Redakcja: mgr Paweł Dańczak Autorzy: Kamila Górna, Monika Woźniak

Droga od momentu zachorowania do uzyskania świadczenia. Czym różnią się orzeczenie ZUS i Miejskiego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności? Jakie są konsekwencje jednego i drugiego orzeczenia i jakie są tryby odwoławcze? Redakcja: mgr Paweł Dańczak Autorzy: Kamila Górna, Monika Woźniak Kiedy w życiu pojawia się choroba, dla nikogo nie jest to łatwe doświadczenie. Dodatkowo często towarzyszą temu problemy związane z brakiem środków potrzebnych na leczenie, czy też problem niezdolności do pracy, czego efektem jest brak środków do życia. W ciężkiej sytuacji osobom niepełnosprawnym mają pomagać różnego rodzaju ulgi i świadczenia. Pomoc taka zagwarantowana jest w najważniejszym akcie normatywnym w Polsce, w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Artykuł 69 Konstytucji stanowi: Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczeniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej. Jednak aby z takiej pomocy móc korzystać konieczne jest prawne poświadczenie niepełnosprawności. Definicja zawarta w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych mówi, że Niepełnosprawnymi są osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności ogranicza zdolności do wykonywania pracy zawodowej W świetle prawa osobą niepełnosprawną jest osoba, która posiada prawne potwierdzenie niepełnosprawności. Do tego celu służą: orzeczenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o niezdolności do pracy orzeczenia Miejskiego Zespołu ds. niepełnosprawności o stopniu niepełnosprawności Oba wyżej wymienione sposoby mają na celu przede wszystkim pomóc osobom niepełnosprawnym i na wielu płaszczyznach są sobie równe (np. w przypadku ubiegania się o zasiłek rodzinny). Zasadniczą różnicą jest to, że w przypadku ubiegania się o rentę z ubezpieczenia społecznego konieczne jest orzeczenie ZUS. Dlatego orzecznictwo to nazywamy rentowym, a orzecznictwo Miejskich Zespołów to 1

orzecznictwo do celów pozarentowych, które pozwala jedynie korzystać z różnych form pomocy społecznej i uprawnień. ORZECZNICTWO POZARENTOWE podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności Orzekaniem o stopniu niepełnosprawności zajmują się powiatowe/miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności. Przy każdym zespole powinien działać punkt informacyjny, w którym można dowiedzieć się, na jakich zasadach i w jakim trybie odbywa się postępowanie. Jeżeli chodzi o adres siedziby właściwego dla nas zespołu, taką informację można uzyskać w urzędzie powiatowym czy też w urzędzie miejskim. Omawiane orzeczenia mogą dotyczyć: Dzieci do 16 roku życia wtedy zalicza się je do osób niepełnosprawnych bez określania stopnia niepełnosprawności. Osoby powyżej 16 roku życia orzeczenie musi wskazać stopień niepełnosprawności. POSTĘPOWANIE W SPRAWIE WYDANIA ORZECZENIA O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI I ETAP WNIOSEK Postępowanie rozpoczyna złożenie wniosku. Uprawnioną do jego złożenia jest:- osoba zainteresowana,- przedstawiciel ustawowy osoby zainteresowanej, czyli np. rodzic dziecka, czy też opiekun osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej. Wniosek należy złożyć we właściwej siedzibie zespołu ds. niepełnosprawności. Można to uczynić za pośrednictwem centrum pomocy rodzinie lub ośrodka pomocy społecznej. Osoba zainteresowana musi wtedy dołączyć pisemną zgodę na złożenie wniosku w jej imieniu wraz z podpisem. Ponadto wniosek można również przesłać listem poleconym. 2

Druki wniosku dostępne są w urzędzie powiatowym/miejskim, można je otrzymać na miejscu bądź listownie. Ponadto druki można znaleźć na stronach internetowych, m.in. www.niepelnosprawni.pl. Co powinien zawierać wniosek? imię i nazwisko wnioskodawcy, datę urodzenia, adres zamieszkania, numer dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość, cel uzyskania orzeczenia (np. uzyskanie świadczeń finansowych z pomocy społecznej, możliwość korzystania z warsztatów terapii zajęciowej, zdobycie uprawnień do korzystania z ulg, karty parkingowej), uzasadnienie wniosku (czyli określenie sytuacji społecznej i zawodowej, informacje o tym, czy wnioskodawca ubiegał się poprzednio o ustalenie niepełnosprawności i czy pobiera świadczenia z ubezpieczenia społecznego). Co należy dołączyć do wniosku? zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką znajduje się wnioskodawca (może to być lekarz pierwszego kontaktu) dokument ten jest ważny przez miesiąc od daty wydania, kserokopie dokumentów medycznych (historia choroby) umożliwiających ocenę stopnia niepełnosprawności. II ETAP - ROZPATRZENIE WNIOSKU Organ ma miesiąc na rozpatrzenie wniosku. W przypadku spraw skomplikowanych czas ten może zostać wydłużony do dwóch miesięcy. Zainteresowany zostaje wezwany na posiedzenie komisji, najpóźniej na dwa tygodnie przed terminem posiedzenia, podczas którego przeprowadzane są badania mające na celu ocenę stanu zdrowia wnioskodawcy. Badanie nie będzie przeprowadzane, jeśli lekarz przewodniczący składu orzekającego uzna, że posiadana dokumentacja jest wystarczająca do wydania oceny. Jeżeli zainteresowany, ze względu na stan zdrowia, nie będzie mógł stawić się na posiedzeniu, musi to zaznaczyć we wniosku. III ETAP WYDANIE ORZECZENIA Na podstawie dokonanej oceny stanu zdrowia wydawane jest orzeczenie o niepełnosprawności i jej stopniu. Możliwe kwalifikacje to: 1. znaczny stopień niepełnosprawności gdy osoba posiada naruszoną sprawność organizmu, jest niezdolna do pracy albo zdolna do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagająca, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. 3

2. umiarkowany stopień niepełnosprawności gdy osoba posiada naruszoną sprawność organizmu, jest niezdolna do pracy albo zdolna do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagająca czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych 3. lekki stopień niepełnosprawności gdy osoba posiada naruszoną sprawność organizmu, powodują w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne Orzeczenie powinno zawierać wskazania do rehabilitacji i zawierać wskazówki dla osoby niepełnosprawnej bądź jej rodziny co do prowadzonej rehabilitacji lub terapii. Orzeczenie może być wydane na stałe lub na czas określony. W przypadku dzieci do 16 roku życia wydaje się orzeczenie na czas określony, ale nie dłuższy niż do momentu ukończenia przez dziecko 16 lat. W przypadku zmiany stanu zdrowia osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności może wystąpić z wnioskiem o ponowne wydanie orzeczenia uwzględniającego zmianę stanu zdrowia. Po uzyskaniu decyzji należy zwrócić się o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej, która stanowi potwierdzenie posiadania orzeczenia i ułatwia dostęp do przywilejów i ulg, które z niej wynikają. Organem uprawnionym do wydania legitymacji jest starosta. Wniosek o jej wydanie należy złożyć w siedzibie Zespołu ds. niepełnosprawności. ODWOŁANIE Jeżeli decyzja wydana przez powiatowy zespół ds. orzekania o niepełnosprawności nas nie zadowala, można złożyć odwołanie do wojewódzkiego zespołu. Odwołanie takie można złożyć w ciągu 14 dni od doręczenia orzeczenia za pośrednictwem organu, który wydał orzeczenie, tj. za pośrednictwem Powiatowego Zespołu. Kiedy nie zgadzamy się również z decyzją zespołu wojewódzkiego, wtedy przysługuje odwołanie do sądu okręgowego- sądu pracy i polityki społecznej. Takie postępowanie wolne jest od opłat oraz przymusu adwokackiego, co znaczy, że każdy może występować w tym postępowaniu sam i nie musi być reprezentowany przez adwokata czy radcę prawnego. KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z WYDANEGO ORZECZENIA Posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności pozwala korzystać z różnych form pomocy oraz uprawnień, tj.: 4

w zakresie rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia: możliwość uzyskania odpowiedniego zatrudnienia, korzystania ze szkoleń (w tym specjalistycznych), podlegania przywilejom pracowniczym osób niepełnosprawnych(np. prawo do dodatkowych urlopów, przerw w pracy), ulgi podatkowe, komunikacyjne, zwolnienie z opłat radiowotelewizyjnych itp., w zakresie rehabilitacji: możliwość uczestniczenia w terapii zajęciowej, zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne (kule, laski, wózki, protezy), środki pomocnicze (np. przedmioty higieny osobistej) oraz pomoce techniczne ułatwiające codzienne funkcjonowanie, usługi socjalne, opiekuńcze, terapeutyczne, rehabilitacyjne świadczone przez instytucje pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki, uprawnienia do zasiłku pielęgnacyjnego i innych świadczeń (np. dodatków do zasiłku rodzinnego związanych z niepełnosprawnością). UWAGA! Warto pamiętać, że wydanie orzeczenia nie wyklucza możliwości wykonywania pracy! Podjęcie pracy może nastąpić: - w warunkach chronionych, przede wszystkim w zakładzie pracy chronionej, - na tzw. otwartym rynku pracy (u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej), w przypadku uzyskania pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy, - w formie telepracy. ORZECZENICTWO RENTOWE Podstawa prawna: Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 14 grudnia 2004 w sprawie orzekania o niezdolności do pracy Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe Orzeczenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej ZUS, które są wydawane przez lekarzy orzeczników i komisje lekarskie Zakładu, dotyczą niezdolności do pracy i są podstawą do ubiegania się o świadczenia z ubezpieczenia społecznego w postaci renty z tytułu niezdolności do pracy. 5

Niezdolność do pracy - to sytuacja w której doszło do całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu, przy czym nie ma pozytywnych rokowań co do odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. O celowości przekwalifikowania zawodowego orzeka się jeżeli osoba ubiegająca się o świadczenie trwale utraciła zdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie i może odzyskać zdolność do pracy po przekwalifikowaniu. Osobą niezdolną do pracy jest zatem ubezpieczony, który jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego z powodu stanu zdrowia przestał być osobą aktywną zawodowo trwale lub na czas bliżej nieokreślony oraz utracił zdolność do zarabiania na własne utrzymanie. 1 CZĘŚCIOWO niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji. Osoba całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy ma prawo do RENTY Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY. Świadczenie to następujące warunki: przysługuje ubezpieczonemu, który łącznie spełnia 1. jest niezdolny do pracy (warunek ten musi być stwierdzony przez lekarza orzecznika); 2. ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, tzn. ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy, który wynosi co najmniej a) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat, b) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat, c) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat, d) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat, e) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat, jednak gdy niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, warunek ten nie jest wymagany; 3. niezdolność do pracy powstała we wskazanych w ustawie okresach składkowych oraz nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Jeżeli niezdolność do pracy nie wystąpiła w tych okresach ubezpieczony nadal zachowa prawo do renty pod warunkiem że udowodni okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny oraz jest niezdolny do pracy. 1 Jędrasik-Jankowska I., Pojęcie i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, t2, Warszawa 2006 6

POSTĘPOWANIE W SPRAWIE UZYSKANIA RENTY I ETAP ZGŁOSZENIE WNIOSKU W ODZZIALE ZUS Pierwszą czynnością, która powinna podjąć osoba zainteresowana uzyskaniem świadczenia z tytułu niezdolności do pracy jest zgłoszenie wniosku w organie rentowym (oddziale ZUS) właściwym ze względu na jej miejsce zamieszkania. Wniosek składa się pisemnie lub ustnie do protokołu. Istnieje możliwość zgłoszenia wniosku także w formie uwierzytelnionego dokumentu elektronicznego za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Zasadą jest składanie wniosków w formie ujednoliconych druków, czyli wzorów wniosków zawierających rubryki przeznaczone na dane wnioskodawcy i wszystkie konieczne informacje (druk ZUS Rp-1). Druki te są udostępniane nieodpłatnie przez organy rentowe w oddziałach ZUS 2, można je także pobrać ze strony internetowej Zakładu We wniosku powinny się znaleźć następujące informacje: 1. imię i nazwisko oraz datę urodzenia zainteresowanego; 2. numer PESEL a w razie jego nienadania-numer i serię dowodu osobistego lub paszportu zainteresowanego; 3. adres miejsca zamieszkania i adres do korespondencji zainteresowanego; 4. ostatni adres miejsca zamieszkania zainteresowanego w Polsce w przypadku osoby zamieszkałej za granicą, jeżeli zamieszkiwała wcześniej w Polsce; 5. adres miejsca pobytu lub ostatniego miejsca zamieszkania- w przypadku osoby nieposiadającej adresu miejsca zamieszkania; 6. wskazanie rodzaju świadczenia, o które ubiega się zainteresowany; 7. wskazanie sposobu wypłaty świadczenia wraz z podaniem danych niezbędnych do jego wypłaty; 8. podpis zainteresowanego, pełnomocnika albo osoby upoważnionej prze zainteresowanego. Do wniosku każda osoba zainteresowana powinna dołączyć dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości, tj.: 1. dokumenty stwierdzające datę urodzenia; 2. dowody, które potwierdzają okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość, np. a) świadectwo pracy, b) zaświadczenie płatnika składek(pracodawcy) lub innego właściwego organu wydane na podstawie posiadanych dokumentów c) legitymacja ubezpieczeniowa, d) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, e) umowa o pracę, f) wpis w dowodzie osobistym 2 Antonów K., Bartnicki M. [w:] Antonów K. (red.) Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz, 2007 7

g) pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia h) zeznania świadków, ale dopiero po złożeniu przez zainteresowanego oświadczenia w formie ustnej lub pisemnej do protokołu o braku dokumentów potwierdzających te okresy i o przyczynach ich braku. Zeznania świadków( co najmniej dwóch) powinny być zgłoszone na piśmie lub ustnie do protokołu we właściwym oddziale ZUS; 3. dokumenty zaświadczające stan zdrowia np. a) zaświadczenie o stanie zdrowia, b) wywiad zawodowy dotyczący charakteru i rodzaju pracy sporządzony przez płatnika składek, jeżeli ubezpieczony pozostaje w zatrudnieniu; 4. dowody stwierdzające wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu i uposażenia, przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń, np. a) zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek wystawiane na druku ZUS Rp-7, b) legitymacja ubezpieczeniowa; 5. inne niezbędne dokumenty takie jak karta badania profilaktycznego, dokumentacje rehabilitacji leczniczej lub zawodowej. Gdy osoba ubiegająca się o świadczenie nie ma możliwości uzyskania koniecznych dowodów, za dowód uznaje się wówczas poświadczone za zgodność z oryginałem kopie dokumentów wydawane przez jednostki upoważnione do przechowywania dokumentacji zlikwidowanych lub przekształconych zakładów pracy. Wniosek o przyznanie świadczenia może być wycofany do dnia uprawomocnienia się decyzji organu, po tym dniu wycofanie jest bezskuteczne. W przypadku skutecznego wycofania wniosku postępowanie w sprawie przyznania świadczeń podlega umorzeniu. Po wypełnieniu formularza wniosku, osoba ubiegająca się oświadczenie powinna wypełnić jeszcze formularz(zus Rp-6) w którym należy podać informacje o przebytych okresach składkowych o nieskładkowych oraz o dokumentach podlegających przedłożeniu w celu potwierdzenia tych okresów. II ETAP PODDANIE SIĘ BADANIU I WYDANIE ORZECZENIA Po złożeniu przez osobę ubiegającą się o świadczenie wymaganego wniosku w raz z dowodami, organ rentowy kieruje taką osobę w wyznaczonym terminie na badanie przeprowadzane przez lekarza orzecznika, lekarza konsultanta, psychologa, na badania dodatkowe lub na obserwację. Lekarz orzecznik na wniosek właściwej komórki organizacyjnej oddziału ZUS albo innych podmiotów w sprawach należących do ich właściwości dokonuje w formie orzeczenia oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia: daty powstania niezdolności do pracy, trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy, związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami, 8

trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji, celowości przekwalifikowania zawodowego. Lekarz orzecznik ustala przewidywany okres niezdolności do pracy, biorąc pod uwagę charakter i stopień naruszenia sprawności organizmu oraz rokowania odzyskania zdolności do pracy. Orzeczenie jest wydawane przez lekarza orzecznika na podstawie dokumentacji dołączonej do wniosku oraz po przeprowadzeniu bezpośredniego badania osoby w stosunku do której ma być wydane orzeczenie. W razie niestawienia się osoby zainteresowanej na badanie bez uzasadnionych przyczyn dokonuje się ponownego skierowania na badanie w nowo wyznaczonym terminie. Jeżeli stwierdzony w zaświadczeniu lekarskim stan zdrowia osoby, która ma być poddana badaniu uniemożliwia osobiste zgłoszenie się przed komisją, badanie może być wówczas przeprowadzone za jej zgodą w miejscu w którym przebywa. Niezgłoszenie się osoby zainteresowanej na badanie lub obserwację w nowo wyznaczonym terminie bez uzasadnionej przyczyny lub niewyrażenie zgody na badanie w miejscu pobytu osoby skutkuje odstąpieniem od dalszego postępowania w sprawie. Lekarz orzecznik orzeka o niezdolności do pracy: na okres nie dłuższy niż 5 lat; na okres dłuższy niż 5 lat jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu; na okres do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia tego wieku w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy. Gdy lekarz orzecznik stwierdzi naruszenie sprawności organizmu w stopniu, który powoduje konieczność stałej i długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Całkowita lub częściowa niezdolność do pracy a także niezdolność do samodzielnej egzystencji może mieć charakter stały lub okresowy. III ETAP - ZGŁOSZENIE SPRZECIWU DO KOMISJI LEKARSKIEJ Jeżeli tak wydane orzeczenie jest niekorzystne dla osoby ubiegającej się o świadczenie ma ona prawo zgłoszenia sprzeciwu do komisji lekarskiej Zakładu w ciągu 14 dni od jego doręczenia za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na jej miejsce zamieszkania. Wniesienie sprzeciwu po terminie 9

komisja pozostawia bez rozpatrzenia, ale w uzasadnionych przypadkach Zakład może przywrócić termin do wniesienia sprzeciwu. Sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej może przekazać również Prezes Zakładu zgłaszając zarzut wadliwości orzeczenia w terminie 14 dni licząc od dnia w którym orzeczenie zostało wydane. O zgłoszeniu zarzutu Prezes Zakładu powinien niezwłocznie zawiadomić osobę zainteresowaną. IV ETAP - WYDANIE DECYZJI (UZYSKANIE ŚWIADCZENIA) Konsekwencja orzeczenia: Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego osoba zainteresowana nie wniosła sprzeciwu do komisji lekarskiej lub co do którego Prezes Zakładu nie zgłosił zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, jest podstawą dla organu rentowego do wydania DECYZJI w sprawie RENTY z tytułu NIEZDOLNOSCI DO PRACY. Decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości organ rentowy wydaje po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej w tym postępowaniu. Odwołanie od decyzji ODWOŁANIE Od decyzji organu rentowego osoba zainteresowana może złożyć odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych za pośrednictwem jednostki organizacyjnej, która wydała decyzję. Odwołanie wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję lub do protokołu sporządzonego przez ten organ. W ciągu 30 dni od dnia wniesienia odwołania organ rentowy może zmienić lub uchylić decyzję, nie nadając dalszego biegu odwołaniu. W razie nieuwzględnienia odwołania organ rentowy niezwłocznie przekazuje je do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych wraz z podaniem przyczyny nieuwzględnienia oraz aktami rentowymi czyli całą dokumentacją zebraną w sprawie. UWAGA! Należy pamiętać, iż odwołanie do sądu przysługuje osobie dopiero po wyczerpaniu dwuinstancyjnego trybu ustalania niezdolności do pracy, czyli po uprzednim wniesieniu sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika do komisji lekarskiej. Oznacza to, iż osoba nie zgadzająca się z decyzją ZUS może złożyć odwołanie od tej decyzji ale ma do tego prawo jeżeli wcześniej wniosła sprzeciw do komisji lekarskiej. W odwołaniu powinno się znaleźć: oznaczenie zaskarżonej decyzji określenie i zwięzłe uzasadnienie zarzutów i wniosków podpis ubezpieczonego albo jego przedstawiciela ustawowego lub 10

pełnomocnika. Należy pamiętać, iż od decyzji przyznającej świadczenie w drodze wyjątku odwołanie nie przysługuje. Sąd przy rozpatrywaniu odwołania nie jest związany orzeczeniami lekarza orzecznika i komisji lekarskiej. W razie uwzględniania odwołania sąd zmienia zaskarżoną decyzję w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy. Skarga na bezczynność Osoba uprawniona ma prawo złożenia odwołania do sądu ubezpieczeń społecznych także w razie nie wydania decyzji w terminie 2 miesięcy od dnia zgłoszenia wniosku o świadczenie. W takiej sytuacji sąd uwzględniając odwołanie zobowiązuje organ do wydania decyzji w określonym terminie, zawiadamiając o tym organ nadrzędny, lub orzeka co do istoty sprawy. Od wyroku sądu okręgowego stronie przysługuje apelacja do sądu apelacyjnego. KORZYŚCI WYNIKAJĄCE Z ORZECZENIA Organ rentowy w drodze decyzji na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika może przyznać osobie niezdolnej do pracy jedną z trzech następujących rent: stałą, okresową albo szkoleniową. RENTA STAŁA przysługuje osobie trwale niezdolnej do pracy. Jest to świadczenie dożywotnie, ale może ulec zmianie jeżeli w wyniku badania lekarskiego przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie. RENTA OKRESOWA przysługuje okresowo osobie niezdolnej do pracy przez okres wskazany w decyzji organu rentowego. W razie orzeczenia niezdolności do pracy na czas określony, osoba uprawniona powinna być zawiadomiona przez organ rentowy o wstrzymaniu wypłaty i warunkach przywrócenia prawa do świadczenia nie później niż na 3 miesiące przed ustaniem prawa do renty okresowej. RENTA SZKOLENIOWA przysługuje przez okres 6 miesięcy osobie wobec której orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie. Organ rentowy kieruje wówczas zainteresowanego do powiatowego urzędu pracy w celu poddania się przekwalifikowaniu zawodowemu. Okres wypłacania renty szkoleniowej na wniosek starosty ulega wydłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej jednak niż o 30 miesięcy. Sześciomiesięczny okres wypłacania renty szkoleniowej może również ulec skróceniu, jeżeli przed upływem tego okresu starosta powiadomi organ rentowy o 11

braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu, lub o tym, że osoba zainteresowana nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu. Wysokość renty Osoba całkowicie niezdolna do pracy ma prawo do renty w wysokości: 24% kwoty bazowej(kwota ta wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia, które zostało pomniejszone o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym); po 1,3 % podstawy wymiaru renty za każdy rok okresów składkowych z uwzględnieniem pełnych miesięcy; po 0,7% podstawy wymiaru renty za każdy rok okresów nieskładkowych z uwzględnieniem pełnych miesięcy; po 0,7 % podstawy wymiaru renty za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę od dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat, z uwzględnieniem pełnych miesięcy. Podstawę wymiaru renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, które zainteresowany wybiera z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok w którym zostaje zgłoszony wniosek o rentę. Na wniosek zainteresowanego podstawę wymiaru renty może stanowić przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Gdyby nie można było ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru renty, wtedy za podstawę tą uznaje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Kwota tej renty nie może być niższa niż 799,18 zł miesięcznie. Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy nie mniej jednak niż 638,38 zł miesięcznie. Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy wymiaru renty i nie może być niższa niż najniższa renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy. Wypłata renty Organ rentowy wypłaca przyznane świadczenie w terminie 30 dni od dnia ustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Jeżeli z przyczyn niezależnych od organu na podstawie przedstawionych środków dowodowych nie jest możliwe ustalenie prawa lub wysokości świadczenia, datą końcową ostatniej okoliczności będzie data końcowa dodatkowego terminu do przedstawienia niezbędnych dowodów albo data przedstawienia tych dowodów. W takiej sytuacji wypłata świadczenia występuje w najbliższym terminie płatności. Jeżeli jednak okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do 12

wydania decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni, to wówczas wypłata następuje w następnym terminie płatności. Jeżeli prawo do świadczenia zostało udowodnione ale zainteresowany nie przedłożył dowodów niezbędnych do ustalenia wysokości świadczeń, organ rentowy przyznaje zainteresowanemu świadczenie w kwocie zaliczkowej zbliżonej do kwoty przewidywanych świadczeń. 13