WPŁYW DODATKU MINERALNO-TŁUSZCZOWEGO NA MIKROFLORĘ JELITA ŚLEPEGO KRÓLIKA 1

Acta Sci. Pol., Medicina Veterinaria 3(2) 2004, 35-44 WPŁYW DODATKU MINERALNO-TŁUSZCZOWEGO NA MIKROFLORĘ JELITA ŚLEPEGO KRÓLIKA 1 Dorota Miśta, Wojciech Zawadzki, Adam Malicki, BoŜena Króliczewska, Angelika Kaczmarek-Oliwa, Stanisław Graczyk Akademia Rolnicza we Wrocławiu Streszczenie. Celem pracy było zbadanie liczebności wybranych populacji mikroflory w treści jelita ślepego królika, do której dodano mineralno-tłuszczowy preparat o nazwie handlowej Humobentofet (HBF). Do badań uŝyto 10 królików rasy kalifornijskiej białej w wieku 6 miesięcy, z których po zabiciu pobrano treść jelita ślepego. Próbki treści zmieszane z buforem stanowiły kontrolę badań, do pozostałych natomiast oprócz buforu dodano po 1 g HBF. Tak przygotowaną treść umieszczono w płuczkach, a następnie poddano fermentacji w wytrząsarce z łaźnią wodną, w warunkach beztlenowych. W 0, 6 i 24 godzinie fermentacji oznaczano w treści jelita ślepego ogólną liczbę bakterii, liczbę bakterii celulolitycznych, E. coli, Cl. perfringens oraz pleśni i droŝdŝy. Obserwowano spadek ogólnej liczby bakterii oraz pleśni i droŝdŝy pod wpływem dodania Humobentofetu do treści jelitowej. W szóstej godzinie fermentacji ogólna liczba bakterii w próbach z HBF wynosiła 6.739 log x g -1 treści, podczas gdy w próbach kontrolnych była większa 8.187 (P 0,05). W tej samej godzinie liczba pleśni i droŝdŝy wynosiła średnio 4.637 log x g -1 treści w próbach z HBF oraz 5.050 w kontrolnych. W przypadku bakterii celulolitycznych, biorących czynny udział w rozkładzie włókna w jelicie ślepym, a takŝe bakterii E. coli, obserwowano jedynie niewielkie, statystycznie nieistotne zmniejszenie liczebności ich populacji. Cl. perfringens nie stwierdzono w badanym materiale. Słowa kluczowe: królik, jelito ślepe, fermentacja in vitro, mikroorganizmy WSTĘP Całkowita objętość jelita ślepego, najobszerniejszego zbiornika trawiennego królika, odpowiada sześcio- dwunastokrotnej objętości Ŝołądka, a długość porównuje się z długością całego zwierzęcia. Jelito ślepe jest miejscem intensywnej aktywności fermentacyjnej, zwłaszcza rozkładu celulozy, a jego usunięcie uniemoŝliwia całkowicie wykorzystanie tego wielocukru (Tafani, 1981). Procesy fermentacji zachodzą przy udziale 1 Adres do korespondencji Corresponding author: Dorota Miśta, Katedra Fizjologii Zwierząt, Akademia Rolnicza we Wrocławiu, ul. C.K. Norwida 31, 50-375 Wrocław, e-mail: dormis@ozi.ar.wroc.pl

36 D. Miśta i in. róŝnorodnej flory bakteryjnej, która charakteryzuje się powolną implantacją (przewaŝnie brak flory do 3 dnia Ŝycia) oraz stosunkowo prostym składem. Są to głównie bakterie z rodzaju Bacteroides (Gouet i Fonty, 1973; Carabaño i Piquer, 1998), w ilości 10 9 10 10 bakterii x g -1 treści, a populację tę uzupełniają: Bifidobacterium sp., Clostridium sp., Streptococcus sp., Enterobacter sp., dając w sumie 10 10 10 12 bakterii x g -1 treści jelita (Bonnafous i Raynaud, 1970; Carabaño i Piquer, 1998; Forsythe i Parker, 1985a; Gouet i Fonty, 1979). W jelicie ślepym wykryto róŝnorodną aktywność bakteryjną: celulolityczną, pektynolityczną, ksylanolityczną (Boulahrouf i in., 1991), ureolityczną (Forsythe i Parker, 1985b), proteolityczną (Emaldi i in., 1979), amylolityczną (Padilha i in., 1995), oraz od 36 dnia Ŝycia królika aktywność metanogenną (Piatoni i in., 1996). Dzięki tym mikroorganizmom oraz zjawisku cekotrofii króliki uzyskują dodatkową energię, aminokwasy i witaminy. Zmiany w Ŝywieniu mogą modyfikować fermentowaną treść jelita ślepego, a co za tym idzie, aktywność i stabilność flory bakteryjnej. W związku z tym, Ŝe stosowanie najbardziej nawet urozmaiconego Ŝywienia nie pokrywa w pełni zapotrzebowania królika na wszystkie składniki mineralne i witaminy, zaleca się stosowanie dodatków paszowych. Nie mniej jednak waŝne jest uwzględnianie potrzeb energetycznych przy normowaniu dawek Ŝywieniowych (Niedźwiadek i wsp., 2001). UŜycie dodatków będących produktami syntezy chemicznej lub procesów biotechnologicznych jest często przedmiotem krytyki lekarzy, Ŝywieniowców i ekologów ze względu na przechodzenie szkodliwych substancji do tkanek i narządów zwierząt, spoŝywanych później przez człowieka. Dlatego podejmowane są badania nad wykorzystaniem w Ŝywieniu zwierząt naturalnych surowców oraz produktów pochodzenia organicznego i mineralnego, które ograniczyłyby stosowanie syntetycznych związków chemicznych, w tym antybiotyków, konserwantów, przeciwutleniaczy i innych (Dobrzański, Tronina, 1999). Ostatnio prowadzi się badania nad wykorzystaniem biologicznych właściwości związków huminowych, zawartych w torfie i węglach brunatnych. Jednym z takich preparatów jest Humobentofet (HBF), będący mieszaniną olejów roślinnych (ok. 20%) na nośniku humusowo-mineralnym (ok. 80%). Dotychczasowe badania nad preparatem wykazały jego właściwości konserwujące pasze, a takŝe korzystne efekty w Ŝywieniu tuczników, loch, bydła i owiec oraz drobiu. Bogaty skład Humobentofetu pozwala na uzupełnienie niedoborów energetycznych i mineralnych w mieszankach treściwych dla zwierząt, poprawia ponadto strawność składników pokarmowych, zwiększa przyrosty masy ciała, zmniejsza zuŝycie paszy na 1 kg przyrostu, korzystnie wpływa na zdrowotność, produkcję mleka, nieśność kur oraz jakość jaj (Dobrzański i in., 1998; Dobrzański i in., 2001; Dobrzański, Tronina, 1999; Korniewicz i in., 1999; Patkowska-Sokoła i in, 1998; Rudnicka i in., 1999; Rudnicka, Dobrzański, 2000; Mazanowski i wsp. 2000;). Interesujące wydaje się być zastosowanie tego preparatu równieŝ w Ŝywieniu królików. Analizując wpływ tego dodatku na parametry odchowu tego gatunku nie moŝna pominąć badania mikroflory jelita ślepego, której aktywność i skład odgrywa kluczową rolę w fizjologii trawienia i zdrowiu królika. Niniejsza praca ma na celu zbadanie wpływu Humobentofetu na liczebność wybranych populacji mikroflory jelita ślepego królika w procesie fermentacji in vitro. Acta Sci. Pol.

Wpływ dodatku mineralno-tłuszczowego... 37 MATERIAŁ I METODY Doświadczenie przeprowadzone zostało metodą in vitro, w której zastosowano specjalnie przystosowane do tego celu płuczki umieszczone w wytrząsarce z łaźnią wodną (Zawadzki i wsp. 1998, Zawadzki i wsp. 1999, Marounek i wsp. 2000). Do badań uŝyto 10 królików rasy kalifornijskiej białej w wieku 6 miesięcy, o wadze 3,5 do 4,5 kg, karmionych ad libitum mieszanką granulowaną C-J według norm Ŝywieniowych (Barabasz i wsp. 1994). Pasza zawierała ok. 10 MJ/ 1 kg paszy energii, 16% białka oraz 0,80 % Ca i 0,50% P. Króliki utrzymywane były przez okres 4 tygodni, po czym zostały poddane ubojowi. Bezpośrednio po zabiciu, pobrano z kaŝdego zwierzęcia dwie 10-gramowe próbki treści jelita ślepego i do kaŝdej z nich dodano po 90 ml tzw. solanki utworzonej z odpowiednio dobranych związków buforujących (Adrjii i wsp.1992). Połowa prób zawierała ponadto 1 g preparatu mineralno-tłuszczowego Humobentofetu, a pozostałe stanowiły kontrolę badań. Głównymi składnikami tego preparatu są związki huminowe (zmodyfikowany bentonit) oraz kwasy tłuszczowe: oleinowy, linolonowy, linolenowy, palmitynowy i inne, które powodują, Ŝe jego wartość energetyczna wynosi ok. 8 MJ (1912 kcal)/kg. W składzie mineralnym wyróŝnia się m.in. związki krzemu, glinu, Ŝelaza, wapnia, sodu i fosforu (Dobrzański, Tronina, 1999; Korniewicz i in., 1999). Tak przygotowane próby umieszczone zostały w szklanych płuczkach, wysycone azotem w celu uzyskania warunków beztlenowych, a następnie poddane fermentacji in vitro w wytrząsarce z łaźnią wodną, w temperaturze 39 o C. Próbki do analizy pobierano w zerowej godzinie fermentacji, a takŝe w trakcie jej przebiegu, tj. po 6 i 24 godzinach od jej rozpoczęcia. W badanym materiale oznaczono: ogólną liczbę bakterii metodą NPL trójprobówkową (Zawadzki i wsp.1988, Zawadzki i wsp.1996), liczbę bakterii celulolitycznych na podłoŝu płynnym z dodatkiem celobiozy (Dehority i wsp. 1989), liczbę Escherichia coli metodą posiewu zalewowego na podłoŝu Chromocult firmy Merck (kolonie ciemnoniebieskie lub fioletowe sprawdzano odczynnikiem Kovacs a do wykrywania indolu) oraz liczbę Clostridium perfringens na podłoŝu agarowym tryptozowo-siarczynowym z cykloseryną (SC) wg normy PN-EN 13401. Ponadto oznaczono pleśnie i droŝdŝe na podłoŝu agarowym z chloramfenikolem wg PN-ISO 7954. Liczbę mikroorganizmów wyraŝono w log 10 liczby jednostek tworzących kolonie (jtk) w przeliczeniu na gram treści jelitowej. W analizie statystycznej otrzymanych wyników zastosowano test t-studenta, za pomocą którego porównywano liczbę mikroorganizmów w treści jelita ślepego z dodatkiem Humobentofetu i bez dodatków w odpowiednich godzinach fermentacji, a takŝe dokonano zestawienia wyników pomiędzy badanymi przedziałami czasowymi fermentacji na poziomie istotności P 0,05. OMÓWIENIE WYNIKÓW I DYSKUSJA Średnie wartości otrzymanych wyników w poszczególnych przedziałach czasowych zestawiono na poniŝszych wykresach (rys.1, 2, 3 i 4). Liczba badanych mikroorganizmów oznaczona bezpośrednio po pobraniu treści jelitowej zasadniczo nie róŝniła się od innych danych literaturowych. Średnia wartość ogólnej liczby bakterii w treści jelita ślepego w zerowej godzinie fermentacji wynosiła Medicina Veterinaria 3(2) 2004

38 D. Miśta i in. 10,831 log x g -1 (rys.1) i była zbliŝona do wartości uzyskanych przez Yanabe (1999), które wahały się w granicach od 10,6 do 10,9 log x g -1 w kale królików utrzymywanych systemem tradycyjnym. 12 Liczba bakterii [log jtk x g-1] Bacterial count [log x g-1] 10 8 6 4 2 0 0h 6h 24h * treść jelita ślepego (kontrola) caecal content (control) treść jelita ślepego + HBF caecal content + HBF Czas pobrania próby Sampling time * róŝnice statystycznie istotne dla P 0,05 w porównaniu do kontroli * statistically significant differences for P 0,05 in comparison with control Rys. 1. Ogólna liczba bakterii w treści jelita ślepego królika Fig. 1. The total bacterial counts in the caecal content 9 Liczba bakterii [log jtk x g-1] Bacterial count [log x g-1] 8 7 6 5 4 3 2 1 0 0h 6h 24h treść jelita ślepego (kontrola) caecal content (control) treść jelita ślepego + HBF caecal content + HBF Czas pobrania próby Sampling time Rys. 2. Liczba bakterii celulolitycznych w treści jelita ślepego królika Fig. 2. The counts of cellulolytic bacteria in the caecal content Acta Sci. Pol.

Wpływ dodatku mineralno-tłuszczowego... 39 6 Liczba bakterii [log jtk x g-1] Bacterial count [log x g-1] 5 4 3 2 1 0 0h 6h 24h treść jelita ślepego (kontrola) caecal content (control) treść jelita ślepego + HBF caecal content + HBF Czas pobrania próby Sampling time Rys. 3. Liczba Escherichia coli w treści jelita ślepego królika Fig. 3. The counts of Escherichia coli in the caecal content 6 Liczba pleśni i droŝdŝy [log x g-1] The count of moulds and yeasts [log x g-1] 5 4 3 2 1 0 * 0h 6h 24h treść jelita ślepego (kontrola) caecal content (control) treść jelita ślepego + HBF caecal content + HBF Czas pobrania próby Sampling time * róŝnice statystycznie istotne dla P 0,05 w porównaniu do kontroli * statistically significant differences for P 0,05 in comparison with control Rys. 4. Liczba pleśni i droŝdŝy w treści jelita ślepego królika Fig. 4. The counts of moulds and yeasts in the caecal content Medicina Veterinaria 3(2) 2004

40 D. Miśta i in. Występowanie bakterii celulolitycznych w jelicie ślepym królika zostało stwierdzone juŝ w 1952 r. przez Halla. Implantacja tych bakterii rozpoczyna się juŝ ok. 3 tygodnia Ŝycia, kiedy królik zaczyna pobierać pokarm stały. Następnie, pomiędzy 7 a 9 tygodniem Ŝycia liczebność flory celulolitycznej wzrasta z 10 4 do 10 7 bakterii x g -1 treści jelitowej, podczas gdy flora amylolityczna i ogólna liczba beztlenowców ustalają się juŝ około 15 dnia Ŝycia (odpowiednio 10 10 i 10 11 bakterii/g treści) (Gidenne, 1996; Padilha i in., 1995). Uzyskana w niniejszych badaniach średnia wartość liczby bakterii celulolitycznych w jelicie ślepym królika (6,734 log x g -1 treści), (rys. 2) odpowiada wartościom otrzymanym przez wyŝej wymienionych autorów. Obecności flory celulolitycznej towarzyszy produkcja lotnych kwasów tłuszczowych (LKT): octowego, propionowego i masłowego oraz amoniaku (Padilha i in., 1995). Pomiar poziomu końcowych produktów fermentacji jest wskaźnikiem jakościowym aktywności bakteryjnej w jelicie ślepym (Bellier, 1994; Gidenne, 1997). Jelito ślepe królików wolnych od patogenów zasiedlane jest mniejszą liczbą bakterii celulolitycznych, co związane jest z mniejszą ilością produkowanych LKT (o ok. 50%) w porównaniu z królikami utrzymywanymi w chowie tradycyjnym (odpowiednio 10 4 i 10 5 bakterii celulolitycznych x g -1 świeŝej treści jelita ślepego u 2-tygodniowych królików)(gidenne, 1996; Padilha, 1995). Według Padilha i wsp. (1995) w jelicie ślepym królika do 15 dnia Ŝycia nie stwierdza się flory celulolitycznej, około 22 dnia Ŝycia jest ona juŝ wykrywalna, a w 49 dniu osiąga wartość powyŝej 2 log x g -1. Zdaniem tego autora liczba Escherichia coli, wynosząca u osesków 10 8 x g -1 treści jelita ślepego, spada liniowo po odsadzeniu od matki, osiągając w 49 dniu Ŝycia wartość 10 3 10 4 bakterii x g -1 treści tego jelita. W przeciwieństwie do celulolitycznej flora Colibacilli związana jest ze zwierzętami karmionymi mlekiem matki. Spadek liczebności tej populacji bakterii moŝe być spowodowany wzrostem poziomu lotnych kwasów tłuszczowych (LKT) i obniŝeniem się ph treści jelita, co z kolei zdeterminowane jest składem pokarmu (Prohaszka, 1980). Hamowanie namnaŝania E. coli spowodowane jest przede wszystkim pokarmem bogatym w skrobię i zawierającym włókno strawne, które rozkładane jest w większości w jelicie ślepym, powodując wzrost poziomu glukozy i LKT w tym odcinku jelit. Dodatek do paszy oligosacharydów równieŝ powoduje wzrost poziomu LKT oraz spadek stęŝenia amoniaku w jelicie ślepym królików odsadzonych od matki, co moŝe przyczynić się do zapobiegania kolibakteriozie (Mateos i de Blas, 1998; Peeters i wsp., 1995). W doświadczeniu Peeters a i wsp. (1995) średnia wartość liczby E. coli w treści jelita ślepego królika po upływie miesiąca od odsadzenia od matki wynosiła od 3,18 log x g -1 przy karmieniu pulpą buraczaną do 3,69 log x g -1 przy podawaniu lucerny jako podstawowego źródła włókna. W niniejszej pracy średnia liczba tych bakterii kształtowała się na nieco wyŝszym poziomie i w zerowej godzinie fermentacji wynosiła 4,618 log x g -1 treści jelita ślepego (rys. 3). ZbliŜone wyniki otrzymali takŝe Zomborszky-Kovacs i wsp. (2002), według których liczba pałeczek jelitowych wynosiła w 23 dniu Ŝycia 10 5 10 6 x g -1 treści jelita ślepego królika, a w 37 dniu spadła poniŝej 10 4. Wykazano współzaleŝność pomiędzy florą celulolityczną a florą Escherichia coli w jelicie ślepym królika, polegającą na tym, Ŝe nie dochodziło do implantacji bakterii celulolitycznych, kiedy liczba E. coli pozostawała na stałym poziomie wskutek przedłuŝonego okresu karmienia mlekiem matki (Gidenne, 1997; Padilha, 1995). Escherichia coli oraz Clostridium sp. są głównymi patogennymi bakteriami, których obecność wykazano w przewodzie pokarmowym Acta Sci. Pol.

Wpływ dodatku mineralno-tłuszczowego... 41 królików z objawami biegunki (Cheeke, 1987; Peeters i wsp., 1984). W naszym doświadczeniu Clostridium perfringens nie stwierdzono w badanym materiale. W skład mikroflory zasiedlającej jelito ślepe królika wchodzą takŝe droŝdŝe w liczbie ok. 10 6 x g -1 treści (Forsythe i Parker, 1985a). W prezentowanej pracy średnia liczba droŝdŝy i pleśni w świeŝej treści jelita ślepego wynosiła średnio 1,6 x 10 5 (5,15 log) x g -1 (rys. 4). Na podstawie wyników uzyskanych w naszym doświadczeniu stwierdzono wpływ Humobentofetu obniŝający liczebność badanych populacji mikroflory jelita ślepego królika w czasie fermentacji in vitro, lecz róŝnice statystycznie istotne (P 0,05) uzyskano jedynie porównując średnie z ogólnej liczby bakterii w 6 godzinie fermentacji oraz z liczby pleśni i droŝdŝy w tym samym przedziale czasowym (rys. 1 i 4). Brak istotnego wpływu preparatu na florę celulolityczną, uczestniczącą aktywnie w rozkładzie włókna w jelicie ślepym, wydaje się korzystny dla fermentacji jelitowej królika. Liczba bakterii celulolitycznych nie zawsze odzwierciedla ich aktywność metaboliczną (Gidenne, 1997). Uzyskany w naszym doświadczeniu niewielki, nieistotny statystycznie spadek liczebności tych bakterii pod wpływem Humobentofetu nie musi zatem wpływać na obniŝenie intensywności fermentacji zachodzącej w jelicie ślepym. W trakcie przebiegu fermentacji średnie wartości liczby badanych mikroorganizmów zasadniczo malały. Spadek liczebności badanych populacji bakterii naleŝałoby tłumaczyć wyczerpaniem się substratów i nagromadzeniem produktów w czasie fermentacji przeprowadzonej w układzie zamkniętym. Podobne wyniki uzyskali Bailey i wsp. (2003) w badaniach przeprowadzonych metodą in vitro, gdzie oznaczano m.in. liczbę gram-ujemnych beztlenowców w przebiegu fermentacji treści jelita ślepego konia. Obserwowano spadek liczebności tych populacji bakterii pomiędzy początkiem doświadczenia a 6 godziną fermentacji, natomiast nie obserwowano spadku ich liczby pomiędzy godziną 6 a 24. W niniejszym doświadczeniu w większości przypadków takŝe występował istotny spadek liczebności badanych mikroorganizmów pomiędzy 0 i 6 godziną fermentacji, lecz średnie wartości z ogólnej liczby bakterii w próbach bez dodatku Humobentofetu oraz średnie z liczby pleśni i droŝdŝy w badanych próbach róŝniły się istotnie takŝe pomiędzy 6 i 24 godziną fermentacji, przy czym w 24 godzinie liczba tych mikroorganizmów była najmniejsza. PODSUMOWANIE W przeprowadzonych badaniach nie wykazano istotnego wpływu badanego dodatku mineralno-tłuszczowego na florę celulolityczną, co wydaje się korzystne dla fermentacji w jelicie ślepym królika w świetle uzyskanych wyników. Istotne zmniejszenie ogólnej liczby bakterii w jelicie ślepym pod wpływem Humobentofetu dotyczyłoby w takim razie innych populacji bakterii, mniej aktywnych w procesach fermentacji, co naleŝałoby potwierdzić w kolejnych badaniach. Niewątpliwie korzystna dla organizmu gospodarza jest częściowa eliminacja pleśni i droŝdŝy z treści przewodu pokarmowego, dostających się tu często wraz ze źle przechowywaną paszą. Podobne działanie badanego preparatu wykazano wcześniej na składowane pasze, w których dodatek Humobentofetu obniŝał dziesięciokrotnie ilość grzybów w suchej paszy (Dobrzański i Tronina, 1999). Medicina Veterinaria 3(2) 2004

42 D. Miśta i in. PIŚMIENNICTWO Adjiri D., Bouilier-Oudot M., Lebas F., Candau M., 1992. In vitro simulation of rabbit caecal fermentation in a semi-continous flow fermentor. I. Effect of food substrate pretreatment. Reprod. Nutr. Dev. 32, 351-360. Bailey S.R., Baillon M.L., Rycroft A.N., Harris P.A., Elliott J., 2003. Identification of Equine Cecal Bacteria Producting Amines in an In Vitro Model of Carbohydrate Overload. Applied and Environmental Microbiology, Vol. 69, No. 4, Apr., 2087-2093. Barabasz B., Bielański P., Jarosz S., Niedźwiadek S., Sławoń J., 1994. Normy Ŝywienia mięso- Ŝernych i roślinoŝernych zwierząt futerkowych. Wartość pokarmowa pasz. PAN IFiśZ. Jabłonna. Bellier R., 1994. Contrôle nutritionnel de l activé fermentaire caecale chez le lapin. Praca dokt., Ecole Nationale Supérieure Agronomique, Institut National Polytechnique de Tolouse. Boulahrouf A., Fonty G., and Gonet P., 1991. Establishment, counts and identification of the fibrolytic bacteria in the digestive tract of rabbit. Influence of feed cellulose content. Current Microbiology 22, 1-25. Bonnafous R., Raynaud P., 1970. Variations in the density of microoganisms in the colon of the domestic rabbit. Experientia, 26, 52-3. Carabaño R., Piquer J., 1998. The Digestive System of the Rabbit. In: C. de Blas and J. Wiseman (Ed.) The Nutrition of the Rabbit. Commonwealth Agricultural Bureau, Wallingford, U.K., 1-16. Dehority B.A., Tirabasso P.A., Grifo J.R., 1989. Most-Probable-Number Procedures for Enumerating Ruminal Bacteria, Including the Simultaneous Estimation of Total and Cellulolytic Numbers in One Medium. Applied and Environmental Microbiology, Vol. 55, No. 11, Nov., 2789-2792. Dobrzański Z., Mazanowski A., Górecka H., 1998. Wpływ preparatu mineralno-tłuszczowego Humobentofet na skład chemiczny wątrób kaczych. Zesz. Nauk. AR Wroc., Zoot. XLIV, NR 350, 7 17. Dobrzański Z., Tronina S., 1999. Proekologiczne preparaty huminowe dla zwierząt gospodarskich. Zesz. Nauk. Ar Wroc., ser. Konferecje, 22, 65-71. Dobrzański Z., Ziemiński R., Górecka H., 2001. Wpływ stosowania Humobentofetu w Ŝywieniu bukatów na zawartość metali w wątrobie. Rocz. Nauk. Zoot., T. 28, z. 2, 101-111. Emaldi O., Crociani F., Matteuzi D., and Proto V., 1979. A note on the total viable counts and selective enumeration of anaerobic bacteria in the cecal content, soft, and hard feces of rabbit. Journal of Applied Bacteriology 46, 169-172. Forsythe S.J., Parker D.S., 1985a. Nitrogen metabolism by the microbial flora of the rabbit caecum. J. Appl. Bacteriol., 58, 363-369. Forsythe S.J., Parker D.S., 1985b. Urea turnover and transfer to the digestive tract in the rabbit. Br. J. Nutr., 53, 183-190. Gidenne T., 1997. Caeco-colic digestion in the growing rabbit: impact of nutritional factors and related disturbances. Liv. Prod. Sci., 51, 73-88. Giddene T., 1996. Nutritional and ontogenic factors affecting rabbit caeco-colic digestive physiology. In: Lebas F.: (ed) Procedings of the 6th world Rabbit Congress, Toulouse, vol. 1, 13-28. Gouet P., Fonty G., 1979. Changes in the digestive microflora of holoxenic rabbits from birth until adulthood. Ann. Biol. Anim. Biochim. Biophys., 19, 553-556. Gouet P., Fonty G., 1973. Evolution de la microflore digestive du lapin holoxénique de la naissance au sevrage. Ann. Biol. Anim. Biochim. Biophys., 13, 733-735. Hall E.R., 1952. Investigations on the microbiology of cellulose utilization domestic rabbits. Journal of General Microbiology, 7, 350-357. Acta Sci. Pol.

Wpływ dodatku mineralno-tłuszczowego... 43 Jehl N., Gidenne T., 1996. Replacement of digestible fibre by starch in the diet of the growing rabbit. II. Consequences for microbial activity in the caecum and on incidence of digestive disorders. Anim. Feed Sci. Technol., 61, 193-204. Korniewicz A., Paleczek B., Czarnik-Matusewicz H., Sieradzka A., 1999. Preparat mineralno- -tłuszczowy Humobentofet w tuczu jagniąt. Rocz. Nauk. Zoot. T. 26, z. 3, 199-214. Maertens L., De Groote G., 1992. Effect of a dietary supplementation of live yeast on the zootechnical performance of does and weanling rabbits. Journal of applied Rabbit Research 15, 1079-1086. Marounek M., Brezina P. and Baran M., 2000. Fermentation of carbohydrates and yield of microbial protein in mixed cultures of rabbit caecal microorganisms. Arch. Anim. Nutr. 53, 241-252. Mateos G.G., de Blas C., 1998. Minerals, Vitamins and Additives. In: C. de Blas and J. Wiseman (Ed.) The Nutrition of the Rabbit. Commonwealth Agricultural Bureau, Wallingford, U.K., 145-175. Mazanowski A., Kontecka H., Dobrzański Z., 2000. Wpływ preparatu mineralno- tłuszczowego Humobentofet na wyniki hematologiczne krwi u 9-tygodniowych kaczek. Rocz. Nauk. Zoot. Ann. Anim. Sci., T. 27, z. 1, 265-277. Niedźwiadek S., Bielański P., Zając J., 2001. śywienie królików. (W:) śywienie zwierząt i paszoznawstwo. T. 2. Podstawy szczegółowego Ŝywienia zwierząt. Praca zbior. pod redakcją Jamroz D. i Potkańskiego A. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Padilha M.T.S., 1995, Etude des relations entre la microflore et l activé fermentaire caecale chez le lapereau, pendant la periode péri-sevrage. Praca dokt., Université F. Rabelais, Tours., 160. Padilha M.T.S., Licois D., Gidenne T., Carre B., Fonty G., 1995. Relationships between microflora and caecal fermentation in rabbits before and after weaning. Reprod. Nutr. Dev., 35, 375-386. Parker D.S., 1976. The measurement of production rates of volatile fatty acids in the caecum of the conscious rabbit. Br. J. Nutr., 36, 61-70. Patkowska-Sokoła B., Dobrzański Z., Południak A., 1998. Wpływ dodatku mineralno- -tłuszczowego na wyniki tuczu jagniąt. Biul. Nauk. Przem. Pasz., rok XXXVII, nr 3/4, 31-42. Peeters J.E., Maertens L., Orsenigo R., Colin M., 1995. Influence of dietary beet pulp on caecal VFA, experimental colibacillosis and iota-enterotoxaemia in rabbits. Anim. Feed Sci. Technol. 51, 123-139. Peeters J.E., Pohl P., Charlier G., Geeroms R., Glorieux B., 1984. Infectious agents associated with diarrhea in commertial rabbits: A field study. Proc. World Rabbit Congr., 3 rd, Vol. 2, 265-272. Piatoni F., Demeyer D., Martens L., 1996. In vitro study of the age-dependent caecal fermentation pattern and methanogenesis in young rabbits. Reprod. Nutr. Dev. 36, 253-261. Prohaszka L., 1980. Antibacterial effect of volatile fatty acids in enteric E. coli infections of rabbits. Zentrabl. Veterinaermed. Reihe B, 27: 631-639. Rudnicka A., Dobrzański Z., Wiśniewski J., 1999. Wpływ preparatów humusowo-mineralnego i mineralno-tłuszczowego na jakość jaj u kur Lohmann Brown w II okresie produkcyjnym. ábrtovy dietetické dny, Brno, 2.09.1999, 231-236. Rudnicka A., Dobrzański Z., 2000. The effect of humic and fatty dietary preparations on productivity and egg quality of molted Lohmann Brown hens. Proc. X TH Intern. Con. on Animal Hygiene, Maastricht, The Netherlands, 2-6 July 2000, vol.1, 247-251. Taffani J.P., 1981. Etude de l utilisation digestive des fibres alimentaires ches le lapin par la technique du caecum artificiel. These pour le doctorat veterinaire, Ecole Nationale Veterinaire d Alfort. Medicina Veterinaria 3(2) 2004

44 D. Miśta i in. Yanabe M., Shibuya M., Gonda T., Asai H., Tanaka T., Narita T., Sudo K., Itoh K.:, 1999. Estabilishment of Specific Pathogen-Free Rabbit Colonies with Limited-Flora, and Monitoring of Their Cecal Flora. Exp. Anim. 48(2), 101-106. Zawadzki W., Borodulin-Nadzieja L., Mazur J., 1996. Goat rumen digestion period influence on the general number of bacteria and on the number of proteolytic bacteria. Arch. Vet. Pol. 36, 141-147. Zawadzki W., Graczyk S., Popiel J., Połozowski A., 1998. Skład jakościowy gazów powstających podczas fermentacji in vitro treści jelita ślepego indyków i kur. Badania wstępne. Zesz. Nauk. AR Wroc. Wet., 58, 81-87. Zawadzki W., Połozowski A., Borodulin-Nadzieja L., 1999. Fermentacja w treści okręŝnicy królików w warunkach in vitro. Zesz. Nauk. AR Wroc. Wet., 59, 75-83. Zawadzki W., Zawadzki Z., 1988. Zmienność liczby ogólnej i liczby bakterii proteolitycznych w Ŝwaczu owiec w zaleŝności od okresu trawienia. Zesz. Nauk. AR Wroc., Wet. 46, 77-81. THE EFFECT OF HUMIC AND FATTY DIETARY SUPPLEMENT ON RABBIT CAECAL MICROORGANISMS Abstract. The current study was designed to evaluate the counts of selected caecal microbial populations after addition of humic and fatty dietary supplement Humobentofet (HBF). Ten California White rabbits aged 6 months each were slaughtered. Their caecal contents diluted with buffer were the control samples of the study, and to the second part of the samples was added HBF(1g per sample). The samples were incubated in anaerobic conditions in the shaking water. The total bacterial counts, the counts of cellulolytic bacteria, Escherichia coli, Clostridium perfringens, moulds and yeasts in the caecal content were established at the beginning, 6 th and 24 th hours of fermentation. The decrease of the total bacterial counts, moulds and yeasts was observed in the samples with HBF (6,739 log x g -1 and 4,637 log x g -1 caecal content, respectively) in comparison with control (8,187 log x g -1 and 5,050 log x g -1 ) at 6 th hours (P 0,05). Only small, non insignificant statistically decrease of the number of the cellulolytic bacteria, which are the predominant bacteria in caecal fibre digestion, and E. coli, was observed in comparison with control. The presence of Cl. perfringens was not observed during the experiment. Key words: rabbit, caecum, fermentation in vitro, microorganisms Zaakceptowano do druku Accepted for print Acta Sci. Pol.