Rada Unii Europejskiej Bruksela, 15 lutego 2016 r. (OR. en) 6057/16 WYNIK PRAC Od: Sekretariat Generalny Rady Data: 15 lutego 2016 r. Do: Delegacje Nr poprz. dok.: 5880/16 Dotyczy: Somalia Konkluzje Rady (15 lutego 2016 r.) COAFR 33 CFSP/PESC 123 COHAFA 6 COHOM 15 POLMIL 17 CSDP/PSDC 88 CIVCOM 26 MIGR 23 ATALANTA 4 Delegacje otrzymują w załączeniu konkluzje Rady w sprawie Somalii, przyjęte przez Radę na jej 3447. posiedzeniu, które odbyło się 15 lutego 2016 r. 6057/16 mkk/kt/gt 1 DG C 1 PL
ZAŁĄCZNIK Konkluzje Rady w sprawie Somalii 1. Porozumienie Compact w sprawie Somalii, zapoczątkowane podczas brukselskiej konferencji poświęconej porozumieniu w sprawie nowego ładu dla Somalii we wrześniu 2013 r., zapewniło niezbędne ramy dla odbudowy tego państwa. Pozwoliło ono na udzielanie władzom Somalii skoordynowanego wsparcia na rzecz propagowania pluralistycznego procesu politycznego, bezpieczeństwa, praworządności i rozwoju społeczno-gospodarczego. Stanowi ono podwaliny pod współpracę partnerską Somalii ze społecznością międzynarodową. UE podkreśla, jak istotne jest przedłużenie obowiązywania porozumienia na okres po 2016 r., przy zachowaniu jego podstawowych elementów. UE potwierdza swoje zobowiązanie do wspierania rozwoju i stabilności Somalii. 2. UE będzie nadal ściśle współpracować z władzami somalijskimi, Organizacją Narodów Zjednoczonych (ONZ), Unią Afrykańską (UA) i Międzyrządowym Organem ds. Rozwoju (IGAD), jak również z innymi kluczowymi podmiotami, znajdującymi się w bezpośrednim sąsiedztwie i poza nim, oraz oczekuje na przyszłe ministerialne forum partnerskie wysokiego szczebla (HLPF) w sprawie Somalii, które odbędzie się w Stambule, aby ocenić kolejne działania podejmowane w ramach jej partnerstwa z Somalią. Posiedzenie to powinno skoncentrować się na zakończeniu procesu przemian politycznych, zabezpieczeniu Somalii oraz przywróceniu władzy państwowej i usług publicznych na terytoriach odzyskanych od ugrupowania Al-Szabab. 3. Somalia rozpoczęła rok kluczowy dla utrwalenia postępów politycznych, w szczególności jeśli chodzi o powoływanie tymczasowych administracji regionalnych i powodzenie procesu wyborczego w sierpniu 2016 r. Dalsze rzeczywiste postępy zależą od prowadzonych przez Somalię pluralistycznych i wiarygodnych procesów przemian politycznych, które powinny gwarantować udział wszystkich podmiotów, w tym kobiet i osób należących do mniejszości. UE z aprobatą odnosi się do postępów w procesie budowy państwowości i wzywa do szybkiego zakończenia powoływania tymczasowej administracji regionalnej w regionie Hiraan i Shabelle Środkowe, oraz do określenia statusu regionu Benadir. Pojednanie, integracja społeczna i rozwijanie zdolności na szczeblu lokalnym mają kluczowe znaczenie dla uniknięcia tarć oraz zapewnienia długotrwałego bezpieczeństwa i trwałości federalnej Somalii. UE wzywa rząd federalny Somalii, by ożywił proces przeglądu konstytucyjnego, mający na celu przyjęcie konstytucji, która jest przedmiotem szerokich konsultacji; UE wspiera też współpracę i koordynację między poszczególnymi organami administracji regionalnych. 6057/16 mkk/kt/gt 2
4. Niedawna decyzja dotycząca modelu procesu wyborczego jest istotnym krokiem naprzód. UE oczekuje jej szybkiego wdrożenia i konstruktywnego zaangażowania ze strony wszystkich zainteresowanych podmiotów, w tym parlamentu, w celu spełnienia wymogów konstytucyjnych dotyczących terminów. UE z zadowoleniem przyjmuje 30-procentowy parytet kobiet w obu izbach parlamentu i oczekuje od wszystkich przywódców somalijskich, że będą przestrzegać tego zobowiązania. Aby zapewnić przestrzeganie terminów procesu wyborczego, władze somalijskie powinny przedstawić plan wdrożeniowy na następnym forum partnerskim wysokiego szczebla; przedłużenie mandatu parlamentu jest nie do przyjęcia. Tegoroczny proces wyborczy powinien przebiegać znacznie lepiej w porównaniu z 2012 r. oraz powinien być bardziej wiarygodny i pluralistyczny. Powinien on również stanowić krok naprzód na drodze do zorganizowania wyborów w 2020 r., zgodnie z zasadą jedna osoba, jeden głos ; planowanie należy rozpocząć już teraz. UE jest gotowa wspierać ten proces, lecz podkreśla, że przywódcy polityczni Somalii i wszystkie zainteresowane podmioty powinny przestrzegać swoich zobowiązań. 5. Zapewnienie bezpieczeństwa i stabilizacji w Somalii nadal pozostaje kluczowym priorytetem i warunkiem wstępnym zrównoważonego budowania państwowości i rozwoju. UE zdecydowanie potępia wszelkie zamachy terrorystyczne dokonane przez Al-Szabab, także ostatnie ataki na dużą skalę skierowane przeciwko misji Unii Afrykańskiej w Somalii (AMISOM) oraz składa hołd ofiarom poniesionym przez AMISOM, somalijską armię krajową, jak również ludność cywilną tego kraju. UE z uznaniem przyjmuje znaczne zdobycze terytorialne i ogólne postępy, poczynione przez somalijską armię krajową i AMISOM od chwili gdy rozpoczęto przywracanie pokoju i bezpieczeństwa w Somalii, jak również postępy w walce z Al-Szabab, podkreśla jednak, że ogólna sytuacja w zakresie bezpieczeństwa pozostaje niestabilna. UE, za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Pokoju w Afryce (APF), w istotny sposób od 2007 r. wspiera wysiłki AMISOM zmierzające do wypełnienia jej mandatu polegającego na zwycięstwie nad al-szabab. Należy ożywić tę misję i wzmocnić jej skuteczność operacyjną. W związku z tym UE przypomina wyniki przeprowadzonej wspólnie przez UA i ONZ analizy porównawczej oraz jej zalecenia, zatwierdzone w rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 2232 (2015). UE podkreśla, jak istotne jest wznowienie działań ofensywnych przeciw Al- Szabab, w sposób odpowiednio skoordynowany, przy pełnym poszanowaniu zmian jakościowych wymaganych przez RB ONZ i w pełnej zgodności z obowiązującym prawem międzynarodowym. 6057/16 mkk/kt/gt 3
Należy osiągnąć zwiększoną skuteczność operacyjną, w szczególności przez wzmocnienie struktur dowodzenia i kontroli, ściślejszą współpracę pod przywództwem UA między państwami wysyłającymi oddziały wojskowe, a także przez dalszą koordynację działań z somalijską armią krajową i somalijskimi siłami policyjnymi. UE wzywa do dokonania przeglądu planów ich kampanii. Siły AMISOM muszą przestrzegać praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego oraz gwarantować ochronę ludności cywilnej. W tym kontekście UE z zadowoleniem przyjmuje utworzenie w ramach AMISOM komórki ds. śledztwa, analiz i reagowania w związku z ofiarami cywilnymi i oczekuje na publikację jej pierwszego sprawozdania z postępu prac. Ofensywy wojskowe należy połączyć z wysiłkami władz somalijskich ukierunkowanymi na wsparcie stabilizacji, aby ustanowić lub ulepszyć struktury rządów na odzyskanych terytoriach przez świadczenie podstawowych usług, w tym w zakresie bezpieczeństwa. Należy zwiększyć udział kobiet w roli rzeczniczek pokoju i w strukturach rządów. 6. Bezpieczeństwo i stabilizacja mogą być trwałe, o ile zostaną wsparte przez skuteczną somalijską armię krajową i zintegrowane cywilne wysiłki stabilizacyjne, angażujące somalijskie siły policyjne, po których nastąpi szybkie rozmieszczenie administracji cywilnej. Dlatego też UE wyraża ubolewanie z powodu ograniczonych postępów w rozwijaniu ogólnej krajowej struktury bezpieczeństwa, która jest niezbędna dla trwałego sektora bezpieczeństwa. Wzywa władze somalijskie do nadania priorytetowego znaczenia walce z Al-Szabab oraz do skoncentrowania się na szybkiej, skoordynowanej i trwałej integracji sił regionalnych, a także do ponownego zaangażowania się w zobowiązanie prezydenta polegające na przeprowadzeniu istotnych reform sektora bezpieczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem systemów zarządzania finansami, a także do realizacji tego zobowiązania. Rząd federalny Somalii ma obowiązek opłacać swoje siły bezpieczeństwa, należy szybciej osiągać postępy we wdrażaniu realistycznego budżetu sektora bezpieczeństwa, jak również w zwiększeniu przejrzystości, rozliczalności i kontroli cywilnej. Niewystarczająca rozliczalność finansowa i brak reform płac mogą zniweczyć aktualne osiągnięcia. Szybkie wdrożenie planu (zwycięstwa) Guulwade będzie miało zasadnicze znaczenie dla ostatecznej strategii wyjścia AMISOM. Podczas gdy opracowywany jest mandat i wzór funkcjonowania somalijskich sił policyjnych, plan (gotowości) Heegan musi być sfinalizowany, wsparty na szczeblu politycznym i wprowadzony w fazę operacyjną. 6057/16 mkk/kt/gt 4
Na tej podstawie można stworzyć niezbędne warunki dla zrównoważonego rozwoju i korzyści wypływające z pokoju w całym kraju. UE ponawia swój stanowczy i pilny apel do UA i władz somalijskich, by zwróciły się do innych partnerów, w szczególności w bezpośrednim sąsiedztwie, o wniesienie znacznego wkładu w trwałe i przewidywalne finansowanie zarówno misji AMISOM, jak i somalijskich sił bezpieczeństwa. 7. UE z zadowoleniem przyjmuje istotny wkład misji i operacji z zakresu WPBiO w Somalii i Rogu Afryki. Po kompleksowym przeglądzie tych działań Rada potwierdza zamiar przedłużenia do grudnia 2018 r. mandatów trzech misji i operacji z zakresu WPBiO z myślą o dalszym wzmacnianiu kompleksowego podejścia UE w Somalii i Rogu Afryki, w szczególności współzależności między bezpieczeństwem i rozwojem. W tym kontekście UE przypomina o swojej determinacji do jak najszybszego wdrożenia jej inicjatywy na rzecz budowania zdolności w zakresie wspierania bezpieczeństwa i rozwoju. W szczególności UE jest zdania, że należy koniecznie wzmocnić zdolności somalijskich instytucji obronnych, w tym poprzez dostarczanie wyposażenia potrzebnego do przeprowadzania szkoleń i utrzymania niezbędnych zdolności. Misja wojskowa Unii Europejskiej mająca na celu przyczynienie się do szkolenia somalijskich sił bezpieczeństwa (EUTM Somalia) będzie zatem nadal zapewniać strategiczne doradztwo Ministerstwu Obrony i sztabowi generalnemu, jak również zapewniać bezpośrednie wsparcie na rzecz szkolenia somalijskiej armii krajowej. Ponadto UE stwierdza, że zasadnicze ograniczenie działalności piratów w zachodniej części Oceanu Indyjskiego jest wielkim osiągnięciem i wyraża uznanie dla znaczącego wkładu w ten sukces operacji antypirackich, takich jak EU NAVFOR Atalanta. Jednak wciąż istnieją siatki przestępcze na lądzie, co grozi ponownym pojawieniem się piractwa. Dlatego też UE z zadowoleniem przyjmuje niesłabnące zainteresowanie operacji Atalanta zwalczaniem piractwa u wybrzeży Somalii, choć z zaangażowaniem mniejszych sił, przy jednoczesnym zachowaniu zdolności do zintensyfikowania działań, jeśli piractwo ponownie się pojawi. UE zachęca federalny rząd Somalii do zwiększenia wkładu w zwalczanie piractwa i zachowanie bezpieczeństwa morskiego. Z zadowoleniem przyjmuje również istotną rolę EUCAP NESTOR, która we współpracy z innymi podmiotami, w tym z unijnym programem bezpieczeństwa morskiego i unijnym programem Najważniejsze szlaki morskie, pracuje na rzecz wzmocnienia cywilnych zdolności w zakresie bezpieczeństwa morskiego w Somalii, w tym przez przyczynianie się do stworzenia odpowiednich ram praworządności w Somalii. W dalszej działalności misji zostanie przemianowana, a jej prace ponownie ukierunkowane. 6057/16 mkk/kt/gt 5
8. UE przywołuje przyjęcie w październiku 2015 r. regionalnego planu działania na rzecz Rogu Afryki na lata 2015 2020 i zauważa, że zagrożenia ponadregionalne takie jak handel ludźmi i narkotykami, przemyt migrantów, nielegalny handel węglem drzewnym, nielegalne połowy i rozprzestrzenianie broni strzeleckiej i lekkiej wymagają zwiększonej uwagi, szczególnie gdy taka nielegalna działalność stanowi źródło dochodów al-szabab i innych bandytów. UE wyraża zaniepokojenie, w jaki sposób ewentualne skutki rozprzestrzenienia się konfliktu w Jemenie, a także waga obecnych rywalizacji regionalnych, mogą wpłynąć na wysiłki na rzecz stabilizacji w Somalii, i wzywa wszystkich partnerów, aby zapewnili, że ich działania przyczynią się do pomyślnych przemian w tym kraju. 9. UE jest zaniepokojona nieustającymi poważnymi naruszeniami międzynarodowego prawa humanitarnego oraz naruszeniami praw człowieka, w tym przemocą wobec kobiet i dzieci oraz atakami na dziennikarzy. Koniecznie należy pociągnąć winnych do odpowiedzialności. UE zachęca rząd federalny do podjęcia konkretnych działań w celu pełnego wdrożenia planu działania na rzecz praw człowieka przyjętego w sierpniu 2013 r. oraz do podjęcia większych wysiłków we wdrażaniu rządowych planów działania w sprawie dzieci w konfliktach zbrojnych, jak również do zastosowania moratorium na wykonywanie kary śmierci. UE zachęca również władze somalijskie do wydania przepisów niezbędnych do rozpoczęcia działalności przez Komisję Praw Człowieka. 10. UE wzywa rząd federalny Somalii do dalszego wdrażania reform zarządzania finansami, aby poprawić przejrzystość i rozliczalność finansów rządowych, co ma zwiększyć zaufanie społeczeństwa i darczyńców. Wysiłki na rzecz wzmocnienia publicznych systemów zarządzania finansami są ważnym krokiem w kierunku umorzenia długu. Najbliższy krajowy plan rozwoju powinien umożliwiać Somalii budowanie podmiotowości i tworzenie potencjału, jak również wspierać wdrażanie na szczeblu zdecentralizowanym. 6057/16 mkk/kt/gt 6
11. W ramach planu działania z Valetty i procesu chartumskiego, UE oczekuje na współpracę z rządem federalnym Somalii obejmującą propagowanie i ułatwianie dobrowolnych powrotów oraz reintegrację uchodźców i osób wewnętrznie przesiedlonych w zależności od sytuacji na miejscu jak również powrót tych Somalijczyków, którzy nie mają podstawy prawnej do pozostawania w UE. Podczas konferencji w Brukseli w październiku 2015 r., UE ponowiła swoje zobowiązanie do udzielenia pomocy na rzecz wsparcia Trójstronnego porozumienia w sprawie dobrowolnej repatriacji uchodźców somalijskich z Kenii z 2013 r. zawartego między rządami Kenii i Somalii a UNHCR, za pośrednictwem kryzysowego funduszu powierniczego na rzecz stabilności oraz eliminowania przyczyn migracji nieuregulowanej i wysiedleń w Afryce. 12. UE jest zaniepokojona stale utrzymującym się wysokim poziomem zapotrzebowania na pomoc humanitarną w Somalii, zjawisko to jest obecnie nasilone z powodu El Niño. UE nadal jest zaangażowana w udzielanie zasadniczej pomocy humanitarnej uzależnionej od potrzeb, świadczonej w sposób neutralny, bezstronny i niezależny, oraz odnotowuje, że UE i państwa członkowskie od 2015 r. udostępniły łącznie 166 mln EUR na pomoc humanitarną. UE uznaje konieczność znalezienia trwałych rozwiązań, by zaradzić podstawowym przyczynom nieustających potrzeb humanitarnych. Ponadto UE dostrzega ciągłe zapotrzebowanie na umacnianie odporności słabszych grup społecznych i zwiększanie gotowości na wypadek sytuacji wyjątkowej. 6057/16 mkk/kt/gt 7