, przy czym ich równowartość nie oznacza warunków identycznych, Zachowanie i stabilizacja decentralno-policentrycznej struktury osadnictwa i rozbudowa policentrycznej sieci miejscowości o charakterze centralnym, jako nośnika i wspornika rozwoju, Rozbudowa infrastruktury transportowej, zgodnie z centralnym położeniem w stosunku do rynków europejskich i osiągnięcie międzyregionalnej wymiany między miejscowościami centralnymi przy niskich barierach oraz ponadregionalne skomunikowanie regionu do Transeuropejskich Sieci Transportowych, Wzmocnienie inicjatywy własnej przedsiębiorców i rozwijanie potencjałów regionalnych we współpracy wszystkich znaczących podmiotów życia gospodarczego, politycznego i kulturalnego, 6

Wzmocnienie konkurencyjności regionu, w szczególności tych gałęzi gospodarki, nauki i rozwoju, które cechują podstawowe kompetencje i szczególny potencjał innowacyjny, Jak najdalej idąca redukcja oddziaływania granicy jako bariery, co jest warunkiem rozwoju obszarów przygranicznych, Prowadzenie aktywnej polityki promocji regionu na zewnątrz i wewnątrz oraz stworzenie image regionu jako atrakcyjnego partnera dla gospodarki, mieszkańców oraz dającego możliwości dobrego spędzania czasu wolnego i wypoczynku. Podstawowe założenia znajdują się w operacyjnym drzewie celów, które definiuje priorytety i działania programu. Podstawowymi priorytetami rozwoju regionalnego na obszarze polsko-niemieckiego pogranicza krajów związkowych Meklemburgii-Pomorza Przedniego/ Branden - burgii oraz Województwa Zachodniopomors kiego są: A: Rozwój gospodarczy i współpraca, B: Poprawa infrastruktury technicznej i turystycznej, C: Środowisko, D: Rozwój obszarów wiejskich, E: Podnoszenie kwalifikacji i działania na rzecz zatrudnienia, F: Współpraca międzyregionalna, inwestycje na rzecz kultury i spotkań, Fundusz Małych Projektów, G: Szczególne wsparcie dla regionów graniczących z państwami przystępującymi do Unii Europejskiej, H: Pomoc Techniczna. Zgodnie z indykatywnym planem finansowym program opiewał na 157,5 mln EUR kwalifikowalnych kosztów łącznie, z czego około 118 mln EUR to dofinansowanie z Europejs kiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Program wdrażany był przez Wspólną Instytucję Zarządzającą, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Turystyki Meklemburgii-Pomorza Przedniego, Ministerstwo Gospodarki Kraju Związkowego Brandenburgia oraz Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Rzeczpospolitej Polskiej. Zgodnie z zapisami Programu Regionalnego Związek Komunalny Europaregion POMERANIA Stowar - zyszenie Zarejestrowane w Löcknitz pełniło funkcję punktu kontaktowego i doradczego. Regionalny Punkt Kontaktowy utworzony został w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie. Łącznie w ramach programu w okresie lat 2000 do końca 2007 r. udało się zakontraktować prawie 158 mln EUR w 450 projektach. Tym samym wykorzystano środki pomocowe Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w wysokości ponad 114 mln EUR, przy czym niekiedy cele Programu zostały w znacznej mierze przekroczono. I tak w działaniach Programu udział wzięło ponad 11.000 małych i średnich przedsiębiorstw bądź instytucji otoczenia gospodarki. Prawie 174.000 osób wzięło udział w projektach współpracy regionalnej, kulturalnych i spotkań (łącznie z Funduszem Małych Projektów). Ponad 13.500 osób pozyskało transgraniczne kwalifikacje i tym samym poprawiło swoje perspektywy na przyszłość. 7

A Rozwój Priorytet A gospodarczy i kooperacja Umiędzynarodowienie się gospodarki było na obszarze programowania Inicjatywy Wspólno - to wej INTERREG III A, jednym z głównych problemów, który znalazł też odpowiednie wsparcie finansowe ze środków pomocowych. To w okresie programowania 2000-2006 zmieniły się warunki ramowe dla gospodarki regionalnej poprzez przystąpienie Polski do Unii europejskiej w roku 2004. Zrozumiałym było, iż tym samym przedsiębiorstwa i gospodarka obszarów wsparcia będzie musiała zmierzyć się z nowymi wyzwaniami, ale też będzie mogła doświadczyć nowych szans. Wydajność gospodarki jest decydującym parametrem całości procesów rozwojowych. Składa się ona z wielu komponentów, tak brzmi sformułowanie w Programie Operacyjnym i zwraca od razu uwagę na to, jakie znaczenie ma priorytet A: Rozwój Gospodarczy i Kooperacja. Priorytet ten Trzy grupy działań w priorytecie A* Grupa działań Opis Środki EFRE zgodnie Zaangażowane Liczba dofinanso- z planem środki z EFRE wanych projektów finansowym 2000-2007 A-1 Działania na rzecz stabilizacji i rozwoju zakładów przemysłowych i prowadzących działalność gospodarczą o szczególnych szansach rozwoju (dziedziny innowacyjne, dziedziny tradycyjne, produkty z luk rynkowych) przy szczególnym wykorzystaniu potencjału transgranicznego podziału pracy między przedsiębiorstwami i zakładami wytwórczymi 1.945.577 1.892.377 26...... A-2 Działania na rzecz wspierania transgranicznej współpracy i kooperacji między placówkami badawczymi, a przedsiębiorstwami celem wdrożenia w praktyce wyników badań i wzmocnienia siły innowacyjnej regionu 1.687.218 1.699.279 11...... A-3 Działania na rzecz uzgodnionego marketingu wewnętrznego i zewnętrznego Regionu w dziedzinach gospodarki o szczególnych potencjałach rozwojowych i głównych kompetencjach Regionu, koncepcja i realizacja wspólnego turystycznego marketingu dla regionu 3.025.717 2.762.163 52...... Łącznie 6.658.512 6.353.819 89 *Dane w EUR, stan na 31 grudnia 2007 r. 8

Targi: przekazać swoją wizytówkę i nawiązać kontakt Transgraniczny marketing produktów turystycznych takich, jak międzynarodowa ścieżka rowerowa Berlin-Uznam-Szczecin ukierunkowany jest bezpośrednio na wzmocnienie transgranicznej współpracy przedsiębiorstw, usieciowienie podmiotów innowacyjnych oraz tworzenie i urynkowienie wspólnych produktów pochodzących z regionu. W priorytecie tym odnaleźć się mogły zarówno branże przyszłościowe, jak i tradycyjne działy gospodarki, przy czym koncentrowano się na szczególnie rozwojowych dziedzinach takich, jak na przykład gospodarka morska i turystyka, jednak wsparcie znalazły również rolnictwo i budownictwo, jak i przemysł chemiczny. Wsparcie transgranicznych działań przedsiębiorstw i usieciowienie innowacyjnych rozwijających się podmiotów takich, jak szkoły wyższe i placówki badawcze regionu, ale i wspólny rozwój i promocja regionu jako miejsca lokalizacji działalności gospodarczej w przyszłości stanowiły główne elementy wsparcia. W sumie w priorytecie A Programu udało się dofinansować prawie 90 projektów, a więc prawie dwukrotnie więcej, niż pierwotnie oczekiwano. Jest to też swoista miara różnorodności wspólnych przedsięwzięć w zakresie wspierania gospodarki, innowacji i turystyki. W wyniku wdrażania Inicjatywy Wspólnotowej udało się osiągnąć wyraźny postęp w integracji gospodarczej obszarów wsparcia. W szczególności: Wspierano dialog gospodarki poprzez fora przedsiębiorców, targi, Giełdę-Szukam- Oferuję oraz doradztwo i pośredniczenie w kontaktach w Centrach Obsługi i Doradztwa można było dotrzeć do kilku tysięcy małych i średnich przedsiębiorstw i przyczynić się do powstania dużej liczby kontaktów przedsiębiorstw i kooperacji między MŚP oraz między partnerami społecznymi i gospodarczymi. Wraz z Centrami Obsługi i Doradztwa rozbudowano ugruntowaną ofertę doradztwa, co jest dla małych i średnich przedsiębiorstw kompetentną pomocą przy podejmowaniu transgranicznych kontaktów gospodarczych do pozyskania w miejscu ich funkcjonowania. Zaprezentowano wydajność ekonomiczną obszarów wsparcia na podstawie wspólnych strategii marketingowych i wspólnie opracowanych materiałów promocyjnych. Prezentacje te docierały do szerokiej opinii publicznej w samym regionie, jak i poza nim. Podniesiono kwalifikacje pracowników poprzez specjalne szkolenia ukierunkowane na wymogi transgraniczne i przyszłe zadania na rynku pracy, przez co udało się zabezpieczyć istniejące bądź stworzyć nowe miejsca pracy. Wybrane wskaźniki produktu w priorytecie A Liczba placówek i MŚP, które wzięły udział w projektach kooperacji: 11.150 Liczba uczestników działań z zakresu podnoszenia kwalifikacji: 4.710 Liczba przeprowadzonych działań na rzecz MŚP: 1.761 Akcje związane z promocją lokalizacji gospodarczej: 484 Akcje związane z marketingiem turystycznym: 175 9

PRIORYTET A Rozwój gospodarczy i kooperacja Na targach INKONTAKT w Schwedt Budowanie kontaktów gospodarczych Polsko-Niemieckie Fora Przedsiębiorców w Euroregionie POMERANIA Zestawienie projektów WIG Kooperacja gospodarcza 2.A1.2004.002 w regionie pogranicza Ofensywa kooperacji powiatów 1.A1.2001.002, Uecker-Randow, Uckermark 2.A1.2001.001, i Barnim 2.A1.2001.002 Forum Przedsiębiorców 1.A1.2001.003, POMERANIA 1.A1.2003.001, 1.A1.2005.001 Forum Przedsiębiorców 1.A1.2004.002 Uecker-Randow Giełda Kooperacyjna 1.A1.2004.004 POMERANIA Giełda Kooperacyjna Koszalin 3.A1.2005.091 Dni Gospodarki Regionu 2.A3.2002.001 Barnim/Uckermark Dni Gospodarki Powiatu 3.A1.2006.044 Kamieńskiego INKONTAKT 2005-2008 2.A1.2004.005, 2.A1.2005.001, 2.A1.2006.001, 2.A1.2008.001 Pokazie Osiągnięć 1.A3.2001.002, Gospodarczych regionu Uecker- 1.A3.2003.004, Randow 2002-2008 1.A3.2003.007, 1.A3.2004.004, 1.A3.2005.002, 1.A3.2006.003, 1.A3.2008.001 Organizacja III Targów Energii 2.A1.2006.003 w Prenzlau 2006 Badanie szans rynkowych i znajdowanie właściwych partnerów do kooperacji wymaga bezpośrednich kontaktów między przedsiębiorcami. Poza doradztwem świadczonym przez Centra Obsługi i Doradztwa w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A udało się wesprzeć wiele projektów, które pomagały w nawią zaniu takich kontaktów między przedsiębiorcami. Jako pierwszy ważny krok stworzono Giełdę- Szukam-Oferuję. W ramach Ofensywy Koope - racyjnej Powiatów Uecker-Randow, Barnim i Uckermark powstał bank danych przedsiębiorców, który umożliwia efektywne poszukiwanie partnerów do kooperacji zarówno polskim jak i niemieckim przedsiębiorcom. W międzyczasie dwujęzyczna Giełda-Szukam-Oferuję zawiera ponad 4.200 przedsiębiorstw oferujących kooperację i jej poszukujących. Poprzez odpowiednio zadawane pytania można znaleźć potencjalnych partnerów do kooperacji i ustalić ich dane do kontaktu. 10 niemieckich powiatów i 15 polskich partnerów pracuje wspólnie nad redakcyjną aktualizacją Giełdy-Szukam- Oferuję. Giełda-Szukam-Oferuję jest chętnie odwiedzana przez przedsiębiorców, czego spektakularnym dowodem jest 15.000 wejść na jej stronę w miesiącu. 10

Rozwój gospodarczy i kooperacja PRIORYTET A Giełda-Szukam-Oferuję jako element transgranicznej ofensywy współpracy Celem kreowania możliwości nawiązania bezpośredniego kontaktu między przedsiębiorcami stworzono przy pomocy Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A liczne możliwości. Jednym z największych sukcesów okazała się platforma, jaką są Polsko-Niemieckie Fora Przedsiębiorców w Euroregionie POME RANIA. Podczas 30 przeprowadzonych w różnych miejscowościach po stronie niemieckiej i polskiej obszaru wsparcia imprez poruszano takie tematy, jak ekonomika zdrowia, gospodarka morska, rolnictwo, leśnictwo i gospodarka drzewna, medycyna molekularna, turystyka, swoboda przepływu usług i pracobiorców, zawodowe kształcenie i dokształcanie. W spotkaniach tych do 2007 r. wzięło udział 3.500 osób, z czego około 1.300 z Polski. Tym samym udało się doprowadzić do licznych polsko-niemieckich kooperacji, m.in. w dziedzinach bioenergetyki, edukacji ekologicznej, rolnictwa oraz współpracy szpitali. Polsko-niemieckie fora przedsiębiorców w Euroregionie POMERANIA były uzupełniane również cieszącymi się powodzeniem innymi imprezami gospodarczymi, jak na przykład Dni Gospodarki Regionów Barnim-Uckermark i Powiatu Kamieńskiego. Szczególną możliwość prezentacji przedsiębiorców oferowały w ramach INTERREG-u III A targi i wystawy osiągnięć. Znaczącymi trans - granicznymi wydarzeniami tego rodzaju na obszarze wsparcia są targi INKONTAKT w Schwedt oraz Wystawa Osiągnięć Powiatu Uecker-Ran dow. Podczas tych imprez setki polskich i niemieckich wystawców miało okazję zaprezentować się kilkudziesięciu tysiącom odwiedzających. Znaleźć właściwe podejście do współpracy Wystawa Osiągnięć powiatu Uecker-Randow 11

PRIORYTET A Rozwój gospodarczy i kooperacja Centra Obsługi i Doradztwa Głównym podmiotem służącym wsparciu współpracy gospodarczej są Centra Obsługi i Doradztwa w Anklam, Pasewalk i Schwedt. Jest to sieć placówek doradczych dla małych i średnich przedsiębiorstw. Od 2006 r. na terenie Województwa Zachodniopomorskiego utworzono sieć Centrów Obsługi i Doradztwa z siedzibami w Karlinie i Myśliborzu. Ta sieć wspierano jest przez dalsze polsko-niemieckie punkty doradcze dla MŚP tak jak Szczecineckie Centrum Wspierania Biznesu lub Powiatowy Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości w Białogardzie. Centra Obsługi i Doradztwa to kontynuacja sprawdzonych struktur poprzedniego okresu programowania: przedsiębiorcy, stowarzyszenia, administracja i osoby prywatne znajdują w nich partnera do rozmów, który może udostępnić i pośredniczyć zarówno po stronie polskiej jak i w niemieckiej w pozyskiwaniu informacji i nawiązywaniu kontaktów. Same centra utrzymują ścisłą współpracę z partnerami gospodarczymi w regionie. Głównym elementem pracy Centrów Obsługi i Doradztwa było wsparcie regionalnych procesów restrukturyzacji poprzez pośredniczenie w transgranicznych kontaktach gospodarczych. Poza tym oferowano cały szereg seminariów informacyjnych na tematy ważne dla małych i średnich przedsiębiorstw, które chciałyby zrobić krok przez granicę : fachowcy z zakresu Zestawienie projektów Centrum Obsługi i Doradztwa Pasewalk 1.A3.2001.003, 1.A3.2003.001, 1.A3.2006.001 Centrum Obsługi i Doradztwa 1.A3.2001.004, Anklam 1.A3.2003.002, 1.A3.2006.002 Centrum Obsługi i Doradztwa 2.A3.2001.002, Schwedt 2.A3.2006.001, 2.A3.2004.002 Centrum Obsługi i Doradztwa 3.A3.2004.006, Regionu Parsęty (Karlino) 3.A3.2006.019, 3.A1.2007.036 Centrum Obsługi i Doradztwa 3.A1.2006.047 Myślibórz Szczecineckie Centrum 3.A1.2006.037 Wspierania Biznesu Centra Obsługi i DoradztwaService w Euroregionie POMERANIA (strona niemiecka) prawa i finansów informowali o formach kooperacji, problemach prawnych powoływanych do życia przedsiębiorstw, kwestiach rachunkowości w Polsce, egzekucji należności oraz o innych tematach. Poprzez organizowanie spotkań takich, jak Polsko-Niemieckie Fora Przedsiębiorców w Euroregionie POMERANIA Centra Obsługi i Doradztwa oferowały platformę bezpośredniego kontaktu przedsiębiorców i budowały sieci branżowe. Kolejnym ważnym zadaniem Centrów Obsługi i Doradztwa była aktualizacja i kontynuacja Giełdy Szukam-Oferuję, która została wspólnie z partnerami gospodarczymi z całego obszaru wsparcia odpowiednio rozbudowana. Poza wspieraniem kontaktów gospodarczych w regionie pogranicza Centra Obsługi i Doradztwa są również pośrednikami w zakresie kultury i sportu. 12

Rozwój gospodarczy i kooperacja PRIORYTET A Tworzenie miejsc pracy poprzez podnoszenie kwalifikacji i przejrzystość rynku Jako zasadnicze przeszkody transgranicznych działań przedsiębiorców cały czas wymienia się brak przejrzystości rynku i niewystarczające kwalifikacje, szczególnie w kontekście transgranicznym. W priorytecie A wsparto trzy ważne projekty, które za cel miały z jednej strony przejrzystość procesów zamówień publicznych, a z drugiej podniesienie kwalifikacji polskich i niemieckich pracowników branży hotelowej i gastronomicznej oraz telemedycynę obie dziedziny, to znaczące gałęzie gospodarki w euroregionie. Zestawienie projektów Punkt doradztwa w sprawach 1.A1.2004.005 zamówień publicznych Kształcenie zawodowe w 2.A1.2005.004 branżach hotelarskiej i gastronomicznej Sieć telemedyczna w Euro regio - 2.A1.2006.004 nie Pomerania Projekt Cząstkowy dla Brandenburgii Poprzez projekt Placówka doradcza z zakresu zamówień publicznych dla polskich i niemieckich przedsiębiorców zarówno polskich, jak i niemieckich przedsiębiorców regionu pogra nicza informowano o treściach zamówień publicznych w odniesieniu do dokumentacji przetargowej polskich i niemieckich podmiotów przyznających zamówienia publiczne oraz doradzano im kompetentnie w zakresie przepisów prawa i wytycznych dotyczących sfery zamówień publicznych w Polsce i w Niemczech. W projekcie Polsko-niemieckie wykształcenie zawodowe w branży hotelarskiej i gastronomicznej kształcono łącznie 14 młodych ludzi z Polski i z Niemiec w 17 modułach. Uczestnicy mogli w ramach tego 2-letniego cyklu kształcenia złożyć egzaminy zarówno obowiązujące w Polsce, jak i przed niemiecką Izbą Przemysłowo-Handlową. Brandenburski projekt cząstkowy dotyczący Sieć telemedyczna w Euroregionie Pome - rania nawiązuje do już istniejącej sieci telemedycznej w Meklemburgii-Pomorzu Przednim. Poza stworzeniem uwarunkowań technicznych głównym elementem projektu była współpraca z Pomorską Akademią Medyczną w Szczecinie (PAM) z Kliniką ASKLEPIOS Uckermark Schwedt jako partnerem PAM-u. Poza tym rozbudowano wspólną organizację i przeprowadzano polskoniemieckie sympozja i kongresy. A na tle coraz bardziej zaznaczającego się braku specjalistów projekt we wzorcowy wręcz sposób przyczynia się do zabezpieczenia funkcjonowania świadczeń medycznych w północno-wschodniej Branden burgii. Polsko-niemieckie kształcenie zawodowe w branży hotel - arskiej i gastronomicznej Sieć telemedyczna w Brandenburgii 13

PRIORYTET A Rozwój gospodarczy i kooperacja Więcej innowacji poprzez współpracę transgraniczną Geograficzny system informacyjny w powiecie Uecker-Randow Obszar wsparcia dysponuje poprzez swoje szkoły wyższe w Stralsundzie, Greifswaldzie, Eberswalde, Szczecinie, Koszalinie i Kołobrzegu dobrymi warunkami przekształcania badań na najwyższym poziomie w innowacyjne produkty. Wspieranie współpracy między placówkami badawczymi regionu w innowacyjnych dziedzinach oraz organizacja połączonych badań jest dlatego też strategicznym celem programu. Sieć BalticNet-PlasmaTec została wsparta w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A jako ukierunkowana na rozwój technologii i rynek kooperacja nauki, badań i gospodarki komercyjnej w zakresie technologii plazmy. W toku trzech dofinansowanych z INTERREG III A projektów rozbudowano współpracę między polskimi i niemieckimi partnerami. I tak na przykład stworzono ofertę edukacyjną dla uniwersytetu, jak i gimnazjów w Koszalinie celem wczesnego wprowadzenia techniki plazmy. Zorganizowano międzynarodowe seminarium studenckie dotyczące technologii plazmy Nano technologie w inżynierii materiałowej (8.-12.08.2007), a na Politechnice Szczecińskiej zmodernizowano laboratorium energoelektronizcnych przekształtników, aby stworzyć warunki dla intensywnej współpracy między Poli tech - ni ką Szczecińską a Instytutem Plazmy w Greifs - waldzie. Transgraniczna sieć technologii plazmowych jest na etapie zdobywania doświadczeń Zestawienie projektów Modernizacja Laboratorium 3.A2.2005.066 Materiałów Budowlanych System GIS Uecker-Randow 1.A2.2001.001 System GIS Uckermark 2.A2.2001.001 EURIS Barnim-Kołobrzeg 3.A2.2006.013 Forum Przedsiębiorców 1.A2.2003.001 OpenSource BalticNet-PlasmaTec 1.A2.2005.001, 3.A2.2005.042, 3.A2.2005.058 międzynarodowych. Pierwsze wyniki współpracy, to aktywny udział w 20 międzynarodowych targach i konferencjach, organizacja własnych imprez, duża liczba publikacji oraz zainicjowanie 8 międzynarodowych projektów. Dalsze cele działań projektowych to technologie informatyczne. W tym zakresie polscy i niemieccy partnerzy wspólnie starali się o stworzenie euroregionalnego systemu informatycznego (EURIS). Po tym jak powiaty Uckermark i Uecker-Randow do 2003 r. przy pomocy dofinansowania w ramach INTERREG III A mogły zbudować transgraniczny system informacji geograficznej w kolejnym etapie powiaty Barnim i Kołobrzeski stworzyły wspólnie prototyp systemu EURIS. System EURIS ma być w przyszłych latach rozbudowywany tak, aby mógł objąć wszystkie zakresy rozwoju regionalnego takie, jak środowisko, infrastruktura, sprawy społeczne, edukacja, kultura, turystyka, gospodarka i opieka zdrowotna. Wspólne wykorzystanie i modernizacja labo - ratorium materiałów budowlanych na Politechnice Szczecińskiej stwarza wraz ze współpracą z Wyższą Szkołą Zawodową w Neubrandenburgu jak najlepsze warunki dla rozwoju budownictwa. W sumie poprzez dofinansowane projekty wyraźnej poprawie uległy warunki na rzecz większego usieciowienie innowacyjnych placówek reprezentujących różne dziedziny. BalticNet - PlasmaTec INP Greifswald 14

Rozwój gospodarczy i kooperacja PRIORYTET A Wspólna silna prezentacja polskoniemieckie działania marketingowe Wzmocnienie świadomości na rzecz wspólnego polsko-niemieckiego Euroregionu POMERANIA i zwiększenie stopnia rozpoznawalności regionu na zewnątrz stanowił kolejny punkt ciężkości dofinansowania projektu w ramach INTERREG III A. I tak w ramach projektu Zalew Szczeciński polsko-niemiecką lokalizacją gospodarki opracowano materiały prezentacyjne, które zostały zaprezentowane szerokiej opinii publicznej, przedstawicielom świata polityki, gospodarki i spraw społecznych, np. w Przedstawicielst - wie Kraju Związkowego Meklemburgia-Pomorze Przednie w Berlinie, Domu Niemieckiego Banku Federalnego w Hamburgu oraz podczas giełd kooperacyjnych i sympozjów ekonomicznych w regionie. Również podczas euroregionalnych prezentacji gospodarczych lub imprez w ramach Roku Polsko-Niemieckiego, które odbywały się na przemian u partnerów polskich i niemieckich można było oprzeć się o ten wspólnie opracowany materiał Szczególnie efektywnie zaprezentowano mediom i publiczności współpracę polsko-niemiecką na międzynarodowej regacie żaglowców The tall ship races. Zestawienie projektów 2. Euroregionalne prezentacje 1.A3.2002.002 gospodarcze Prezentacja POMERANIA 1.A3.2003.005 Multimedialny Bank Danych 2.A3.2004.004 Barnim Cykl audycji telewizyjnych 2.A3.2005.002 POMERANIA Rok polsko-niemiecki w województwie zachodniopomorskim 3.A3.2005.076 Koncepcja lokalizacji dla portu 1.A3.2003.003 lotniczego Heringsdorf Zalew Szczeciński polskoniemiecką lokalizacją gospodarczą 1.A3.2002.001 Marka Zachodniopomorskie 3.A3.2005.021 Wirtschaftspräsentation 3.A3.2005.072 Zachodniopomorskie Prezentacje gospodarcze województwa 3.A3.2006.050 zachodniopomorskiego Aby móc promować potencjały regionu przy - granicznego ze szczecińskim regionem metropolitalnym jako obszarem silnego wzrostu w ramach projektu Zachodniopomorskie nowa marka w świadomości konsumentów, stworzono regionalną markę Zacho d - nio pomorskie morze przygody. W ścisłej współpracy z Euroregionem POMERANIA wzmocniono przede wszystkim kształtowanie się tożsamości regionalnej, która również w stosunkach zewnętrznych stanowi ważną cechę charakterystyczną regionu pogranicza. Na silniejsze wewnątrzregionalne postrzeganie działań transgranicznych ukierunkowany był projekt Cykl polsko-niemieckich audycji w Euroregionie POMERANIA. Pod tytułem Oczyma sąsiada telewizja TVAL wyemitowała w sumie 18 audycji na obszarze regionu Ucker - mark. W audycjach tych relacjonowano polskoniemieckie tematy takie, jak targi gospodarcze, festiwale młodzieżowe, projekty szkolne lub imprezy sportowe. Dalsze projekty takie, jak Multimedialny bank danych w powiecie Barnim w kooperacji z powiatem Kołobrzeskim lub uzgadniany transgranicznie projekt Koncepcja rozwoju lokalizacji dla portu lotniczego Heringsdorf poprawiały promocję dla różnych miejsc w obszarze wsparcia. Marka Zachodniopomorskie 15

PRIORYTET A Rozwój gospodarczy i kooperacja Impreza nad Zalewem Szczecińskim w Ueckermünde Turystyka: wspólna promocja wspólne korzyści Turystyka i gospodarka turystyczna mają zasadnicze znaczenie dla całego regionu. Z uwagi na połączenie atrakcyjnej przyrody, żywej historii i tradycji oraz atrakcyjnej oferty kulturalnej region może sprostać wymaganiom bardzo specyficznych grup docelowych tyle sformułowania z Programu Operacyjnego. Zgodnie z powyższym ważnym zadaniem w ramach wdrażania Programu było tworzenie i promowanie transgranicznej oferty turystycznej. wodnego i jezior Ucker- Zalewu Szczecińs - kiego-odry-polic. Reprezentanci miast Prenz - lau, Pasewalk, Torgelow, Eggesin, Ueckermünde i Police stworzyli wspólnie ulotkę marketingową i broszurę. Projekt szlak wodny jezior Ucker- Zalew Szczeciński-Odra-Police został wspólnie przedstawiony podczas spotkań w Berlinie, Warszawie i regionie. Marketing turystyczny Rugia-Stralsund Jednym z najważniejszych projektów turystycznych na obszarze współpracy jest rozbudowa i promocja trasy rowerowej Berlin-Uznam- Szczecin. W priorytecie A wspierano Marke - ting sieciowy dla Międzynarodowej Trasy Rowerowej Berlin-Uznam-Wolin-Szczecin. We współpracy z Towarzystwem Wspierania Turystyki Barnim i organizacjami turystycznymi Pomorza Przedniego, Uznamu i zachodniopomorskiego oraz z regionu Uckermark opraco - wano koncepcję marketingową, roczne plany marketingowe oraz broszurę całościową i broszury dla poszczególnych odcinków. Poza turystyką rowerową również turystyka wodniacka ma wyjątkowe znaczenie dla rozwoju turystycznego obszaru wsparcia. W Priory - tecie A wspierano więc marketing dla szlaku Szlak Dialogu Myślibórz 16

Rozwój gospodarczy i kooperacja PRIORYTET A Zestawienie projektów POMERANIA-Tour 3.A3.2006.004 Szlak dialogu Myślibórz 3.A3.2006.043 Broszury Uznam-Wolin 1.A3.2001.005 w mieście hanzeatyckim Greifswald 1.A3.2001.006 Broszura Stralsund i jego miasta 1.A3.2003.008 partnerskie Broszura o rozwoju turystycznym 1.A3.2004.003 Löcknitz i gminy partnerskiej Stare Czarnowo Marketing turystyczny Rugia- 1.A3.2001.007 Stralsund Rezerwat Dzikich Zwierząt 2.A3.2004.001 Schorfheide Geopark Eberswalde 2.A3.2008.001 Salzweg - Szlak Solny 3.A3.2005.099 24 miasta i gminy Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty, powiaty kołobrzeski, koszaliński, miasta Białogard, Szczecinek i Świdwin oraz Regionalna Organizacja Turystyczna Pomorza Przedniego i gmina Ferdinandshof stworzyły wspólną strategię na rzecz rozwoju polsko-niemieckiego produktu markowego Salzweg - Szlak Solny. Analogicznie do podobnych szlaków kulturowych tym samym wspierają one nie tylko rozwój turystyki, ale przyczyniają się do zachowania wspólnego dziedzictwa kulturowo-historycznego. W ramach transgranicznego projektu POMERA- NIA-TOUR miasta i gminy z obszaru wsparcia otrzymały możliwość wspólnego zaprezentowania swojej oferty turystycznej. W ramach projektu Międzynarodowy marketing turystyczny Rugia- Stralsund wykonano wielojęzyczne broszury marketingowe, które szeroko informowały o ofercie turystycznej na Rugii i w mieście Stralsund, np. tematycznie w odniesieniu do dworków i pałaców, architektury gotyckiej, sztuki i rzemiosła artystycznego bądź o turystyce rowerowej. W ten sposób można było wyraźnie zwiększyć stopień rozpoznawalności Rugii, przede wszystkim w Polsce. Wykonano również Koncepcję turystyczną dla miasta hanzeatyckiego Greifswald i uzgodniono ją z odpowiedzialnymi podmiotami w województwie zachodniopomorskim. W wyniku tych prac zaproponowano 23 konkretne działania, z których cały szereg udało się już zrealizować. Sąsiadujące ze sobą wyspy Uznam i Wolin prezentują się we wspólnie opracowanej broszurze Drogi zostały wytyczone drogi ku wspólnej przyszłości dwie wyspy prezentują się, transgraniczna koncepcja dla wysp Uznam i Wolin. Na obszarze bezpośredniego pogranicza gminy Löcknitz i Nowe Czarnowo wydały broszurę o rozwoju turystycznym Löcknitz i gminy partnerskiej Stare Czarnowo. Tym samym region wzdłuż granicy między zachodniopo - morskim a Meklemburgią-Pomorzem Przednim nawiązuje do tradycji jako centrum rekreacji dla Szczecina. Zainteresowanie tym materiałem informacyjnym jest wysokie przede wszystkim w Szczecinie. Możliwość dotarcia do oferty turystycznej bez granic, to było przede wszystkim przedmiotem wsparcia w ramach programu poprzez wielojęzyczne oznakowanie atrakcji turystycznych. I tak w całym Rezerwat Dzikich Zwierząt Schorfheide i miejscach często odwiedzanych przez gości w regionie ustawiono trójjęzyczne materiały informacyjne i materiały z zakresu edukacji ekologicznej w trzech językach polskim, niemieckim i angielskim. Dla Geoparku Eberswalde zrealizowano trójjęzyczny system sterowania potokami gości składający się z map i interaktywnego terminalu multimedialnego. W Myśliborzu w ramach projektu Szlak dialogu opracowano historyczny szlak zwiedzania miasta. Trójjęzyczne oznakowanie, przewodnik i plany miasta zwiększają wartość tego produktu dla gości z Niemiec i z Polski. Poza tym w ramach programu wspierano również kooperację miast partnerskich euroregionu w zakresie turystyki poprzez wspólne projekty takie, jak wykonanie broszury Stralsund i jego miasta partnerskie lub wspólne tworzenie turystycznej oferty informacyjnej dla gmin partnerskich Bobolice i Desmin. System sterowania potokami turystów dla Geoparku Eberswalde 17

B Priorytet B Poprawa infrastruktury technicznej i turystycznej Regionalny Program Operacyjny dla Polsko- Niemieckiego Pogranicza na obszarze krajów związkowych Meklemburgii-Pomorza Przedniego/Brandenburgii i Województwa Zachodniopomorskiego postrzega stworzenie wydajnej transgranicznej infrastruktury jako decydujący czynnik rozwoju i integracji pogranicza. Szczególne znaczenie przypisywane jest rozwojowi infrastruktury transportowej, infrastruktury na rzecz innowacji i gospodarki oraz infrastruktury turystycznej. Stworzenie nowych i usprawnienie istniejących połączeń komunikacyjnych jest podstawowym warunkiem wymiany osób, towarów i usług na obszarze wsparcia. Lepsza infrastruktura techniczna przede wszystkim w zakresie środków informatycznych i komunikowania się postrzegana jest jako pilnie konieczna celem stabilizacji i dowartościowania czynników lokalizacji przedsiębiorstw. Z uwagi na znakomity potencjał rozwoju turystycznego regionu pogranicza Program ukierunkowany był poza tym na stworzenie koniecznej ku temu infrastruktury. Trzy grupy działań w Priorytecie B* Grupy działań Opis Środki EFRE zgodnie Zaangażowane Liczba dofinanso- z planem środki z EFRE wanych projektów finansowym 2000-2007 B-1 Działania na rzecz dalszej poprawy infrastruktury okołobiznesowej i technicznej celem wykorzystania potencjałów innowacyjnych regionu 4.689.606 3.791.316 9...... B-2 Działania na rzecz poprawy ponadregionalnego i wewnętrznego uzbrojenia Regionu pod kątem infrastruktury transportowej (drogi kołowe, kolejowe, wodne, transport lotniczy) przy szczególnym uwzględnieniu dostępności miejscowości o znaczeniu centralnym, terenów przemysłowych i atrakcji turystycznych, zwiększenia przepustowości przejść granicznych i poprawy bezpieczeństwa w obszarze przygranicznym 30.616.797 30.460.951 62...... Działania na rzecz stworzenia uwarunkowań infrastrukturalnych 32.285.252 32.257.253 73 B-3 dla rozwoju transgranicznej oferty turystycznej oraz strategie marketingowe w szczególności w zakresie turystyki morskiej...... Łącznie 67.591.565 66.509.620 144 *Dane w EUR, stan na 31 grudnia 2007 r. 18

Rozbudowa drogi krajowej nr 26 z centrum Brüssow do granicy kraju związkowego Przedłużenie Uznamskiej Kolejki Kąpieliskowej do Świonujścia Poprzez w sumie 144 projekty w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A można było dofinansować trochę więcej projektów, niż pierwotnie zakładano. Główne elementy, to zgodnie z oczekiwaniami wsparcie infrastruktury transportowej i turystycznej. Poprzez finansowe wsparcie z Inicjatywy Wspólnotowej nastąpiła odczuwalna rozbudowa infrastruktury technicznej. W szczególności: Rozbudowywano drogi powiatowe, krajowe i wojewódzkie tak, aby poprawić mobilność mieszkańców wewnątrz obszarów wsparcia i stworzyć nowe połączenia; Wspierano przyjazne środowisku środki transportu, np. przedłużenie Uznamskiej Kolejki Kąpieliskowej do Świnoujścia lub budowa nowego promowego przejścia przez Odrę na wysokości Gozdowice-Güstebieser Loose; Stworzono warunki do tworzenia lepszej oferty transportu lotniczego w obszarze wsparcia poprzez działania na rzecz portów lotniczych, w Heringsdorfie i Goleniowie; Poprawie uległo wyposażenie w sprzęt informatyczny sektora opieki zdrowotnej oraz podmiotów korzystających z transgranicznych geograficznych systemów informacji przestrzennej; Poprzez budowę ścieżek rowerowych i szlaków wodniackich stworzono transgraniczną ofertę turystyczną; Nastąpił wzrost siły przyciągania regionu pogranicza poprzez stworzenie atrakcji turystycznych; Poprawie uległa również jakość serwisu i samej oferty turystycznej, przede wszystkim poprzez wykorzystanie wydajnych technologii informatycznych i komunikowania się; Stworzono miejsca wypoczynku i spotkania dla polskiej i niemieckiej młodzieży poprzez modernizację i rozbudowę miejsc spotkań młodzieżowych. Centrum Średniowiecza Torgelow Wybrane wskaźniki produktu w Priorytecie B Długość dofinansowanych nowych bądź wyremontowanych tras kolejowych (w metrach): 1.800 Długość odcinków dofinansowanych nowych bądź wyremontowanych dróg kołowych (m): 92.790 Długość odcinków dofinansowanych nowych bądź wyremontowanych ścieżek rowerowych i do wędrówek pieszych (m): 125.307 Liczba stworzonych miejsc noclegowych: 1.791 Przedsięwzięcia na rzecz poprawy infrastruktury morskiej: 6 Przedsięwzięcia z zakresu informacji turystycznej: 3 Przedsięwzięcia z zakresu rozbudowy przejść granicznych: 4 19

PRIORYTET B Poprawa infrastruktury technicznej i turystycznej Bezpieczniej i szybciej łączyć ze sobą ludzi Oddanie do użytku drogi krajowej nr 32 w Torgelow Rozbudowa drogi krajowej nr 26 z centrum Brüssow do granicy kraju związkowego Rozbudowa drogi krajowej nr 28 na przejeździe przez miasto Ueckermünde Integracja obu części społeczeństwa wewnątrz obszaru wsparcia implikuje również możliwość wzajemnego, szybkiego i bezpiecznego dotarcia do siebie. Z uwagi na istnienie granicy istnieje też duża potrzeba odrobienia zaległości przede wszystkim związanych z połączeniem obszarów wiejskich z siecią dróg o znaczeniu ponadregionalnym tak, aby umożliwić wszystkim ludziom nieskomplikowaną drogę do sąsiada. W ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A wspierano dlatego przede wszystkim lepsze połączenie obszarów wiejskich z ponadregionalną siecią dróg poprzez rozbudowę i budowę nowych dróg powiatowych i na poziomie regionalnym oraz odpowiedniej infrastruktury towarzyszącej. Duże części, ok. 11 km odcinka Brüssow Löcknitz zostały gruntownie odremontowane w ramach dwóch projektów dofinansowanych z INTERREG III A. Dofinansowanie z Euro - pejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wynosiło na ten cel około 2 mln EUR. Tym samym można było usprawnić połączenie z Prenzlau do Löcknitz i dalej drogą B104 w kierunku Szczecina. W Świnoujściu przebudowano ulicę Grun - waldzką, główną oś komunikacyjną łączącą centrum miasta Świnoujście i przejście graniczne Świnoujście-Garz. Poza remontem nawierzchni dostosowano również ciągi piesze i rowerowe do wymaganych współcześnie standardów bezpieczeństwa. Na wyspie Uznam poprzez rozbudowę drogi powiatowej OVP 39 z przedmieść Bansin do jego śródmieścia, połączono przedmieścia Bansin z centrum miejscowości i miastem Świnoujście. Ta rozbudowa drogi wspierała rozwój gospodarki i turystyki oraz poprawę dostępności polskiej części regionu granicznego. Kolejnym ważnym projektem drogowym była rozbudowa drogi powiatowej K7309 między miejscowościami Tantow i Casekow w północno-wschodniej Brandenburgii w bezpośrednim sąsiedztwie granicy z krajem związkowym Meklemburgia-Pomorze Przednie. Rozbudowa 13,5 km tego połączenia dała w efekcie lepsze połączenie, najbardziej na północny-wschód wysuniętej części regionu Uckermark z lokalnym przejściem granicznym Gryfino-Mescherin i dalej poprzez drogi B113 i A11 w kierunku do Szczecina. Jednocześnie stworzono tym samym drogę alternatywną w przypadku awarii i innych zdarzeń losowych. W gminie Dębno udało się wyremontować drogę wojewódzką W 126 i poprawić dojazd do przejścia granicznego Osinów Dolny Hohenwutzen z licznych miejscowości. Poprzez inne projekty budowy i rozbudowy dróg udało się stworzyć lepsze połączenia do tej pory jedynie trudno dostępnych obszarów wiejskich z siecią komunikacyjną o znaczeniu ponadregionalnym na kierunku wschód-zachód (np. drogi A20 lub A11). Tym samym obszar pogranicza stał się bardziej atrakcyjny dla turystów jednodniowych, mieszkańców, jak i przedsiębiorców z sąsiednich obszarów. Zestawienie projektów Rozbudowa drogi OVP 39 1.B2.2001.006, 1.B2.2001.007 Rozbudowa drogi L 285 i remont 1.B2.2002.001, dojazdu do miejscowości Brüssow 2.B2.2002.001 Rozbudowa drogi L 32 1.B2.2003.001 Droga L 28 przejazd przez 1.B2.2003.005 Ueckermünde Rozbudowa drogi K 7309 2.B2.2001.002 Przebudowa ul. Grunwaldzkiej do 3.B2.2005.127 przejścia granicznego Świnoujście Poprawa połączenia gminy Dębno 3.B2.2005.129 z przejściem granicznym Osinów Dolny Hohenwutzen 20

Poprawa infrastruktury technicznej i turystycznej PRIORYTET B Przekraczać granice wygodnie i z poszanowaniem środowiska Przedłużenie Uznamskiej Kolejki Kąpieliskowej do Świonujścia Podróżować wygodnie i do tego przyjaźnie dla środowiska do kraju sąsiada? Dzięki 2 projektom Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A mieszkańcy obszaru wsparcia mogą to teraz robić na Uznamie i na obszarze przełomu Odry. W roku 2008 udało się na Uznamie przedłużyć linię Uznamskiej Kolejki Uzdrowiskowej do Świnoujścia. Od tego czasu funkcjonuje atrakcyjne zarówno dla mieszkańców, jak i dla turystów połączenie kolejowe między polską i niemiecką częścią wyspy. W kontekście już dziś przeciążonej infrastruktury drogowej linia kolejowa odgrywa kluczową rolę w realizacji transgranicznej koncepcji transportowej wysp Uznam i Wolin. W najbliższych latach poza ruchem turystycznym wyraźnie wzrośnie również liczba osób przemieszczających się w obu kierunkach regularnie z przyczyn zawodowych. Ta linia kolejowa stanowi do tej pory wyjątkowy projekt w Europie. Po raz pierwszy przedsiębiorstwo kolejowe zbudowało i sfinansowało w innym państwie odcinek linii. Wyjątkowym jest, iż odcinek ten zbudowany jest i eksploatowany według obowiązujących w Niemczech przepisów. Projekt tego rodzaju byłby niemożliwy bez dużego zaangażowania euroregionu POME- RANIA. Zestawienie projektów Przejście graniczne Gozdowice 3.B2.2005.074, Prom Gozdowice Güstebieser 3.B3.2005.114, Loose 3.B2.2007.005 Przedłużenie Uznamskiej Kolejki B2.2006.001 Kąpieliskowej Na obszarze przełomu Odry udało się po ponad 60 latach przywrócić ruch promów pomiędzy polską miejscowością Gozdowice a niemiecką Güstebieser Loose. W toku kilku dofinansowanych z INTERREG III A projektów udało się po stronie polskiej i niemieckiej z różnych programów stworzyć warunki infrastrukturalne funkcjonowania przejścia granicznego oraz dojazdu do niego, parkingów, jak i nabyć sam prom. Tym samym dostępność drugiego brzegu Odry jest zdecydowanie lepsza, zarówno dla turystów, jak i dla lokalnych mieszkańców. Przejście graniczne i prom Gozdowice Güstebieser Loose 21

PRIORYTET B Poprawa infrastruktury technicznej i turystycznej Nowy terminal pasażerski w porcie lotniczym w Goleniowie Dostępność regionu międzynarodowy transport lotniczy Nowy terminal pasażerski w porcie lotniczym w Goleniowie Porty lotnicze w Heringsdorfie na wyspie Uznam i w Goleniowie koło Szczecinie oferują dobre połączenia z większymi portami lotniczymi w Polsce bądź w Niemczech oraz z kilkoma międzynarodowymi portami lotniczymi. Tym samym dla pasażerów i gości regionu pogranicza jest to ważne uzupełnienie oferty takich międzynarodowych lotnisk, jak przede wszystkim te w Berlinie. W ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III A zrealizowano w obu portach lotniczych inwestycje gwarantujące poprawę bezpieczeństwa pasażerów i większą wydajność lotnisk. W porcie lotniczym Szczecin-Goleniów zmodernizowano i rozbudowano terminal pasażerski. Tym samym liczbę potencjalnych odprawianych pasażerów rocznie udało się zwiększyć trzykrotnie do poziomu 500.000 600.000. Poza tym port lotniczy spełnia w tej chwili kryteria porozumienia z Schengen. Port lotniczy w Heringsdorfie został na głównym kierunku przylotów wyposażony w urządzenie lokacyjne. Tym samym spełnione zostały wymogi linii lotniczych i bezpieczeństwa lotniczego związane z w pełni automatycznym systemem instrumentów sterowania lądowaniem. W toku dalszego dynamicznego rozwoju regionu wysp Uznam-Wolin z centrum w Świnoujściu spełnione więc zostały warunki lepszej oferty komunikacyjnej dla mieszkańców regionu pogranicza. Zestawienie projektów Modernizacja Portu Lotniczego 3.B2.2004.002 Szczecin-Goleniów Spółka z o.o. Rozbudowa instrumentów 1.B2.2001.004 zabezpieczających lądowanie w porcie lotniczym Heringsdorf Nowe techniczne urządzenia bezpieczeństwa lotów w porcie lotniczym Heringsdorf 22