1. Istota bezpieczeństwa i higieny pracy.

1. Cel szkolenia Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika: a) wiadomości i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy, b) podstawowych wiadomości o zagrożeniach wypadkowych i zagrożeniach dla zdrowia występujących na danym stanowisku pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu, c) sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych. 2. Uczestnicy szkolenia Szkolenie przeznaczone jest dla pracowników nowo zatrudnionych, dla pracowników zmieniających stanowisko pracy oraz wykonujących pracę w przypadku zmiany warunków techniczno-organizacyjnych. Szkolenie przeznaczone jest również dla studentów odbywających praktyki studenckie oraz uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu. 3. Sposób organizacji szkolenia Szkolenie powinno być prowadzone w formie instruktażu - na stanowisku, na którym będzie zatrudniony instruowany pracownik, na podstawie szczegółowego programu: 1. Istota bezpieczeństwa i higieny pracy. Przedmiotem ochrony w systemie pracy jest człowiek i jego zdrowie. Dlatego na pojęcie ochrony pracy składają się gwarancje prawne, służące zabezpieczeniu zdrowia i życia ludzkiego w procesie pracy. Przepisy BHP stanowią podstawowy zbiór norm ochrony pracy. 2. Zakres obowiązków i uprawnień pracodawcy, pracowników oraz poszczególnych komórek organizacyjnych zakładu pracy i organizacji społecznych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Podstawowe obowiązki pracownika i pracodawcy. Pracodawca ma w szczególności obowiązek: 1) zaznajomić pracowników podejmujących pracę z: a) zakresem obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonym stanowisku pracy oraz podstawowymi uprawnieniami pracowniczymi, b) przepisami bhp oraz przeciwpożarowymi, c) przepisami dotyczącymi tajemnicy służbowej. 2) organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, 3) zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić szkolenia na ten temat, 4) terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenia, 5) dostarczać pracownikom środki czystości, 6) prowadzić dokumentację pracowniczą i akta osobowe pracowników, 7) przyjąć i stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników, 8) umożliwić pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. 2. Pracodawca zapoznaje pracownika z treścią regulaminu pracy przed rozpoczęciem przez niego pracy oraz każdorazowo na życzenie pracownika. Regulamin pracy znajduje się do wglądu

Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie. 2. Pracownik jest obowiązany stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, a nie są sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. 3. Pracownik ma w szczególności obowiązek: a) przestrzegać ustalonego w zakładzie czasu pracy, b) przestrzegać ustalonego w zakładzie porządku i regulaminu pracy, c) przestrzegać przepisy i zasady bhp oraz przeciwpożarowe, d) przes/.trzegać w zakładzie pracy zasady współżycia społecznego, okazywać koleżeński stosunek współpracownikom, e) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie i użytkować je zgodnie z przeznaczeniem, f) zachowywać porządek na swoim stanowisku pracy, g) zachowywać porządek i czystość we wszystkich pomieszczeniach, h) zachowywać w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, a w szczególności: przechowywać dokumenty (narzędzia i materiały) w miejscu do tego przeznaczonym, po zakończeniu pracy odpowiednio zabezpieczyć dokumenty, narzędzia i materiały. 4. Pracownik nie może w zakresie ustalonym odrębną umową prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy, a zwłaszcza: prowadzić działalności gospodarczej konkurencyjnej wobec pracodawcy, świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną wobec pracodawcy. 3. Odpowiedzialność za naruszenie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Katalog kar 1. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować: 1) karę upomnienia, 2) karę nagany. 2. Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy - pracodawca może również stosować karę pieniężną. 3. Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 1 pkt 1-3. 4. Wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. [Tryb stosowania kary] 1. Kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. 2. Kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika. 3. Jeżeli z powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może być wysłuchany, bieg dwutygodniowego terminu przewidzianego w 1 nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy. [Zawiadomienie pracownika] O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych pracownika.

[Czynniki brane pod uwagę przy stosowaniu kary] Przy stosowaniu kary bierze się pod uwagę w szczególności rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy. [Zastosowanie kary z naruszeniem przepisów prawa] 1. Jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu. 2. Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary. 3. W razie uwzględnienia sprzeciwu wobec zastosowanej kary pieniężnej lub uchylenia tej kary przez sąd pracy, pracodawca jest obowiązany zwrócić pracownikowi równowartość kwoty tej kary. [Zatarcie kary] 1. Karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy. Pracodawca może, z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu. 2. Przepis 1 zdanie pierwsze stosuje się odpowiednio w razie uwzględnienia sprzeciwu przez pracodawcę albo wydania przez sąd pracy orzeczenia o uchyleniu kary. 4. Zasada poruszania się na terenie obiektu. Przełożony ma za zadanie zapoznać pracownika z: 1) planem ewakuacyjnym budynku; 2) rozmieszczeniem sprzętu ppoż; 3) sklepem (pomieszczenie socjalne, ubikacje, miejsce do przebierania, spożywania posiłków) 4) rozmieszczeniem sprzętu elektrycznego; 5) miejscem znajdowania się wyłącznika prądu. 6) Bezpiecznym i prawidłowym wykonywaniu pracy 5. Zagrożenia wypadkowe i zagrożenia dla zdrowia występujące w zakładzie i podstawowe środki zapobiegawcze. Najczęstsze przypadki zagrożeń: - potknięcie się; - poślizgniecie; - uderzenie o wystający przedmiot; - poparzenie; - porażenie prądem Podstawowe środki zapobiegawcze: - użytkowanie obuwia na płaskiej podeszwie; - nie pozostawianie na przejściach kartonów, paczek; - spożywanie napojów gorących w naczyniach z uchwytem i w miejscach do tego przeznaczonych;

- kontrola kabli i przedłużaczy (czy nie są przetarte, uszkodzone - przed właczeniem urządzenia elektrycznego) 6. Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy związane z obsługą urządzeń technicznych stosowanych w dziale (komputery, faksy, kserokopiarki, itd.). Stosowanie urządzeń zgodnie z przeznaczeniem i wg instrukcji BHP lub zaleceń producenta INSTRUKCJA BHP na stanowisku pracy z komputerem 1. Do pracy na stanowisku z komputerem może przystąpić osoba, która: przeszła profilaktyczne badania lekarskie z uwzględnieniem badań wzroku i przedłożyła orzeczenie lekarskie bez przeciwwskazań do pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, została przeszkolona wstępnie z zakresu bhp i ppoż., została zapoznana z niniejszą instrukcją. 2. Wyeliminowanie lub zmniejszenie uciążliwości pracy z komputerem wymaga zastosowania reżimu warunków pracy. W tym celu należy przestrzegać niżej wymienionych wytycznych: ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicie światła, odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m., a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora co najmniej 0,8 m., odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400-750 mm, oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie: należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora w szczególności przez zastosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach, klawiatura powinna mieć możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0-15 o, klawiaturę należy ustawiać tak aby odległość między klawiaturą a przednią krawędzią stołu była nie mniejsza niż 100mm, krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać dostateczną stabilność, poprzez wyposażenie go w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi, umożliwiać regulację wysokości siedziska w zakresie 400-500mm, licząc od podłogi; umożliwiać regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5 o do przodu i 30 o do tyłu; posiadać wyprofilowaną płytę siedziska i oparcia odpowiednią do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych; umożliwiać obrót wokół osi pionowej o 360 o ; oraz powinno być wyposażone w podłokietniki, mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej, wszystkie elementy wyposażenia powinny znajdować się w zasięgu kończyn górnych, być osiągalne bez konieczności przyjmowania przez pracownika wymuszonych pozycji, konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury, łączyć przemiennie pracę związaną z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała, pomieszczenia, w których pracują komputery, jeżeli nie ma zainstalowanych urządzeń klimatyzacyjnych, powinny być często przewietrzane oraz wyposażone w dużą ilość kwiatów wpływających na utrzymanie obojętnej jonizacji powietrza (np. paprocie), utrzymywać w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi wilgotność względną powietrza nie mniejszą niż 40% oraz optymalną temperaturę 21-23 o C, monitor powinien być umieszczony pomiędzy rzędami lamp sufitowych, aby zapobiec odblaskom,

ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr, czyścić z kurzu powierzchnię ekranu przed rozpoczęciem pracy ściereczką antystatyczną lub bawełnianą podczas siedzenia często zmieniać pozycje, by zmniejszyć zmęczenie mięśni. 3. Pracownik zatrudniony na stanowisku pracy z monitorami ekranowymi ma prawo do: co najmniej 5 - minutowej przerwy, wliczanej do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego, otrzymania okularów korygujących wzrok, jeżeli badania lekarskie wykażą potrzebę ich stosowania, wyposażenia stanowiska pracy, gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, w podnóżek. 4. Zakazy obwiązujące na stanowisku pracy z monitorami ekranowymi: zakaz pracy z monitorem ekranowym powyżej 4 godz. kobietom w ciąży, zakaz spożywania posiłków na stanowisku pracy, zakaz palenia tytoniu na stanowisku pracy i w pomieszczeniach pracy z komputerami, zakaz samowolnego naprawiania urządzeń komputerowych, sprzętu i wyposażenia stanowiskowego zasilanego energią elektryczną, zakaz przechowywania na stanowisku magnesów, metali namagnesowanych, biżuterii magnetycznej jak również noszenia tej biżuterii w pracy, zakaz czyszczenia na mokro obudowy komputera będącego pod napięciem, zakaz używania do czyszczenia komputerów rozpuszczalników, zakaz zastawiania otworów wentylacyjnych komputera, zabrania się pracy na sprzęcie uszkodzonym bądź niesprawnym technicznie. zakaz przechowywania na stanowisku pracy cieczy łatwopalnych, 5. Każde zauważone nieprawidłowości w pracy komputera i sprzętu pomocniczego należy niezwłocznie zgłaszać przełożonemu. 6. W razie zaistnienia wypadku - osobie poszkodowanej udzielić pierwszej pomocy, jeżeli zajdzie konieczność powiadomić pogotowie ratunkowe. O zaistniałym wypadku należy niezwłocznie zawiadomić bezpośredniego przełożonego i służbę bhp w zakładzie pracy. DRABINA- wymagania bezpieczeństwa. Drabiny powinny być stabilne i zabezpieczone przed nagłą zmianą położenia, a także powinny posiadać odpowiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie. Drabina stale umocowana powinna mieć: 1. Szerokość 400-600mm (dopuszczone jest, by w uzasadnionych przypadkach miała szerokość 300mm). 2. Odstępy pomiędzy szczeblami nie mogą być większe niż 0,3m. 3. Od wysokości 3m nad poziomem podłogi drabiny powinny być zaopatrzone w obręcze ochronne zabezpieczające przed upadkiem, rozmieszczone w rozstawie nie większym niż 0,8m, z pionowymi prętami o rozstawie nie większym niż 0,3m. 4. Odległość obręczy ochronnej od drabiny, w miejscu najbardziej od niej oddalonym nie może być mniejsza niż 0,7m i większa niż 0,8m. 5. Przy długości drabiny większej niż 10m co 8m powinna mieć zainstalowane pomosty spocznikowe.

6. Odległość szczebla od ściany nie powinna być mniejsza niż150mm. 7. Odległość pionowa między osiami szczebli nie powinna przekraczać 300mm. 8. Jeżeli nie zastosowano innych zabezpieczeń górne końce bocznic drabiny powinny być wyprowadzone co najmniej 0,75m nad poziomem wejścia. Drabiny przenośne Drabina przystawna: 1. Powinna wystawać ponad powierzchnię na którą prowadzi co najmniej 0,75m 2. Kąt nachylenia powinien wynosić 65 do 75 stopni. Przy stosowaniu drabin należy zachować szczególną ostrożność. Niedopuszczalne jest: 1. Używanie drabiny niezgodnie z jej przeznaczeniem. 2. Stosowanie drabiny niesprawnej, uszkodzonej. 3. Używanie drabiny rozstawnej jako przystawnej. 4. Ustawianie drabiny na niestabilnym podłożu. 5. Opieranie drabiny przystawnej bez zapewnienia odpowiedniej stabilności tzn. opierając ją o śliskie płaszczyzny, o stosy materiałów zbyt lekkie lub wywrotne. 6. Wchodzenie i schodzenie z drabiny będąc odwróconym do jej szczebli plecami. 7. Stawianie drabiny przed niezamkniętymi od jej strony na klucz drzwiami. 8. Ustawianie drabin tak, że stwarza to bezpośrednie zagrożenie dla pracownika użytkującego drabinę np. w bezpośrednim sąsiedztwie uruchomionych maszyn itp.. 9. Przenoszenie przez jedną osobę drabiny o długości powyżej 1m. 7. Zasady przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, w tym w odniesieniu do stanowiska pracy instruowanego. zgodnie z załącznikiem do Regulaminu Pracy 8. Porządek i czystość w miejscu pracy oraz higiena osobista pracownika. Pracownicy są obowiązani dbać o czystość i porządek na stanowisku pracy i w jego najbliższym otoczeniu. Po zakończeniu pracy pracownicy są obowiązani do należytego zabezpieczenia maszyn, narzędzi i urządzeń, akt i dokumentów, do wyłączenia pracujących maszyn i prądu elektrycznego na stanowisku pracy i w pomieszczeniu pracy, oraz do zamknięcia okien i pomieszczeń pracy. 9. Profilaktyczna opieka lekarska zasady jej sprawowania w odniesieniu do stanowiska instruowanego. Wstępnym badaniom lekarskim podlegają: 1) osoby przyjmowane do pracy, 2) pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Badaniom wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą. 2. Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

3. Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. 4. Kierownik nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. 10. Podstawowe zasady ochrony ppoż oraz postępowanie w razie pożaru. INSTRUKCJA PRZECIWPOŻAROWA W celu zapobiegania powstawania pożarów w budynkach i pomieszczeniach administracyjno - biurowych, zobowiązuje się pracowników zakładu do przestrzegania niżej wymienionych zasad przeciwpożarowych: 1. Zabrania się używania otwartego ognia (maszynek, świec itp. ) w pomieszczeniach, gdzie składowane są materiały palne: papier, tektura, odzież itp. 2. Zabrania się instalowania przenośnych pieców, (koksowników, elektrycznych i innych ) bez zgody ochrony p. pożarowej. 3. Zabranie się używania do rozpalania w piecach płynów łatwopalnych (benzyna, spirytus). 4. Zabrania się składowania na grzejnikach centralnego ogrzewania i piecach materiałów polnych i innych. Urządzenia i sprzęt, jak: szafy, krzesła, wieszaki itp. winny być ustawione co najmniej 50 cm od urządzeń grzejnych. 5. Zebrania się owijanie żarówek elektrycznych papierem. 6. Zabrania się wymiany bezpieczników i naprawy urządzeń elektrycznych przez osoby nieupoważnione, czynności te winien wykonywać elektryk zakładowy. 7. Oświetlenie elektryczne, maszyny i inne urządzenia zasilane z sieci elektrycznej, winny być wyłączone po zakończeniu pracy. 8. Zabrania się zastawiania drzwi wejściowych i korytarzy, meblami i innymi przedmiotami. 9. Zabrania się magazynowania w piwnicach i na strychach materiałów palnych. 10. Zabrania się zastawiania sprzętu p. pożarowego i używania go do celów nie związanych z gaszeniem pożaru. 11. W pomieszczeniach biurowych i administracyjnych winna być zachowana czystość. Nie opałki papierosów wrzucać wyłącznie do popielniczek. 12. Przy każdym aparacie telefonicznym winna być umieszczona wywieszka z Nr telefonu straży pożarnej, pogotowia ratunkowego i policji. 13. W wypadku powstania pożaru należy bezzwłocznie zaalarmować straż pożarną i przystąpić do gaszenia pożaru przy pomocy podręcznego sprzętu p. pożarowego. 14. W pomieszczeniach nie wolno otwierać okien, by nie stwarzać przeciągów uniemożliwiających rozprzestrzenienie się pożaru. 15. Każdy pracownik zakładu zobowiązany jest brać udział w akcji likwidacji pożaru i ewakuacji mienia zakładowego jak również wykonywać bezwzględnie polecenia kierującego akcji gaszenia pożaru.. 16. Każdy pracownik zakładu zobowiązany jest przejść przeszkolenie p. pożarowe i znać zasady posługiwania się sprzętem p. pożarowym oraz postępowania na wypadek powstania pożaru. 17. W wypadku stwierdzenia zagrożenia pożarowego :zobowiązuje się każdego pracownika d zgłaszania powyższego Kierownikowi Zakładu lub odpowiednim służbą.

11. Organizacja i zasady udzielania pomocy przedlekarskiej w razie wypadku. PIERWSZA POMOC - OGÓLNE ZASADY POSTĘPOWANIA 1. Ocenić zdarzenie, Ratownik powinien: 2. Usunąć czynnik działający na poszkodowanego, 3. Ocenić podstawowe funkcje życiowe poszkodowanego, w tym: a. czy jest przytomny, np. zadając pytanie jak Pan/Pani się czuje, lekko potrząsnąć poszkodowanym ( nie wolno podejmować takich działań jeśli istnieje domniemanie, że doszło do urazu głowy lub szyi gdyż nieprawidłowe poruszenie może doprowadzić do uszkodzenia rdzenia kręgowego a co za tym idzie paraliżu), b. czy jest zachowane oddychanie -najprościej przyłożyć do ust poszkodowanego swój policzek, czy też rękę. W ten sposób poczuje się tchnienie oddechu. Należy także obserwować ruchy oddechowe klatki piersiowej, można to także uczynić przykładając rękę do klatki piersiowej, czy górnej części brzucha. Objawy niepokojące: - sine zabarwienie skóry, - niesłyszalny i niewyczuwalny strumień powietrza wydychanego z ust i nosa poszkodowanego, - brak ruchów oddechowych klatki piersiowej i nadbrzusza. Jeśli dojdzie do częściowej niedrożności dróg oddechowych usłyszymy odgłosy przypominające chrapanie i bulgot. c. czy jest zachowane krążenie (akcja serca) u poszkodowanego. Tętno badamy na tętnicy: - szyjnej ( w zagłębieniu utworzonym przez krtań i boczny mięsień szyi), - udowej ( w pachwinie na jednej trzeciej odległości między kroczem a grzebieniem kości biodrowej), - w ostateczności na tętnicy promieniowej ( w zagłębieniu znajdującym się na nadgarstku na przedłużeniu kciuka). d. jaki jest rodzaj urazu jakiemu uległ poszkodowany (np. zranienie, oparzenie, złamanie, itp.). Kontrola czynności życiowych poszkodowanego powinna przebiegać w miarę możliwości szybko, można powiedzieć, iż w kilka sekund. 4. Zabezpieczyć poszkodowanego przed możliwością zaznania dodatkowego urazu (np. poprzez oznakowanie miejsca wypadku, czy też, jeśli istnieje taka możliwość- nie doznał on np. urazu kręgosłupa, wyniesienie poszkodowanego z miejsca wypadku), 5. Wezwać fachową pomoc ( pogotowie ratunkowe, czy też lekarza), 6. Jeśli nie jest możliwe szybkie dotarcie lekarza na miejsce wypadku zorganizowanie transportu poszkodowanego. INSTRUKCJA UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY Życie poszkodowanego w wypadku przy pracy lub powstałego w innych okolicznościach bardzo często zależy od postawy ratujących oraz znajomości udzielania pierwszej pomocy.

Obowiązek ratowania poszkodowanego spoczywa na każdym. Osoby udzielające pierwszej pomocy nie powinny obawiać się odpowiedzialności karnej za niewłaściwe jej udzielanie. Przed prawem odpowiada tylko ta osoba, która tej pomocy nie udzieliła, a mogła to uczynić bez narażenia siebie i innych osób ratujących poszkodowanego. Jak pomóc poszkodowanemu? Obowiązują pewne standardy postępowania. I tak, w sytuacji kiedy to zdrowie, a nawet życie poszkodowanego zależy od naszych działań, musimy: zachować spokój, powiadomić pogotowie ratunkowe, usunąć poszkodowanego - jeśli jest to konieczne - ze środowiska zagrażającego życia, jednocześnie podjąć akcję ratunkową, przeprowadzamy wstępną ocenę stanu poszkodowanego: jego świadomości (zadajemy jakieś pytanie), czy oddycha (przykładając rękę do ust chorego), czy jest zachowana czynność serca (sprawdzamy na tętnicy szyjnej), czy nie wystąpiły objawy krwawienia wewnętrznego (objawy wstrząsu pourazowego, tzn. bladość powłok skórnych, niepokój lub obojętność, zimny pot, szybkie, słabo wyczuwalne tętno), sprawdzić, czy nie wystąpiły złamania, oparzenia itp. Postępowanie nasze będzie uzależnione od objawów, jakie stwierdzimy. 1. Przenoszenie poszkodowanego 1)Ciężko poszkodowanego należy przenieść w taki sposób, aby nie sprawiać bólu i nie spowodować pogorszenia jego stanu. Przenosić powinny trzy osoby ustawione z jednej strony lub dwie osoby i trzecia ze strony przeciwnej pośrodku. Przyklękają na lewe kolano i wsuwają obie dłonie pod ciało poszkodowanego: jedna osoba - pod głowę i plecy, druga - pod krzyż i miednicę, trzecia pod uda i podudzia, przy czym jednocześnie podnoszą do góry celem przeniesienia w bezpieczne miejsce. 1. Opatrywanie ran 1)Udzielający pierwszej pomocy powinni zadbać o swoje bezpieczeństwo, gdyż każda rana może być źródłem zakażenia. Przede wszystkim należy używać rękawic (np. gumowych). Rany nie wolno przemywać wodą, środkami leczniczymi, zasypywać proszkami i smarować maściami, gdyż utrudnia to gojenie. Przenoszony brud z powierzchni skóry do rany może wywołać zakażenie. Na ranę nakładamy wyjałowioną gazę, której nie należy dotykać rękami na powierzchni, a tylko chwytać za jej obrzeża, i owijamy bandażem. Oczyszczenie ran z brudu, ziemi itp. należy do lekarza. 1. Tamowanie krwotoków W przypadku nacięcia, przebicia żył tętniczych kończyn górnych i dolnych należy je podnieść do góry. Na ranę przyłożyć wyjałowiony opatrunek i mocno przyciskać przez 4-5 minut. Nie należy dotykać rany palcami. Kiedy krwawienie nie ustaje, czynność należy powtórzyć. Krwotok możemy próbować powstrzymać stosując ucisk palcami tętnicy lub żyły pomiędzy miejscem zranienia a sercem. W przypadku krwotoku z nosa poszkodowanego należy położyć lub posadzić, odchylić mu lekko głowę ku tyłowi, nałożyć okład z zimnej wody. Można włożyć do nosa kawałek wyjałowionej waty i jednocześnie uciskać nos palcami. Watę umoczyć w wodzie utlenionej. Krwotoki z ran twarzy wstrzymuje się przyciskając tętnicę szczękową do dolnego brzegu dolnej szczęki. Krwotok z czoła i skroni wstrzymuje się poprzez przyciskanie tętnicy skroniowej z przodu ucha. Krwawienie z dużych ran głowy wstrzymuje się przyciskając tętnicę do kręgów szyi, a z dołu pachowego przyciskając tętnicę podobojczykową do kości w dole nadobojczykowym. Na

przedramieniu przyciska się tętnicę ramieniową, pośrodku ramienia od strony wewnętrznej. Po udzieleniu pierwszej pomocy poszkodowanym z uszkodzonymi tętnicami należy niezwłocznie powiadomić Pogotowie Ratunkowe, by umożliwić udzielenie niezbędnej dalszej pomocy lekarskiej. W przypadku krwotoku z dróg rodnych, chorą położyć na brzuch, nałożyć zimny okład na podbrzusze i przewieźć do szpitala. Pamiętaj: nie wyjmuj ciał obcych z rany, nie kładź waty na otwartą ranę. 1. Złamania kości: dzielimy na zamknięte i otwarte Złamanie kości czaszki: na skutek upadku na głowę lub uderzenia w głowę. Objawy: poszkodowany jest nieprzytomny, krwawi z uszu i ust. Postępowanie: zimny okład na głowę, zapewnić spokój i skierować do szpitala. Złamanie kręgosłupa - silny ból w kręgosłupie, sztywność karku lub w stopach. Nie przemieszczać chorego. Wezwać pomoc instytucjonalną. Złamanie i zwichnięcie obojczyka objawia się bólem i znacznym obrzękiem w okolicach obojczyka. Włożyć do dołu pachowego zwitek waty, zgiąć rękę pod kątem prostym, zawiesić na temblaku zrobionym z chustki i na uszkodzone miejsce nałożyć zimny okład. Złamanie żeber objawia się silnym bólem przy oddychaniu, kaszlu, kichaniu i przy ruchach. Mocno obandażować klatkę piersiową lub dobrze ściągnąć ręcznikiem podczas wydechu. W przypadku stłuczenia lub zwichnięcia stosować zimne okłady z wody i mocno zabandażować. Miejsca stłuczonego nie jodynować, rozcierać lub smarować maściami. Złamania kończyn W przypadku ręki należy ją unieruchomić za pomocą deski lub szyny tak, aby dwa sąsiadujące stawy uległy unieruchomieniu, zawiesić na temblaku i przymocować do tułowia. Przy złamaniu i zwichnięciu palców u rąk należy przymocować deseczkę na szerokość dłoni, zabandażować. Długość deseczki powinna być od końca palców do przedramienia. Złamanie kończyn dolnych - należy unieruchomić na desce od długości pięty, by zachodziła poza miednicę, i przymocować do tułowia. Pamiętaj: nie zmieniaj ułożenia kończyny, nie próbuj nastawiać złamania, unieruchom kończynę w jej aktualnym położeniu, przy złamaniu otwartym nie dotykaj wystających odłamów kostnych - łatwo ulegają zakażeniu. 1. Usuwanie obcych ciał z oka Najlepiej zanurzyć twarz w wodzie i przez chwilę mrugać zaprószonym okiem. Nie wolno trzeć oczu. Ciała obce z oczu usuwa tylko lekarz okulista. 1. W przypadku obrażeń brzucha, rażącej bladości na twarzy i silnych bólów, należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe w celu szybkiego przewiezienia poszkodowanego do szpitala. Mogło zaistnieć uszkodzenie organów wewnętrznych (krwotok wewnętrzny). 1. Oparzenia cieplne Udzielając pierwszej pomocy poszkodowanemu, trzeba przestrzegać pewnych zasad: Niezależnie od stopnia oparzenia należy zdjąć lub rozciąć ubranie przykrywające poparzone miejsca. Jeśli poparzeniu uległa dłoń, usuń z niej wszystkie ciasne przedmioty, zanim wystąpi obrzęk. Oparzoną część ciała włóż pod bieżącą zimną wodę na co najmniej 10-15

minut. Łagodzi to ból i zapobiega obrzękowi. Przede wszystkim zmniejsza głębokość uszkodzenia skóry. Przy wystąpieniu pęcherzy na oparzone miejsce połóż sterylną gazę. Owiń bandażem. Właściwie każde oparzenie, poza zupełnie błahym, powinien obejrzeć lekarz. Pamiętaj: nie używaj waty do opatrywania poparzonych miejsc, staraj się nie dotykać oparzonych okolic - łatwo ulegają zakażeniu. 1. Oparzenia chemiczne kwasami stężonymi (siarkowym, azotowym, solnym) i ługami żrącymi (sodą kaustyczną, bielidłami, niegaszonym wapnem itp.) Miejsca oparzone należy niezwłocznie przemywać strumieniem bieżącej wody z kranu przez co najmniej 10-15 min. Po dokładnym obmyciu wodą nałożyć okład z roztworem sody (jedna łyżeczka od herbaty na szklankę wody), a na miejsce oparzone ługiem - okład ze słabego roztworu octu lekko kwaśnego albo kwasu bornego (jedna łyżeczka od herbaty na szklankę wody). 1. Zatrucia gazami i trującymi parami Poszkodowanych należy natychmiast wynieść z zatrutego pomieszczenia na świeże powietrze, rozluźnić wszystkie części ubrania i przykryć, by uchronić ich przed utratą ciepła i nadmiernym oziębieniem ciała. Wstrzymanie oddechu następuje przy zatruciach tlenkiem węgla, siarkowodorem, cyjanowodorem, benzenem i innymi węglowodorami aromatycznymi i pochodnymi, które działają bezpośrednio na ośrodkowy układ nerwowy. Działają one dusząco, przez zahamowanie dostawy tlenu z płuc do tkanek. Być może zaistnieje konieczność wentylowania poszkodowanego metodą usta-usta. Nie stosuje się jej przy zatruciach benzenem. W przypadku zatrucia przez przewód pokarmowy podstawowym zabiegiem jest wywołanie wymiotów poprzez podanie wody o temperaturze pokojowej, węgla aktywowanego, białka jaja (węgiel w postaci gęstej zawiesiny - jaja 4 szt. na 1/2 litra wody). Mleka nie stosujemy przy zatruciach fosforem, gdyż przyspiesza wchłanianie trucizny. Znakomitą odtrutką przy połknięciu kwasu (solnego, siarkowego, azotowego) jest roztwór tlenku magnezowego. Nie wolno stosować węglanu sodu. W przypadku zatrucia przez skórę np. aniliną, nitrobenzenem, etyliną i pochodnymi, należy skórę zmywać bieżącą wodą, tak by strumień wody ze spłukaną trucizną nie skaził zdrowych części ciała. Oparzone oczy spłukujemy strumieniem letniej wody. Wody nie stosujemy przy oparzeniach wapnem niegaszonym. We wszystkich przypadkach zatruć poszkodowanych należy skierować do przychodni specjalistycznych. 1. Udar cieplny Występuje w pomieszczeniach o bardzo wysokiej temperaturze i dużej wilgotności, tj. powyżej 40 C i wilgotności powyżej 75%. W tych warunkach występuje ogólne osłabienie, przyspieszenie tętna, szybki i płytki oddech, nadmierne pocenie, dreszcze, bóle, zawroty głowy mdłości, bladość skóry. Ratując chorego, należy go wynieść z pomieszczenia, na głowę położyć zimny kompres lub lód, podać do picia chłodne płyny, krople nasercowe (np. kardiamid ). W razie wystąpienia bezdechu zastosować sztuczne oddychanie (16-20 razy na minutę), do momentu, kiedy chory zacznie oddychać. Chorego niezwłocznie przewieźć do szpitala. 1. Omdlenie Najczęściej oznacza krótkotrwałą, zwykle kilkusekundową lub parominutową utratę przytomności. Objawy: bladość skóry, pocenie się, zawroty głowy, kłopoty ze wzrokiem, dzwonienie w uszach, ostatecznie utrata przytomności. Pomoc: połóż chorego na plecach, zapewnij mu dostęp powietrza, unieś wysoko jego nogi, rozluźnij ubranie. Jeśli chory jest nieprzytomny, należy go ułożyć w tak zwanej pozycji bocznej ustalonej. uklęknij z boku poszkodowanego,

ułóż bliższą tobie rękę chorego wzdłuż tułowia, drugą rękę, zgiętą w łokciu, przełóż nad jego klatką piersiową, unieś kolano nogi leżącej dalej od ciebie, delikatnie pociągnij za łokieć i kolano, obracając poszkodowanego w swoją stronę, odchyl głowę chorego do tyłu, aby zapewnić drożność dróg oddechowych, sprawdź tętno. 1. Odmrożenia Występują w trzech stopniach. Lekkie odmrożenia charakteryzują się uczuciem palenia i kłucia w miejscu odmrożonym, bladnięcie i utrata czucia. Ratując poszkodowanego, należy zastosować ciepłe (lecz nie gorące) kąpiele i ostrożnie rozcierać miejsca suchą czystą ręką. Nie wolno rozcierać brudnymi szmatami lub śniegiem. Przy odmrożeniach II-go stopnia miejsca odmrożenia są ciemnoczerwone lub sine, tworzą się pęcherze wypełnione przezroczystym lub lekko krwistym płynem. Nie należy moczyć ani rozcierać odmrożonych miejsc, a także przekłuwać pęcherzy. Chorego szybko przewieźć do szpitala. Odmrożenia III-go stopnia: skóra ma zabarwienie czerwonosine lub fioletowe, następuje jej martwica. Najpierw silny ból w miejscu odmrożenia, później brak czucia. 1)Poszkodowanego należy stopniowo ogrzać, podać środki przeciwbólowe, przykryć miejsca odmrożenia jałowym opatrunkiem i szybko przewieźć do szpitala. 1. Porażenie prądem elektrycznym odetnij dopływ prądu, wyłącz główny przełącznik (bezpiecznik) lub wyciągnij z kontaktu wtyczkę urządzenia elektrycznego, jeśli to możliwe, odsuń poszkodowanego od źródła prądu; zrób to za pomocą np. drewnianego kija od szczotki lub drewnianego krzesła, stojąc na suchej macie gumowej, książce lub złożonej gazecie. Pamiętaj: nie dotykaj skóry poszkodowanego, jeśli ma on kontakt z przewodem pod napięciem, nie dotykaj też kabla elektrycznego, wezwij pogotowie, skontroluj oddech i tętno; w razie bezdechu - zastosuj sztuczne oddychanie, braku tętna - masaż serca, przytomnego ułóż wygodnie i okryj. Sztuczne oddychanie Przy podejrzeniu urazu kręgosłupa (np. po upadku z wysokości) można wykonywać tylko trzecią i czwartą spośród poniższych czynności. 1. Upewnij się, czy poszkodowany leży na twardej, równej powierzchni. Sprawdź, czy w ustach nie ma ciał obcych. 2. Odchyl głowę poszkodowanego do tyłu - trzymając jedną dłoń na jego czole, drugą chwytając podbródek. 3. Zaciśnij skrzydełka nosa za pomocą kciuka palca wskazującego. Weź głęboki wdech. Obejmij szczelnie jego usta. Wykonując szybki wydech, wdmuchnij powietrze do jego dróg oddechowych. Gdy zauważysz, że klatka poszkodowanego unosi się, odejmij usta, przystaw ucho do jego ust, aby usłyszeć szmer wychodzącego powietrza. Kiedy klatka piersiowa opadnie, kontynuuj sztuczne oddychanie. 4. Masaż serca 1. Połóż chorego na twardym podłożu na plecach. 2. Wymacaj dolny koniec mostka. Połóż nasadę dłoni w odległości dwóch palców powyżej tego miejsca. 3. Połóż na dłoni drugą rękę, palce powinny być uniesione. Pochyl się do przodu, tak by twoje barki znajdowały się nad mostkiem chorego. Ręce trzymaj wyprostowane.

4. Uciskaj klatkę piersiową na 4-5 cm. Wykonaj to 30 razy w tempie szybszym niż jeden ucisk na sekundę (licz równo do trzech i na raz uciskaj). 5. Wykonaj dwa oddechy metodą usta-usta. Powtarzaj cykl: 30 ucisków i 2 wdechy dopóki poszkodowany nie okaże odznak życia lub nie przybędzie pomoc. Pamiętaj: nigdy nie zostawiaj poszkodowanego bez opieki, staraj się zadbać o komfort cieplny poszkodowanego, jeśli tylko sytuacja na to pozwoli - okryj go, w zasadzie podawanie lekarstw, np. środków przeciwbólowych, jest nie wskazane; być może będzie istniała potrzeba zaopatrzenia operacyjnego. Skład apteczki - rękawiczki gumowe (2,3 pary o różnych rozmiarach- zawsze zakładamy udzielając pierwszej pomocy ofiarom wypadku), - maseczka do sztucznego oddychania metodą usta - usta, - nożyczki, - gaza opatrunkowa w sterylnych opakowaniach (kilka rozmiarów tzn. kilka opakowań), - opaska elastyczna (kilka rozmiarów - 3,4 opakowania, m.in. do mocowania kompresów lub unieruchomień przy zwichnięciu lub złamaniu), - opaska dziana (kilka rozmiarów - do mocowania opatrunków), - chusty trójkątne (najlepiej 3,4 szt. do stosowania jako temblak, unieruchamiania złamanej kończyny, mocowania kompresów), - plaster zwykły (do mocowania opatrunków), - plastry z opatrunkiem (do zaopatrywania mniejszych skaleczeń), - kilka agrafek do mocowania np. opatrunku zrobionego za pomocą chusty trójkątnej, - woda utleniona W apteczce powinna znajdować się informacja, kto z pracowników jest odpowiedzialny za wyposażenie apteczki i instrukcja udzielania pierwszej pomocy.