Usługa - działanie podejmowane zwykle w celach zarobkowych w celu zaspokojenia potrzeb innego człowieka lub organizacji. Do usług zalicza się transport i łączność, handel i gastronomię, gospodarkę komunalną i mieszkaniową, naukę, oświatę, kulturę, służbę zdrowia, opiekę społeczną, instytucje finansowe i ubezpieczeniowe, administrację państwową, wymiar sprawiedliwości, ochronę porządku publicznego, obronność i usługi pozostałe (np. naprawcze, hotelowe, fryzjerskie, prowadzenie doradztwa, działalności rozrywkowej). CECHY USLUG: Niematerialność usługi uniemożliwia podjęcie jej produkcji na zapas i powoduje określone trudności w dopasowaniu poziomu podaży i popytu. Sprawia też, że klientowi trudno jest wyobrazić sobie, co otrzyma w zamian za swoje pieniądze. Nierozdzielność usługi oznacza z kolei jednoczesność produkcji i konsumpcji usługi (w odróżnieniu od towaru, który kolejno: najpierw jest produkowany, potem magazynowany, sprzedawany i wreszcie konsumowany). Powoduje ona brak możliwości kontroli jakości usług zanim trafią one do klienta. Zmienność (niepowtarzalność). Usługa za każdym razem świadczona jest inaczej, gdyż jej jakość zależy głównie od osoby, która ją wykonuje, miejsca i czasu, w jakim jest świadczona. Nietrwałość- ściśle powiązana jest z niematerialnym charakterem usług. Brak możliwości magazynowania usług powoduje, że nie można odzyskać pieniędzy zainwestowanych w dokonane rezerwacje, niewykorzystane czartery itp. Potencjał raz nie wykorzystany pozostaje stracony. Ma to szczególne znaczenie podczas planowania oferty usług wobec zmiennego popytu (sezonowość usług turystycznych). Źródłem jakości usługi jest człowiek, ze wszystkimi swoimi uwarunkowaniami kulturowymi, psychologicznymi i filozoficznymi. Człowiek pozostaje też ostatecznym sędzią w ocenie poziomu jakości usługi, ferującym wyrok w postaci osobistej satysfakcji. GATS Układ Ogólny w sprawie Handlu Usługami (ang. General Agreement on Trade in Services, GATS) jest wielostronnym porozumieniem ustanawiającym prawno-traktatowe ramy międzynarodowego handlu usługami. Stanowi, obok Układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu (GATT) oraz Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS) integralną część porozumienia podpisanego na zakończenie cyklu negocjacji handlowych tzw. Rundy Urugwajskiej (1986-1994), w wyniku której powstała Światowa Organizacja Handlu WTO.
Celem GATS jest stworzenie systemu jasnych i przejrzystych reguł w międzynarodowym handlu usługami, zagwarantowanie sprawiedliwego i równego traktowania wszystkich uczestników handlu oraz zapewnienie partnerom handlowym lepszego dostępu do rynków poprzez sukcesywną liberalizację handlu, polegającą na ograniczaniu lub znoszeniu środków oddziaływujących niekorzystnie na handel usługami, przy uwzględnieniu poziomu rozwoju oraz celów polityki narodowej członków GATS. GATS funkcjonuje w oparciu o następujące zasady: Przejrzystość Członkowie mają obowiązek informowania siebie nawzajem o wszystkich stosowanych środkach mających wpływ na handel usługami, poprzez publikowanie informacji na ich temat, notyfikowanie regulacji prawnych mających wpływ na handel usługami do WTO, utrzymywanie punktów informacyjnych i przeprowadzanie przeglądów. Klauzula najwyższego uprzywilejowania KNU (ang. Most-Favoured-Nation (MFN) Treatment) Uprzywilejowane traktowanie udzielone przez członka GATS któremukolwiek z jego partnerów handlowych (niezależnie od tego czy jest on członkiem GATS czy nie), musi zostać przyznane wszystkim sygnatariuszom Układu natychmiast i bezwarunkowo. Nie dotyczy to umów preferencyjnych (ang. General System of Preferences, GSP) i regionalnych umów o wolnym handlu. Ponadto istnieją odstępstwa od tej zasady w formie tzw. Listy odstępstw od art. II GATS. Członkowie GATS mieli prawo wprowadzić takie odstępstwa w chwili wejścia w życie Układu GATS. Odstępstwa podlegają przeglądom i w zasadzie nie powinny być utrzymywane dłużej niż 10 lat. Lista odstępstw każdego z członków GATS stanowi załącznik do Układu GATS. Niedyskryminacja Członkowie GATS muszą traktować usługi i usługodawców z terytorium poszczególnych członków jednakowo korzystnie.
Sposoby świadczenia usług: Zgodnie z GATS międzynarodowy handel usługami jest świadczeniem usług (rozumianym jako produkcja, dystrybucja, marketing, sprzedaż i dostarczanie usług), które może odbywać się na cztery sposoby: Sposób 1 (ang. Mode 1) - Świadczenie transgraniczne (ang. Cross-border supply) Świadczenie usług bez przemieszczania się usługodawcy i usługobiorcy. Jedynie sama usługa przekracza granice państw. Np. udzielanie porad prawnych z zagranicy za pomocą telefonu, faksu lub Internetu, udział w korespondencyjnym kursie edukacyjnym organizowanym przez szkołę znajdującą się w innym kraju, itd. Sposób 2 (ang. Mode 2) - Konsumpcja za granicą (ang. Consumption abroad) Usługobiorca przemieszcza się do kraju usługodawcy. Np. wyjazd pacjenta do kraju, gdzie przeprowadzona zostanie operacja medyczna, wyjazd na zagraniczne studia, wyjazd za granicę w celach turystycznych. Sposób 3 (ang. Mode 3 ) - Obecność handlowa (ang. Commercial presence) Zagraniczny usługodawca może w celu wykonywania usługi utworzyć w innym kraju przedstawicielstwo, oddział, przedsiębiorstwo podległe (np. oddział banku). Sposób 4 (ang. Mode 4) - Przepływ osób fizycznych (ang. Movement of natural persons) Zagraniczne osoby fizyczne, w celu realizacji konkretnej usługi, przebywają tymczasowo na terenie kraju, w którym znajduje się konsument tej usługi. Np. realizacja umowy o świadczeniu usług architektonicznych, czasowe zatrudnienie wykwalifikowanego specjalisty przez oddział zagranicznego banku. Poszczególne sposoby świadczenia usług mogą mieć zastosowanie jednocześnie: Np. przedsiębiorstwo zagraniczne, które prowadzi działalność gospodarczą w ramach Mode 3 w państwie A może zatrudniać osoby fizyczne z kraju B (Mode 4) w celu eksportu usług do kraju C (Mode 1).
Polska w GATS po przystąpieniu do UE - Komitet 133 usługi: Z dniem 1 maja 2004, w związku z przystąpieniem do UE, Polska przekazała na poziom wspólnotowy kompetencje w zakresie polityki handlowej, na podstawie art. 133 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Obszar usług należy do wyłącznych kompetencji Wspólnoty, z wyłączeniem usług w dziedzinie kultury, usług audiowizualnych, edukacyjnych oraz usług socjalnych i w zakresie zdrowia ludzkiego, które należą do dzielonych kompetencji Wspólnoty i państw członkowskich. Obecnie Komisja Europejska (Dyrekcja Generalna ds. Handlu DG Trade) reprezentuje Polskę i pozostałe państwa członkowskie UE na forum GATS/WTO oraz prowadzi negocjacje z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi na podstawie mandatu uzyskanego od Rady UE w konsultacji z Komitetem art. 133 Rady UE (ang. 133 Committee). Zgodnie z Artykułem 133, politykę UE formułuje tzw. Komitet 133 - grupa wyższych rangą przedstawicieli służby cywilnej z 25 państw członkowskich. Parlament ma niewielki praktyczny wpływ na politykę handlową. W raporcie stwierdzono, że taka struktura jest zbytnio podatna na zakulisowy wpływ lobby korporacyjnego. Zakres tego wpływu jest trudny do ocenienia, ponieważ obrady Komitetu 133 nie są publikowane. DYREKTYWA USLUGOWA UNII EUROPEJSKIEJ: Dyskusja nad dyrektywą usługową rozpoczęła się po opublikowaniu raportu Komisji Europejskiej z lipca 2002 r., dotyczącego sytuacji na rynku wewnętrznym usług. Raport przedstawiał bariery prawne i ich wpływ na konkurencyjność europejskich usługodawców. Kolejnym krokiem był projekt dyrektywy o usługach zaproponowany przez ówczesnego Komisarza ds. Rynku Wewnętrznego Fritsa Bolkensteina. Głównym celem dyrektywy usługowej jest utworzenie jednolitego rynku usług w Unii Europejskiej. Obecnie podmioty gospodarcze działające na rynku europejskim mają duże trudności ze świadczeniem usług poza granicami swojego kraju. Spowodowane jest to głównie koniecznością stosowania przez nie przepisów lokalnych, które są nieuzasadnione i często mają na celu jedynie ochronę lokalnego rynku przed konkurencją z zewnątrz. Pierwotna wersja dyrektywy usługowej przewidywała usunięcie wszelkich tego rodzaju ograniczeń, co pozwoliłoby na nieograniczone świadczenie usług między innymi przez polskie firmy na rynkach unijnych. Dyrektywa Bolkensteina zostala przekazana przez Komisję do Parlamentu Europejskiego w lutym 2006 roku, wzbudzając bardzo wiele kontrowersji, szczególnie wśród starych krajów członkowskich. Kluczowymi zapisami dyrektywy są: swoboda świadczenia działalności usługowej, ułatwienia w procesie rejestracji oraz tzw. "zasada kraju pochodzenia"
Zasada kraju pochodzenia oznacza, że w zależności od tego, czy przepisy prawne w ojczyźnie są ostrzejsze czy łagodniejsze niż w kraju przeznaczenia zagraniczny usługodawca znajdzie się w sytuacji uprzywilejowanej lub gorszej w porównaniu z przedsiębiorcą krajowym. Ponadto na terytorium każdego z Państw Członkowskich obowiązywałoby jednocześnie 25 porządków prawnych, co przyczyniłoby się do powstania ogromnej niepewności prawnej. NOWE POSTULATY POPARTE PRZEZ KOMISJE I RADĘ: - zastąpiono zasadę kraju pochodzenia zasadą wolności świadczenia usług, co miało skłonić przeciwników dyrektywy do jej poparcia, a w efekcie nie zmieniło głównego założenia, że przedsiębiorca raz zarejestrowany w jednym kraju UE ma prawo na tej podstawie świadczyć usługi we wszystkich krajach Unii Europejskiej, - ograniczenie zakresu działania dyrektywy, z którego wykluczono usługi zdrowotne, usługi użyteczności publicznej, finansowe, transportowe, portowe, audiowizualne, świadczone przez agencje pracy tymczasowej, jak również gry hazardowe i działalność agencji ochrony, - wprowadzono wyraźne zapisy mówiące o tym, iż dyrektywa nie może naruszać prawa pracy, ani praw socjalnych w państwach członkowskich. Zakończenie prac nad projektem dyrektywy usługowej w Parlamencie Europejskim planowane jest na koniec listopada 2006 roku.