ROCZNE SPRAWOZDANIE Z EFEKTÓW PRACY ORGANIZATORA RODZINNEJ PIECZY ZASTĘPCZEJ ZA ROK 2012 POWIATOWE CENTRUM POMOCY RODZINIE W STRZELCACH OPOLSKICH Strzelce Opolskie, kwiecień 2013 rok Strona 0
Spis treści Wstęp... 3 I. Rodzinna piecza zastępcza w liczbach.... 4 II. Realizacja zadań Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich jako organizatora rodzinnej pieczy zastępczej przedstawia się następująco:... 6 1) Prowadzenie naboru kandydatów do pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka;... 6 2) Kwalifikowanie osób kandydujących do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz wydawanie zaświadczeń kwalifikacyjnych zawierających potwierdzenie ukończenia szkolenia, opinię o spełnianiu warunków i ocenę predyspozycji do sprawowania pieczy zastępczej;... 7 3) Organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka;... 7 4) Organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo wychowawczej typu dziennego, wydanie świadectw ukończenia tych szkoleń oraz opinii dotyczącej predyspozycji do pełnienia funkcji dyrektora i wychowawcy w placówce opiekuńczo wychowawczej typu rodzinnego;... 10 5) Zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka szkoleń mających na celu podnoszenie ich kwalifikacji, biorąc pod uwagę ich potrzeby;... 10 6) Zapewnianie pomocy i wsparcia osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w ramach grup wsparcia oraz rodzin pomocowych;... 10 7) Organizowanie dla rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka pomocy wolontariuszy;... 12 8) Współpraca ze środowiskiem lokalnym, w szczególności z powiatowym centrum pomocy rodzinie, ośrodkiem pomocy społecznej, sądami i ich organami pomocniczymi, instytucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi, a także kościołami i związkami wyznaniowymi oraz z organizacjami społecznymi;... 12 9) Prowadzenie poradnictwa i terapii dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci oraz dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej;... 13 10) Zapewnianie pomocy prawnej osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w zakresie prawa rodzinnego;... 13 11) Dokonywanie okresowej oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej;... 14 12) Prowadzenie działalności diagnostyczno konsultacyjnej której celem jest pozyskiwanie, szkolenie i kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej oraz prowadzenia rodzinnego domu dziecka, a także szkolenie i wspieranie psychologiczno pedagogiczne osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą oraz rodziców dzieci objętych tą pieczą;... 15 Strona 1
13) Przeprowadzanie badań pedagogicznych i psychologicznych oraz analizy, o której mowa w art. 42 ust. 7, dotyczących kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka;... 15 14) Zapewnianie rodzicom zastępczym zawodowym i niezawodowym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka poradnictwa, które ma na celu zachowanie i wzmocnienie ich kompetencji oraz przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego;... 15 15) Zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukania dla nich rodzin przysposabiających... 16 16) Organizowanie opieki nad dzieckiem, w przypadku gdy rodzina zastępcza albo prowadzący rodzinny dom dziecka okresowo nie może sprawować opieki, w szczególności z powodów zdrowotnych lub losowych albo zaplanowanego wypoczynku;... 16 17) Zgodnie z art. 77 ust. 2 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r., Poz. 135 z późn. zm.) organizator rodzinnej pieczy zastępczej wyznacza koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.... 16 Zakończenie... 19 Spis tabel... 21 Spis rysunków... 21 Strona 2
Wstęp W 2011 roku została uchwalona Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej stanowi odrębny element polityki rodzinnej państwa. Ustawa ta reguluje problematykę wspierania i systemu pieczy zastępczej, w tym : działania profilaktyczne skierowane do rodzin dysfunkcyjnych lub przeżywających trudności, budowanie mechanizmów pracy z rodziną dziecka, organizację pieczy zastępczej. Niniejsza Ustawa wprowadziła kilka istotnych nowości w odniesieniu do Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, do których zobowiązany jest powiat: powołanie do życia organizatora pieczy zastępczej, zatrudnienie koordynatorów, nowe formy pieczy zastępczej i uprawnienia rodzin zastępczych, większy zakres pomocy i wsparcia dla rodzin zastępczych. Zadania powiatu w zakresie pieczy zastępczej starosta wykonuje za pośrednictwem m.in. organizatora rodzinnej pieczy zastępczej. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich zostało 07.10.2011 r. wyznaczone przez starostę do pełnienia funkcji organizatora rodzinnej pieczy zastępczej na podstawie art. 190 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r., Poz. 135 z późn. zm.). W przypadku gdy organizatorem jest powiatowe centrum pomocy rodzinie konieczne jest utworzenie w centrum Zespołu ds. Pieczy Zastępczej. Organizatorem nie będzie ten Zespół, tylko cały czas powiatowe centrum pomocy rodzinie. Zadania organizatora skupiają się wokół pozyskiwania osób chętnych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej i rodzinnego domu dziecka, kwalifikowania i przygotowywanie kandydatów, a także pomocy, poradnictwa i wsparcia już istniejącej rodzinnej pieczy zastępczej. Organizator pieczy zastępczej pełni również funkcję nadzorczą względem rodzin zastępczych dokonując zarówno oceny sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej, jak i rodzica zastępczego czy kandydata oraz wskazuje koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Strona 3
I. Rodzinna piecza zastępcza w liczbach. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich realizując zadania jako organizator rodzinnej pieczy zastępczej objęło w roku 2012 opieką 83 rodziny zastępcze. Ilość poszczególnych rodzin za rok 2012 przedstawia tabela nr 1. Tabela nr 1. Liczba rodzin zastępczych Powiatu Strzeleckiego na dzień 31.12.2012 r. Rodziny zastępcze Liczba rodzin na dzień 31.12.2012 r. Rodziny powstałe w 2012 r. Zawodowe Pogotowie rodzinne Rodziny, które zakończyły pełnienie funkcji rodziny zastępczej w roku 2012 r. 2 0 0 Zawodowe Specjalistyczne 1 1 0 Niezawodowe 21 7 5 Spokrewnione 43 5 11 Razem: 67 13 16 Największa liczba spośród rodzin zastępczych Powiatu to rodziny zastępcze spokrewnione, ale w roku 2012 najmniej utworzyło się rodzin tego typu. Istotą nowej Ustawy jest tworzenie niezawodowych rodzin zastępczych, które powinny przejść adekwatne do pełnionej funkcji szkolenie. W roku 2012 powstała większa liczba rodzin niezawodowych, niż liczba rodzin rozwiązanych pełniących tę funkcję. Rodziny te stanowią dobrą bazę do tworzenia odpowiednio przeszkolonych i kompetentnych rodzin zawodowych. W rodzinach zastępczych w roku 2012 przebywało 130 dzieci. Ilość dzieci w poszczególnych typach rodzin zastępczych przedstawia tabela nr 2. Tabela nr 2. Liczba dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych Powiatu Strzeleckiego na dzień 31.12.2012 r. Rodziny zastępcze: Liczba dzieci na dzień 31.12.2012 r. Dzieci umieszczone w rodzinach zastępczych w Dzieci, które opuściły rodzinną pieczę zastępczą w 2012 r. Zawodowe - Pogotowie rodzinne 2012 r. 5 3 6 Zawodowe Specjalistyczne 2 1 1 Niezawodowe 31 7 8 Spokrewnione 63 3 14 Razem: 101 14 29 Strona 4
Najwięcej dzieci jest umieszczonych w spokrewnionych rodzinach zastępczych, z których to też najwięcej dzieci opuściło rodziny zastępcze. W rodzinach niezawodowych przebywa 30% dzieci ogółem umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej, w roku 2012 dzieci najczęściej były umieszczane w tego typu rodzinach, co stanowi dobrą prognozę rozwoju rodzinnej pieczy zastępczej. Tabela nr 3. Liczba umieszczonych dzieci w poszczególnych typach rodzinach zastępczych Powiatu Strzeleckiego na dzień 31.12.2012 r. Rodziny zastępcze: Zawodowe - Pogotowie Rodzinne Zawodowe - Specjalistyczne Niezawodowe Spokrewnione Bez dzieci 1 0 0 0 Umieszczone 1 dziecko 0 0 13 30 Umieszczone 2 dzieci 0 1 6 8 Umieszczone 3 dzieci 0 0 2 3 Umieszczone więcej niż 3 dzieci W tym pełnoletni wychowankowie pozostający w pieczy 1 0 0 2 0 2 4 4 Razem: 5 2 31 63 Powyższa tabela przedstawia liczbę dzieci w poszczególnych typach rodzin zastępczych. Zarówno w przypadku rodzin niezawodowych, jak i spokrewnionych najwięcej jest rodzin opiekujących się jednym dzieckiem. Tabela nr 4. Czas pobytu dzieci w rodzinach zastępczych Powiatu Strzeleckiego w pieczy zastępczej 31.12.2012 r. Typ rodziny Do 3 miesięcy Zawodowe Pogotowie rodzinne Od 3 do 6 miesięcy Od 6 do 12 miesięcy Od 12 miesięcy do 2 lat Od 2 lat do 3 lat na dzień Więcej niż 3 lata 0 0 0 5 0 0 Zawodowe Specjalistyczne 0 1 0 1 0 1 Niezawodowe 2 2 3 0 2 22 Spokrewnione 3 0 1 12 3 44 Razem: 5 3 4 18 5 67 Objęcie dziecka jedną z form pieczy zastępczej następuje do momentu ustania przyczyny umieszczenia w pieczy zastępczej, na okres nie dłuższy niż do osiągnięcia pełnoletniości Strona 5
(w przypadku małoletnich kontynuujących naukę nie dłużej niż do jej ukończenia). Na podstawie danych zawartych w tabeli nr 4 widać, iż czas pobytu dzieci w rodzinnej pieczy zastępczej w Powiecie Strzeleckim w większości przypadków przekracza 3 lata we wszystkich typach rodzin zastępczych. II. Realizacja zadań Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich jako organizatora rodzinnej pieczy zastępczej przedstawia się następująco: 1) Prowadzenie naboru kandydatów do pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka; Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich prowadziło kampanię informacyjną mającą na celu promowanie rodzinnej pieczy zastępczej oraz nabór kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej poprzez dystrybucję ulotek, zamieszczanie informacji na stronie internetowej Centrum oraz w mediach lokalnych. W 2012 roku pojawiły się następujące artykuły w prasie lokalnej: Szukamy kandydatów na rodziny zastępcze (w Powiecie Strzeleckim Nr 14 (208) 16-31 lipiec 2012r.), Piknik Rodzin zastępczych (w Powiecie Strzeleckim Nr 12 (206) 16-30 czerwiec 2012 r.) oraz audycja w radiu Dramat w Pucku a sytuacja rodzin zastępczych w regionie (nadana przez Radio Opole w dniu 20 września 2012 r.). Do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich w roku 2012 zgłosiło się 13 kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. 6 osób spośród wymienionych kandydatów zgłosiło chęć pełnienia funkcji rodziny spokrewnionej, 7 osób kandydowało do funkcji rodziny niezawodowej, 2 rodziny zgłosiły chęć pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej (w tym 1 do funkcji rodziny specjalistycznej). W dniu 01.10.2012 r. w siedzibie Starostwa Powiatowego w Strzelcach Opolskich miało również miejsce spotkanie Starosty Strzeleckiego z zawodowymi i niezawodowymi rodzinami zastępczymi Powiatu, w którym także uczestniczyli przedstawiciele Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich, ośrodków adopcyjno opiekuńczych z terenu województwa opolskiego (Rys. 1). Podczas spotkania wymieniono się doświadczeniami i spostrzeżeniami odnośnie zmian, jakie w rodzinnej pieczy zastępczej wprowadzała nowa Ustawa. Spotkanie miało również na celu promowanie rodzinnych domów dziecka jako formy rozwoju rodzinnej pieczy zastępczej. Strona 6
Rysunek 1. Spotkanie Starosty Strzeleckiego z rodzinami zastępczymi 2) Kwalifikowanie osób kandydujących do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz wydawanie zaświadczeń kwalifikacyjnych zawierających potwierdzenie ukończenia szkolenia, opinię o spełnianiu warunków i ocenę predyspozycji do sprawowania pieczy zastępczej; Na wniosek kandydata do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, posiadającego świadectwo ukończenia szkolenia, organizator rodzinnej pieczy zastępczej ze względu na miejsce zamieszkania kandydata wydaje zaświadczenie kwalifikacyjne według wzoru wskazanego w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 grudnia 2011 r. (Dz. U. Nr 272, poz. 1609). W roku 2012 wydano 2 zaświadczenia kwalifikacyjne potwierdzające ukończenie przez kandydatów na rodziny zastępcze szkolenia (zawierające opinię o spełnianiu warunków i ocenę predyspozycji do sprawowania pieczy zastępczej). 3) Organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka; Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich skierowało na szkolenie w 2012 roku 4 osoby. Szkolenia były realizowane przez Katolicki Ośrodek Adopcyjno Opiekuńczy w Opolu w oparciu o programy posiadające rekomendację Ministra Pracy i Polityki Społecznej. 2 z tych osób tj. jedna rodzina niezawodowa zostały przeszkolone w ramach resortowego programu Strona 7
wspierania rodzin i systemu pieczy zastępczej na rok 2012 Szkolenia rodzin zastępczych, osób prowadzących rodzinne domy dziecka oraz dyrektorów placówek opiekuńczo wychowawczych typu dziennego pn. Razem łatwiej organizacja szkolenia dla niezawodowej rodziny zastępczej w ramach zwiększenia dostępu do szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Ogółem koszt szkolenia dla 2 osób wynosił 1 940,00 zł. Ponadto pozyskano dodatkowo do budżetu jednostki kwotę 970 zł na przeszkolenie kolejnego kandydata na rodzinę zastępczą. Pozostałe 2 osoby otrzymały zaświadczenia w 2013 r. ze względu na zakończenie szkolenia z końcem grudnia 2012 r. W związku, iż wraz z wejściem w życie Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r., Poz. 135 z późn. zm.) rodziny zastępcze pełniące dotychczas funkcję rodzin zastępczych niespokrewnionych przekształciły się w rodziny niezawodowe. Zmiana zaszła również wśród osób pełniących funkcję rodziny spokrewnionej z dzieckiem, gdyż na mocy wymienionej Ustawy funkcję taką mogą pełnić wyłącznie wstępni dziecka oraz rodzeństwo. Pozostali krewni, którzy wcześniej mogli pełnić dla dziecka funkcję rodziny zastępczej spokrewnionej obecnie mogą być niezawodową rodziną zastępczą. Zmianę widać w zaprezentowanej poniżej tabeli zestawiającej liczbę rodzin zastępczych i dzieci umieszczonych w pieczy w latach 1999 2012 r. tabela nr 5. W związku ze zmianą, która nastąpiła wraz z wejściem w życie niniejszej ustawy Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich powinno skierować na szkolenie 13 rodzin niezawodowych (25 osób), w budżecie na rok 2012 wnioskowano o kwotę 7 332,00 zł na ten cel. Środki na ten cel nie zostały przyznane, w związku z powyższym na terenie Powiatu funkcjonuje 13 rodzin nieposiadających szkolenia adekwatnego do pełnionej funkcji. Strona 8
Tabela nr 5. Liczba rodzin zastępczych w latach 1999 2012. Rok/ Rodzina zastępcza Rodziny zastępcze spokrewnione Ilość dzieci Rodziny zastępcze niespokrewnione Ilość dzieci Rodziny zastępcze niezawodowe Ilość dzieci Rodziny zastępcze zawodowe o charakterze pogotowia rodzinnego Ilość dzieci Rodziny zastępcze specjalistyczne Ilość dzieci Liczba rodzin Liczba dzieci 1999 49-4 - - - - - - - 53 69 2000 46-4 - - - - - - - 50 73 2001 47 65 7 14 - - - - - - 54 79 2002 37 53 8 10 - - - - - - 45 63 2003 34 40 7 16 - - - - - - 41 56 2004 34 35 8 15 - - - - - - 42 50 2005 39 55 12 21 - - - - - - 51 76 2006 42 59 9 13 - - 1 4 - - 52 76 2007 60 81 10 16 - - 1 4 - - 71 101 2008 64 91 10 20 - - 1 8 - - 75 119 2009 67 99 10 21 - - 1 13 - - 78 133 2010 63 91 10 20 - - 3 22 - - 76 133 2011 68 99 12 20 - - 3 19 - - 83 138 2012 54 77 - - 26 39 2 11 1 3 83 130 Strona 9
4) Organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo wychowawczej typu dziennego, wydanie świadectw ukończenia tych szkoleń oraz opinii dotyczącej predyspozycji do pełnienia funkcji dyrektora i wychowawcy w placówce opiekuńczo wychowawczej typu rodzinnego; Do zadań Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich jako organizatora rodzinnej pieczy zastępczej należy organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo wychowawczej typu rodzinnego. Na terenie Powiatu brak jest placówek wymienionego typu. 5) Zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka szkoleń mających na celu podnoszenie ich kwalifikacji, biorąc pod uwagę ich potrzeby; Organizator pełni również funkcje związane z pomocą już istniejącym rodzinom zastępczym. Ma on obowiązek udzielania pomocy poszczególnym typom rodzin oraz zapewnienie szkolenia mającego na celu podnoszenie kwalifikacji rodzin biorąc pod uwagę ich potrzeby. W planie budżetu na rok 2012 Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich wnioskowało o przyznaniu kwoty 58 656, 00 zł na realizację niniejszego przedsięwzięcia. Na realizację zadania nie zostały przyznane żadne środki, w związku z tym nie zapewniano rodzinom zastępczym Powiatu szkoleń mających na celu podnoszenie ich kwalifikacji. 6) Zapewnianie pomocy i wsparcia osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w ramach grup wsparcia oraz rodzin pomocowych; Organizator ma obowiązek także zapewnić pomoc i wsparcie osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w ramach grup wsparcia oraz rodzin pomocowych. Ze względu na brak środków w budżecie Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich nie realizowano zadania związanego z prowadzeniem grup wsparcia, jednak rodziny zastępcze były informowane o możliwości uczestniczenia w grupie organizowanej przez inne placówki. W roku 2012 na terenie Powiatu Strzeleckiego jedna z rodzin pełniła funkcję rodziny pomocowej dla trójki dzieci przez okres od 28.08.2012 r. do 27.10.2012 r. na podstawie zawartej umowy, ze względu na czasową niemożność sprawowania opieki nad dziećmi. Zawodowe i niezawodowe rodziny zastępcze Powiatu udzielają sobie wzajemnie wsparcia oraz spotykają się na corocznych obchodach Dnia Rodzicielstwa Zastępczego (30.05.2012r.) co przedstawia poniższa ilustracja. Spotkanie to odbyło się z inicjatywy jednej z rodzin zastępczych. Strona 10
Rysunek 2. Niezawodowe i zawodowe rodziny zastępcze podczas spotkania z okazji Dnia Rodzicielstwa Zastępczego. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich stara się zapewnić rodzinom pomoc w przypadku wystąpienia problemów oraz wsparcie. Potwierdzeniem dobrych relacji Centrum z rodzinami jest przedświąteczna wizyta zawodowych rodzin zastępczych. Rysunek 3. Zawodowe rodziny zastępcze z przedświąteczną wizytą w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich. Strona 11
7) Organizowanie dla rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka pomocy wolontariuszy; Organizator ma obowiązek zapewniać rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka pomocy wolontariuszy. W roku 2012 na prośbę rodziny zastępczej jednemu dziecku z trudnościami w nauce przebywającemu w rodzinnej pieczy zastępczej pomagał wolontariusz. 8) Współpraca ze środowiskiem lokalnym, w szczególności z powiatowym centrum pomocy rodzinie, ośrodkiem pomocy społecznej, sądami i ich organami pomocniczymi, instytucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi, a także kościołami i związkami wyznaniowymi oraz z organizacjami społecznymi; Organizator realizuje również zadania oparte na współpracy (współdziałaniu) ze środowiskiem lokalnym, w szczególności ośrodkiem pomocy społecznej, sądami i ich organami pomocniczymi, instytucjami oświatowymi, podmiotami leczniczymi, a także kościołami i związkami wyznaniowymi oraz z organizacjami społecznymi. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich współpracowało z : ośrodkami pomocy społecznej z terenu naszego kraju w zakresie przekazywania informacji na temat rodziców biologicznych dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej oraz przygotowywania planów pomocy dziecku i rodzinie (współpraca koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej z asystentem rodziny, efektem 7 spotkań jest przygotowanie 2 planów pomocy dziecku i rodzinie); sądami rodzinnymi i nieletnich m.in. przy wskazywaniu rodziny zastępczej dla dzieci, które mają być umieszczone w pieczy, przesłaniu oceny sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej oraz zasadności dalszego pobytu w pieczy; szkołami - zwracając się do placówek z prośbą o opinię o uczniu oraz utrzymując bieżący kontakt z pedagogami placówek, do których uczęszczają dzieci z naszych rodzin zastępczych; poradnią psychologiczno pedagogiczną w zakresie informowania rodzin zastępczych o możliwości uzyskania pomocy i poradnictwa w ramach zadań placówki. W dniu 12.09.2012 r. w siedzibie Centrum zorganizowano spotkanie dyrektora jednostki, koordynatora i pracownika socjalnego z kierownikiem i pracownikiem socjalnym OPS w Jemielnicy oraz koordynatorem pracy asystentów rodzinnych z OPS w Strzelcach Opolskich. Było ono okazją do poznania się, wymiany informacji a także do wypracowania metod współpracy związanej ze środowiskiem rodzin naturalnych i zastępczych. Strona 12
Rysunek 4. Spotkanie z asystentami rodzinnymi. 9) Prowadzenie poradnictwa i terapii dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci oraz dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej; Zadaniem organizatora jest także prowadzenie poradnictwa i terapii dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci. W roku 2012 Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich nie prowadziło poradnictwa ani terapii skierowanych do rodzin zastępczych i ich podopiecznych. Centrum wnioskowało o przyznanie środków w budżecie na rok 2012 na zatrudnienie psychologa, jednak środki na ten cel nie zostały przyznane. W przypadku zgłaszania problemów przez rodziców zastępczych informowano o placówkach, w których mogą oni uzyskać pomoc m.in. poradni profilaktyki i terapii uzależnień, poradni psychologiczno pedagogicznej lub lekarzy specjalistów. Wsparcia rodzinom udzielał również koordynator rodzinnej pieczy zastępczej. 10) Zapewnianie pomocy prawnej osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w zakresie prawa rodzinnego; Kolejnym zadaniem organizatora jest także zapewnienie pomocy prawnej osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą. W 2012 roku Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich oferowało możliwość uzyskania bezpłatnej porady prawnej. Prawnik wspomagał również pracowników Centrum we wdrażaniu zmian w związku z wejściem w życie Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r., Poz. 135 z późn. zm.). Strona 13
11) Dokonywanie okresowej oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej; Istotnym zadaniem organizatora rodzinnej pieczy zastępczej jest dokonywanie okresowej oceny sytuacji dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej. Zasady oceny okresowej dziecka reguluje art. 128-131 niniejszej Ustawy. W roku 2012 koordynator rodzinnej pieczy zastępczej dokonał pisemnie: 147 ocen sytuacji dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej oraz zasadności dalszego pobytu w pieczy; 51 ocen rodzica zastępczego; 13 analiz sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej; W Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich w roku 2012 rozpoczął swoją działalność Zespół ds. oceny sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej i rodzinnych domach dziecka. Odbyło się 7 posiedzeń Zespołu, na których omówiono 43 oceny sytuacji dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej. W skład Zespołu wchodzą: Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich; Przewodniczący zespołu starszy pracownik socjalny; Starszy specjalista ds. pracy z rodziną; Koordynator pieczy zastępczej; Po każdej rozpatrzonej na posiedzeniu Zespołu ocenie sytuacji dziecka sporządzany jest odpowiedni arkusz oceny sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinnej pieczy zastępczej oraz rodzinnych domach dziecka. Z zebrań Zespołu sporządza się protokół podpisywany przez wszystkich członków. Na podstawie sporządzonej oceny sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej organizator rodzinnej pieczy zastępczej formułuje na piśmie opinię dotyczącą zasadności dalszego pobytu dziecka w pieczy zastępczej, którą przekazuje do właściwego sądu rodzinnego i nieletnich. Strona 14
12) Prowadzenie działalności diagnostyczno konsultacyjnej której celem jest pozyskiwanie, szkolenie i kwalifikowanie osób zgłaszających gotowość do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej oraz prowadzenia rodzinnego domu dziecka, a także szkolenie i wspieranie psychologiczno pedagogiczne osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą oraz rodziców dzieci objętych tą pieczą; Do działań organizatora należy również podejmowanie działalności diagnostyczno konsultacyjnej. W ramach swoich zadań organizator zapewnia organizację szkoleń dla wyżej wymienionych kandydatów. Organizator nie ma obowiązku prowadzenia szkolenia przez jego pracowników, a zadanie to może zlecić podmiotom zewnętrznym. Działalność diagnostyczno konsultacyjna kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej była realizowana na zlecenie Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich przez Katolicki Ośrodek Adopcyjno Opiekuńczy w Opolu. W ramach zapewniania wsparcia rodzinom zastępczym Powiatu rodziny objęte są opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej oraz informowane o placówkach, w których mogą uzyskać wsparcie psychologiczno pedagogiczne. 13) Przeprowadzanie badań pedagogicznych i psychologicznych oraz analizy, o której mowa w art. 42 ust. 7, dotyczących kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka; Na organizatorze ciąży także obowiązek przeprowadzenia badań pedagogicznych i psychologicznych oraz analizy w zakresie sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej dotyczące kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka. Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej w ramach tego zadania przeprowadził 13 analiz sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. W roku 2012 badania psychologiczno pedagogiczne były realizowane przez Katolicki Ośrodek Adopcyjno Opiekuńczy w Opolu w ramach zrealizowanych szkoleń dla 4 kandydatów. 14) Zapewnianie rodzicom zastępczym zawodowym i niezawodowym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka poradnictwa, które ma na celu zachowanie i wzmocnienie ich kompetencji oraz przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego; Zadaniem organizatora jest także prowadzenie poradnictwa i terapii dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci. W roku 2012 Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich nie zapewniało rodzinom zastępczym zawodowym i niezawodowym Strona 15
poradnictwa, które ma na celu zachowanie i wzmocnienie ich kompetencji oraz przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego. W budżecie Centrum na rok 2012 wnioskowano o sumę 14 400,00 zł na zatrudnienie psychologa, który miał realizować powyższe zadanie. Środki na realizację tego celu nie zostały przyznane. W celu wspierania rodzin zastępczych, poszerzania ich kompetencji oraz przeciwdziałaniu wypaleniu zawodowemu rodziny były zachęcane do udziału w grupie wsparcia realizowanej przez inną placówkę. 15) Zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukania dla nich rodzin przysposabiających W razie stwierdzenia, iż w pieczy zastępczej przebywa dziecko z uregulowaną sytuacją prawną, organizator ma obowiązek zgłosić dziecko do ośrodka adopcyjnego działającego na terenie województwa, w którym dziecko przebywa. W roku 2012 zgłoszono do ośrodka adopcyjnego informację o uregulowanej sytuacji prawnej 7 dzieci, z których 5 jest powyżej 13 roku życia. Organizator nie ma prawa zaniechać takiego zgłoszenia gdy dziecko, które ukończyło 13 lat wyraża sprzeciw w stosunku do przysposobienia. W takiej sytuacji dziecko powinno zostać zgłoszone wraz z jego pisemnym oświadczeniem, iż nie wyraża zgody na adopcję. Dokumentacja dotycząca sytuacji zgłoszonych dzieci jest na bieżąco uzupełniana. W roku 2012 z pośród dzieci przebywających w rodzinach zastępczych 2 dzieci zostało przysposobionych. 16) Organizowanie opieki nad dzieckiem, w przypadku gdy rodzina zastępcza albo prowadzący rodzinny dom dziecka okresowo nie może sprawować opieki, w szczególności z powodów zdrowotnych lub losowych albo zaplanowanego wypoczynku; Organizator realizuje zadanie związane z zapewnieniem opieki dzieciom w przypadku gdy rodzina zastępcza lub prowadzący rodzinny dom dziecka nie może sprawować opieki nad dzieckiem. W przypadku okresowej niemożności sprawowania opieki nad dziećmi przez rodzinę zastępczą zapewniono wsparcie rodziny pomocowej. W roku 2012 sytuacja taka miała miejsce raz, rodzina zastępcza ze względów zdrowotnych nie była w stanie sprawować opieki nad dziećmi. Rodzina pomocowa objęła opieką 3 dzieci na okres od 28.08.2012 r. do 27.10.2012 r. na podstawie zawartej z rodziną umowy. 17) Zgodnie z art. 77 ust. 2 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r., Poz. 135 z późn. zm.) organizator rodzinnej pieczy zastępczej wyznacza koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Do zadań koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej należy w szczególności: Strona 16
1) udzielanie pomocy rodzinom zastępczym i prowadzącym rodzinne domy dziecka w realizacji zadań wynikających z pieczy zastępczej; 2) przygotowanie, we współpracy z asystentem rodziny i odpowiednio rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka, planu pomocy dziecku; 3) pomoc rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka w nawiązaniu wzajemnego kontaktu; 4) zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka dostępu do specjalistycznej pomocy dla dzieci, w tym psychologicznej, reedukacyjnej i rehabilitacyjnej; 5) zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających; 6) udzielanie wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej; 7) przedstawianie corocznego sprawozdania z efektów pracy organizatorowi rodzinnej pieczy zastępczej. Organizator pieczy zastępczej wyznacza koordynatora pieczy zastępczej, który na wniosek rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka obejmuje ich swą opieką. Koordynator ma pod swoją opieką maksymalnie 30 rodzin zastępczych lub rodzinnych domów dziecka. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich zatrudniało od 12.04.2012 roku jednego koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Koordynator objął opieką 52 rodziny w roku 2012. Praca z rodziną polegała przede wszystkim na pomocy w nawiązywaniu pozytywnych relacji miedzy członkami rodziny, monitorowaniu sytuacji szkolnej dzieci w przypadku stwierdzonych problemów w nauce oraz wspieraniu w wypełnianiu funkcji rodziny zastępczej. Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej informował również ośrodek adopcyjny o uregulowanej sytuacji prawnej dziecka oraz zbierał niezbędną dokumentację. Opracowano 5 planów pomocy dziecku, w przypadku 2 współpracowano z asystentem rodziny. W ramach pomocy w nawiązywaniu wzajemnego kontaktu informowano rodziny o możliwości udziału w grupach wsparcia organizowanych przez Poradnię Psychologiczno Pedagogiczną w Strzelcach Opolskich. Rodziny były na bieżąco informowane o miejscach, w których mogą uzyskać pomoc specjalistyczną. Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej w razie potrzeby wspierał pełnoletnich wychowanków pieczy zastępczej. Na wniosek Starosty koordynator rodzinnej pieczy zastępczej w 2012 r. odwiedził wszystkie rodziny zastępcze Powiatu. Z realizacji wynikają wnioski ujęte w Protokole: zatrudnienie koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej wpłynęło pozytywnie na realizowanie zadań Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w zakresie sporządzania oceny sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej, oceny rodzica zastępczego, oceny zasadności dalszego pobytu dziecka w pieczy, tworzenia planów Strona 17
pomocy dziecku oraz udzielania wsparcia rodzinom w realizowaniu zadań wynikających z pełnionej funkcji. W obecnym momencie rodziny zastępcze objęte są opieką jednego koordynatora. Ustawowa liczba rodzin, które może mieć pod opieką koordynator rodzinnej pieczy zastępczej zgodnie z art. 77 ust. 4 cytowanej Ustawy wynosi 30. Problem niewystarczającej liczby zatrudnianych koordynatorów pieczy zastępczej ma przełożenie na niewystarczającą ilość spotkań z rodziną i nieobjęcie wszystkich rodzin opieką koordynatora. Istnieje konieczność zatrudnienia dodatkowej osoby na stanowisku koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, co ma związek również z pismem z dnia 8.10.2012 r. skierowanym do jednostek samorządowych przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej oraz Rzecznika Praw Dziecka odnośnie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, gdyż daje możliwość dokładniejszego monitorowania sytuacji dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej oraz szybkiego reagowania na sygnały o możliwych zagrożeniach; problemy wychowawcze z podopiecznymi rodzin zastępczych, trudne relacje dzieci z rodzicami biologicznymi oraz specyficzne potrzeby wychowanków wskazują na konieczność zorganizowania wsparcia dla rodzin zastępczych w zakresie pomocy psychologiczno terapeutycznej; rodziny zastępcze, w związku z trudnościami z jakimi muszą się zmagać z racji pełnionej funkcji zgłaszają potrzebę uczestniczenia w grupach wsparcia, które trzeba dla nich zorganizować; konieczne jest dalsze szkolenie rodzin zastępczych, tak aby zapewniać jak największej liczbie dzieci profesjonalną i kompleksową ochronę i pomoc w ramach rodzinnej pieczy zastępczej; Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej w roku 2012 sporządził: 147 ocen sytuacji dziecka, 51 ocen rodziny zastępczej 13 analiz sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Należy zauważyć, iż wymienione oceny należą do zadań organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, koordynator rodzinnej pieczy zastępczej nie powinien pełnić funkcji kontrolnej względem rodzin. Chcąc rozwiązać dany problem Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich w ramach posiadanych etatów dokonało przesunięcia, czego skutkiem było wygospodarowanie połowy etatu dla pracownika realizującego część zadań organizatora pieczy zastępczej. Strona 18
W budżecie na rok 2012 wnioskowano o kwotę 72 000,00 zł na zatrudnienie dwóch koordynatorów, tak aby mogli objąć swoją opieką 60 rodzin. Przyznano środki umożliwiające zatrudnienie jednego koordynatora, który swoją opieką może objąć wyłącznie 30 rodzin. Dzięki resortowemu programowi wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej na rok 2012 Koordynator Rodzinnej Pieczy Zastępczej druga edycja uzyskano dotację na zatrudnienie koordynatora w wysokości 15 229, 91 zł. Zgodnie z art. 77 ust. 1 pkt. 1a cytowanej Ustawy w przypadku niemożności zapewnienia rodzinom opieki koordynatora zadania te powinien realizować organizator rodzinnej pieczy zastępczej, którego zadania realizuje obecnie pracownik pracujący wyłącznie na pół etatu. Wnioski wynikające z wizyt koordynatora u rodzin zastępczych obrazują skalę problemów, które musi rozwiązywać koordynator. W związku z powyższym wystąpiono z wnioskiem o zabezpieczenie na 2013 rok środków na zatrudnienie dodatkowego koordynatora pieczy zastępczej, który objąłby opieką i wsparciem pozostałe rodziny. Zarząd Powiatu pismem z dnia 19.11.2012 r. OR.8120.51.2012.BG poinformował, iż wnioski ujęte w wyżej wymienionym protokole są jak najbardziej istotne i należy się z nimi uporać w ramach etatów, które PCPR posiada. Zarząd Powiatu proponuje w strukturze obecnego zatrudnienia dokonać przesunięcia posiadającego odpowiednie kompetencje pracownika do realizacji ww. zadania. Z uwagi na zatrudnienie w Centrum pracowników socjalnych, którzy zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 r. nie mogą pełnić funkcji koordynatora pieczy zastępczej, powyższej prośby Zarządu Powiatu Strzeleckiego dyrektor jednostki nie jest w stanie zrealizować. Zakończenie Zgodnie z art. 76 ust. 4 pkt. 15 wyżej wymienionej Ustawy Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich przedstawia Staroście i Radzie Powiatu całoroczne sprawozdanie z efektów pracy. Centrum jako organizator rodzinnej pieczy zastępczej w 2012 r. częściowo zrealizowało przedstawione powyżej zadania. Rok 2012 był czasem wyjątkowo trudnym ponieważ dotyczył działań nowo powołanego podmiotu w oparciu o wchodzącą w życie Ustawę, która była do tej pory już kilkukrotnie nowelizowana. Dużym utrudnieniem była realizacja zadań, które zostały przypisane organizatorowi przy braku możliwości zatrudnienia nowego pracownika. Widząc, iż pracownik na tym stanowisku realizuje najważniejsze zadania wynikające z Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2013 r., Poz. 135 z późn. zm.) Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich wnioskowało o przyznanie w budżecie na 2012 rok kwoty 39 603, 00 zł na zatrudnienie osoby, która będzie realizowała zadania organizatora. Środki te nie zostały przyznane, co spowodowało, iż zadania przypisane organizatorowi realizowane są tylko częściowo (według priorytetów). Należy zaznaczyć też, iż koordynator rodzinnej pieczy zastępczej nie powinien wykonywać zadań organizatora i objąć opieką wyłącznie 30 rodzin. Obciążenie koordynatora Strona 19
zadaniami organizatora rodzinnej pieczy zastępczej wpływa niekorzystnie na możliwość realizowania zadań koordynatora. Trzeba zaznaczyć, iż stosunek naszych rodzin zastępczych do nowo powołanego stanowiska jakim jest koordynator pieczy zastępczej jest pozytywny. Także jakość pracy i zaangażowanie koordynatora w udzielanie wsparcia i pomocy są oceniane pozytywnie. Zapisy ustawowe były ciągle konfrontowane z realnymi problemami dzieci umieszczanych w pieczy zastępczej. W takich też warunkach należało wypracować nowe formy współpracy różnych instytucji, w tym pomocy społecznej, a także zasady współdziałania z sądem, czy szkołami. To roczne zgromadzone doświadczenie stanowi bazę do doskonalenia form pracy. Zależy nam bardzo na tym aby osoby funkcjonujące w pieczy zastępczej były przekonane, iż organizator pieczy zastępczej służy przede wszystkim niesieniu pomocy i wsparcia w trudnych sytuacjach, a funkcje nadzorcze mają na celu eliminowanie błędów, a tym samym poprawę warunków funkcjonowania dzieci i ich opiekunów. Nowe zadania i zmienione regulacje prawne są dla wszystkich pracowników dużym wyzwaniem, dodatkowo ciągła nowelizacja Ustawy nie stanowi stabilnej podstawy prawnej utrudniając należyte realizowanie zadań z niej wynikających. Uwzględnić należy, iż istnieją stałe bariery dla Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich do należytej realizacji zadań organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, którymi są: brak środków umożliwiających szkolenie rodzin zastępczych oraz kandydatów do pełnienia tej funkcji, niemożność udzielania należytego wsparcia i poradnictwa rodzinom zastępczym (powodować to będzie narastanie problemów rodzin oraz pogłębianie się sytuacji kryzysowych), brak środków na zatrudnienie w pełnym wymiarze godzin pracownika, który będzie zobowiązany do wykonywania zadań organizatora. Podsumowując powyższe, aby system pieczy zastępczej funkcjonował sprawnie oraz aby w pełni wdrożyć założenia Ustawy muszą być zlikwidowane zarówno bariery finansowe jak i organizacyjne. Strona 20
Spis tabel Tabela nr 1. Liczba rodzin zastępczych Powiatu Strzeleckiego na dzień 31.12.2012 r.... 4 Tabela nr 2. Liczba dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych Powiatu Strzeleckiego na dzień 31.12.2012 r.... 4 Tabela nr 3. Liczba umieszczonych dzieci w poszczególnych typach rodzinach zastępczych Powiatu Strzeleckiego na dzień 31.12.2012 r.... 5 Tabela nr 4. Czas pobytu dzieci w rodzinach zastępczych Powiatu Strzeleckiego w pieczy zastępczej na dzień 31.12.2012 r.... 5 Tabela nr 5. Liczba rodzin zastępczych w latach 1999 2012 r.. 9 Spis rysunków Rysunek 1. Spotkanie Starosty Strzeleckiego z rodzinami zastępczymi... 7 Rysunek 2. Niezawodowe i zawodowe rodziny zastępcze podczas spotkania z okazji Dnia Rodzicielstwa Zastępczego.... 11 Rysunek 3. Zawodowe rodziny zastępcze z przedświąteczną wizytą w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Strzelcach Opolskich.... 11 Rysunek 4. Spotkanie z asystentami rodzinnymi.... 13 Strona 21