SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO PROGRAM UDRAŻNIANIA RZEK WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO PROGRAM UDRAŻNIANIA RZEK WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Gdańsk, maj 2004

I. Wstęp 1. Dane ogólne 1.1 Podstawa i zakres opracowania 1.2. Materiały wyjściowe 2. Hydrografia województwa pomorskiego 3. Charakterystyka aktualnych warunków migracji ryb w rzekach województwa Pomorskiego 4. Program udrożnienia rzek województwa Pomorskiego 4.1. Założenia wyjściowe 4.2. Określenie potrzeb udrożnienia rzek województwa pomorskiego (budowy przepławek dla ryb) przy budowlach piętrzących wraz ustaleniem etapów realizacji 4.2.1. Zlewnia Wieprzy 4.2.2. Zlewnia Słupi 4.2.3. Zlewnia Łupawy 4.2.4. Zlewnia Łeby 4.2.6. Zlewnie Piaśnicy, Karwianki, Czarnej Wdy, Płutnica, Gizdepki i Zagórskiej Strugi 4.2.7. Zlewnia Redy 4.2.8. Zlewnia Motławy 4.2.8.1. Zlewnia Raduni 4.2.8.2. Zlewnia Kłodawy 4.2.9. Zlewnia Wierzycy 4.2.7. Zlewnia Strugi Młyńskiej 4.2.10. Zlewnia Nogat i Kanał Elbląskiego 4.2.11. Zlewnie Wdy, Brdy i Gwdy. 4.3. Program udrażniania rzek na terenie województwa pomorskiego 4.4. Zakładane efekty wdrożenia programu udrożnienia na terenie województwa pomorskiego 2

I. Wstęp Na rzekach województwa pomorskiego znajduje się ponad 260 obiektów hydrotechnicznych piętrzących wodę, wykonanych w większości w okresie międzywojennym, a niektóre jeszcze w drugiej połowie XIX wieku. Zapisy historyczne podają, że większość rzek na obszarze dzisiejszego województwa pomorskiego uległo przekształceniom już pod koniec średniowiecza na skutek zabudowy piętrzeniami młyńskimi. W większości przypadków na miejscu dawnych drewnianych młynów w XIX i XX wieku powstały obiekty murowane przeważnie z kamienia lub cegły, w których instalowano turbiny wodne napędzające początkowo młyny, tartaki, następnie przebudowane na elektrownie wodne. W wyniku piętrzenia wody przez obiekty hydrotechniczne jazy, zapory, młyny wodne elektrownie wodne na przestrzeni kilkuset lat, powstały różnej wielkości zbiorniki, o układach biocenotycznych w wielu przepadkach bardzo podobnych, podobnych do tych, jakie wykształcają się w naturalnych ekosystemach jeziornych o wodach przepływowych. Utrzymanie tych urządzeń w obecnym stanie jest niezbędne dla zachowania ukształtowanego przez setki lat reżimu wodnego, a jakakolwiek zmiana tego reżimu doprowadzić może do gwałtownych i nieodwracalnych zmian w środowisku przyrodniczym w rejonie oddziaływania piętrzenia wody w rzece. Jednakże obiekty hydrotechniczne na rzekach jak zapory, jazy, stopnie i młyny wodne oraz elektrownie wodne powodują przerwanie ciągłości biologicznej. Następuje rozczłonkowanie na samodzielnie funkcjonujące odcinki, przez co ograniczona, a niekiedy całkowicie wykluczona jest możliwość przemieszczania się różnych organizmów wodnych w stanowiących warunek przeżycia wielu ryb i drobniejszej fauny. Następstwem przerwania ciągłości rzek jest wyraźne ograniczenie możliwości przemieszczania się ryb, co prowadzi nieuchronnie do zmniejszania się różnorodności ryb i innych organizmów wodnych. Efektem końcowym przerwania ciągłości biologicznej wraz ze zmianą jej reżimu wód jest utrata przez nią naturalnego charakteru. Aktualne rozwiązanie techniczne regulacji rzek zmierzają w kierunku reanturyzacji tj. takiej regulacji, która mają na celu przywrócenie jej naturalnego charakteru. Uwzględnia się przy tym uwarunkowania gospodarcze, do których należy ochrona przed powodzią, zaspokojenie potrzeb rolnictwa, a także energetykę wodną. Sprowadza się to głównie do wykonania takich zabiegów technicznych, aby nadać rzece podobny charakter do rzek uznanych w danym regionie za naturalne. 3

Mając jednak na uwadze zmiany, jakie w rzece powodują urządzenia piętrzące, a zwłaszcza rozczłonkowanie biegu i przerwanie jej ciągłości biologicznej, budowa przepławek przy istniejących budowlach winna być pierwszym etapem ranaturyzacji rzek. Uwzględniając przedstawione wyżej uwarunkowania przyrodnicze, techniczne i gospodarcze można stwierdzić, że udrożnienie rzek przy budowlach piętrzących sprowadzające się praktycznie do budowy przepławek dla ryb wg przedstawionego w niniejszym opracowaniu Programu należy uznać za pierwszy krok w kierunku reanturyzacji rzek na terenie województwa pomorskiego, która to doprowadzi do rewitalizacji rzek. Końcowym efektem będzie przywrócenie rzekom ich funkcji ekologicznych - w wielu przypadkach spowoduje ich ożywienie przez wprowadzenie występujących w nich gatunków ryb lub odtworzenie właściwości wpływających na życie i rozwój organizmów. 4

1. Dane ogólne 1.1 Podstawa i zakres opracowania Program udrożnienia rzek województwa na terenie województwa pomorskiego Biura Projektów Wodnych Melioracji i Inżynierii Środowiska BIPROWODMEL Sp. z. o.o. w Poznaniu wykonało na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego w Gdańsku- umowa nr 68/UM/DF/DROWOŚ/2004 z marca 2004 roku. 1.2. Materiały wyjściowe - Ewidencja piętrzących na ciekach województwa pomorskiego sporządzona przez Terenowe Oddziały Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego w Gdańsku - Podział hydrograficzny rzek Polski - Konsultacje w Polskim Związku Wędkarskim Okręgi Słupsk, Gdańsk i Elbląg - B. Lubieniecki Przepławki a drożność rzek wyd. Instytut Rybactwa Śródlądowego Olsztyn-Kortowo 2002 rok - Program budowy przepławek na terenie województwa zachodniopomorskiego wykonany w 2002 roku przez Biuro Projektów Wodnych Melioracji i Inżynierii Środowiska BIPROWODMEL Sp. z. o.o. w Poznaniu - Ryby słodkowodne Polski - praca zbiorowa pod redakcją Marii Bylińskiej PWN Warszawa 2000 rok - A. Żbikowski, J. Żelazo Ochrona środowiska w budownictwie wodnym - Agencja Wydawnicza Falstaff Warszawa 1992 rok - J.David Allan Ekologia wód płynących+ PWN Warszawa 1998 rok - Fischaufstiegsanlagen-Bemessung,Gestalung, Funktionkontrolle DWK Merkblatter zur wasserwirtschat 232/96 - Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 roku Dz. U. Nr 115 poz. 129 z dnia 11 października 2001 roku. - Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 20 grudnia 1996 roku w sprawie warunków technicznych, jakim winny odpowiadać obiekty budowlane gospodarki wodnej i ich usytuowanie. 2. Hydrografia województwa pomorskiego Województwo pomorski e pod względem hydrograficznym położone jest w zlewniach rzek Przymorza Wieprzy, Słupi, Łupawy, Łeby, Motławy i Nogatu, Wisły i jej dopływów Wierzycy, Wdy i Brdy oraz dopływów Odry dopływu Noteci, Gwdy 5

W tabeli nr 1 podano zestawienie zlewni rzek na terenie województwa pomorskiego, które sporządzono na podstawie Podziału hydrograficzny rzek Polski Nr zlewni wg podziału hydrograficznego Polski Rzeka główna Dopływ I rzędu Dopływ II rzędu 1 2 3 4 5 309 WIEPRZA Moszczeniczka Bystrzenica Pokrzywna Pierska Tab.1 Uwagi Rzeki Przymorza od Wieprzy do Motławy 311 SŁUPIA Gnilna Kwacza Skotawa Skotawa Kamienica 312 ŁUPAWA Charstnica Bukowina Kanał Chełst ŁEBA 313 Pogorzelica Kisewska Okalica Mirachowaska 314-2 PIAŚNICA Bychowska 314-4a KARWIANKA 314-6 CZARNA WDA 314-10a PŁUTNICA 314-14 GIZDEBKA REDA Bolszewka 314-16 314-19 239A ZAGÓRSKA STRUGA MOTŁAWA Radunia Kłodawa Warblewska Jutrzenka Gościcinka (dopływ Bolszewki) Mała Słupina Gołubska Borucinka Bielawa Styna 6

Nr zlewni wg podziału hydrograficznego Polski Rzeka główna Dopływ I rzędu Dopływ II rzędu 1 2 3 4 5 239B NOGAT Kanał Juranda Liwa 239C ELBLĄG Tyna Dzierzgoń 237C WIERZYCA Janka Piesienica Wietcisa Mała Wierzyca Postolińska Kanał Rycerski Uwagi Zlewnia Zalewu Wiślanego Dopływy Wisły 237C-7 STRUGA MŁYŃSKA 237B WDA Trzebiocha Parzenica Raknica Pieliska Borowa 236 BRDA Czerska Rów Czernicki Orla Zbrzyca Kłonecznica Chocina Lipczynka Kulawa Młosina 119B GWDA Debrzynka Chrząstawa Dopływ Noteci zlewnia Odry Szczyra Czernica Biała Chechło Podane w powyższej tabeli zlewnie rzek województwa pomorskiego przedstawiono na załączonej mapie hydrograficznej w skali 1:200 000. 7

3. Charakterystyka aktualnych warunków migracji ryb w rzekach województwa Pomorskiego Przegrodzenie zaporą powstrzymuje migrację ryb wędrownych łososia, troci i certy. Zdecydowana większość przegród rzecznych nie posiada przepławek lub innych urządzeń umożliwiających przedostanie się rybom i innym organizmom wodnym do górnego odcinka. Na rzekach województwa pomorskiego znajduje się ogółem 268 piętrzących i tylko przy 11 budowlach znajdują się przepławki. Budowle piętrzące na rzekach województwa pomorskiego zestawiono w tabeli nr 2. Wykaz ten sporządzono na podstawie danych uzyskanych w Zarządzie Melioracji i Urządzeń Wodnych Województwa Pomorskiego w Gdańsku. Tab. 2 8

Nr budowl i Rzeka główna Zlewnia Nazwa obiektu - piętrzącej (miejscowość) Rodzaj obiektu piętrzącego Km biegu Wysokość piętrzenia [m] 1 2 3 4 5 6 7 1 Wieprza 2 3 4 Moszczeniczk a Moszczeniczk a Moszczeniczk a 5 Wieprza 6 Wieprza 7 Bystrzenica 8 Bystrzenica 9 WIEPRZA 10 WIEPRZA 11 WIEPRZA 12 Studnica 13 Studnica 14 Studnica 15 Studnica 16 Studnica 17 Studnica 18 Pierska 19 Pokrzywna 20 Pokrzywna 21 Wieprza 21a Wieprza Wieprza Darłowo MEW, Jaz do nawodnień rolniczych Ośrodek PZW Koszalin 3+300 2,10 Pieszcz Próg 0+700 - Sławno- Pomiłowo Jaz do nawodnień rolniczych Jaz do nawodnień rolniczych 8+246 1,60 11+200 1,85 Jaz dla stawów rybnych 49+305 2,35 Gwiazdowo Jaz do nawodnień rolniczych i stawów 56+350 1,10 rybnych pstrągowych Barcino Jaz dla stawów rybnych 6+650 - Gumieniec Jaz do nawodnień rolniczych 15+320 - Kępice MEW 73+000 3,65 Kępka MEW Kępka 76+600 4,60 Biesowice MEW 79+700 5,10 Ciecholub MEW 2+100 1,90 Kawcze MEW 14+840 2,50 Kawcze MEW 16+650 3,00 Miastko MEW 29+690 1,50 Słosinko Zastawka dla stawów rybnych 31+508 2,00 Słosinko Zastawka dla stawów rybnych 33+970 1,60 Malęcino Zastawka dla stawów rybnych 0+980 0,70 Trzebielino MEW 11+020 1,20 Poborowo Jaz dla stawów rybnych 15+685 1,55 Bożanka Jaz dla stawów rybnych 97+295 0,70 Bożanka Jaz dla stawów rybnych - - 9

Nr budowl i Rzeka główna Zlewnia Nazwa obiektu - piętrzącej (miejscowość) Rodzaj obiektu piętrzącego Km biegu Wysokość piętrzenia [m] 1 2 3 4 5 6 7 22 Gnilna Bydlina Stopień młyński 0+264-23 Gnilna Karzcino Jaz Karzcino 6+100-24 Gnilna 25 Słupia 26 Słupia 27 Słupia 28 Glaźna 29 Glaźna 30 Glaźna 31 Glaźna 32 Kwacza 33 Kwacza 34 Kwacza 35 Kwacza 36 Kwacza 37 Kwacza 38 Kwacza 39 Skotawa 40 Str.Warblewsk a 41 Skotawa 42 Skotawa 43 Skotawa 44 Skotawa 45 Skotawa 46 Słupia 47 Słupia 48 Kamienica 49 Jutrzenka 50 Kamienica 51 Kamienica 52 Słupia 53 Słupia 54 Słupia 55 Słupia 56 Słupia Słupia Wrzeście Jaz pomłyński nieczynny 8+300 - Słupsk Jaz główny - 1,50 Słupsk Upust jałowy przy siłowni energetycznej - 1,40 Słupsk MEW Muzeum - 1,40 Krępa Słupska Młyn wodny 1+320 1,0 Kusowo Stopień 2+600 0,40 Kusowo Stopień 4+343 0,40 Wieszyno Przepust z piętrzeniem 8+315 1,62 Kwakowo jaz betonowy 2+150 1,20 Lulemino stopień z piętrzeniem 9+656 1,50 Lulemino stopień z piętrzeniem 10+180 1,20 Lulemino stopień z piętrzeniem 11+050 1,20 Płaszewo stopień z piętrzeniem 11+740 1,20 Płaszewo stopień z piętrzeniem 12+680 1,20 Płaszewo stopień z piętrzeniem 12+248 1,20 Skarszów Dolny MEW 2+500 3,00 Dębnica Kaszubska Jaz dla stawów rybnych 2+280 1,20 Dębnica Kaszubska Jaz przy garbarni 4+950 2,50 Starnica Jaz dla stawów rybnych 8+965 1,60 Jamżyno Jaz dla stawów rybnych 16+160 1,70 Jawory Jaz dla stawów rybnych 29+849 1,30 Nożyno Jaz -siłownia 30+050 1,30 Krzynia MEW 57+000 8,00 Konradowo MEW 62+500 12,30 Barnowo Jaz dla nawodnień rolniczych 0+700 1,50 Barnowo Jaz + stawy rybne 0+194 1,29 Barnowiec Jaz + stawy rybne 1+436 0,95 Barnowiec Jaz+ MEW +stawy rybne 7+900 1,90 Gałęźnia Mała MEW 66+800 38,50 Zapora Bytowska Zapora 92+800 Soszyca MEW 105+000 14,10 Sulęczyno Jaz w budowie -MEW 119+350 Sulęczyno Jaz 120+125 3,57 10

Nr budowl i Rzeka główna Zlewnia Nazwa obiektu - piętrzącej (miejscowość) Rodzaj obiektu piętrzącego Km biegu Wysokość piętrzenia [m] 1 2 3 4 5 6 7 57 Łupawa Człuchy Jaz stalowy 11+520 0,70 58 Łupawa 59 Łupawa 60 Łupawa 61 Łupawa 62 Łupawa 63 Łupawa 64 Charstnica 65 Charstnica 66 Charstnica 67 Charstnica 68 Charstnica 69 Charstnica 70 Łupawa 71 Łupawa 72 Łupawa 72a Łupawa 73 Bukowina 74 Bukowina 75 Bukowina 76 Bukowina Łupawa Smołdzino jaz - upust+ elektrownia 13+430 1,60 Stojęcino jaz betonowy 22+350 1,05 Siecino jaz betonowy 23+650 1,70 Żelkowo jaz 25+020 2,05 Zgojewo jaz dla Małej Elektrowni w Żelkowie 28+050 1,00 Drzeżewo Jaz betonowy +MEW 32+700 1,80 jaz rolniczy 5+400 1,60 jaz rolniczy 6+180 1,20 jaz rolniczy 6+875 1,60 jaz rolniczy 8+000 1,60 jaz rolniczy 8+675 1,60 jaz rolniczy 9+500 1,60 Łobień Jaz betonowy + MEW 47+300 1,70 Poganice Jaz betonowy + MEW 56+160 1,45 Łupawa Jaz betonowy + MEW 61+100 1,85 Łupawa Jaz dla stawów rybnych +MEW - - Kozin Jaz + MEW 0+260 2,87 Siemirowice jaz rolniczy 11+250 1,50 Skrzeszewo jaz+stawy rybne+nawodnienia 18+650 1,34 rolnicze Łebunia jaz młyński 19+420 1,10 11

Nr budowl i Rzeka główna Zlewnia Nazwa obiektu - piętrzącej (miejscowość) Rodzaj obiektu piętrzącego Km biegu Wysokość piętrzenia [m] 1 2 3 4 5 6 7 77 Kanał Chełst Ulinia Jaz do nawodnień 10+860 1,40 78 Kanał Biebrowski Słaszewo Jaz do nawodnień 3+500 1,30 79 Kanał Chełst Sasino Jaz do nawodnień 14+890 1,55 80 Kanał Chełst 81 Pogorzelica 81a Pogorzelica 82 Łeba 83 84 85 86 87 88 Kisewska Kisewska Kisewska Kisewska Kisewska Kisewska 89 Kisewska 90 Kisewska 91 Kisewska 92 Okalica Łeba Ciekocino Jaz + stawy rybne 18+650 0,90 Pogorzelice jaz rolniczy+stawy rybne 2+420 2,00 Nowina Jaz dla stawów rybnych 9+090 - Chocielewko Nowa Wieś Lęborska Nowa Wieś Lęborska Nowa Wieś Lęborska Nowa Wieś Lęborska Kębłowo Nowowiejskie Kębłowo Nowowiejskie jaz betonowy dla nawodnień rolniczych i poboru wody dla stawów rybnych pstrągowych Jaz betonowy czynny. Służy dla nawodnień okolicznych łąk. 47+200-1+010 1,50 próg betonowy 2+320 - próg betonowy 2+920 - Jaz betonowy przy starym młynie (Mieszalnia pasz).jaz nieczynny jaz betonowy. Dla hodowli ryb - stawy pstrągowe "K-1" jaz betonowy. Dla hodowli ryb - stawy pstrągowe "K-2" 3+850-6+050 1,20 6+900 3,60 Kisewo Jaz betonowy,nieczynny 9+750 - Kisewo Jaz dla MEW 10+600 - Brzezinki Zasatawka bet. nieczynna - Lębork Jaz młyński 0+730 1,50 93 Okalica 94 Okalica 95 Okalica 96 Okalica Rybki Jaz dla stwów rybnych 6+700 1,80 Osowo przystanek Jaz dla stawów rybnych 9+635 0,8 PKS Osowo MEW 10+350 1,60 97 Okalica Osowo Zastawka do nawodnień 15+350 0,80 98 Łeba Okolice 99 Łeba 16+090 0,96 (stawy) 100 Łeba Lębork MEW 58+900 1,65 101 Łeba Łęczyce 70+100 Bożepole Małe 75+900 102 Łeba Bożepole Wielkie 77+945 2,21 103 Łeba Bożepole 1,88 12

Nr budowl i Rzeka główna Zlewnia Nazwa obiektu - piętrzącej (miejscowość) Rodzaj obiektu piętrzącego Km biegu Wysokość piętrzenia [m] 1 2 3 4 5 6 7 111 Piaśnica 112 113 114 Bychowska Bychowska Bychowska 115 Bychowska 116 Bychowska 117 Bychowska 118 Piaśnica 119 Piaśnica 120 Karwianka 121 Karwianka 122 Czarna Wda 123 Czarna Wda 124 Płutnica 125 Płutnica 126 Gizdebka 127 Gizdebka Piaśnica Lubkowo Jaz +MEW 5+600 1,00 Brzyno Jaz +MEW 0+243 2.19 Wierzchucino Młyn gospodarczy 1+970 1,50 Wierzchucino Lublewo Jaz do nawodnień rolniczych Jaz + stawy rynbe + nawodnienia rolicze 3+288 1,40 10+000 1,40 Bychowo Jaz+ stawy rybne 12+470 1,30 Perlino Jaz 12+470 1,10 Warszkowo Jaz do nawodnień rolniczych 10+200 1,00 Warszkowo Jaz + stawy rybne 14+400 1,40 Karwieńskie Błota Karwieńskie Błota Mieroszyno Mieroszyno Gnieżdzewo Wrota przeciwsztormowe 0+200 1,40 Jaz do nawodnień rolniczych Jaz do nawodnień rolniczych Jaz do nawodnień rolniczych Jaz do nawodnień rolniczych 2+437 1,40 6+500 1,83 8+350 1,58 1+200 1,60 Smolno Jaz + MEW 4+375 2,27 Sławutówko Jaz z przewidywanym wykorzystaniem dla MEW 8+500 1,50 13

Nr budowl i Rzeka główna Zlewnia Nazwa obiektu - piętrzącej (miejscowość) Rodzaj obiektu piętrzącego Km biegu Wysokość piętrzenia [m] 1 2 3 4 5 6 7 128 Reda 129 Reda 130 Reda 131 Bolszewka 132 Bolszewka 133 Bolszewka 134 Bolszewka 135 Bolszewka 136 Bolszewka 137 Bolszewka 138 Gościcinka 139 140 141 Gościcinka (dopływ Bolszewki) Gościcinka (dopływ Bolszewki) Gościcinka (dopływ Bolszewki) Reda Miasto Reda Jaz+stawy rybne 9+446 2 Wejhereowo Jaz przy cementowni + MEW 21+840 3,6 Bolszewo Jaz 22+890 3,52 Bolszewo Jaz + stawy rybne 1+660 1,00 Gościcino Jaz + MEW 3+500 1,70 Gościno- Zielony Dwór Jaz 7+600 1,00 Luzino MEW obecnie nieczynna 12+700? Luzino MEW 14+900? Barłomino Jaz + stawy rybne 18+500? Smażyno Jaz+MEW 25+400? Gościcino Jaz dla poboru wody i p- poż 0+213 1,66 Gościcino Jaz + stawy rybne+ nawodnienia 3+000 0,85 Dąbrówka Jaz+stawy rybne 6+000 2,06 Dąbrówka Jaz+stawy rybne 10+550 142 143 144 Zagórska Zagórska Zagórska Zagórska Rumia Jaz + zbiornik retencyjny 9+700 2,70 Rumia Jaz +MEW 11+500 2,55 Rumia Jaz + stawy rybne 12+860 1,35 14

Nr budowl i Rzeka główna Zlewnia Nazwa obiektu - piętrzącej (miejscowość) Rodzaj obiektu piętrzącego Km biegu Wysokość piętrzenia [m] 1 2 3 4 5 6 7 145 Radunia Pruszcz Piętrzenie dla potrzeb 8+344 1,30 146 Radunia Gdański cukrowni 147 Radunia Pruszcz MEW 13+500 2,69 148 Radunia Gdański 149 Radunia Juszkowo MEW 15+500 4,25 150 Radunia Kuźnice MEW 17+100 4,21 151 Radunia Prędzieszyn MEW 20+500 4,50 152 Radunia Straszyn MEW 23+500 14,90 153 Radunia Bielkowo MEW 24+700 44,80 154 Radunia Kolbudy MEW 33+500 13,80 155 Strzelniczka Łapino MEW 34+800 13,80 156 Strzelniczka Lniska MEW 41+800 2,30 157 Radunia Lniska Jaz +MEW 0+656 3,50 158 Mała Słupina Rębiechowo Jaz do nawodnień 6+420 1,1 159 Mała Słupina Żukowo MEW 47+600 2,90 160 Radunia Żukowo Jaz +młyn 2+300 3,50 161 Radunia Młynek Jaz +MEW 5+570 1,.87 162 Radunia Rutki MEW + stawy rybne 51+000 12,20 Ostrzyce jaz 76+000 0,67 163 Gołubska Brodnica jaz 77+600 0,93 Dolna 164 Radunia Gołubie jaz + młyn gospodarczy 0+986 4,4 165 Borucinka Chmielonko jaz 85+800 1,00 165a Kłodawa 166 Bielawa 166a Kłodawa 166b Kłodawa 167 Styna 168 Styna 168a Kłodawa 168b Kłodawa 169 Nogat 170 Nogat 171 Kanał Juranda 172 173 174 Kanał Juranda Kanał Juranda Kanał Juranda 175 Nogat 176 Nogat Radunia Kłodawa Nogat Borucino jaz + młyn ( nieczynny) 0+500 4,87 Grabina zamek - - - Jaz 9+810 1,8 Żukczyn Jaz - - Kłodawa Jaz - - Jaz do nawodnień 6+080 1,50 Jaz do nawodnień 8+140 1,50 Kleszczwo Jaz - - Warcz Jaz - - Michałowo Śluza + jaz z przeplawką 38+600 - Rakowiec jaz +MEW 23+950 - Malbork ul. Jaz +MEW 1+655 0,50 Mickiewicza Malbork ul. Stary młyn 2+680 0,50 Konopnickiej Jaz +MEW 6+730 1,30 Jaz dla regulacji poziomu wody w jeziorze Dąbrówka Malborska 8+450 0,60 Szonowo Śluza + jaz z przeplawką 14+500 - Biała Góra Śluza+jaz 0+410-15

Nr budowl i Rzeka główna Zlewnia Nazwa obiektu - piętrzącej (miejscowość) Rodzaj obiektu piętrzącego Km biegu Wysokość piętrzenia [m] 1 2 3 4 5 6 7 jaz dla nawodnień 177 Barcice 0+885 1,4 Postolińska rolniczych 178 Postolińska 179 Liwa 180 Liwa 181 Liwa 182 Liwa 183 Liwa 184 Liwa 185 Liwa 186 Liwa 187 Tyna 188 Kanał Rycerski 189 Dzierzgoń 190 Dzierzgoń 191 Dzierzgoń Liwa K. Elbląg Borowy Młyn Jaz+MEW 4+500 2,4 Białki Jaz+MEW 33+180 1,26 Miłosna Jaz+MEW 39+570 1,37 Piekarniak Jaz+MEW 45+250 1,85 Szadowo Jaz+MEW 57+740 1,56 Młynisko Jaz+MEW 69+400 3,50 Noawy Młyn Jaz+MEW 70+825 2,60 Gonty Zbirnik retencyjny 78+050 1,30 Julianowo Próg stały 81+100 0,70 Jaz do nawodneiń 27+640 1,67 Jaz do nawodneiń 1+000 1,70 Jaz + MEW 21+720 0,50 Jaz + MEW 27+060 1,50 Jaz + MEW 52+270 0,87 16

Nr budowl i Rzeka główna Zlewnia Nazwa obiektu - piętrzącej (miejscowość) Rodzaj obiektu piętrzącego Km biegu Wysokość piętrzenia [m] 1 2 3 4 5 6 7 192 Wierzyca Brodzkie 193 Janka Młyny MEW 5+000 2,50 194 Wierzyca Lipia Góra jaz rolniczy 21+000 1,8 195 Wierzyca Stocki Młyn MEW 21+180 4,2 196 Wierzyca Pelplin MEW 30+775 2,6 197 Wierzyca Kolincz MEW 52+300 1,91 198 Wierzyca Nowa Wieś Jaz i MEW w budowie 62+000 199 Wierzyca Owidz MEW 64+400 2,26 200 Wierzyca Starogard Gd. MEW 70+100 1,59 201 Piesienica Starogard Gd. Jaz na kanale ulgi 70+480 6,32 202 Wietcisa Nowa Wieś Jaz + MEW 0+410 4,89 203 Wietcisa Skarszewy Jaz + Młyn 2+300 1,50 Dol. 204 Wietcisa Skarszewy MEW 6+650 4,00 205 Wierzyca Skrzydłowo MEW 34+300 3,60 Mała 206 Wierzyca Czarnocińskie MEW 91+200 3,40 Piece Mała 207 Zamek 208 Wierzyca Mała Wierzyca 209 Wierzyca 210 Wierzyca 211 Wierzyca 212 Wierzyca 213 Wierzyca 214 Wierzyca 215 Wierzyca 216 Wierzyca 217 218 Młyńska Młyńska Wisły Jaz do nawodnień 0+860 1,85 Kiszewski Pałubin Jaz młyński zniszczony 1+710 Pałubin Jaz + młyn 3+400 4,50 Zamek Kiszewski jaz + MEW 117+270 3,80 Ruda Młyn jaz + MEW+ stawy rybne 127+500 3,30 Stary Bukowiec jaz+mew 131+600 2,92 Nowa Kiszewa jaz+mew 137+720 1,95 Stawiska jaz + stawy rybne 143+020 0,65 Wielki Klincz jaz zniszczony 155+100 1,95 Będomim jaz zniszczony 160+820 4,10 Rekownica jaz zniszczony 162+760 Opalenie jaz 4+500 2,55 Mała Karczma jaz +MEW +przeciw powodziowy 9+850 1,17 17

Nr budowl i Rzeka główna Zlewnia Nazwa obiektu - piętrzącej (miejscowość) Rodzaj obiektu piętrzącego Km biegu Wysokość piętrzenia [m] 1 2 3 4 5 6 7 219 Niechwaszcz Zawada Jaz + MEW 3+675 3,15 220 Niechwaszcz Mniszek Jaz do nawodneiń 11+857 1,50 221 Niechwaszcz Mokre Jaz do nawodneiń 15+365 2,00 222 Parzenica Młynek-Broda Jaz dla młyna wodnego 5+060 2,40 223 Parzenica 224 Parzenica 225 Parzenica 226 Niechwaszcz 227 Niechwaszcz 228 Niechwaszcz 229 Niechwaszcz 230 Wda 231 Trzebiocha 232 Raknica 233 Pieliska 234 Borowa 235 Wda 236 Wda 237 Czerska 238 Czerska 239 Rów Czernicki 240 Orla 241 Kulawa 242 Zbrzyca 243 Zbrzyca 244 Zbrzyca 245 Młosina 246 Chocina 247 Chocina 248 Chocina Wda Brda Kosobudy Jaz do nawodneiń 6+180 1,00 Broda Jaz do nawodneiń 7+260 1,83 Wypływ z jeziora Skąpe Jaz- retencja dla potrzeb nawodnień rolniczych 9+000 0,95 Chłopowy Jaz do nawodnień 28+727 1,10 Czariż Jaz do nawodnień 31+367 1,40 Brusy Jaz do nawodnień 32+350 1,40 Czarni Jaz do nawodnień 33+259 1,30 Wojatal Jaz +stawy rybne 135+000 2,10 Grzybowski Młyn Jaz +MEW+stawy rybne 2+475 2,10 Wieprznica Jaz +MEW 0+300 3,09 Łubiana Jaz do nawodnień 5+680 0,75 Korne Jaz +MEW 0+450 2,55 Lipusz Jaz + Mew 189+820 2,43 Papiernia Jaz 192+070 2,20 Nowy Lutomski Jaz ze stałym progiem 0+542 2,60 Młyn Stopień wodny+ zbiorn ik Mylof wodny +elektrownia 129+600 10,43 wodna Brusy Jaz ze stałym progiem 0+500 4,08 Młynek Przepust z piętrzeniem 0+645 2,64 Wawrzynowo Jaz do nawodnień i utrzymania poziomu wody w jeziorze Małym 3+000 1,20 Głuchym Rolbik Młyn Jaz dla młyna i stawów rybnych 20+030 2,30 Kaszuba Jaz ze stałym progiem+ MEW 24+578 1,90 Parzyn Jaz ze stałym progiem 28+000 2,00 Lamk Stopień betonowy 6+820 1,40 Chociński Młyn Stopień bet. 10+000 2,14 Niepszczołąg Jaz do nawodnień 17+970 1,49 Zielona Chocina Jaz do nawodnień 21+870 1,34 18

Nr budowl i Rzeka główna Zlewnia Nazwa obiektu - piętrzącej (miejscowość) Rodzaj obiektu piętrzącego Km biegu Wysokość piętrzenia [m] 1 2 3 4 5 6 7 249 Lipczynka Sąpolno Jaz dla stwów rybnych 1+384 0,80 250 Debrzynka Trudna Jaz + MEW 13+090 1,42 251 Chrząstawa Buszkowo Jaz+MEW 3+800 1,20 251 Czernica Nierybie Jaz+MEW 14+350 1,20 253 Czernica Czarne Jaz +MEW 8+709 1,50 254 Biała Jaz drewniany do Międzybórz 8+313 0,60 255 Biała nawodnień Jeziernik Stopień betonowy 20+750 1,90 256 Czernica Przyrzecze Jaz +stawy rybne 20+761 0,90 257 Czernica Brzezie Jaz do nawodnień 37+340 1,35 258 Czernica Brzezie Jaz do nawodnień 38+009 1,35 259 Chechło Brzezie Jaz do nawodnień 0+080 1,90 260 Chechło Brzezie Jaz do nawodnień 1+660 1,60 262 Chechło Brzezie Jaz do nawodnień 3+092 0,85 262 Chechło Brzezie Jaz do nawodnień 3+600 0,85 263 Chechło Brzezie Jaz do nawodnień 4+735 0,85 Gwda Niektóre przegrody (budowle piętrzące) wyposażone są w przepławki wadliwie skonstruowane i możliwość pokonania spiętrzenia przez wędrujące ryby jest całkowicie wyeliminowana. Najlepszą ilustracją negatywnego wpływu przegrody na populację ryb wędrownych jest przegroda na Wiśle we Włocławku. Średnio roczne połowy certy w Wiśle w latach 1953-1968 poniżej Włocławka wynosiły 94,7 tony a powyżej Włocławka 16,4 tony. Po przegrodzeniu spadły one odpowiednio do 20,1 tony i O, l tony (Wiśniewolski 1992). Efektem przegrodzenia Wisły zaporą we Włocławku w 1968 r. jest praktycznie zniknięcie wędrownej populacji certy wiślanej. W roku 1953 połowy certy osiągnęły wielkość 334 ton. W tym czasie połowy certy w Wiśle sięgały 189 ton a w Zatoce Gdańskiej 104 ton. W latach 1952-1956 średnio roczne połowy certy wynosiły 240 ton. W latach 1967-1971 spadły do średnio rocznej wielkości 168 ton a w latach 1972 1976 do 86 ton. W latach 1982-1986 wynosiły one jedynie 12 ton. W latach 1998-2000 połowy certy w Wiśle poniżej piętrzenia wynosiły od 589 do 2688 kg a powyżej piętrzenia od 284 do 2486 kg. Idąc dalej straty można określić finansowo. Skoro połowy certy w latach 1962-1966 sięgały 180-200 ton to przy założeniu średniej ceny 1 kg certy 5,0 zł, straty można szacować na sumę zbliżoną do 1 mln zł. Równie negatywny wpływ przegrody we Włocławku znalazł odzwierciedlenie w spadku połowów troci. Przed przegrodzeniem Wisły w jej dolnym odcinku do Włocławka 19

połowy średnio rocznie wynosiły 33,3 t a powyżej 12,9 t. Po zbudowaniu przegrody poniżej Włocławka spadły one do 12,9 t a powyżej odnotowano jedynie 6 kg (Wiśniewolski 1992). Inną ilustracją przerwania wędrówki tarłowej troci do dopływów górnej Wisły były obserwacje poławiania troci w dopływach górnej Wisły. Ostatnie tarlaki troci w Dunajcu obserwowano w 1968 (Bieniarz, Łysak 1975). Były to osobniki, które zdążyły przepłynąć odcinek Wisły we Włocławku przed jej przegrodzeniem w 1968 r. Również w dopływach Wisły obserwowano zmniejszanie się liczb troci i łososi wstępujących na tarło. Ostatnie tarlaki łososia złowiono koło ujścia Wierzycy w 1957 r. a koło ujścia Brdy w 1958 r. Troć w dopływach dolnej Wisły była obserwowana w niewielkich liczbach. Ilustracją strat poniesionych przez populacje troci mogą być liczby spływających smoltów. Szacowano, że w latach pięćdziesiątych i na początku sześćdziesiątych z Wisły spływało od 0,5 do 1 mln smoltów (Backiel, Bartel l967), a z terenu całej Polski 1,5 mln smoltów (Bartel 1993). Natomiast liczbę spływających smoltów z rzek Polskich obecnie szacuje się na 80 do 100 tys. (Bartel l993, 2002). Realizowany program restytucji łososia zakończył się powodzeniem i obecnie corocznie tarlaki łososia wstępują na tarło do Wisły i Drwęcy oraz rzek pomorskich. Również dzięki intensywnym zarybieniom smoltami troci populacje tego gatunku zwłaszcza w Wiśle udało się zachować. Jednak dotyczy to głównie populacji troci letniej, natomiast populacja troci wiślanej zimowej stoi na granicy wyginięcia z powodu odcięcia jej dostęp do tarlisk w dopływach górnej Wisły - Dunajcu i Rabie. Gospodarowanie populacjami troci i łososi nie można oprzeć wyłącznie na zarybianiu. Dla zachowania bioróżnorodności populacji troci, łososi i certy należy umożliwić dostęp do tarlisk zarówno w dopływach górnej i dolnej Wisły oraz dostęp do tarlisk w rzekach pomorskich. Działania w kierunku udrożnienia rzek mają na celu odtworzenie dawnego zasięgu występowania ryb wędrownych w rzekach Polski. Dawny i obecny zasięg występowania troci Salmo trutta m. trutta w polskich rzekach przedstawiono na rys. 1, a na rys. 2 przedstawiono dawny i obecny zasięg występowania łososia Salmo salar. 20

21

W przypadku województwa pomorskiego zagadnienie udrożnienia rzek dla umożliwienia migracji ryb wędrownych dotyczy rzek Przymorza - Wieprzy, Łupawy, Słupi, Łeby, Redy, lewobrzeżnych dopływów Wisły- Wierzycy, Wdy i Brdy oraz Gwdy. W tabeli nr 3 przedstawiono dawny oraz obecny możliwy zasięg występowania ryb wędrownych w w/w rzekach na terenie województwa pomorskiego. 22

Tab.3 Rzeka Ogólna charakterystyka warunków migracji ryb Dawny zasięg wędrówek ryb [km] Długość dostępnego obecnie odcinka dla migracji ryb [km] 1 2 3 4 5 WIEPRZA Po wykonaniu przepławki dla ryb w Darłowie Wieprza została otwarta do stopnia wodnego w Pomiłowie. Na całej długości do wodowskazu Kwisno. Powierzchnia zlewni w przekroju Kwisno wynosi 96,00 km 2 96,400 (36,00) 49,305 SŁUPIA ŁUPAWA ŁEBA REDA WIERZYCA WDA BRDA Po wykonaniu przepławki dla ryb w Słupsku, Słupia otwarta jest do stopnia wodnego w Krzyni. Jaz w Człuchy nie stanowi wyraźnej przeszkody dla migracji ryb. Wędrówka ryb możliwa tylko do elektrowni Smołdzino Po oddaniu w 2001 roku przepławki w Chocielewku, Łeba otwarta jest dla ryb wędrownych do Lęborka Przy jazie w Redzie znajduje się niesprawna przepławka Rzeka dostępna dla ryb tylko na odcinku długości 5,00 km, do jazu z małej elektrowni wodnej w Brodzkich Młynach Na terenie województwa pomorskiego rzeka Wda i jej dopływy niedostępne dla ryb wędrownych. Od ujścia do granicy województwa występują skuteczne przegrody. Na terenie województwa pomorskiego rzeka Brda i jej dopływy niedostępne dla ryb wędrownych. Od ujścia do granicy Na całej długości do jeziora Gowidlińskiego. Pow. zlewni na wypływie z jeziora Gowidlińskiego wynosi 69,20 km 2 138,60 57,000 Na całej długości do jeziora Jasień. Pow. zlewni na wypływie z jeziora Jasień 82,000 13,340 wynosi 78,30 km 2 Na całej długości do km 105,000 do ujścia Dębnicy 105,00 58,900 Na całej długości do 45,00 21,840 Do Kościerzyny 135,00 5,000 Na całej długości do jeziora Lubieszewskiego Od ujścia do Wisły do wodowskazu Nowa Brda 196,000 (136,000) 208,000 (99,000) 5,600 3,900 23

Rzeka Ogólna charakterystyka warunków migracji ryb Dawny zasięg wędrówek ryb [km] Długość dostępnego obecnie odcinka dla migracji ryb [km] 1 2 3 4 5 WIEPRZA Po wykonaniu przepławki dla ryb w Darłowie Wieprza została otwarta do stopnia wodnego w Pomiłowie. Na całej długości do wodowskazu Kwisno. Powierzchnia zlewni w przekroju Kwisno wynosi 96,00 km 2 96,400 (36,00) 49,305 GWDA województwa tj. do km 109,000 występują przegrody w tym największa - zbiornik wodny Koronowo. Na pierwszych trzech budowlach od ujścia znajdują się przepławki. W Czersk, w przepławce umieszczona jest turbina. Ponadto przepławka w przy km 11+800 jest źle usytuowana i praktycznie niesprawna Na terenie województwa pomorskiego znajdują się wyłącznie dopływy Gwdy. Od Debrzynki do Czernicy rzeka Gwda rzeka Gwda stanowi granicę województwa pomorskiego i wielkopolskiego. Na terenie woj. wielkopolskiego znajduje się szereg piętrzących skutecznie ograniczających warunki migracji ryb. * W nawiasach podano długość na terenie woj pomorskiego Od ujścia do Noteci do jeziora Wierzchowo. 145,000 (13,000) 6,700 Z przedstawionych wyżej danych wynika, że na ogólną długość rzek bez dopływów, dostępnych dawniej dla ryb wędrownych rzek wynoszącą 1151 km obecnie warunki migracji występują zaledwie na rzekach o łącznej długości łącznej 222 km. Należy przy tym zaznaczyć, że na terenie województwa pomorskiego obecny zasięg występowania ogranicza się w zasadzie do Słupi, Łupawy, Łeby Redy i Wierzycy. W tym przypadku aktualny możliwi zasięg występowania ryb wędrownych wynosi zaledwie 156 km. 24

4. Program udrożnienia rzek województwa Pomorskiego 4.1. Założenia wyjściowe Przy opracowaniu niniejszego programu kierowano się podstawową zasadą, że przy każdej piętrzącej, która stanowi przegrodę dla wód, a tym samym przeszkodę uniemożliwiającą migrację ryb, winno znajdować się urządzenie umożliwiające migrację ryb w górę. Praktycznie w każdym przypadku będzie to przepławka dla ryb. Potrzeba budowy przepławki wynika również Ustawy Prawo Wodne, której art. 63.2. Rozdział 1, Dział IV Budownictwo wodne brzmi Budowle piętrzące powinny umożliwiać migrację ryb, o ile jest to uzasadnione lokalnymi warunkami środowiska Program udrożnienia rzek ma na celu ustalenie potrzeb budowy przepławek dla ryb oraz kolejności ich budowy. Program ten opracowano w układzie zlewniowym, rozpatrując odrębnie zlewnie rzek Przymorza i dopływów Wisły i Odry. Wydzielone zlewnie na obszarze województwa pomorskiego zestawiono w tabeli nr 1. Poszczególne etapy realizacji przepławek (udrożnienia przy budowlach) ustalono pod kątem wymagań siedliskowych ryb. Do udrożnienia w pierwszym etapie zakwalifikowano budowle na rzekach gdzie występują ryby wędrowne troć, łosoś i certa, a więc ryby, których warunkiem rozwoju jest możliwość wędrówki na tarło z morza górę rzek, a następnie powrót po kilku latach narybku (smoltów) do morza. Dawny oraz obecny zasięg występowania tych ryb określono na podstawie map, ( rys. 1 i 2) Do udrożnienia w drugim etapie realizacji, zakwalifikowano budowle na rzekach, w których również występowały ryby wędrowne są to przeważnie dopływy rzek głównych o warunkach topograficznych i hydrologicznych pozwalających sądzić, że ryby wędrowne będą do nich wchodzić. Dotyczy to zwłaszcza usytuowanych w dolnym biegu tych rzek, gdzie budowa przepławki stwarza możliwość wejścia troci i łososi. Kierowano się tutaj dość dużymi zasobami wody w zlewniach, których powierzchnia jest większa od 150-200 km 2. Rzeki te można zakwalifikować do stale prowadzących wodę. Z powyższych ustaleń wynika planowane działania w ramach etapu I i II odnoszą się udrożnienia rzek uwzględniając warunki siedliskowe dla ryb dwuśrodowiskowych. Propozycje działań zakwalifikowane do III i IV etapu odnoszą się głównie do warunków lokalnych. 25

Do trzeciego etapu realizacji zakwalifikowano budowle na rzekach dość zasobnych w wodę, na których występują liczne przegrody. W przypadku województwa pomorskiego dotyczy to przede wszystkim takich rzek jak Liwa, Kanał Juranda, Dzierzgoń - rzek zasobnych w wodę, w których jednak dawniej nie występowały ryby wędrowne, a możliwość ich wejścia jest bardzo ograniczona. Do tego etapu zakwalifikowano budowle na niewielkich rzekach Przymorza od Łeby do Redy. Są to o niewielkich zlewniach charakteryzujące się małymi zasobami wody. W czwartym etapie, a więc w najdalszej perspektywie czasowej, założono udrożnienie rzek przy budowlach położonych w górnych partiach głównej poza zasięgiem występowania ryb wędrownych. Już z samych uwarunkowań siedliskowych wynika, kolejność udrożnienia rzek - budowy przepławek dla ryb. Przepławki winny być budowane od ujścia w górę, stopniowo otwierając drogę dla wędrówki ryb. Stąd też przy ustalaniu kolejności realizacji przepławek w poszczególnych etapach kierowano się zasobami wodnymi, które są ściśle powiązane z powierzchnią zlewni. Wychodząc z założenia, że przy piętrzącej winna znajdować się przepławka dla ryb nie wyklucza się ich budowy niezależnie od zaproponowanych wyżej etapów realizacyjnych i zaproponowanej kolejności w poszczególnych etapach. Sytuacja taka może wystąpić w przypadku remontów obiektów hydrotechnicznych, uruchamianiu przy nich elektrowni wodnej lub innej zmianie użytkowania piętrzącej. Obowiązek wykonania przepławki może zostać nałożony przez organ wydający nowe pozwolenie wodnoprawne w zamian pozwolenia, które utraciło ważność. W dalszej części niniejszego opracowania przedstawiono program udrożnienia rzek sprowadzający się w zasadzie do budowy przepławek przy budowlach piętrzących na rzekach i kanałach województwa pomorskiego. Program ten przedstawiono dla poszczególnych zlewni rzek z wydzieleniem etapów budowy przepławek określających kolejność ich wykonania. Nie określano perspektyw czasowych budowy przepławek, która zależna jest przede wszystkim od dostępnych środków finansowych, a także aktualnego stanu prawnegopozwolenia wodnoprawnego. Lokalizację przedstawiono na załączonych mapach zlewni w skali 1:200 000 oznaczając każdy etap realizacji odrębnym kolorem, a mianowicie: Czarnym - budowle posiadające przepławki 26

Czarnym/białym - budowle posiadające przepławki, lecz niesprawne wymagające przebudowy Czerwonym budowle, przy których udrożnienie winno być realizowane w I etapie Zielonym - budowle, przy których udrożnienie winno być realizowane będą w II etapie Żółtym budowle, przy których udrożnienie winno być realizowane będą w III etapie Granatowym - budowle, przy których udrożnienie winno być realizowane będą w IV etapie Nie oznaczano specjalnie, przy których nie ma potrzeby budowy przepławki lub jej obecny stan zapewnia swobodną migrację ryb. Na mapach zlewni oznaczono tylko lokalizację tych z podaniem jej numeru ewidencyjnego. 4.2. Określenie potrzeb udrożnienia rzek województwa pomorskiego (budowy przepławek dla ryb) przy budowlach piętrzących wraz ustaleniem etapów realizacji 4.2.1. Zlewnia Wieprzy Możliwość migracji ryb w tej rzece na terenie województwa pomorskiego uzależniona jest od udrożnienia na stopniach wodnych w Pomiłowie (5) i Gwiazdowie(6) znajdujących w granicach sąsiedniego województwa zachodniopomorskiego. Wykonanie w 1998 roku przepławki na stopniu w Darłowie (1) otworzyło rzekę Wpieprzę dla ryb do jazu w Pomiłowie tj. do km 49+305. Natomiast warunki sprzyjające migracji ryb w rzece Wieprzy na terenie województwa pomorskiego wystąpią dopiero po udrożnieniu przy stopniach w Pomiłowie i Gwiazdowie. Wykonanie przepławek przy tych budowlach została ujęta w programie budowy przepławek na terenie województwa zachodniopomorskiego. Przepławki te zakwalifikowano do I etapu realizacji. W zlewni Wieprzy na terenie województwa pomorskiego w pierwszej kolejności niezbędne jest udrożnienie przy stopniach Kępice (9), Kępka (10) i Biesowice (11) na Wieprzy, przy stopniu Barcino (7) na Bystrzenicy oraz Ciecholub (12) na Studnicy. Wykonanie przepławek przy tych budowlach umożliwi wędrówkę ryb w Wieprzy do stopnia Bożanka (21) w km 97+295, w Studnicy do stopnia Kawcze (13) w km 14+840. i Pokrzywnej do stopnia Trzebielino (19) w km 11+020. Ponadto rzeka Bystrzenica. będzie dostępna dla ryb do stopnia Gumieniec (8) w km 15+320 27

Do II etapu udrożnienia rzek w zlewni Wieprzy zakwalifikowano stopnie przy małych elektrowniach Kawcze (13) i (14) na Studnicy, stopień Bożanka (21) na Wieprzy w km 97+275 oraz dwa stopnie na Pokrzywnej (19) i (20). Po wykonaniu tego etapu udrożnienia Wieprza i jej dopływ Pokrzywna będą dostępne dla ryb na całej długości. Natomiast Studnica będzie otwarta dla ryb do stopnia Miastko w km 29+690. Do etapu III zakwalifikowano stopnie na rzece Moszczeniczce (3) w km 8+246, na Bystrzenicy stopień Gumieniec (8) i Studnicy - Miastko (15) i Słosinko (16) w km 31+508. W etapie IV przewiduje się udrożnić przy stopniach na rzece na Moszczeniczce (4) w km 11+200 oraz stopień Malęcino (18) na Pierskiej Strudze w km 0+980. 4.2.2. Zlewnia Słupi Oddanie w 2002 roku do eksploatacji przepławki przy jazie głównym w Słupsku udostępniło dla ryb wędrownych rzekę Słupię do stopnia (elektrowni) Krzynia (46) w km 55+310. Elektrownie wodne na Kanale Młyńskim w Słupski ( 25) i (26) nie stanowią przeszkody dla migracji ryb. W etapie I niezbędne jest udrożnienie Słupi przez wykonanie przepławek przy elektrowniach Krzynia (46) i Konradowo (47) oraz Skarszów Dolny(39) km 2+500, Dębnica Kaszubska (41) km 4+950, Starnica (42) km 8+965, Jamżyno (43) km 16+160 na rzece Skotawie oraz modernizację istniejącej przepławki w Słupsku przy dawnych zakładach zbożowych (26). Umożliwi to migrację ryb do km 92+800 tj, do tzw. Zapory Bytowskiej (52) wchodzącej w skład systemu elektrowni Gałęźna Mała (51). Zapora ta stanowi kres wędrówek ryb dwuśrodowiskowych w rzece Słupi. Od elektrowni Gałęźna Mała możliwa będzie wędrówka ryb jedynie do jej lewobrzeżnego dopływu Kamienicy, lecz dopiero po wykonaniu przepławek przy jazach w miejscowości Barnowo (48) i (50) Wykonanie w I etapie przepławek przy elektrowniach Skarszów Dolny (39), Dębnica Kaszubska (41), Starnica (42), Jamżyno (43) otworzy dla ryb wędrownych rzekę Skotawę aż do km 29+849 Jawory (44) oraz ujściowy odcinek Warblewskiej Strugi do jazu w Dębnicy Kaszubskiej (40) w km 2+280. W etapie II przewiduje się udrożnienie ujściowych odcinków dopływów Słupi, w których występują dobre tarliska. Przewiduje się wykonanie przepławek przy następujących obiektach: - Bydlino (22) na rzece Gnilnej w km 0+264 - Krępa Słupska (28) na rzece Glaźna w km 1+320 - Kwakowo (32) na rzece Kwacza w km 2+150 - Lulemino (33) na Kwaczej w km 9+656 przebudowa istniejącej przepławki 28

- - - Dębnica Kaszubska (40) na Warblewskiej Strudze w km 2+280 - Barnowo (48) na Kamienicy w km 0+700 - Barnowiec (50) na Kamienicy w km 1+436 Wykonanie II etapu udrażniania rzek spowoduje otwarcie dla ryb Gnilnej do jazu w miejscowości Karzcino (23) tj do km 6+100, Kwaczej do stopnia Lulemino (34) w km 10+180, Skotawy do jazu Starnica (44) w km 29+849 i na całej długości Warblewskiej Strugi. Ponadto udrożniona będzie rzeka Kamienica do stopnia Barnowiec (51) w km 7+900. W etapie III przewiduje się wykonanie przepławek przy następujących budowlach piętrzących: - Karzcino (23) na Gnilnej w km 6+100 - Kusowo (29) na Glaźnej w km 2+600 - Kusowo (30) na Glaźnej w km 4+343 - - Barnowo ( 49) na rzece Jutrzence w km 0+194 - Barnowiec (51) na Kamienicy w km 7+900 Do udrożnienia w etapie IV zakwalifikowano następujące budowle: - Wieszyno (31) na Glaźnej w km 8+315 - Jawory (44) na Skotawie w km 29+849 - Nożyno (45) na Skotawie w km 30+050 - Soszyca (54) (MEW ) na Słupi w km 105+000 4.2.3. Zlewnia Łupawy Rzeka Łupawa jest atrakcyjna dla ryb wędrownych praktycznie na całej długości. Aktualnie dostępna jest dla ryb dwuśrodowiskowych jedynie do Elektrowni Smołdzino (58) w km 13+430. Znajdujący się przed tą elektrownią jaz rolniczy Człuchy (57) w km 11+520 nie stanowi większej przeszkody w wędrówce ryb. Analogicznie stopnie wodne jazy Stojęcino (59) i Siecino (60), aktualnie nie są eksploatowane rolniczo i nie stanowią przeszkody dla migracji ryb. W ramach I etapu w zlewni Łupawy niezbędne jest wykonanie przepławek przy elektrowni Smołdzino (58), jazie Żelkowo (61) jazie w Zgojewie dla elektrowni w Żelkowie 29

(62), przy stopniu wodnym w Drzeżewie (63), elektrowni w Łobieniu (70) oraz przy elektrowni w Poganice (71) Do realizacji w II etapie wytypowano następujące obiekty: - jaz Człuchy (57) w km 11+520 - jaz Stojęcino (59) w km 22+350 - jaz Siecino (60) w km 23+650 - - jaz Łupawa (72) w km 61+100 - Kozin ( 73) na rzece Bukowinie w km 0+260 W etapie III przewiduje się udrożnienie Bukowiny przez wykonanie przepławki przy jazie Siemirowice (74) w km 11+250. Przy pozostałych budowlach usytuowanych na dopływach Łupawy na rzekach Charstnicy i Bukowinie przewiduje się pozostawienie obiektów piętrzących bez zmian. 4.2.4. Zlewnia Łeby W 2001 roku oddano do eksploatacji przepławkę dla ryb przy jazie w m. Chocielewko (81) w km 47+200, przez co umożliwiona jest migracja ryb do Lęborka tj do km 58+900. Mając na uwadze warunki siedliskowe, wskazane jest udrożnienie Łeby aż do jazu Strysza Buda (107) w km 115+164 oraz jej dopływów Okalicy i Kisewskiej Strugi. W ramach etapu I przewiduje się budowę przepławek przy jazie w Lęborku (98) w km 58+900 oraz przy stopniach na Okolicy tj. Osowo (95), Rybki (93), Lębork (92), Kisewskiej Strudze Nowa Wieś Lęborska (83), Kębłowo Nowowiejskie, (87) (88) i Pogorzelicy w Pogorzelice (82) i Nowina (82a). Progi betonowe w Nowej Wsi Lęborskiej (84),(85) oraz jaz pomłyński (86) w km 3+850 nie stanowią przeszkody dla migracji ryb. Do etapu II zakwalifikowano następujące obiekty: - Kisewo (90) na Kisewskiej Strudze w km 10+600 - - Łęczyce (99) w km 70+100 Łeby - Bożepole Małe (100) w km 75+900 Łeby - Bożepole Wielkie (101) w km 77+945 Łeby - Bożepole Wielkie (102) w k 82+450 Łeby - Paraszyno (103) w km 87+200 Łeby - Paraszyno (105) w km 92+520 Łeby Do etapu III zakwalifikowano następujące obiekty: 30

- Ulinia (77) na rzece Chełst w km 10+860 - Sanino (79) na rzece Chełst w km 14+890 - - Strysza Buda (107) w km 115+164 Łeby - Cieszonko (108) w km 118+075 Łeby Do IV etapu zakwalifikowano następujące obiekty: - Staszewo (78) Kanał Biebrowski w km 3+500 - Mirachowo (106) Mirachowska w km 1+645 Przy pozostałych budowlach usytuowanych w źródłowej partii Łeby tj, (109) i (110) i w górnym biegu Okalicy (96) i (97) przewiduje się pozostawić bez zmian. 4.2.5. Zlewnie Piaśnicy, Karwianki, Czarnej Wdy, Płutnica, Gizdepki i Zagórskiej Strugi Rzeki Piaśnica, Karwianka, Czarna Wda, Płutnica, Gizdepka i Zagórska należą do rzek Przymorza i charakteryzują się niewielkimi zlewniami. Większe przepływy występują jedynie przy ujściu tych rzek do morza i tam też okresowo występują ryby wędrowne. Dalsza wędrówkę ryb ograniczają przede wszystkim zbyt małe zasoby wody. Z tego względu udrożnienie tych rzek tj. budowę przepławek przy budowlach piętrzących zakwalifikowano do II, III i IV etapu realizacji 4.2.6. Zlewnia Redy W etapie I niezbędne jest udrożnienie przy jazie Reda (128) gdzie jest przepławka, lecz całkowicie niesprawna oraz przy stopniach wodnych Wejherowo (129) i Bolszewo (130). Wykonanie tych trzech otworzy dla ryb całą rzekę Redę. W etapie II przewiduje się udrożnienie Bolszewki prawobrzeżnego dopływu Redy, do stopnia wodnego Luzino (134) w km 12+700 i dopływu Bolszewki, Gościciny do stopnia Dąbrówka (140) w km 6+000. W tym etapie przewiduje się udrożnienie następujących stopni wodnych - Bolszewo (131) na rzece Bolszewce w km 1+660 - Gościcino (132) na rzece Bolszewce w km 3+500 - Gościcino Zielony Dwór (133) na rzece Bolszewce w km 7+600 - Gościcino (138) na rzece Gościcina w km 0+213 - Gościcino (139) na rzece Gościcina w km 3+000 Natmist w IV etapie przewiduje się udrożnienie przy budowlach; 31

- Luzino (134) na rzece Bolszewce w km 12+700 - Luzino (135) na rzece Bolszewce w km 14+900 - Barłomino (136) na rzece Bolszewce w km 18+500 - Smożyno (137) na rzece Bolszewce w km 25+400 - Dąbrówka (140) na rzece Gościcino w km 6+000 - Dąbrówka (141) na rzece Gościcino w km 10+550 4.2.7. Zlewnia Motławy 4.2.7.1. Zlewnia Raduni Na całej długości Raduni znakuje się ogółem 15 piętrzących, które stanowią bardzo skuteczną przegrodę dla wędrówki ryb. Od Pruszcza do Bielkowa na rzece znajduje się 6 elektrowni wodnych o wysokości piętrzenia od 2,69 m w Pruszczu do 13,80 Straszynie. Natomiast wysokość piętrzenia (przegrody) na elektrowni Bielkowo wynosi aż 44,80 m. Mając na uwadze tak gęstą zabudowę progową na rzece Raduni przewiduje się wyłączenie tej z programu udrażniania. 4.2.7.2. Zlewnia Kłodawy Na rzece Kłodawa nie ma przegród ograniczających migrację ryb. Jedynie na jej małych dopływach Bielawa i Styna znajdują się łącznie trzy budowle piętrzące. Udrożnienie tych zakwalifikowano do realizacji w II, III i IV etapie. 4.2.8. Zlewnia Wierzycy Rzeka Wierzyca jest bardzo atrakcyjna dla ryb wędrownych. Jednakże liczna zabudowa progowa ( elektrownie wodne i jazy) ograniczają możliwość wchodzenia do niej ryb dwuśrodowiskowych. Obecnie rzeka dostępna jest dla ryb wędrownych do elektrowni wodnej w Brodzkich Młynach zlokalizowanej w km 5+000. W etapie I niezbędne jest udrożnienie następujących budowali w zlewni Wierzycy : - Brodzkie Młyny (192) na rzece Wierzycy w km 5+000 - Stockie Młyny ( 194) na rzece Wierzycy w km 21+180 - Pelplin ( 195) na rzece Wierzycy w km 30+775 32

W etapie II przewiduje udrożnienie do km 91+200 tj do stopnia wodnego Czarnocińskie Piece (205). W ramach tych działań przewiduje się udrożnienie przy następujących budowlach: - Kolincz (196) na rzece Wierzycy w km 52+300 - Owidz (198) na rzece Wierzycy w km 64+400 - Sarogard Gd. (199) na rzece Wierzycy w km 70+100 - Sarogard Gd. (200) na rzece Wierzycy w km 70+480 - Skarszewy Dolina (202) na rzece Wietcisa w km 2+300 - Skarszewy (203 na rzece Wietcisa w km 6+650 W III etapie przewiduje się udrożnić głównie dopływy Wierzycy, takie jak Janka, Piesienica, Wietcisa oraz górny bieg Wierzycy do stopnia Zamek Kiszewski (209) w km 117+270, a mianowicie: - Lipia Góra (193) na rzece Jana w km 21+100 - Nowa Wieś (201) na rzece Piesienica w km 0+410 - Skrzydłowo ( 204) na rzece Wietcisa w km 34+300 - Czernocińskie Piece (205) na rzece Wierzycy w km 91+200 Pozostałe obiekty na rzece Wierzycy i jej dopływie Małej Wierzycy przewiduje się udrożnić w IV etapie. 4.2.9. Zlewnia Strugi Młyńskiej Rzeka Młyńska jest niewielkim, lewobrzeżnym dopływem Wisły. Na cieku tym znajdują się dwie budowle piętrzące, których udrożnienie zakwalifikowano do realizacji w III etapie. 4.2.10. Zlewnia Nogat i Kanał Elbląskiego W rzekach zlewni Nogat i Kanału Elbląskiego zarówno obecnie jak i dawniej nie występowały ryby dwuśrodowiskowe. Rzeka Nogat otwarta jest dla ryb całej długości od Zalewu Wiślanego do ujścia Liwy. Przy trzech stopniach wodnych na Nogacie znajdują się przepławki dla ryb. Udrożnienie obiektów zlokalizowanych na dopływach Nogatu i Kanału Elbląskiego przewidziano do realizacji w etapie III i IV. 4.2.11. Zlewnie Wdy, Brdy i Gwdy. 33

Na terenie województwa pomorskiego znajduję się jedynie górne fragmenty zlewni Wdy, Brdy, kilka zlewni lewobrzeżnych dopływów Gwdy. Tak, więc możliwość wędrówki ryb na tych rzekach w granicach woj. pomorskiego jat znikoma i zależna jest od udrożnienia Brdy i Wdy na terenie województwa Kujawsko Pomorskiego i Gwdy na terenie województwa wielkopolskiego. Z tych względów udrożnienie piętrzących na rzekach w zlewniach Wdy, Brdy i Gwdy w granicach województwa pomorskiego zakwalifikowano od realizacji w III i IV etapie. Jedynie w etapie I niezbędne jest wykonanie przepławki przy stopniu Grzybowski Młyn (231) na rzece Trzebiocha w km 2+475. Przepławka ta służyć będzie troci jeziorowej. 4.3. Program udrażniania rzek na terenie województwa pomorskiego Program udrożnienia rzek na terenie województwa pomorskiego, ze szczególnym uwzględnieniem warunków migracji ryb dwuśrodowiskowych przedstawiono w formie graficznej i tabelarycznej. Na załączonej mapie 1 200000 z podziału hydrograficznego Polski naniesiono wszystkie zaewidencjonowane przegrody budowle piętrzące na rzekach województwa pomorskiego. Natomiast w tabeli nr 4 przedstawiono program udrażniania rzek podając kolejny numer zgodny z oznaczeniem na mapie, lokalizację na cieku ( kilometraż) oraz etapy realizacyjne z zastosowaniem kolorystyki zgodnej z mapą 1:200 000. 34

Tab. 4 35

Nr na mapie Rzeka główna Zlewnia Nazwa obiektu - piętrzącej Km biegu Wysokość piętrzenia H [m] Etapy realizacji I II III IV 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 WIEPRZA 2 Moszczeniczka 3 Moszczeniczka 4 Moszczeniczka 5 WIEPRZA 6 WIEPRZA 7 Bystrzenica 8 Bystrzenica 9 WIEPRZA 10 WIEPRZA 11 WIEPRZA 12 Studnica 13 Studnica 14 Studnica 15 Studnica 16 Studnica 17 Studnica 18 Pierska 19 Pokrzywna 20 Pokrzywna 21 Pokrzywna 22 Gnilna 23 Gnilna 24 Gnilna 25 Słupia 26 Słupia 27 Słupia 28 Glaźna 29 Glaźna 30 Glaźna 31 Glaźna 32 Kwacza 33 Kwacza 34 Kwacza 35 Kwacza 36 Kwacza 37 Kwacza 38 Kwacza 39 Skotawa 40 Str.Warblewska 41 Skotawa 42 Skotawa Wieprza Darłowo 3+300 2,10 Pieszcz 0+700 8+246 1,60 11+200 1,85 Sławno- Pomiłowo 49+305 2,35 Gwiazdowo 56+350 1,10 Barcino 6+650 Gumieniec 15+320 Kępice 73+000 3,65 Kępka 76+600 4,60 Biesowice 79+700 5,10 Ciecholub 2+100 1,90 Kawcze 14+840 2,50 Kawcze 16+650 3,00 Miastko 29+690 1,50 Słosinko 31+508 2,00 Słosinko 33+970 1,60 Malęcino 0+980 0,70 Trzebielino 11+020 1,20 Poborowo 15+685 1,55 Bożanka 97+295 0,70 Bydlina 0+264 Karzcino 6+100 Wrzeście 8+300 Słupsk 1,50 Słupsk 1,40 Słupsk 1,40 Krępa Słupska 1+320 1,00 Kusowo 2+600 0,40 Kusowo 4+343 0,40 Wieszyno 8+315 1,62 Kwakowo 2+150 1,20 Lulemino 9+656 1,50 Lulemino 10+180 1,20 Lulemino 11+050 1,20 Płaszewo 11+740 1,20 Płaszewo 12+680 1,20 Płaszewo 12+248 1,20 Skarszów Dolny 2+500 3,00 Dębnica Kaszubska 2+280 1,20 Istniejące przepawki 36