Vorwort. 20 lat Polsko-Niemieckiego Traktatu o Dobrym Sąsiedztwie

Vorwort 20 lat Polsko-Niemieckiego Traktatu o Dobrym Sąsiedztwie

EDYTORIAL Editorial Słowo powitalne refleksje niemieckiego emigranta od lewej Bogdan Kazimirek, Barbara Staib, Jörg-Olaf Troppa, Ines Winter i Marta Szafrańska (z przodu) SenWTF Widok siedziby SenWTF SenWTF Drogie Czytelniczki, drodzy Czytelnicy, rok 2011 przebiegać będzie pod znakiem Polski: obchodzimy w nim 20-lecie podpisania Polsko-Niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie i Umowy o partnerstwie między Warszawą a Berlinem. Partnerstwo Odry obchodzi 5 rocznicę swego powstania. Polska jest krajem partnerskim na targach Zielony Tydzień i targach turystycznych ITB w Berlinie. W związku z polskim przewodnictwem w Radzie UE w Martin-Gropius-Bau w Berlinie zaprezentowana będzie wystawa Polska Niemcy. 1000 lat. W uzupełnieniu do biuletynu Partnerstwa Odry niniejsze dossier ma na celu uczczenie tych licznych jubileuszy i refleksję nad kamieniami milowymi sąsiedztwa, zwłaszcza na pograniczu. Nasze spojrzenia kierujemy jednocześnie ku przyszłości i zastanawiamy się, w jaki sposób i w jakich dziedzinach można tę współpracę jeszcze zintensyfikować. Kiedy w 1993 roku po raz pierwszy jechałem do Polski, obawiałem się przede wszystkim o swój portfel. Trwająca 9 godzin podróż pociągiem do Krakowa, gdzie chciałem uczestniczyć w kursie językowym, była jak z horroru. Kiedy musiałem pójść na chwilę do toalety, po powrocie dyskretnie przeliczyłem swoje bagaże. Po 18 latach wszystko wciąż jest na miejscu, ani razu nie zostałem w Polsce okradziony. Liczba kradzieży samochodów spadła jednocześnie o prawie 80%. Prawdopodobieństwo, że samochód zostanie w Polsce skradziony, wynosi obecnie około 0,15% i jest tym samym mniejsze niż prawdopodobieństwo ukąszenia przez jadowitą żmiję (0,17%). Uprzedzenia istnieją również po polskiej stronie. W 1994 roku rozpocząłem pracę nauczyciela języka niemieckiego w jednym z warszawskich liceów. Pierwszy dzień był czystą przyjemnością. Kiedy wszedłem do klasy, moi uczniowie stali na baczność cicho jak mysz pod miotłą. Dopiero później, kiedy już dawno zerwali się ze smyczy, wyjawili mi tego przyczynę. Założyli się bowiem, czy wmaszeruję w czarnym, czy białym mundurze. 17 lat później jestem aktorem w polskiej telenoweli, a Polska przygotowuje się do mistrzostw Europy w piłce nożnej w 2012 roku. Moi drodzy, jak ten czas leci... Aha, w maju 2011 roku zniesione zostaną siedmioletnie ograniczenia zatrudniania pracowników swój zawód można będzie wykonywać swobodnie po jednej, i po drugiej stronie Odry. Należy liczyć się z dużą liczbą bezrobotnych niemieckich aktorów, którzy będą szukać szczęścia w polskiej telenoweli. Trzymam za nich mocno kciuki. Serdecznie pozdrawiam, Steffen Möller www.steffen.pl Steffen Möller wychował się w Wuppertalu, od 1994 roku mieszka w Warszawie. Pracował najpierw jako nauczyciel języka niemieckiego, później jako aktor w telenoweli M jak miłość. W 2008 roku ukazał się jego bestseller Viva Polonia ( Polska da się lubić ). Terminy występów jego kabaretu znaleźć można pod adresem www.steffen.pl Życzymy Państwu ciekawej lektury Steffen Möller Barbara Staib i Marta Szafrańska Referat Polityki Europejskiej, Współpracy Międzynarodowej, Stosunków Gospodarczych z Zagranicą Administracja Senatu ds. Gospodarki, Technologii i Kobiet 2 3

dobre sąsiedztwo na co dzień dobre sąsiedztwo na co dzień dobre sąsiedztwo na co dzień Wskutek transformacji politycznej polsko-niemieckie pogranicze doświadczyło w ostatnich dwóch dziesięcioleciach szybkich zmian społecznych i gospodarczych. Polacy i Niemcy nauczyli się traktować siebie nawzajem jako sąsiadów i partnerów. Stworzenie wspólnej regionalnej tożsamości jest dłuższym procesem, istnieje już jednak wiele pozytywnych znaków wskazujących na to, że pogranicze zajmuje w świadomości jego mieszkańców coraz silniejszą pozycję jako zwarty obszar w znaczeniu geograficznym i kulturowym. Niniejszy rozdział ukazuje to na szeregu różnorakich przykładów. Katamaranem do Gdańska Latem 2010 roku telewidzowie w Polsce i Niemczech mogli obserwować niezwykłą podróż kawałka muru, który pokonał 700 kilometrów od Berlina do Gdańska drogą wodną. Po przybyciu oryginalny fragment Muru Berlińskiego został wystawiony z okazji 30 rocznicy powstania NSZZ Solidarność. Berliński fotograf Hans Martin Fleischer chciał przy pomocy tego jedynego w swoim rodzaju performance zwrócić uwagę na rolę i znaczenie Solidarności i jej przywódcy Lecha Wałęsy w upadku komunizmu. Bez tego odważnego protestu polskich stoczniowców mur w Berlinie nie upadłby chyba w 1989 roku podkreśla Fleischer. Fragment muru w Gdańsku Hans Martin Fleischer Mobilność i sąsiedztwo Löcknitz Hans Martin Fleischer Lech Wałęsa Hans Martin Fleischer Zmiany na pograniczu od czasu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej są szczególnie zauważalne w Löcknitz, w powiecie Uecker-Randow w Meklemburgii-Pomorzu Przednim. Wcześniej powiat ten można było opisać tylko mało pochlebnymi słowami. Po zjednoczeniu Niemiec stopa bezrobocia wzrosła tam do ponad 20 procent. W Löcknitz jednak wydarzył się mały cud. Przystąpienie Polski do UE w 2004 roku i do strefy Schengen w 2007 roku umożliwiły pierwszym pionierom z zachodniej Polski osiedlenie się w tym mieście. Obecnie żyje tam już 200 polskich rodzin, a liczba samochodów z polskimi rejestracjami wciąż wzrasta. Nowi mieszkańcy posyłają swoje dzieci do niemieckich przedszkoli i szkół, jak Liceum Polsko-Niemieckie Deutsch-Polnisches Gymnasium. Do Szkoły Europejskiej w Löcknitz uczęszcza 280 niemieckich i 150 polskich uczniów, którzy mogą zdawać zarówno niemiecką, jak i polską maturę. Zanim do Löcknitz trafili pierwsi polscy obywatele, stało tu mnóstwo pustych bloków z wielkiej płyty, a stare domy były wyburzane. Polacy, którzy tu przybyli, remontują to, co jest stare, tworzą miejsca pracy i zatrudniają Niemców. Jednak nie wszyscy mieszkańcy Löcknitz przyjęli nowych sąsiadów bez zastrzeżeń i tak w ubiegłych latach pojawiały się w prasie nagłówki donoszące o antypolskich incydentach, a nawet uszkodzeniu mienia. Pozytywnych rzeczy do opowiadania jest jednak o wiele więcej. W sąsiednim Pasewalk istnieją kolejne dobre przykłady współpracy. Przedsiębiorczynie z Pasewalk wpadły na pomysł, by do swych działań włączyć polskie koleżanki. Razem zorganizowały 23 października 2010 roku pierwsze wspólne targi kobiet przedsiębiorców w Pasewalk, którym przyświecało motto Bez granic / Ohne Grenzen. Wzięły w nich udział 22 firmy z powiatu Uecker-Randow i 18 ze Szczecina. Sukces zmotywował grupę do zorganizowania targów jako corocznej imprezy. Edukacja i nauka języka To, że droga do lepszego zrozumienia sąsiada nie jest prosta, wiedzą tak samo dobrze Polacy, jak i Niemcy. Dlatego regiony Partnerstwa Odry podążają od kilku lat podobną drogą to edukacja i nauka języka mają nas do siebie przybliżyć! Prawdę tę odkryły dla siebie najpierw rządy Brandenburgii i Saksonii. Wiele szkół z obydwu krajów związkowych oferuje odtąd zajęcia z języka polskiego. Nauka polskiego jest przy tym nie tylko pozytywnym przejawem poczucia przynależności do jednej wspólnoty, lecz także dobrze skalkulowanym krokiem w celu zajęcia w przyszłości dobrych pozycji na rynku pracy. Życie na granicy i mieszkanie w Görlitz nie powinny oznaczać życia na końcu świata. Tutaj powinno być okno na świat mówi Kinga Hartmann-Wóycicka, która od 8 lat angażuje się w polsko-niemiecką edukację w Saksonii i promuje, jak sama ją określa, saksońską drogę. Saksońska droga oznacza w tym przypadku kształcenie dwujęzycznych nowoczesnych Europejczyków na saksońsko-dolnośląskim pograniczu. W Liceum Augustum-Anne w Görlitz uczniowie z obu sąsiadujących regionów uczą się dwujęzycznie od 7 klasy. W całym kraju związkowym języka polskiego uczy się obecnie ponad 1300 uczniów i tendencja ta wzrasta. Saksońscy nauczyciele mają możliwość udziału w kursie na Uniwersytecie Wrocławskim kończącym się egzaminem przed polską komisją państwową. We Wrocławiu opracowano również podręcznik Polnisch ABC przeznaczony dla niemieckich uczniów. Powstał ponadto, co jest ewenementem w polsko-niemieckiej historii, wspólny polsko-niemiecki podręcznik Zrozumieć historię kształtować przyszłość opisujący lata 1933-1949. Kolejny tom, który ma przedstawić wydarzenia do czasu transformacji ustrojowej, opracowywany jest właśnie przez saksońskich i dolnośląskich historyków. Brandenburski program Spotkanie heißt Begegnung został zainicjowany w roku 1994 i wprowadzony we wszystkich rocznikach szkół podstawowych. Brandenburskie szkoły podstawowe noszące tytuł Szkoły Europejskiej organizują ponadto koła zainteresowań Spotkanie i utrzymują kontakty z grupami partnerskimi w sąsiadującym kraju. W program włączonych jest około 1700 uczniów z 48 szkół. W ramach wspieranego przez Fundację F.C. Flicka projektu Kopernikus uczniowie z Brandenburgii mają od 2004 roku możliwość uczęszczania przez trzy do sześciu miesięcy do polskiej szkoły i mieszkania w polskiej rodzinie. Ich polscy koledzy mają następnie taką samą możliwość uczęszczania do szkoły niemieckiej. W październiku 2010 roku Brandenburgia i Województwo Zachodniopomorskie podpisały wspólną deklarację o wymianie nauczycieli. Przewiduje ona, że oba regiony będą się wzajemnie długofalowo wspierać w prowadzeniu zajęć z języka partnera przy pomocy nauczycieli rodzimych użytkowników języka. Brandenburgia dąży do podpisania podobnego porozumienia z sąsiadującym z nią Województwem Lubuskim. W Meklemburgii-Pomorzu Przednim w roku 2005 rozpoczęło swoją działalność przedszkole Ahlbeck-Świnoujście, pierwsze dwujęzyczne przedszkole polsko-niemieckie na pograniczu. Rozpoczynano od małej grupy, jednak zainteresowanie rodziców rosło z roku na rok i szybko konieczna była rozbudowa przedszkola. W nim dzieci z Ahlbeck, Heringsdorfu i Bansin oraz związku gmin Usedom Süd i polskiego Świnoujścia przygotowują się do przyszłości we wspólnej Europie. Dwujęzyczne wychowanie oznacza tu naukę języka poprzez imersję zanurzenie w drugi język poprzez codzienny kontakt w przedszkolu. Kolejnym instrumentem transgranicznej polityki edukacyjnej jest kształcenie zawodowe w Niemczech oferowane polskiej młodzieży. Ponad 50 niemieckich izb rzemieślniczych planuje we współpracy z prywatnymi przedsiębiorstwami i lokalnymi władzami kształcenie zawodowe około 10000 uczniów z Europy Środkowej i Wschodniej. Na polskich uczniów zawodu czekają Brandenburgia, Saksonia, Turyngia i Meklemburgia-Pomorze Przednie. Zainteresowanie ze strony przedsiębiorstw jest bardzo duże. Nowa polityka edukacyjna oferuje nie tylko wypłatę stypendiów dla młodych Polaków i dobre kształcenie zawodowe, lecz przede wszystkim lepszą pozycję na transgranicznym rynku pracy. Współpraca edukacyjna w obszarze Partnerstwa Odry odbywa się także na szczeblu szkół wyższych. Województwo Zachodniopomorskie koordynuje od listopada 2008 roku współpracę transgraniczną w dziedzinie nauki i badań w ramach Partnerstwa Odry. W zakresie uniwersytetów technicznych wspólne działania koordynowane są po stronie niemieckiej przez Uniwersytet Techniczny w Berlinie. Budowę wspólnej polityki innowacyjnej ma w przyszłości kontynuować polsko-niemiecka interdyscyplinarna grupa robocza. Na Uniwersytecie Europejskim Viadrina we Frankfurcie nad Odrą powstaje centrum kompetencyjne interdyscyplinarnych studiów polskich. Prof. Władysław Bartoszewski Hans Martin Fleischer Polsko-Niemiecki Festiwal Młodzieży Euroregion POMERANIA Warta Hans Martin Fleischer Spotkanie młodzieży Euroregion Neisse-Nisa-Nysa Spotkanie młodzieży Euroregion Neisse-Nisa-Nysa 4 5

dobre sąsiedztwo na co dzień dobre sąsiedztwo na co dzień przezwyciężanie przeszłości Regiony na wschód i na zachód od Odry mają za sobą skomplikowaną przeszłość. W celu zbliżenia i lepszego zrozumienia wzajemnych doświadczeń sąsiedzi opracowują wspólne projekty. We Frankfurcie nad Odrą i w Słubicach powstaje wyjątkowe Archiwum Ludzkich Losów. Polsko-niemieckie stowarzyszenie My Life jest wspólnym projektem polskiej Fundacji Collegium Polonicum w Słubicach i niemieckiego stowarzyszenia My Life Erzählte Zeitgeschichte we Frankfurcie nad Odrą. Dwunastu jego członków zbiera historie ludzkich losów w celu zachowania ich dla następnych pokoleń. W archiwum znajduje się już około tysiąca biografii. W międzyczasie zadziałał już efekt śnieżnej kuli. Coraz większa liczba ludzi deklaruje swą gotowość do opowiedzenia swojego życia członkom My Life, przede wszystkim w celu zachowania swojej biografii dla kolejnych pokoleń własnej rodziny. Podobne działania mają miejsce również w Guben, jednak tutaj są one efektem inicjatywy pojedynczej osoby. 78-letnia Irmgard Schneider cieszy się szacunkiem po obydwu stronach Odry ze względu na pracę na rzecz społeczności. W 1997 roku napisała listy do kolei niemieckich oraz kanclerza Niemiec i spowodowała, że pociąg towarowy przywiózł pomoc dla ofiar powodzi. Od 1994 roku pracuje w stowarzyszeniu Pro Guben, w którym działa na rzecz energii odnawialnych w regionie. Pomaga też polskim rolnikom, od których odbiera owoce i odsprzedaje je do zakładów przetwórczych w Forst. Wyjątkowe losy Irmgard Schneider zaprezentowane zostały między innymi w projekcie Domu Kultury w Gubinie Wyrwane korzenie. Projekt realizowany jest od ponad dwóch lat i zbiera historie losów niemieckich uchodźców. Euroregiony motor wielu projektów transgranicznych Od początku lat dziewięćdziesiątych, a więc na długo przed wstąpieniem Polski do UE, utworzone zostały wzdłuż polsko-niemieckiej granicy cztery Euroregiony. Realizują one ambitne projekty w ścisłej współpracy z administracją, organizacjami, stowarzyszeniami i osobami prywatnymi. Oprócz projektów infrastrukturalnych, które podnoszą poziom gospodarczy regionów, realizowane są tu także projekty miękkie, ułatwiające lepsze poznanie i zrozumienie sąsiada. Ważnym celem Euroregionów jest równomierny i wyważony rozwój regionu oraz zbliżenie mieszkańców i instytucji. Służą temu wspólne wystawy, targi, prezentacje osiągnięć, transgraniczne warsztaty i seminaria, wymiana informacji z gospodarki i jej otoczenia oraz działania na rzecz wspólnego badania rynku i strategii marketingowych. Ważnym polem działania jest przy tym wspieranie wspólnego planowania przestrzennego oraz projektów infrastrukturalnych, a także rozwój turystyki. Prom Bez Granic w Gozdowicach www.gozdowice.pl Odra Polska Organizacja Turystyczna, POT Infrastruktura na Odrze Euroregion Neisse-Nisa-Nysa Euroregion Neisse-Nisa-Nysa My Life www.mylife-online.eu Turystyka Cornelia Pieper i Władysław Bartoszewski Auswärtiges Amt Irmgard Schneider www.gazetalubuska.pl, M. Kapala W dziedzinie turystyki integracja regionu odrzańskiego stała się już faktem. Istnieją liczne przewodniki po regionie, a turystyka transgraniczna wzdłuż Odry promowana jest poprzez szereg działań marketingowych. Miasta partnerskie Zielona Góra i Cottbus otworzyły po trzech latach przygotowań i wyboistej drodze do celu dwie filie polskoniemieckiego centrum turystyki w ratuszach obu miast. Centrum udziela informacji o celach wycieczek w Brandenburgii i Województwie Lubuskim oraz oferuje usługi turystyczne. Podobny zamiar mają także samorządy Frankfurtu i Słubic. W nowym polsko-niemieckim Centrum Kompetencji i Współpracy na frankfurckim Holzmarkt pracują obecnie trzy osoby z Niemiec i dwie z Polski, które udzielają informacji interesantom. Projekt uzyskał 1,26 mln euro dofinansowania ze środków UE i ma trwać 4 lata. Słyszeli już Państwo o Słubfurcie? Ta inicjatywa artystyczna powstała w roku 1999. Rok później to nowe miasto, którego de facto nie ma, zostało wpisane do Rejestru Europejskich Nazw Miast. Michael Kurzwelly Sekretarz Parlamentu Słubfurtu wyjaśnił, że jest to pierwsze miasto, które po połowie leży w Polsce i Niemczech. W mieście tym rozmawia się oczywiście po słubfurcku czyli po polsku i po niemiecku. Główna idea przyświecająca projektowi to restrukturyzacja Frankfurtu i Słubic w kierunku miasta zintegrowanego. Barwne życie kulturalne Słubfurtu z wieloma cyklicznymi wydarzeniami np. Festiwalem Muzyki Świata transvocale ujęte jest w aktualnym kalendarzu Słubfurt 2011. Most na styku trzech granic symbolizuje stosunki między żyjącymi tu Niemcami, Polakami i Czechami. Łączący wszystkie trzy strony most pieszo-rowerowy oddany został do publicznego użytkowania w ramach uroczystości związanych z rozszerzeniem Unii Europejskiej. W latach 2000-2006 w Euroregionie Nysa dofinansowanie uzyskało ponad 500 projektów, w tym wiele przedsięwzięć służących porozumieniu między narodami. Maraton Europejski Görlitz-Zgorzelec ukazuje integrację Europamiasta Zgorzelec-Görlitz również na płaszczyźnie sportowo-kulturalnej. Euroregionalny festyn LernFEST z udziałem ponad 100 stowarzyszeń i instytucji z euroregionu daje również możliwość lepszego poznania sąsiadów. Dzięki szeregowi spotkań i działań zwłaszcza w dziedzinie muzyki wspierane są talenty polskich i niemieckich niepełnosprawnych dzieci i młodzieży. Polsko-niemiecki charakter tych przedsięwzięć rozwija u dzieci dodatkowo kompetencje interkulturowe, np. tolerancję i ciekawość wobec obcych kultur i języków. Jeden z projektów dotyczył organizacji transgranicznych spotkań niepełnosprawnych dzieci i ich mam w kontekście europejskim, będąc spełnieniem motta Niepełnosprawne dzieci spotykają rówieśników z kraju sąsiada i budują Europę. Wielkim osiągnięciem Euroregionu jest wprowadzenie od 1 maja 2004 roku biletu Euro-Nysa ZVON umożliwiającego korzystanie z komunikacji publicznej w trójkącie trzech krajów i mogącego być wzorcem dla innych regionów. Przed rozszerzeniem Unii Europejskiej Komunikacyjny Związek Górne Łużyce Dolny Śląsk (ZVON) przygotował ofertę taryfową dla przygranicznych obszarów Polski i Czech. Euroregion Neisse-Nisa-Nysa Ratusz w Zielonej Górze Polska Organizacja Turystyczna, POT Odra Polska Organizacja Turystyczna, POT Aktywna turystyka Euroregion Neisse-Nisa-Nysa Maraton Europejski Görlitz-Zgorzelec Euroregion Neisse-Nisa-Nysa 6 7

dobre sąsiedztwo na co dzień dobre sąsiedztwo na co dzień Euroregion Sprewa-Nysa-Bóbr W ostatnim okresie programowania do roku 2006 utworzono w Euroregionie m.in. polsko-niemiecką giełdę kontaktów mającą na celu połączenie siły gospodarczej w Euroregionie. W celu ułatwienia współpracy między urzędami miast, przede wszystkim z Zieloną Górą miastem partnerskim Cottbus zaoferowano niemieckim urzędnikom kursy języka polskiego. Liceum Humboldta w Cottbus, podobnie jak Zespół Szkół im. Marii i Piotra Curie w Guben, wyprofilowało się na wspólną Szkołę Europejską i prowadzi partnerską współpracę z Zespołem Szkół Ekologicznych w Zielonej Górze. Polscy uczniowie mogą zdawać w Cottbus maturę i odwrotnie. Warto wymienić również partnerstwo między polskimi i niemieckimi strażami pożarnymi, z pomocą którego tworzy się warunki do ochrony przed zagrożeniami na pograniczu. Zintegrowana Koncepcja Transportu Euroregionu stanowi punkt wyjścia dla nowych projektów transportowych mających na celu m.in. promocję ekologicznej turystyki aktywnej. Obydwa duże miasta Euroregionu Cottbus i Zielona Góra postrzega się przy tym jako miejsca przecięcia dużych paneuropejskich korytarzy transportowych. W Euroregionie podejmowane są w tym celu dążenia stworzenia wspólnej oferty transportowej i dwujęzycznego zarządzania marketingiem i komunikacją. Euroregion POMERANIA Wśród aktualnych projektów Euroregionu POMERANIA jest np. przedsięwzięcie modelowe POMERANIA sieć przeżyć, w której podmioty z dziedziny turystyki wspólnie ukierunkowują swoje działania marketingowe i łączą w całość informacje dotyczące ofert turystycznych. Projekt transgraniczny Centrum Usług i Doradztwa POMERANIA obejmuje giełdy ofert i ogłoszeń w kilku miastach. Placówka kontaktowo-doradcza dla polskich i niemieckich obywateli w obszarze przygranicznym w Löcknitz pilotuje proces integracji i ułatwia kontakt z właściwymi władzami i urzędami. Polsko-Niemiecka Orkiestra Szkolna Euroregionu POMERANIA i Festiwal Młodzieży Euroregionu POMERANIA są przykładami na to, że lepsze poznanie się i umocnienie istniejących już przyjaźni udaje się dzięki wspólnym zajęciom kulturalnym i sportowym. Dotyczy to w tym samym stopniu transgranicznej bazy edukacyjno-sportowej w Policach i Szkoły Europejskiej Liceum Polsko-Niemieckie w Löcknitz, które zostały rozbudowane i gruntownie zmodernizowane z pomocą środków unijnych. W celu zareklamowania największego własnego kapitału regionu nieskażonej natury, zbudowano m.in. nowe ścieżki rowerowe w ramach długodystansowego szlaku rowerowego Berlin-Uznam. Nową atrakcją turystyczną jest park geologiczny krajobrazu polodowcowego Geopark Eiszeitland na skraju Odry prezentujący wspólną przeszłość geologiczną Euroregionu. Jednym z większych projektów infrastrukturalnych była modernizacja Uznamskiej Kolei Uzdrowiskowej (UBB). Przedłużenie UBB do centrum Świnoujścia daje mieszkańcom i turystom od 2008 roku możliwość skorzystania z atrakcyjnego połączenia kolejowego między polską a niemiecką częścią wyspy. POMERANIA spogląda w przyszłość i koncentruje się na branżach innowacyjnych jak telemedycyna i technologia plazmy. W ramach Sieci Telemedycznej Euroregionu POMERANIA pod hasłem Niech wędrują dane, a nie pacjenci ma zostać zapewniona wysokiej jakości 24-godzinna diagnostyka i terapia w pobliżu miejsca zamieszkania dla pacjentów z chorobami nowotworowymi, serca, udarami i urazami powypadkowymi. W projekt włączonych jest 35 klinik i szpitali z obu stron granicy. Festyn ludowy Euroregion Spree-Neisse-Bober / www.euroregion-snb.de Szkoła Europejska w Guben www.europaschule-guben.com Jarmark tradycyjny Euroregion Spree-Neisse-Bober/ www.euroregion-snb.de Euroregion Pro Europa Viadrina W ciągu ponad 17 lat od utworzenia Euroregionu Pro Europa Viadrina udało się przybliżyć sobie nawzajem mieszkańców z jego polskiej i niemieckiej części. W celu sprostania zapotrzebowaniu na informacje ze strony konsumentów na temat sytuacji prawnej w sąsiednim kraju utworzono Polsko-Niemieckie Centrum Informacji Konsumenckiej. Trzech dwujęzycznych prawników udziela konsumentom porad dotyczących prawa polskiego i niemieckiego w głównej placówce we Frankfurcie nad Odrą oraz dwóch filiach w Gorzowie Wlkp. i Zielonej Górze. W Euroregionie zainicjowano cykl spotkań Ochrona przyrody i środowiska: poznać - przeżyć - rozwijać mający na celu rozpoczęcie intensywnej współpracy w dziedzinie ochrony przyrody i środowiska. W pałacu Trebnitz spotkała się polska i niemiecka młodzież w celu urządzenia na nowo zielarskiej ścieżki edukacyjnej położonej przy wiejskim kościele w Prädikow jako wyrazu intensywnego współdziałania polsko-niemieckiego w regionie odrzańskim, a zwłaszcza przy szlaku rowerowym Oderbruchu (Kotliny Freienwaldzkiej). Współpraca w kole zainteresowań pobudziła młodzież do dialogu interkulturowego i refleksji nad historią regionu oraz stworzyła impulsy na rzecz dalszej integracji i współdziałania obu krajów w dziedzinie ekologii. Podczas obozów wakacyjnych organizowanych przez Oddział Powiatowy Niemieckiego Czerwonego Krzyża w Marchii Nadodrzańskiej oraz Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Świebodzinie większej tolerancji uczyć się mają dzieci i młodzież mówiące różnymi językami, wyznające różne religie i mające różne pochodzenie. Wspólne warsztaty Izby Celnej w Rzepinie i Urzędu Celnego we Frankfurcie nad Odrą przygotowały funkcjonariuszy celnych do przeprowadzenia mieszanych kontroli w Polsce i Niemczech. Polsko-Niemiecka Orkiestra Szkolna Euroregion POMERANIA Uznamska Kolej Uzdrowiskowa Euroregion POMERANIA Praca w sieci Euroregion POMERANIA Spojrzenie w przyszłość nie wszystko wygląda tak pięknie Polsko-niemieckie pogranicze jest ciekawym miejscem spotkania obu kultur, jak wskazują na to podane przykłady. Sytuacja jednak daleka jest od sielanki, a pogranicze jest wciąż regionem, z którego następuje odpływ ludności. Załamanie gospodarcze przed 20 laty utrwaliło wręcz uogólniony obraz kurczących się miast. Dotyczy to nie tylko nowych krajów związkowych, lecz także województw zachodniej Polski, które ze względu na wysokie bezrobocie opuszcza młode pokolenie. Istnieje jednak uzasadniona nadzieja na lepszą przyszłość. Przykład Löcknitz pokazuje, że na szczeblu lokalnym można wiele osiągnąć we współpracy transgranicznej i tworzeniu lepszych warunków życia i pracy. Guben-Gubin, Görlitz-Zgorzelec, Słubfurt i inne większe i mniejsze miasta i wsie na polsko-niemieckim pograniczu posiadają jeszcze duży potencjał rozwoju. Otwarcie rynku pracy w maju 2011 roku i całkowita swoboda przepływu pracowników powinny przyczynić się do rozwoju regionu. Mieszkać w Polsce, zarabiać w Niemczech albo też na odwrót wkrótce coś takiego stanie się dla wielu ludzi czymś oczywistym. W ten sposób takie miasta jak Kostrzyn, Gorzów czy Rzepin wszystkie oddalone o 1 do 2 godzin jazdy od berlińskiego Dworca Wschodniego (Ostbahnhof) będą mogły w przyszłości rozwijać się w trwały sposób w kręgu oddziaływania wielokulturowego Berlina. Małe projekty ekologiczne Euroregion Pro Europa Viadrina Wspólne szkolenia celników Euroregion Pro Europa Viadrina Polsko-Niemieckie Centrum Informacji Konsumenckiej Euroregion Pro Europa Viadrina Nowy most na Odrze w trakcie budowy Stähler und Knoppik GmbH 8 9

5 lat PartNerStwa odry 5 lat PartNerStwa odry 5 lat PartNerStwa odry Senator Harald Wolf SenWTF W roku 2011 obchodzimy rocznicę ważnych kamieni milowych w stosunkach polsko-niemieckich na szczeblu regionalnym należy do nich jubileusz 5-lecia powstania naszej wspólnej inicjatywy Partnerstwa Odry. 5 kwietnia 2006 roku przedstawiciele polityki gospodarczej krajów związkowych Berlina, Brandenburgii, Meklemburgii-Pomorza Przedniego i Saksonii oraz czterech województw zachodniej Polski Dolnośląskiego, Lubuskiego, Wielkopolskiego i Zachodniopomorskiego zainicjowali stworzenie międzyregionalnej sieci polsko-niemieckiej pod hasłem Sąsiedzi, partnerzy, silny region. Główną ideą było przy tym wspólne utworzenie atrakcyjnego obszaru gospodarczego w sercu Europy, który poprzez połączenie jego wielorakich silnych stron mógłby zająć długoterminowo silną pozycję w globalnej konkurencji regionów. Obecna okazja jest powodem do spojrzenia wstecz: co udało się w ubiegłych latach urzeczywistnić na drodze do tego ambitnego celu? Uzgodnione na początku dziedziny kooperacji innowacja, transfer technologii, wspieranie MŚP, transport, logistyka i turystyka zostały z biegiem czasu poszerzone o kolejne tematy, m.in. edukację, współpracę administracji, zmiany demografi czne, energetykę, naukę i badania, kulturę. Mnogość obszarów współpracy odzwierciedla coraz ściślejsze powiązania po obydwu stronach Odry i Nysy. Na pierwszym planie stoi tu praca sieci związana z realizacją projektów. Praktycznym tego przykładem jest rozpoczęty w 2008 roku projekt EUNOP transgraniczna oferta usług mająca pomóc polskim i niemieckim przedsiębiorstwom w szybkim i nieskomplikowanym znalezieniu kontaktów i informacji w obydwu językach. Jako połączenie instytucji doradczych UE działających na zasadzie non-profi t i instytucji wspierania gospodarki z polskich i niemieckich regionów partnerskich EUNOP oferuje informacje na temat programów pomocowych UE, bazę danych kooperacyjnych i skierowany do przedsiębiorców kalendarz wydarzeń. EUNOP wspiera ponadto poprzez własne spotkania i konferencje, udział w targach i prezentacjach, transgraniczne działania małych i średnich przedsiębiorstw. Konkretne rezultaty osiągnięto również w obszarze transportu transgranicznego. Dzięki pracy Okrągłego Stołu Komunikacyjnego, który działa od 2006 roku jako międzyregionalne gremium koordynacyjne podmiotów związanych z komunikacją i transportem, zsynchronizowano polskie i niemieckie rozkłady jazdy i uproszczono taryfy przewozowe w transgranicznej komunikacji regionalnej. Do pierwszych konkretnych sukcesów sieci zalicza się uzgodniony przez Związek Komunikacyjny Berlina i Brandenburgii (VBB) i polskich operatorów kolejowych dla Szczecina i Gorzowa jednolity bilet Berlin-Szczecin oraz Berlin-Gorzów. Bilety te dają pasażerom nie tylko możliwość skorzystania z jednolitej transgranicznej taryfy między miastami, umożliwiają one jednocześnie skorzystanie z komunikacji publicznej w Berlinie i Szczecinie wzgl. Gorzowie Wlkp. W obszarze współpracy nauki i badań również widoczne są postępy. W roku 2010 w ramach kooperacji uniwersytetów technicznych w obszarze Partnerstwa Odry pod przewodnictwem Uniwersytetu Technicznego w Berlinie zdefi niowano cztery dziedziny kooperacji: biotechnologia i technologia żywności, budowa maszyn i systemy transportowe, energetyka i elektrotechnika oraz technologie informacyjne i komunikacyjne. Możemy z dumą spoglądać na osiągnięte sukcesy. Tym niemniej nie chcemy spocząć na laurach, lecz wspólnie stawiać czoła przyszłym wyzwaniom. Należy do nich transgraniczne uzgodnienie naszych priorytetów, które chcemy wspólnie reprezentować w Brukseli w kontekście nowego okresu programowania UE od roku 2014. Szczególną uwagę kieruję jednak przy tym na uzgodnioną przez pięć województw strategię dla Polski Zachodniej, która ma przyczynić się do wzrostu dynamiki gospodarczej naszego sąsiedniego regionu. W ten sposób krok za krokiem zbliżamy się do naszego celu stworzenia dzięki współpracy międzyregionalnej ściśle powiązanej infrastrukturalnie, atrakcyjnej i konkurencyjnej polsko-niemieckiej wspólnoty regionalnej. Wojewoda Zydorowicz, Marszałek Husejko (Zachodniopomorskie) i Premier Brandenburgii Platzeck Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego 5 Jahre 5 kwietnia 2006 Inauguracja Partnerstwa Odry podczas Konferencji Gospodarczej 2006 w Domu im. Ludwiga Erharda w Berlinie. Od tego czasu pierwsze wspólne projekty w dziedzinach innowacji, transferu technologii, wspierania MŚP, transportu, logistyki i turystyki przyczyniają się krok po kroku do wypełnienia życiem sformułowanych na szczeblu politycznym celów. 15-16 stycznia 2008 Polsko-niemieckie warsztaty na temat Partnerstwa Odry w Genshagen koło Belina mające na celu merytoryczną, regionalną i organizacyjną stabilizację oraz rozszerzenie silnie dotąd związanych z gospodarką i transportem założeń współpracy. 5 listopada 2008 Podczas Szczytu Politycznego Partnerstwa Odry w Poznaniu ustalono kolejne główne punkty intensyfi kacji współpracy w ramach infrastruktury drogowej, nauki oraz polityki innowacyjnej. początek 2009 5 lat Start własnej strony internetowej Partnerstwa www.partnerstwo-odra.eu 13 stycznia 2010 Szczyt Polityczny w Poczdamie pod hasłem Osiem regionów wspólny obszar transportowy 26 i 27 października 2010 Szczyt Polityczny Partnerstwa Odry w Szczecinie poświęcony współpracy transgranicznej w dziedzinach nauka i badania i transport 5 kwietnia 2011 Partnerstwo Odry kończy 5 lat! Senator Wolf, Wicemarszałek Wojtasiak BERMAG sp.j. Minister Gospodarki Seidel (Meklemburgia-Pomorze Przednie) i prezydent Kołobrzegu Janusz Gromek Susanne Brandt, Min. WAT, MV harald wolf Senator ds. Gospodarki, Technologii i Kobiet Burmistrz Berlina Marszałkowie uzgadniają strategię dla Polski Zachodniej Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego Pani Sekretarz Stanu Hartwieg-Tiedt BERMAG sp. j. Minister Junghans Województwo Podlaskie 10 11

Kraj partnerski Polska Kraj partnerski Polska Kraj partnerski Polska Rok 2011 jest szczególnym rokiem dla Polski na arenie międzynarodowej. Od 21 do 30 stycznia 2011 roku Polska zaprezentowała się z najlepszej strony jako partner na targach Międzynarodowy Zielony Tydzień 2011 w Berlinie. Następnie również jako kraj partnerski Polska przedstawiła swoje regiony i najpiękniejsze atrakcje turystyczne na targach turystycznych ITB 2011. Partnerstwo Odry zaprezentowało się tam po raz pierwszy na własnym stoisku targowym. Polska smakuje! Tegoroczna prezentacja Polski jako kraju partnerskiego odbywających się w Berlinie targów Międzynarodowy Zielony Tydzień 2011 była zdaniem polskich wystawców ogromnym sukcesem. Największe na świecie targi rolnictwa, żywności, ogrodnictwa i sadownictwa odbyły się na terenie Targów Berlińskich od 21 do 30 stycznia 2011 roku. Po raz pierwszy w 85-letniej historii targów Polska, kraj o ogromnych tradycjach rolniczych i turystycznych, zaprezentowana została jako kraj partnerski. Polska przedstawiła się na największym dotąd wspólnym stoisku zajmującym ponad 1000 m 2 powierzchni halowej. Od roku 1986 Polska jest stałym gościem Zielonego Tygodnia. Pod hasłem Polska smakuje! około 90 wystawców ze wszystkich polskich regionów zaprezentowało typową i niekiedy niezwykłą różnorodność smaków i specjałów kraju. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Marek Sawicki zaprosił wszystkich gości uroczystego otwarcia Zielonego Tygodnia na kulinarną podróż po najpiękniejszych regionach Polski i ich tradycyjnych potrawach. Polska krajem partnerskim targów turystycznych ITB Polska jest tegorocznym krajem partnerskim wiodących na świecie targów turystycznych ITB w Berlinie. Obecność na ITB w Berlinie od 9 do 13 marca 2011 roku stanowi wstęp do wielkiej kampanii reklamowej Polskiej Organizacji Turystycznej, która będzie następnie kontynuowana w całych Niemczech, Wielkiej Brytanii i Francji. Pod hasłem Move your Imagination Polska zaprezentuje się za pomocą nowoczesnej technologii 3D, spektakularnych projekcji filmowych i sympatycznego komiksowego stwora Monstera jako kreatywna i ciekawa destynacja turystyczna w Europie dysponująca niezwykłą różnorodnością kulturową i przyrodniczą. Goście ITB znaleźć mogą wszystkie z 16 polskich regionów na 1700 metrach kwadratowych w hali 15.1. Równolegle odbywać się będą Dni kuchni polskiej oraz liczne wystawy. Partnerstwo Odry na ITB / konferencja prasowa Oficjalny plakat Polski na ITB Polska Organizacja Turystyczna Partnerstwo Odry będzie obecne na ITB na własnym stoisku w hali 12. Z inicjatywy berlińskiego Senatora ds. Gospodarki Haralda Wolfa odbędzie się tam 10 marca 2011 roku, od godz. 12 do godz. 13:30, konferencja prasowa, na którą zaproszeni będą wysokiej rangi przedstawiciele z regionu Odry, polskie i niemieckie organizacje turystyczne na szczeblu krajowym i regionalnym oraz dziennikarze z obydwu krajów. Tematem konferencji prasowej będzie 5-lecie Partnerstwa Odry oraz transgraniczna współpraca turystyczna. Kontakt: Marta Szafranska, marta.szafranska@senwtf.berlin.de Polska ekspozycja - Zielony Tydzień 2011 Ricarda Rieck, B.&S.U. mbh Polska ekspozycja - Zielony Tydzień 2011 Kamil Paszkiewicz, B.&S.U. mbh Polska ekspozycja - Zielony Tydzień 2011 Ricarda Rieck, B.&S.U. mbh Polska prezentacja na ITB 2010 www.itb-berlin.de Polska prezentacja na ITB 2010 www.itb-berlin.de Rząd polski podkreślał już podczas przygotowań targów wielkie znaczenie i międzynarodowy prestiż związany z rolą kraju partnerskiego na targach Zielony Tydzień. Polskie produkty rolne, między innymi z tradycyjnych polskich upraw ekologicznych, spotkały się z dużym zainteresowaniem ze strony zwiedzających targi oraz mediów. Na pierwszym planie polskiej ekspozycji targowej znajdował się bez wątpienia aspekt regionalny, co dało zwiedzającym wyjątkową szansę doświadczenia mnogości kulinarnych przysmaków z polskich województw pod jednym dachem. W hali 11.2 znaleźć można było słynną w Niemczech polską gęś oraz dziedzictwo kultury z Zakopanego oscypek. Tylko tutaj goście skosztować mogli polskich rarytasów jak tradycyjny twaróg i wino z Monte Verde, czyli Zielonej Góry. Uwagę zwiedzających wzbudziły jednak nie tylko nieznane dotąd polskie wyroby winiarskie. Goście byli szczególnie zachwyceni szeroką paletą cieszących się światową sławą polskich napojów alkoholowych, między innymi likierami miodowymi i lanym z beczki świeżym piwem z małych regionalnych browarów. Polscy gospodarze przygotowali również barwny program kulturalny. Oprócz występów grup folklorystycznych i współczesnych zespołów muzycznych codziennie odbywały się pokazy gotowania prowadzone przez najlepszych i najbardziej znanych polskich kucharzy. Podczas tej kulinarnej podróży po Polsce można było niemal na własnej skórze przeżyć polskie dziedzictwo kulturowe i atrakcje turystyczne oraz zapoznać się z szeroką ofertą agroturystyczną. Współpraca DZT POT w dziedzinie turystyki w regionie przygranicznym Intensywna współpraca organizacji turystycznych Niemiec i Polski Obie narodowe organizacje turystyczne Niemiecka Centrala Turystyki (DZT) i Polska Organizacja Turystyczna (POT) rozwinęły znacznie wzajemną współpracę wraz z podpisaniem umowy kooperacyjnej w marcu 2009 roku. Jako bezpośredni sąsiedzi Polska i Niemcy wykorzystują optymalnie swoje synergie w marketingu turystycznym, aby w ten sposób wspólnie promować turystykę w obu krajach. Dzięki umowie zintensyfikowana zostaje zwłaszcza kooperacja między regionami przygranicznymi, aby na przykład poprzez nowe projekty transgraniczne rozwijać oraz promować ich rozpoznawalność i wizerunek. Marketing prowadzony jest za pomocą nasilonych działań reklamowych na rynku polskim i niemieckim oraz drogą ścisłej współpracy na rynkach zagranicznych między innymi na targach Współpraca DZT i POT Deutsche Zentrale für Tourismus e.v. i roadshows. I tak na przykład DZT i POT informują zwiedzających na wspólnych stoiskach na Międzynarodowych Targach Turystycznych (ITB) 2010 w Berlinie i na Tour Salon w Poznaniu o najnowszych ofertach w regionach przygranicznych. Na kilku warsztatach i prezentacjach, m.in. w Słubicach, Warszawie, Frankfurcie nad Odrą i podczas GTM Germany Travel Mart 2010 w Moguncji (Mainz), DZT i POT przedstawiły zintensyfikowaną promocję regionów przygranicznych i możliwości wspólnego marketingu. Transgraniczną turystykę w obydwu krajach wspomagać ma ponadto wspólna broszura na temat regionów przygranicznych, która ukaże się na ITB 2011 po polsku, niemiecku i angielsku oraz wspólne warsztaty z polskimi i niemieckimi usługodawcami branży turystycznej, które odbyły się 24 i 25 lutego 2011 roku w Poznaniu i Berlinie. Polska ekspozycja - Zielony Tydzień 2011 Ricarda Rieck, B.&S.U. mbh Polska ekspozycja - Zielony Tydzień 2011 Ricarda Rieck, B.&S.U. mbh Polska ekspozycja - Zielony Tydzień 2011 Kamil Paszkiewicz, B.&S.U. mbh Kontakt: Christian Zerbian, christian.zerbian@germany.travel i Agata Plonska, aplonska@ahk.pl 12 13

Partnerstwo miast Berlina i Warszawy Wywiady Polskie przewodnictwo w Radzie Europejskiej Partnerstwo miast Berlina i Warszawy 12 sierpnia 1991 roku podpisano w Berlinie Umowę o przyjaźni i współpracy między Warszawą i Berlinem. W Porozumieniu ramowym o wzajemnej współpracy między Warszawą i Berlinem uzgodniono w 1994 roku konkretne obszary współpracy. Przy udziale instytutów kultury wymiana kulturalna stawała się coraz intensywniejsza. Eksperci z obydwu miast prowadzili wymianę doświadczeń w różnych dziedzinach coraz częściej także w ramach programów Unii Europejskiej i organizacji międzynarodowych, np. w dziedzinie rozwoju miast (ESPON od ubiegłego roku działa w Warszawie, Paryżu i Berlinie przy projekcie Managing Urban Development ), ochrony zabytków (partnerzy ICOMOS z obu miast uzgodnili dialog nt. zabytków), transportu (CAPRICE berlińsko-brandenburski VBB, warszawski ZTM i paryski STIF wymieniają od dwóch lat z dwoma innymi partnerami doświadczenia w dziedzinie tworzenia związków komunikacyjnych) oraz sprawiedliwości (współpraca sądów administracyjnych) i w administracji samorządowej w ramach wymiany pracowników administracji. Obydwa miasta pomagają sobie nawzajem w projektach dwu- i wielostronnych w ramach programów UE i wymieniają się wiedzą podczas międzynarodowych kongresów i seminariów ostatnio na temat kwestii związanych z polityką rynku pracy i swobodą przepływu pracowników i wspierają współpracę szkół wyższych i zawodowych oraz działania warszawskich i berlińskich szkół partnerskich i klubów sportowych w organizacji imprez, zawodów i wzajemnych wizyt. Szczególnymi wydarzeniami były zawsze kompleksowe wzajemne prezentacje miast. W ramach tygodnia polskiego odbyły się w ubiegłych latach (2001) Dni Warszawy w Berlinie, Berlin przeprowadził już dwukrotnie (2000 i 2002) Dni Berlina w Warszawie. Serdecznie przyjęte przez warszawiaków i ich gości były również po oficjalnym powitaniu przez głowy obu miast na Placu Zamkowym z okazji 15-lecia Parady Schumana w maju 2008 roku berlińskie niedźwiadki Buddy Bears. W bieżącym roku obchodzimy 20 rocznicę podpisania Umowy o Partnerstwie. Z tej okazji odbędzie się w Warszawie i w Berlinie wiele imprez, w tym liczne wystawy, seminaria i warsztaty, quiz dla uczniów z wręczeniem nagród zwycięzcom podczas festynów w Berlinie i Warszawie, konkurs kulinarny w Centrum Kształcenia Internationaler Bund. Ponadto zorganizowane zostaną warsztaty mody z udziałem młodych fotografów z obu miast, warsztaty muzyki współczesnej, projekt taneczny, w którym weźmie udział warszawska i berlińska młodzież pod kierunkiem znanego choreografa. Wiele z tych działań nie ma być jednorazowymi akcjami, lecz ma jednocześnie stanowić początek długotrwałej współpracy. Informacje o współpracy między Warszawą i Berlinem znaleźć można również na stronie www.berlin.de w zakładce Städteverbindungen (partnerstwa miast) i w półrocznych Europaberichte (Raporty Europejskie). Kontakt: Erika Schneider, Erika.Schneider@senatskanzlei.berlin.de WYWIAD Z DR ELŻBIETĄ OPIŁOWSKĄ I DR MONIKĄ SUS, CENTRUM IM. WILLEGO BRANDTA WE WROCŁAWIU Dr Elżbieta Opiłowska, adiunkt w Katedrze Ekonomii i Nauk Społecznych w Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego, ekspert w dziedzinie polsko-niemieckiej i europejskiej współpracy transgranicznej i stosunków polsko-niemieckich. Dr Monika Sus, adiunkt w Katedrze Politologii w Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego, ekspert w dziedzinie polityki zagranicznej Unii Europejskiej i Polski w UE. 1. Jaką rolę będzie odgrywać zdaniem Pań temat Partnerstwa Odry podczas przewodnictwa Polski w Radzie Unii Europejskiej? Partnerstwo-Odry nie będzie głównym tematem polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, jednakże wpisuje się w jej priorytety obejmujące negocjacje ram finansowych UE na lata 2014-2020 i promowanie idei solidaryzmu, rozumianej jako element polityki spójności. Współpraca transgraniczna była od początku istotnym elementem polskiej integracji w UE, dlatego też Partnerstwo-Odry może stać się ważnym głosem w kształtowaniu przyszłej polityki regionalnej. 2. Jakich impulsów dla współpracy transgranicznej w regionie oczekują Panie od polskiej prezydencji? Zgodnie z zapowiedziami polskiego rządu polska prezydencja będzie dążyć do tego, aby w nowym budżecie środki przewidziane na politykę regionalną i projekty finansowane z funduszu spójności były co najmniej utrzymane na tym samym poziomie. Dla Partnerstwa Odry stworzy to możliwość intensyfikacji współpracy transgranicznej. Ponadto Partnerstwo-Odry może stać się innowacyjną siecią współpracujących ze sobą regionów, gospodarek, przedsiębiorstw i ośrodków nauki i kultury (cluster), która przyniesie efekty synergii. 3. Jak uczestnicy Partnerstwa Odry mogą wykorzystać okres polskiego przewodnictwa w Unii w celu dalszego rozwoju współpracy? Przedstawiciele Partnerstwa-Odry jako reprezentanci międzyregionalnej sieci będą mieć szansę aktywnego wzięcia udziału w konferencjach i spotkaniach towarzyszących polskiej prezydencji, które odbędą się także w dużych miastach województw zachodnich. Jest to szansa na promocję sieci i polsko-niemieckiej współpracy transgranicznej jako ważnego aktora polityki regionalnej UE. Zgodnie z założeniami Berlin jest jednym z miast, w którym będzie realizowany program kulturalny towarzyszący polskiej Prezydencji, w ramach którego Partnerstwo-Odry może przedstawić swoje projekty z dziedziny turystyki. 4. Jak oceniają Panie rolę polskiej prezydencji w odniesieniu do realizacji wspólnej strategii dla Polski Zachodniej, nad którą pracuje obecnie pięć województw w tej części Polski? Strategia Rozwoju Polski Zachodniej, która ma być zgodna z priorytetami polityki spójności UE, jak również uwzględniać polskie uwarunkowania rozwoju, ma szansę na wpisanie się w program polityki regionalnej na lata 2014-2020. Jednym z priorytetów polskiej Prezydencji jest pełne wykorzystanie kapitału intelektualnego Europy. Celem Strategii Rozwoju Polski Zachodniej jest współpraca nauki z gospodarką, w ramach której mogłyby powstawać takie placówki jak utworzone we Wrocławiu Wrocławskie Centrum Badań (EIT). Berlińczycy na paradzie w Warszawie Senatskanzlei Prezydent Gronkiewicz-Waltz i Burmistrz Rządzący Wowereit Senatskanzlei Parada Schumanna Senatskanzlei Nowa broszura Berlin-Warszawa w lipcu 2011 roku Z okazji 20 rocznicy Układu o przyjaźni i współpracy między Berlinem a Warszawą, który został podpisany dokładnie 12 sierpnia 1991 roku, dotychczasowa broszura Berlin-Warszawa zostanie gruntownie odświeżona. Nowe wydanie broszury zaplanowane jest na lipiec 2011 roku i zostanie zaprezentowane podczas uroczystości jubileuszowych w Berlinie i Warszawie oraz na wybranych targach. Bezpłatna wersja elektroniczna udostępniona zostanie szerokiej publiczności na kilku stronach internetowych, między innymi na stronie Partnerstwa Odry (www.oder-partnerschaft.eu). Nowe wydanie zawierać będzie informacje dotyczące gospodarki i nauki w obu miastach, a także istotne wskazówki dla biznesu i turystów. Kontakt: Erika Schneider, Erika.Schneider@senatskanzlei.berlin.de dr Elżbieta Opiłowska Centrum im. Willy Brandta UWr dr Monika Sus Centrum im. Willy Brandta UWr 14 15

Wywiady Polskie przewodnictwo w Radzie Europejskiej Przegląd terminów 2011 Wywiad z Uwe Radą redaktor gazety»taz«i autor książek Uwe Rada, urodzony w 1963 roku, jest redaktorem gazety»taz«i autorem książek. Za swą pracę w dziedzinie publicystyki otrzymywał różnorodne stypendia i nagrody, m.in. Fundacji Roberta Boscha i Instytutu Goethego. Wydał kilka książek dotyczących historii Europy Wschodniej i polsko-niemieckich regionów granicznych, ostatnio»odra. Życiorys rzeki«(siedler Verlag 2009) i»niemen. Historia kulturalna rzeki«(siedler Verlag 2010). 1. Jaką rolę odgrywać będzie Pana zdaniem tematyka Partnerstwa Odry podczas polskiego przewodnictwa w Unii Europejskiej? Mam nadzieję, że dużą. Właśnie Polska wie, z jakim zainteresowaniem spogląda się na granicy polsko-ukraińskiej, polskobiałoruskiej i granicy Polski z Obwodem Kaliningradzkim na polsko-niemiecki region graniczny. W ciągu zaledwie dwudziestu lat powstał tu z niemal szczelnej granicy region, którego rozwój mógł się powieść tylko we wzajemnej kooperacji i współpracy. Partnerstwo Odry stało się przy tym polityczną skrzynką z narzędziami. Również w Brukseli wiadomo zresztą, że Europa regionów jest także i przede wszystkim Europą regionów granicznych. Także dla Unii Europejskiej region Odry jest swego rodzaju regionem referencyjnym integracji starej i nowej Europy. Szansy nadania tej integracji nowych impulsów Warszawa z pewnością nie pozwoli zaprzepaścić. 2. Jakich impulsów dla współpracy transgranicznej oczekuje pan po polskim przewodnictwie? Przy całej radości z już osiągniętych spraw nie wolno nam zapominać, co jeszcze nie zostało osiągnięte. Wciąż jeszcze na przejazd pociągiem z Berlina do Wrocławia potrzeba więcej czasu niż przed wojną. Także połączenie kolejowe ze Szczecinem ma mało wspólnego z tym, co jest w Europie standardem między dwiema metropoliami. Tu znak powinny dać rządy polski i niemiecki. Modernizacja linii kolejowej z Berlina do Warszawy jest ważna, jednak niewystarczająca. Właśnie czas dotarcia do miast wewnątrz krajów związkowych i województw przygranicznych jest ważnym warunkiem, także o charakterze ekonomicznym, dalszego rozwoju regionu. 3. W jaki sposób korzyści z polskiego przewodnictwa w Radzie UE mogłyby odnieść regiony Partnerstwa Odry po obu stronach granicy? W ten sposób, że Polska potraktuje poważnie głos o Europie regionów. Transgraniczna współpraca regionalna żyje z doświadczeń i kompetencji istniejących na miejscu. Polski centralizm nie zawsze jest w tym pomocny. Istnieje jednak nadzieja, że Warszawa nie skieruje środków z funduszu regionalnego tylko na wschód kraju, lecz także do województw zachodnich. Ważne byłoby zresztą także organizacyjne umocnienie współpracy poza spotkaniami na szczycie. Być może do rozwiązania problemu wciąż zmieniających się osób mógłby się przyczynić swego rodzaju sekretariat Partnerstwa. 4. W jakim stopniu mogłoby się Pana zdaniem zmienić postrzeganie Partnerstwa Odry w wyniku polskiego przewodnictwa w Radzie UE? W ten sposób, że region uzyska również protokolarnie odpowiednie miejsce w kalendarzu rządu w Warszawie. Polskie przewodnictwo musiało będzie oczywiście umieścić na wysokim miejscu w swej agendzie temat budżetu UE i europejskiej polityki energetycznej. Jednak prawdziwie zwycięskim tematem jest Europa regionów. Tutaj spotykają się ludzie. Właśnie w czasach, w których narasta sceptycyzm wobec brukselskiej Unii Europejskiej, stanowi to wielką szansę. Przegląd terminów 2011 Ministerstwo Spraw Zagranicznych Republiki Federalnej Niemiec Polska i Niemcy obchodzą w 2011 roku 20 jubileusz podpisania Traktatu o dobrym sąsiedztwie. To historyczne i prekursorskie wydarzenie uczczą w czerwcu 2011 roku rządy obydwu krajów na ich wspólnym posiedzeniu w Warszawie. Również Trójkąt Weimarski, który obchodzić będzie swój jubileusz pod koniec sierpnia, ukazuje, jak wiele osiągnięto już w aspekcie politycznym. Współpraca trzech partnerów Polski, Niemiec i Francji demonstruje oparte na zaufaniu partnerstwo bazujące na przychylności, sympatii i przyjaźni. Jest ono ważną podstawą naszego wspólnego skutecznego kursu polityki europejskiej. Dalszy rozwój formatu Trójkąta Weimarskiego także w innych obszarach społecznych jest celem, do którego należy dążyć. Dlatego, że realizatorami porozumienia są przede wszystkim społeczeństwa obywatelskie. Polscy i niemieccy obywatele będą wspólnie świętować partnerstwo Berlina i Warszawy w czerwcu 2011 roku na Festynie Spotkań w Berlinie. 17 czerwca w szkołach w całych Niemczech obchodzony jest Dzień Polsko-Niemiecki. Zwłaszcza dla młodszego pokolenia jest czymś oczywistym, że można wyjechać do sąsiedniego kraju, że można fascynować się językiem i kulturą innego narodu, że można uczestniczyć we wspólnych przedsięwzięciach w szkole i w czasie wolnym. Dzień Polsko-Niemiecki ma podkreślić ten normalny dziś charakter spotkań. Kontakt: dr Thorsten Hutter, Kierownik Referatu ds. Polski, Europy Środkowej i państw Beneluxu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych RFN Ministerstwo Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej Z okazji 20 rocznicy podpisania przez Polskę i Niemcy Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy polskie placówki zagraniczne zaplanowały szereg przedsięwzięć, spotkań i uroczystości nawiązujących do tego ważnego w stosunkach między oboma krajami wydarzenia. Spośród nich jeden projekt wydaje się szczególnie interesujący: organizowane przez Instytut Polski w Berlinie oraz przez Niemieckie Towarzystwo Polityki Zagranicznej (DGAP) warsztaty dla młodych ekspertów i naukowców. W ich ramach uczestnicy z obu krajów będą spotykać się i debatować nad różnymi obszarami przyszłej współpracy i przygotują konkretne propozycje. Wyniki warsztatów zostaną streszczone w formie dokumentu strategicznego i zaprezentowane w ramach jednego ze spotkań polskich i niemieckich polityków planowanych na pierwszą połowę 2011 roku. Spośród wszystkich projektów postanowiłem wyróżnić właśnie ten, ponieważ może on wnieść ciekawe, nowe elementy do dyskusji na temat przyszłości relacji polsko-niemieckich. Kontakt: Sergiusz Wolski, Sergiusz.Wolski@msz.gov.pl Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Departament Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej Wystawa w Martin-Gropius-Bau: Polska Niemcy. 1000 lat sąsiedztwa w Europie 23 września 2011 do 9 stycznia 2012 roku W okresie od 23 września 2011 roku do 9 stycznia 2012 roku w Martin-Gropius-Bau w Berlinie zaprezentowana zostanie wystawa Polska Niemcy. 1000 lat. Okazją ku temu jest polskie przewodnictwo w Unii Europejskiej, które rozpoczyna się w lipcu 2011 roku. Wystawa służyć ma wspólnemu wszechstronnemu przedstawieniu 1000-letniej historii wzajemnych stosunków Polski i Niemiec i pogłębieniu podjętego ponownie przed 20 laty dialogu. Wystawa opracowana została we współpracy z Zamkiem Królewskim w Warszawie pod kuratelą rady naukowej pod kierownictwem prof. Władysława Bartoszewskiego. Kustoszem wystawy jest polska historyk sztuki Anda Rottenberg, długoletnia dyrektor Galerii Sztuki Nowoczesnej Zachęta w Warszawie. 800 eksponatów w tym szczególnie ważne dzieła sztuki, dokumenty, fotografie i filmy mają przedstawić w 20 salach Martin- Gropius-Bau całościowy obraz osiągnięć cywilizacyjnych, humanistycznych i kulturowych Polski i Niemiec. Kontakt: Gregor.H.Lersch@gropiusbau.de Kierownik projektu Polska - Niemcy. 1000 lat, Martin-Gropius-Bau Uwe Rada www.uwe-rada.de Auswärtiges Amt Berlin Partner/FTB-Werbefotografie Martin-Gropius-Bau jirka-jansch.com, 2007 16 17

Przegląd terminów 2011 Kalendarium historyczne 1945 2011 Przegląd terminów 2011 FUNDACJA WSPÓŁPRACY POLSKO-NIEMIECKIEJ Z okazji 20 jubileuszu Traktatu o Dobrym Sąsiedztwie między Polską a Niemcami Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej realizuje dwa duże projekty. Pierwszym z nich jest szerokie badanie opinii publicznej na temat obrazu Polaków w Niemczech oraz Niemców w Polsce po 20 latach od wejścia w życie Traktatu. Wykonujący to zadanie Instytut Demoskopii w Allensbach zbada, w jaki sposób zmieniło się zdanie Polaków o Niemczech i Niemców o Polsce na przestrzeni dwóch dziesięcioleci. Badanie to pokaże, w jakim miejscu byliśmy przed 20 laty, a w jakim miejscu znajdujemy się dzisiaj. Wyniki badania zostaną zaprezentowane po raz pierwszy podczas naszego drugiego dużego projektu jubileuszowego, Polsko-Niemieckich Dni Mediów w Zielonej Górze (30 maja 1 czerwca 2011 roku). Punktem wyjścia do doboru tematów był tu również Traktat o Dobrym Sąsiedztwie, przy czym uwaga czterech dni mediów skierowana będzie nie tylko na to, co osiągnęły już wspólnie Polska i Niemcy w ostatnich 20 latach. W centrum debat znaleźć się mają w większym stopniu kwestie przyszłości - co obydwa kraje mogą zrobić dla swoich społeczeństw i Unii Europejskiej oraz jej sąsiadów w nadchodzących 20 latach. Na to zadanie wskazuje również hasło, pod jakim odbywać się będą Dni Mediów Agenda 2031: następne 20 lat sąsiedztwa Niemcy, Polska i UE. Kontakt: dr Albrecht Lempp, albrecht@fwpn.org.pl Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej Fundacja Krzyżowa dla Porozumienia Europejskiego W Krzyżowej odbywa się rocznie ponad 100 polsko-niemieckich spotkań i seminariów służących pogłębieniu stosunków między ludźmi z regionów przygranicznych i sąsiednich krajów. W ten sposób realizujemy od 20 lat cele polsko-niemieckiego Traktatu o dobrym sąsiedztwie, zwłaszcza w zakresie wymiany młodzieży. Chcielibyśmy, aby również w następnej dekadzie współpracy polsko-niemieckiej wspierane były przez obydwie strony transport i infrastruktura. Partnerstwo Odry może tu wnieść istotny wkład. Mobilność jest ważnym warunkiem umożliwiającym spotkania i współpracę. Dobre połączenia drogowe, lotnicze i kolejowe pomagają w usuwaniu uprzedzeń i budowie dobrych stosunków. Kontakt: Annemarie Franke, franke@krzyzowa.org.pl Fundacja Krzyżowa dla Porozumienia Europejskiego Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego Z okazji rocznicy podpisania Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 17 czerwca 1991 roku, Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego wraz z Niemieckim Instytutem Spraw Polskich (Deutsches Polen-Institut) w Darmstadt podjęło się próby dokonania bilansu i przedstawienia stanu stosunków polsko-niemieckich w ostatnim dwudziestoleciu. Pierwszym krokiem była wspólna organizacja międzynarodowej konferencji Trudne lata dla dobrego sąsiedztwa we Wrocławiu w dniach 21-23 października 2010 roku. Kolejnym etapem bilansu będzie wydanie w 2011 roku publikacji będącej pokłosiem konferencji. W plany obchodów rocznicowych wpisuje się doskonale projekt polskoniemieckiego podręcznika historii, należący do największych przedsięwzięć na polu naukowo-dydaktycznym w stosunkach polsko-niemieckich. Kontakt: dr Dariusz Wojtaszyn, wojtaszyn@wbz.uni.wroc.pl Centrum im. Willy Brandta UWr Kamienie milowe stosunków polsko-niemieckich po roku 1945 1950 6 lipca: Układ między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Niemiecką Republiką Demokratyczną o wytyczeniu ustalonej i istniejącej polskoniemieckiej granicy państwowej. 1958 Utworzenie Aktion Sühnezeichen Friedensdienste (Akcja Znaku Pokuty Służby dla Pokoju). ASF angażuje się na rzecz porozumienia między narodami. 1965 Listopad: Orędzie polskich biskupów do biskupów niemieckich zawierające słynne zdanie Przebaczamy i prosimy o przebaczenie. 1970 7 grudnia: Układ między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec o podstawach normalizacji stosunków między tymi dwoma państwami. Willy Brandt klęka przed pomnikiem ofiar powstania w gettcie warszawskim. 1979 Utworzenie Stowarzyszenia Niemieckiego Instytutu Kultury Polskiej w Bonn. 1980 Lata 80 XX wieku: Rozbicie przez komunistów związku zawodowego Solidarność wywołuje oburzenie na całym świecie. Emigranci polityczni z Polski znajdują schronienie również w RFN, gdzie kontynuują swoją działalność polityczną. 1987 Utworzenie Federalnego Związku Towarzystw Niemiecko-Polskich powstałego z towarzystw regionalnych. Na jego bazie powstała w 1995 roku organizacja dachowa pod tą samą nazwą. 1989 W nocy z 9 na 10 listopada upada po 28 latach Mur Berliński. 1990 3 października: Zjednoczenie Niemiec. 14 listopada: Rzeczpospolita Polska i Republika Federalna Niemiec uznają istniejącą granicę między obydwoma państwami. 1991 17 czerwca: Rzeczpospolita Polska i Republika Federalna Niemiec podpisują traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. Jednocześnie podpisane zostają umowy dwustronne o Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży, Polsko-Niemieckiej Komisji Międzyrządowej do spraw współpracy regionalnej i przygranicznej oraz Polsko-Niemieckiej Radzie Ochrony Środowiska. Utworzenie Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie. Lipiec: Ponowne utworzenie Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą. Na uniwersytecie studiuje obecnie ponad 6.000 studentów, z których 23% pochodzi z zagranicy. 12 sierpnia: Podpisanie Umowy o przyjaźni i współpracy między Warszawą i Berlinem. Warszawa i Berlin zostają miastami partnerskimi. 28 sierpnia: Utworzenie Trójkąta Weimarskiego między Polską, Niemcami i Francją podczas spotkania w Weimarze. 21 grudnia: Utworzenie Euroregionu Neisse-Nisa-Nysa pierwszego euroregionu na granicy polsko-niemieckiej. 1993 21 września: Utworzenie Euroregionu Sprewa-Nysa-Bóbr. 21 grudnia: Utworzenie Euroregionu Pro Europa Viadrina. 1995 15 grudnia: Utworzenie Euroregionu Pomerania. 1997 10 kwietnia: Umowa między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o wzajemnej pomocy podczas katastrof i klęsk żywiołowych lub innych poważnych wypadków. 14 lipca: Umowa między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o współpracy kulturalnej. 1999 12 marca: Polska, Czechy i Węgry wstępują do NATO. 2004 1 maja: Przyjęcie Polski, Estonii, Łotwy, Litwy, Czech, Słowacji, Węgier, Słowenii, Malty i Cypru do struktur Unii Europejskiej. Listopad: Powołanie koordynatorów do spraw współpracy między społeczeństwami i współpracy przygranicznej w celu pogłębienia dobrosąsiedzkich i przyjaznych stosunków. 2005/6 Rok Polsko-Niemiecki wspólna inicjatywa rządów Polski i Niemiec. 2007 21 grudnia: Zniesienie kontroli granicznych na granicy polsko-niemieckiej. 2011 17 czerwca: 20 jubileusz polsko-niemieckiego traktatu o dobrym sąsiedztwie. 1 lipca: Polska przejmuje na 6 miesięcy przewodnictwo Rady Unii Europejskiej. dr Albrecht Lempp Dr. Albrecht Lempp Annemarie Franke Annemarie Franke dr Dariusz Wojtaszyn Centrum im. Willy Brandta UWr Podpisanie Traktatu o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy 17 czerwca 1991 roku www.pol-niem.pl Auswärtiges Amt 18 19

Wydawca: Administracja Senatu ds. Gospodarki, Technologii i Kobiet Referat Polityki Europejskiej, Współpracy Międzynarodowej, Stosunków Gospodarczych z Zagranicą Martin-Luther-Straße 105 10825 Berlin www.senwtf.berlin.de Copyright: Marzec 2011, wszelkie prawa zastrzeżone Biuletyn w Internecie oraz na portalu Partnerstwa-Odra: www.partnerstwo-odra.eu Rejestracja oraz rezygnacja z biuletynu: www.oder-partnerschaft.eu/an-abmeldung_zum_newsletter.php