Leszek Klank Sukcesja gospodarstw rolnych w Polsce Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk Warszawa 2006
SPIS TREŚCI Wstęp 9 Rozdział 1. Sukcesja gospodarstw rolnych. Zagadnienia ogólne 13 Wprowadzenie 13 1.1. Stan badań 15 1.1.1. Badania w Polsce 16 1.1.2. Badania w świecie 17 1.2. Cele i metoda badań 18 Rozdział 2. Mechanizm sukcesji gospodarstw rolnych 27 2.1. Sukcesja - podstawowe pojęcia 27 2.2. Mechanizm rozwoju gospodarstwa rolnego 30 2.2.1. Cele, formy i etapy sukcesji 30 2.2.2. Etapy rozwoju rodziny i gospodarstwa 32 2.2.3. Cele sukcesji 36 2.2.4. Sukcesja gospodarstw - wyniki analizy empirycznej 36 2.2.5. Charakterystyka rolników deklarujących przekazanie gospodarstwa 39 2.2.6. Wiek przekazującego i następcy według badań własnych 43 2.3. Mechanizm rozwoju rodziny chłopskiej 46 2.4. Mechanizm transferu gospodarstwa 49 Rozdział 3. Czynniki kształtujące sukcesje gospodarstwa 53 3.1. Zagadnienia metodyczne 53 3.2. Opis modelu 55 3.2.1. Ocena dopasowania modelu 56 3.2.2. Dobroć modelu 57 3.3. Budowa modelu ~. 58 3.3.1. Zmienne modelu 59 3.3.2. Submodel logistyczny 61 3.3.3. Wyniki oszacowania modelu podstawowego 63 Rozdział 4. Ekonomia gospodarstw młodych rolników 69 Wprowadzenie 69 4.1. Sytuacja ekonomiczno-finansowa gospodarstw prowadzonych przez młodych rolników...72 5
Spis treści 2.2. Gospodarstwa młodych rolników w zależności od obszaru 75 4.3. Zróżnicowania regionalne gospodarstw w zależności od obszaru 79 4.4. Gospodarstwa młodych rolników według poziomu dochodów 84 4.5. Decyzje produkcyjne gospodarstw młodych rolników. Ujęcie modelowe 92 Reasumpcja 96 Rozdział 5. Ubezpieczenia społeczne w rolnictwie 97 Wprowadzenie 97 5.1. Geneza współczesnego systemu zabezpieczenia socjalnego rolników 101 5.2. Stan organizacyjno-finansowy obecnego systemu zabezpieczę rolniczych 106 5.3. Wewnętrzna organizacja systemu ubezpieczeń.., 108 5.4. Finansowanie ubezpieczeń rolników 111 5.5. Reforma systemu 118 5.6. Pozostałe sfery działania KRUS 123 5.7. Renty strukturalne dla rolników 127 Wnioski.: 136 Rozdział 6. Podstawy prawne sukcesji 137 6.1. Polityka obrotu ziemią przed okresem transformacji 137 6.2. Ustawowe dziedziczenie gospodarstw rolnych 141 6.2.1. Zagadnienia ogólne 141 6.2.2. Dziedziczenie gospodarstw rolnych po osobach, które zmarły przed 6 kwietnia 1982 r. 142 6.2.3. Dziedziczenie gospodarstw rolnych od 6 kwietnia 1982 r. do 14 lutego 2001 r. 144 6.3. Dziedziczenie gospodarstw rolnych od 14 lutego 2001 r. 146 6.4. Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego 148 6.4.1. Podstawowe uregulowania dotyczące pierwokupu 150 6.4.2. Polityka ANR w dziedzinie pierwokupu 151 6.4.3. Rola notariuszy w realizacji ustawy 152 6.4.4. Realizacja ustawy 153 6.4.5. Problemy z realizacją ustawy ~? 155 6.4.5.1. Zakres obrotu nieruchomościami 155 6.4.5.2. Szczelność przepisów ustawy 156 6.4.5.3. Oświadczenia składane przez gminy 157 6.4.5.4. Warunkowe umowy sprzedaży 159 6.4.5.5. Nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców ;. 161 Reasumpcja 163 Bibliografia 165 Aneks Abstract
CONTENTS Introduction 9 Chapter 1. Farm Succession. General Problems 13 Introduction 13 1.1. The state of research 15 1.1.1. Research in Poland 16 1.1.2. Research in the world 17 1.2. Research objectives and method 18 Chapter 2. Farm Succession Mechanism 27 2.1. Succession: basie notions 27 2.2. Mechanism of farm development 30 2.2.1. Succession objectives, forms and stages 30 2.2.2. Stages in the development of the family and farm 32 2.2.3. Succession objectives 36 2.2.4. Farm succession: results of empirical analysis 36 2.2.5. The profile of farmers declaring the transfer of their farms 39 2.2.6. The age of the transferor and the successors according to own research 43 2.3. Mechanism of farming family development.. 46 2.4. Mechanism of farm transfer 49 Chapter 3. Factors Shaping Farm Successions v. 53 3.1. Methodological problems 53 3.2. Description of the model 55 3.2.1. Model adjustment appraisal 56 3.2.2. Model viability 57 3.3. Construction of the model V 58 3.3.1 Yariables of the model 59 3.3.2. Logistical submodel 61 3.3.3. Basic model evaluation results 63 Chapter 4. Economics of Farms Operated by Young Farmers 69 Introduction 69 4.1. Economic and financial situation of farms operated by young farmers 72 7
Contents 4.2. Farms operated by young farmers depending on area 75 4.3. Regional disparities among farms depending on area 79 4.4. Farms operated by young farmers by income level 84 4.5. Production decisions in farms operated by young farmers. Model presentation 92 Summary 96 Chapter 5. Social Insurance in Agriculture 97 Introduction 97 5.1. The origins of the contemporary system of social provision for farmers 101 5.2. Organizational and financial condition of the present system of social provision for farmers 106 5.3. Internal organisation of the insurance system 108 5.4. Financing farmer insurance 111 5.5. Reform of the system 118 5.6. Other areas of activity of KRUS 123 5.7. Structural pensions for farmers 127 Conclusions 136 Chapter 6. Legał Grounds for Succession 137 6.1. Land turnover policy before transformation 137 6.2. Statutory farm inheritance 141 6.2.1. General problems 141 6.2.2. Farm inheritance from people who died before April 6, 1982 142 6.2.3. Farm inheritance from April 6, 1982 to February 14, 2001 144 6.3. Farm inheritance after February 14, 2001 146 6.4. Law on shaping the agricultural system 148 6.4.1. Basic regulations on pre-emption 150 6.4.2. Policy of the Agricultural Property Agency (ANR) related to pre-emption... 151 6.4.3. The role of notaries in implementing the law 152 6.4.4. Implementation of the law 153 6.4.5. Problems with the implementation of the law 155 6.4.5.1. Scope of property turnover.^ 155 6.4.5.2. Tightness of provisions of the law 156 6.4.5.3. Declarations madę by communes 157 6.4.5.4. Conditional sale contracts 159 6.4.5.5. Property purchase by foreigners 161 Summary 163 Bibliography 165 Appendix Abstract