Spin-off i spin-out struktury organizacyjno-prawne dla transferu wiedzy i rozwoju innowacji Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Przedsiębiorczość akademicka a prawo polskie W artykule 4 ust. 4 czytamy: Uczelnie współpracują z otoczeniem gospodarczym, w szczególności przez sprzedaż lub nieodpłatne przekazywanie wyników badań i prac rozwojowych przedsiębiorcom oraz szerzenie idei przedsiębiorczości w środowisku akademickim, w formie działalności gospodarczej wyodrębnionej organizacyjnie i finansowo od działalności, o której mowa w art. 13 i 14. Z kolei: Artykuł 86: W celu lepszego wykorzystania potencjału intelektualnego i technicznego uczelni oraz transferu wyników prac naukowych do gospodarki, uczelnie mogą prowadzić akademickie inkubatory przedsiębiorczości oraz centra transferu technologii. Przepisy dodatkowe: Ustawa o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej z dnia 29.07.2005, Dz.U. 05.179.1484.- regulacje podatkowe
Przedsiębiorczość jest to szeroko rozumiana zdolność do podejmowania różnych przedsięwzięć, która jest cechą ludzi aktywnych i energicznych, ujawniającą się w różnym wieku. Znawcy psychologii kwalifikują przedsiębiorczość, jako cechę psychiczną, warunkującą zdolność bycia dobrym przedsiębiorcą. Według P.F. Druckera przedsiębiorczość jest praktyką, raczej sposobem zachowania niż cechą osobowości, a jej podstawami są raczej koncepcja i teoria niż intuicja. Nauka w przedsiębiorczości jest środkiem służącym osiągnięciu celów. Przedsiębiorczość polega na stworzeniu nowego rynku i nowego klienta, ale nie odnosi się tylko do instytucji gospodarczych Przedsiębiorczość akademicka to: potocznie: wszelkiego rodzaju zaangażowania placówek naukowych, pracowników naukowych, pomocniczych i administracji, doktorantów i studentów w działalność gospodarczą W węższym ujęciu przedsiębiorczość akademicka jest ograniczona do zaangażowania pracowników nauki w tworzenie nowych przedsiębiorstw tzw. spin-out Istota PA - transfer wiedzy (technologii i innowacji) z nauki do gospodarki W USA głównym przejawem przedsiębiorczości akademickiej jest bezpośrednie tworzenie firm opartych na wiedzy w Europie przedsiębiorczość akademicka definiowana jest znacznie szerzej, jako całe spektrum działań, w tym: wspieranie relacji na linii nauka gospodarka, preinkubacja i inkubacja przedsiębiorstw wywodzących się z uczelni Zdecydowanie odmienne jest również zaangażowanie europejskich i amerykańskich uczelni w procesy sprzedaży wyników badań, ich komercjalizacji oraz tworzenia firm odpryskowych spin-out jako jednych z dostępnych form realizacji przedsiębiorczości akademickiej w praktyce
Strategia Lizbońska Otwarta innowacja Wewnętrzne zaplecza technologiczne Licencje Rynki innych firm Nowe firmy innowacyjne Nowe rynki Zewnętrzne zaplecza technologiczne Zewnętrzne projekty badawcze Fundusze zalążkowe Zdobywanie licencji Zdobywanie licencji Istniejący rynek B R W Źródło: H. Chesbrough, Sloan Management Review, wiosna 2003 r.
? Oczekiwania względem innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej kreowanie przez uczelnie postaw przedsiębiorczych - technostarterzy komercjalizacja wyników badań tworzenie firm odpryskowych nauczanie przedsiębiorczości, kreowanie postaw przedsiębiorczych w nauce i edukacji rozpoznanie odkryć dokonanych w instytutach i szkołach wyższych przyciąganie i zatrzymywanie utalentowanych pracowników nauki lokalny rozwój gospodarczy pozyskiwanie wsparcia dla badań ze strony przedsiębiorstw uzyskanie dochodów z licencji dla dalszego wspierania badań i edukacji
Postawy środowiska akademickiego wobec praktycznych wdrożeń wyników prac naukowych: Entuzjaści aktywni w rozwoju przedsiębiorczości akademickiej Zdroworozsądkowcy wyszukujący optymalne warunki do jej tworzenia Neutralni nie zajmujący stanowiska w sprawie PA Wrogowie kreujący bariery wewnętrzne i zewnętrzne w aktywności gospodarczej w uczelniach Naturalne bariery współpracy nauki z biznesem w Polsce: Akademickie tradycje i wartości, system kariery nieakceptujący doświadczeń biznesowych Rynkowe priorytety, kultura biznesu, niepewność, horyzont działania ogromne zróżnicowania w nauce i biznesie
Ograniczenia w rozwoju PA: 1. Ze strony uczelni Własność intelektualna: Brak polityki patentowej na uczelni (wybór zgłoszeń do ochrony, opłaty etc.) Zbyt mały udział punktów za patenty, licencje czy wdrożenia w zewnętrznej ocenie uczelni Brak realnych rozwiązań, które przejęłaby gospodarka (zgłaszanie patentów na dorobek) Współpraca z gospodarką Brak przejrzystej polityki władz uczelni i stosownych regulacji Brak uczelnianych centrów transferu technologii i innych instrumentów (mechanizmów) Zbyt wysokie narzuty na koszty zleceń przyjmowanych z gospodarki (dochodzące do 60%) Przyzwolenie społeczne na szarą strefę indywidualną działalność gospodarczą pracowników uczelni na rzecz przedsiębiorstw z jej pominięciem formalnym i finansowym Laboratoria specjalistyczne dla gospodarki: Biurokracja uczelniana i wysokie narzuty Łatwość dostępu do analiz w szarej strefie Zjawisko zawłaszczania szczególnie cennej aparatury przez niektórych profesorów Brak odpowiedniego marketingu i reklamy usług analitycznych Antyrynkowe zarządzanie laboratoriami (kadry, terminy, jakość analiz) Zakładanie firm przez pracowników nauki Ostracyzm środowiska naukowego wobec uczonych-praktyków Brak regulacji prawnych i administracyjnych na uczelniach Poczucie konfliktu interesów pracownika i uczelni
Przedsiębiorczość akademicka podejścia: Oddolne (przedsiębiorca bierze wszystko), obejmujące pełne udostępnianie własności intelektualnej przedsiębiorcom i powstającym firmom Uczelnia liczy na pośrednie efekty, wzrost prestiżu oraz dalsze kontakty i zlecenia w przypadku powodzenia przedsięwzięcia gospodarczego To podejście identyfikujemy na uczelniach amerykańskich i brytyjskich, a powstającą firmę określamy jako spin-off Odgórne (uczelnia bierze wszystko), zakładające własność i wykorzystywanie know-how przez uczelnię zazwyczaj przy pomocy firmy lub agencji zarządzającej Uniwersytet ocenia potencjał nowej technologii i decyduje o kierunkach działań komercjalizacyjnych: sprzedaż patentu, udzielenie licencji czy założenie firmy spin-out W przypadku akceptacji wariantu założycielskiego uczelnia udziela zezwoleń, podpisuje umowę z przedsiębiorcą oraz z reguły aktywnie uczestniczy w zarządzaniu firmą (np. wyznacza dyrektora zarządzającego) To podejście dominuje w Europie kontynentalnej
Przedsiębiorczość akademicka firmy odpryskowe: Firmy spin-off, w odniesieniu do przedsięwzięć niezależnych i niezamierzonych przez organizację macierzystą Firmy spin-out, w przypadku przedsięwzięć zależnych, powiązanych kapitałowo lub w inny sposób z podmiotem macierzystym www.teklaplus.pl
Jak powstaje firma typu spin off/spin out? Firmy spin-off, w odniesieniu do przedsięwzięć niezależnych i niezamierzonych przez organizację macierzystą Firmy spin-out, w przypadku przedsięwzięć zależnych, powiązanych kapitałowo lub w inny sposób z podmiotem macierzystym PROCES IDEA OCENA REALNOŚCI START-UP STABILIZACJA WZROST WSPARCIE preinkubacja inkubacja KAPITAŁ Środki własne, publiczne Środki własne, fundusze zalążkowe Środki własne, fundusze Venture Capital
Typy firm odpryskowych Ortodoksyjny gdzie podmiot bazuje na akademiku-wynalazcy oraz transferowaniu technologii Hybrydowy gdzie podmiot bazuje na transferowanej technologii, podczas gdy akademicy (wszyscy zaangażowani w projekt lub tylko niektórzy) mogą nadal pozostać w ramach uczelni, pełniąc w spółce funkcje doradcze (rada naukowa), kontrolne (rada nadzorcza), itd. Technologiczny gdzie podmiot bazuje na technologii przenoszonej z uczelni, jednakże akademik (wynalazca) nie ma żadnego kontaktu z nowo powstałą firmą. Może jednakże posiadać w niej udziały lub świadczyć na jej rzecz usługi doradcze
Źródła finansowania PA ŹRÓDŁA PUBLICZNE Bon na innowacje Pożyczka na innowację Programy Operacyjne Regionalne Programy Operacyjne Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka PO IG Program Operacyjny Kapitał Ludzki PO KL INNE ŹRÓDŁA Fundusze Pożyczkowe Seed Capital Buisness Angels Zintegrowany model innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej Uruchomienie działalności gospodarczej (innowacyjnej, opartej na wiedzy) Wszyscy studenci I. Edukacja dla przesiębiorczości II. Preinkubacja, inkubacja Praktyki w innowacyjnych firmach Punkty porad i konsultacji Gościnne wykłady biznesmenów Okresowe spotkania z udziałem innowacyjnych przedsiębiorców Konkursy na biznesplany Specjalistyczne programy szkoleniowe TAK Decyzja o uruchomieniu biznesu NIE Szkolenie podstawowe Szkolenie zaawansowane i doradztwo Prof. Jerzy Cieślik, www.seipa.edu.pl
Przykład regulacji zakładania działalności spin off Uniwersytet Jagielloński Regulamin: Zasady tworzenia spółek spin off na UJ 1. Wstęp Uniwersytet aktywnie wspiera obrót własnością intelektualną, zarówno w obszarze realizacji swojej misji na rzecz rozwoju jak i transferu technologii. Jedną z metod realizacji powyższych zamierzeń jest zakładanie nowych spółek z udziałem pracowników Uniwersytetu. Uniwersytet wspiera powstawanie takich spółek, jeśli istnieją przesłanki wskazujące, iż jest to właściwa forma osiągnięcia wspomnianych wyżej celów 2. Pojęcia Używane w niniejszym dokumencie pojęcia oznaczają 1. Dobra intelektualne podlegające ochronie prawnej: wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, oznaczenia geografi czne, topografi e układów scalonych, odmiany roślin oraz know-how, a także utwory prawa autorskiego, przedmioty praw pokrewnych oraz bazy danych 2. Spółka spin-off spółka, powołana w celu rozwijania i komercjalizacji Dóbr intelektualnych należących do Uniwersytetu 3. Pracownik-założyciel pracownik Uniwersytetu zamierzający powołać Spółkę spin-off rozwijającą Dobra intelektualne, w których wytworzeniu brał udział 4. Pozostałe pojęcia należy rozumieć w zgodzie z 1 Zasad dotyczących własności intelektualnej i ochrony prawnej dóbr intelektualnych w Uniwersytecie Jagiellońskim 3. Powołanie Spółki spin-off 1. Spółka spin-off jest powoływana przez Pracownika-założyciela oraz spółkę będącą własnością Uniwersytetu, której powierzono zarządzanie własnością intelektualną należącą do Uniwersytetu. W tworzeniu spółki może także brać udział podmiot trzeci ( Inwestor )
2. W uzasadnionym przypadku, po wyrażeniu pozytywnej opinii przez Komisję, Rektor może wyrazić zgodę na udzielenie za odpowiednim wynagrodzeniem spółce tworzonej bez udziału Uniwersytetu lecz z udziałem Pracownika zgody na korzystanie z Dóbr intelektualnych, w których stworzeniu Pracownik ten brał udział 3. Podejmując decyzję o utworzeniu Spółki spin-off należy wziąć pod uwagę: a. interes Uniwersytetu b. interes pracownika Uniwersytetu występującego z wnioskiem o założenie spółki c. przedmiot działalności Spółki spin-off d. wpływ na aktualne i przyszłe zaangażowanie czasowe pracowników Uniwersytetu e. użycie technologii będącej własnością Uniwersytetu lub jednostki zależnej od Uniwersytetu f. użycie zasobów Uniwersytetu g. kwestie prawne 4. Decyzję o wydaniu zgody na utworzenie Spółki spin-off podejmuje Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, na wniosek Kierownika Centrum Innowacji, Transferu Technologii i Rozwoju Uniwersytetu i Kwestora Uniwersytetu Jagiellońskiego 4. Konflikt interesów Konflikt interesów, który może się pojawić w związku z powstaniem Spółki spin-off, powinien być rozstrzygnięty przez Uniwersytecką Komisję ds. Własności Intelektualnej 4. Pracownicy 1. Działając w zgodzie z odpowiednimi przepisami obowiązującymi w Uniwersytecie Jagiellońskim oraz zasadami opracowanymi na podstawie niniejszego Regulaminu, pracownik może: a. posiadać udziały lub prawo opcji do objęcia udziałów w Spółce spin-off b. uczestniczyć w organach Spółki spin-off c. być konsultantem w Spółce spin-off 2. Pełnoetatowy pracownik Uniwersytetu nie może być zatrudniony przez Spółkę spin-off. Po uzyskaniu pozytywnej opinii kierownika jednostki, pracownik może wystąpić do Rektora Uniwersytetu o uzyskanie urlopu bezpłatnego na okres do 2 lat lub zmniejszenie wymiaru etatu na okres do 2 lat 5. Poufność Obowiązek zachowania poufności przez pracowników Uniwersytetu oraz inne osoby i instytucje biorące udział w tworzeniu Spółki spin-off regulują przepisy zawarte w Zasadach dotyczących własności intelektualnej i ochrony prawnej dóbr intelektualnych w Uniwersytecie Jagiellońskim
6. Udziały w Spółce spin-off 1. Tworząc Spółkę spin-off, Uniwersytet działa poprzez spółkę będącą własnością Uniwersytetu wyznaczoną do tego celu przez Rektora, zwaną dalej Spółką uniwersytecką 2. Podstawą relacji między Uniwersytetem, a Spółką uniwersytecką w tym zakresie jest umowa o zarządzie powierniczym zarządzaniu na rzecz Uniwersytetu własnością intelektualną zawarta pomiędzy Uniwersytetem Jagiellońskim, a Spółką uniwersytecką 3.Spółka uniwersytecka obejmuje udziały w każdej Spółce spin-off, w wysokości zależnej od wkładu Uniwersytetu w powstanie i funkcjonowanie spółki, jednak nie mniejszej niż 20% 4. Uniwersytet oferuje udziały w Spółce spin-off pracownikom Uniwersytetu, biorąc pod uwagę ich wkład w proces wytworzenia Dóbr intelektualnych 5. W wyjątkowym wypadku Uniwersytet, w wyniku konsultacji ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, decyzją Komisji ds. Własności Intelektualnej, może odmówić udziałów w spółce pracownikowi Uniwersytetu, który miał wkład w proces wytworzenia Dóbr intelektualnych 6. Zyski z działalności Spółki spin-off przysługujące Spółce uniwersyteckiej oraz zyski ze sprzedaży udziałów w Spółce spin-off, rozdzielane są na zasadach określonych w 24 ust. 3 Zasad dotyczących własności intelektualnej i ochrony prawnej dóbr intelektualnych w Uniwersytecie Jagiellońskim 7. Nadzór nad Spółką spin-off może odbywać się poprzez radę nadzorczą lub w inny sposób przewidziany prawem. Spółka uniwersytecka mianuje co najmniej jednego członka rady nadzorczej Spółki spin-off 8. W razie potrzeby, istnieje możliwość zawarcia między Spółką spin-off, a Uniwersytetem umowy w zakresie odpłatnego wykorzystania zasobów Uniwersytetu 7. Szczegółowa procedura utworzenia Spółki spin-off Szczegółowy tryb postępowania przy tworzeniu Spółki spin-off oraz wzory formularzy i umów zawieranych w ramach procedury tworzenia takich spółek, zostaną uregulowane instrukcjami Kierownika CITTRU oraz będą udostępnione wraz z niezbędną pomocą doradczą w CITTRU 8. Stosunek do Zasad Niniejszy regulamin winien być interpretowany w zgodzie z Zasadami dotyczącymi własności intelektualnej i ochrony prawnej dóbr intelektualnych w Uniwersytecie Jagiellońskim.