Uniwersytet Wrocławski Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych Instytut Archeologii 3-letnie studia licencjackie, stacjonarne na kierunku ARCHEOLOGIA Program studiów Wrocław 2013
I. CHARAKTERYSTYKA STUDIÓW Studia pierwszego stopnia na kierunku archeologia trwają 3 lata (6 semestrów) i kończą się nadaniem tytułu licencjata. Łączna liczba godzin zajęć wynosi 2000, co odpowiada 180 punktom ECTS. Do zaliczenia każdego roku wymagane jest zdobycie 60 punktów ECTS. II. SYLWETKA ABSOLWENTA Absolwent będzie posiadał wiedzę, umiejętności i kompetencje społeczne określone w efektach kształcenia dla kierunku Archeologia, realizowanego w Uniwersytecie Wrocławskim. Uzyska podstawową wiedzę z zakresu archeologii poszczególnych epok i okresów w odniesieniu do terenów Europy, strefy śródziemnomorskiej oraz Nowego Świata. Uzyska także elementarną wiedzę z dziedzin współpracujących z archeologią, z obszarów nauk humanistycznych, przyrodniczych, społecznych oraz ścisłych (m.in. nauki o Ziemi, antropologia, socjologia, informatyka). Będzie potrafił wykorzystywać ich osiągnięcia w analizie oraz interpretacji przeszłych zjawisk społeczno-kulturowych i gospodarczych. Pozna podstawowe metody i techniki wykopaliskowe oraz dokumentacyjne, tak tradycyjne (rysunek, fotografia), jak i nowoczesne (dokumentacja cyfrowa, tachimetria, pomiary geofizyczne, skaning 3D, geograficzne systemy informacji GIS). Absolwent będzie posiadał wiedzę, umożliwiającą ocenę chronologii i przynależności kulturowej zabytków archeologicznych. Będzie potrafił konstruować kwestionariusze pytań badawczych, mających zastosowanie w analizie, stosować odpowiednie metody analizy i oceny źródeł. Pozna podstawowe zasady muzealnego opracowania zbiorów, a także sposoby konserwacji zabytków. Zdobędzie podstawową wiedzę dotyczącą zagadnień prawnych związanych z ochroną dziedzictwa kulturowego, w tym w szczególności archeologicznego. Absolwent będzie znał język obcy, nowożytny, na poziomie biegłości B2 (wg Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy) oraz będzie posługiwał się językiem specjalistycznym z zakresu archeologii w stopniu umożliwiającym wykonywanie zawodu. Nabyte umiejętności powinny umożliwić Absolwentom wykonywanie prac technicznych w trakcie badań archeologicznych i prac laboratoryjno-inwentaryzacyjnych w placówkach gromadzących zbiory zabytków archeologicznych. Będą oni także przygotowani do podjęcia studiów drugiego stopnia.
ARCHEOLOGIA 3-letnie studia I-go stopnia (licencjackie, stacjonarne) Wykaz przedmiotów Przedmioty ogólne (210 godzin) Nazwa przedmiotu Liczba godzin W S K/Ć L Egz./zal. Punkty ECTS Język obcy nowożytny 180 E*, Z 12* Wychowanie fizyczne 30 Z 1 Razem 210 13 *realizacja godzin zajęć od semestru 2 do 5; punkty ECTS naliczane łącznie za zdany egzamin na poziomie B2 w semestrze 5 Przedmioty podstawowe i kierunkowe (1380 godzin) Nazwa przedmiotu Liczba godzin W S K/Ć L Egz./zal. Punkty ECTS Wstęp do archeologii 30 30 5 Wprowadzenie do archeologii Polski 30 30 5 Wprowadzenie do archeologii Nowego Świata 30 30 Z 5 Archeologia powszechna 180 180 60 41 3x(4+2+1) 4x(2+2+1) Archeologia klasyczna 30 30 5 Archeologia społeczna 30 Z 2 Wprowadzenie do nauk o Ziemi 30 Z 2 Geoarcheologia 15 15 4 (3+1) Bioarcheologia 15 15 4 (3+1) Antropologia fizyczna 15 15 4 (3+1) GIS w archeologii 15 30 Z 3 (1+2) Podstawy numizmatyki 30 30 6 (4+2) Nauki pokrewne archeologii** 30 Z 2 Dokumentacja w archeologii 30 Z 3 Techniki pomiarowe w archeologii 15 Z 2
Nazwa przedmiotu Liczba godzin W S K/Ć L Egz./zal. Punkty ECTS Podstawy informatyki dla archeologów 30 Z 4 Metodyka badań zabytków ruchomych 60 Z 6 (2x3) Muzealnictwo i ochrona zabytków 30 30 5 Konserwacja zabytków archeologicznych 30 Z 4 Konwersatorium specjalistyczne 90 Z 9 (3x3) Proseminarium 60 Z 12 (2x6) Seminarium licencjackie 60 Z, E** 16 (2x8) Razem 1380 149 *do wyboru z oferty dydaktycznej Uniwersytetu Wrocławskiego **egzamin licencjacki Ćwiczenia terenowe i muzealne (410 godzin) Nazwa przedmiotu Liczba godzin W S K/Ć L Egz./zal. Punkty ECTS Metodyka prospekcji archeologicznej 35 Z 3 Metodyka badań wykopaliskowych 300 Z 10 (5+5) Ćwiczenia muzealne 75 Z 5 Razem 410 18
III. TREŚCI I EFEKTY KSZTAŁCENIA Przedmioty ogólne Język obcy nowożytny Czynne opanowanie wybranego języka obcego nowożytnego w mowie i piśmie na poziomie biegłości B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy. Oprócz języka ogólnego Studenci zapoznają się także z fachową terminologią archeologiczną w stopniu niezbędnym do wykonywania zawodu. Wychowanie fizyczne Udział w zajęciach sportowo-rekreacyjnych. Przedmioty podstawowe i kierunkowe Wstęp do archeologii Celem przedmiotu jest zapoznanie Studentów z teorią i praktyką prowadzenia badań archeologicznych. Student uzyska podstawowe informacje dotyczące głównych pojęć i przedmiotu badań archeologii, historii archeologii oraz kształtowania się koncepcji i kierunków badawczych. Szczególny nacisk kładziony jest także na zaznajomienie Studentów ze współczesnymi metodami badawczymi stosowanymi w archeologii. Wprowadzenie do archeologii Polski Zajęcia o charakterze wstępu do kursu archeologii powszechnej, realizowanego w kolejnych semestrach studiów licencjackich. Zapoznanie się z ogólnymi zagadnieniami dotyczącymi pradziejów Polski przegląd najważniejszych jednostek podziałów kulturowochronologicznych od epoki kamienia do czasów nowożytnych. Wprowadzenie do archeologii Nowego Świata Zapoznanie uczestników zajęć z koncepcjami dotyczącymi zasiedlenia obszaru Nowego Świata i rozwojem tamtejszych społeczeństw, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki rozwoju społeczeństw zbieracko-łowieckich i genezy społeczeństw wczesnorolniczych, aż po początek epoki kolonialnej w różnych regionach Ameryki Południowej.
Archeologia powszechna poszczególnych epok i okresów Archeologia powszechna z podziałem na: paleolit i mezolit, neolit, epoka brązu i okres halsztacki, okres lateński, okres wpływów rzymskich, wczesne średniowiecze, późne średniowiecze i nowożytność. Zarys rozwoju zjawisk kulturowych od epoki kamienia po czasy nowożytne w Europie. W ramach wykładów Studenci zapoznają się z problematyką zróżnicowania kulturowego. Na konwersatoriach zdobędą umiejętności oceny cech pozostałości materialnych różnych jednostek taksonomicznych. Laboratoria posłużą prezentacji stosowych źródeł archeologicznych. Archeologia klasyczna Studenci zapoznają się z ogólnym obliczem kultur starożytnych na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej, na obszarze Grecji oraz Imperium Rzymskiego. Poznają węzłowe zagadnienia archeologii starożytnej Grecji i Rzymu w powiązaniu z archeologią Bliskiego Wschodu i Egiptu. Archeologia społeczna Poznanie związków archeologii z naukami społecznymi, historii badań nad problematyką społeczną oraz współczesnych paradygmatów i ich wpływów na interpretację danych archeologicznych. W trakcie realizacji zajęć podejmowana będzie problematyka zmienności struktur społecznych i innych aspektów funkcjonowania społeczeństwa z perspektywy badań archeologicznych. Szczególna uwaga zwracana będzie na współczesne i aktualne problemy badawcze podejmowane przez archeologię społeczną. Wprowadzenie do nauk o Ziemi Przedstawienie podstaw geologii środowiskowej. Zapoznanie ze sposobami rekonstrukcji dawnych środowisk i procesów, jakie panowały i kształtowały powierzchnię Ziemi. Zapoznanie z podstawami metod datowania bezwzględnego i zasadami wnioskowania o następstwie wydarzeń w oparciu o cechy osadów oraz skał wulkanogenicznych. Zapoznanie z nowoczesnymi sposobami odwzorowania powierzchni terenu oraz możliwościami wykorzystania artefaktów i geofaktów dla rekonstrukcji paleogeograficznych Geoarcheologia Przedstawienie potencjału różnorodnych metod badawczych (sedymentologicznych, geomorfologicznych, mineralogicznych, geochemicznych, geofizycznych) w badaniach stanowisk archeologicznych oraz możliwy zakres interpretacji wynikający z ich zastosowania.
Bioarcheologia Zapoznanie Studentów z paleogeografią czwartorzędu Polski na tle Europy Środkowej, z metodami paleobotanicznymi i zasadami interpretacji wyników zapisu sporowo-pyłkowego. Zajęcia umożliwia zrozumienie znaczenia badań palinologicznych w poznawaniu i rekonstrukcji paleośrodowiska przyrodniczego oraz dostrzeżenie powiązań pomiędzy przebiegiem procesów geologicznych a zmianami środowiska naturalnego. Student zapozna się w praktyce z metodyką poboru profili litologicznych (odwierty ręczne) osadów czwartorzędowych i właściwym przygotowaniem próbek do analiz.. Druga część zajęć poświęcona jest zagadnieniom archeozoologii Studenci zapoznają się z historią, definicją i zakresem badań archeozoologii. Zapoznają się z rolą i znaczeniem szczątków kostnych w badaniach archeologicznych. Praktyczne oznaczanie szczątków kostnych zwierząt pochodzących z wykopalisk archeologicznych. Zastosowanie poznanych metod badawczych do interpretacji uzyskanych wyników z badania szczątków kostnych. Antropologia fizyczna Antropologia jako nauka o człowieku, ontogeneza, zróżnicowanie przedstawicieli rodzaju Homo, oznaczanie wieku i płci na podstawie szczątków kostnych, anatomia człowieka. GIS w archeologii Poznanie możliwości zastosowania metod i technik nieinwazyjnych w badaniach archeologicznych. Zapoznanie się z podstawowymi technikami wykorzystania Systemów Informacji Geograficznych w analizach przestrzennych osadnictwa pradziejowego i historycznego, w tym podstaw dokumentacji i kartografii oraz statystyki. Podstawy numizmatyki Zapoznanie z teoretyczną wiedzą, terminologią oraz metodami i polem badawczym numizmatyki. Wynalezienie monety i jej funkcjonowanie w gospodarce i społeczeństwie. Opis i klasyfikacja monet oraz ich interpretacja w materiale archeologicznym. Nauki pokrewne archeologii (do wyboru) Zarys metod specjalistycznych i osiągnięć dyscyplin, rozszerzających możliwości oceny wartości poznawczej źródeł archeologicznych. Zajęcia do wyboru przez Studenta w szerokiej ofercie uczelni m.in. na kierunkach: etnologia, historia sztuki, historia, geologia, antropologia fizyczna, socjologia i inne.
Dokumentacja w archeologii Znajomość wykonywania dokumentacji graficznej i fotografii zgodnie z normami prezentacji źródeł archeologicznych. Zdobycie praktycznych umiejętności dokumentowania źródeł archeologicznych (ruchomych i nieruchomych) metodami tradycyjnymi (rysunek, fotografia) oraz z wykorzystaniem technik komputerowych (np. fotogrametria, skaning 3D). Techniki pomiarowe w archeologii Zapoznanie z metodami i technikami pomiarowymi wykorzystywanymi w badaniach archeologicznych. Praktyczne ćwiczenia ze sprzętem pomiarowym (tachimetr, niwelator). Podstawy informatyki dla archeologów Praktyczne zapoznanie się z komputerowymi metodami, stosowanymi w badaniach archeologicznych oraz najnowszym oprogramowaniem, służącym do wykonywania dokumentacji z badań archeologicznych. Poznanie sposobów wyszukiwania informacji naukowej z archeologii i dziedzin pokrewnych z wykorzystaniem technik komputerowych. Metodyka badań zabytków ruchomych Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z metodami analizy różnorodnych zabytków ruchomych oraz z ich zastosowaniem w praktyce archeologicznej. Muzealnictwo i ochrona zabytków Podstawowe informacje dotyczące muzealnictwa, roli muzeów i zasad ich funkcjonowania, zwłaszcza w zakresie gromadzenia, przechowywania i udostępniania zabytków archeologicznych. Metody prezentacji zbiorów. Ogólna wiedza na temat funkcjonowania systemu ochrony zabytków. Konserwacja zabytków archeologicznych Znajomość metod konserwacji zabytków archeologicznych. Praktyczne zapoznanie się z podstawowymi procedurami konserwatorskimi dla zabytków archeologicznych oraz dokumentacją prowadzonych prac z uwzględnieniem różnej specyfiki artefaktów (zabytki metalowe, drewniane, skórzane, ceramiczne i inne). Konwersatoria specjalistyczne (do wyboru) Pogłębienie i rozszerzenie wiedzy na temat wybranych zagadnień z zakresu archeologii. Do wyboru z aktualizowanej co roku oferty konwersatoriów specjalistycznych Instytutu Archeologii.
Proseminarium Wprowadzenie w zagadnienia teoretyczne i praktyczne pracy naukowej. Zapoznanie z technikami zbierania materiałów, sporządzania bibliografii, analizy publikacji i właściwego korzystania z literatury przedmiotu. Uczestnicy nabywają umiejętność samodzielnego formułowania problemów badawczych, metod analizy i weryfikacji wniosków w archeologii. Seminarium licencjackie (do wyboru) W ramach seminarium Student przygotowuje pracę licencjacką o charakterze problemowym, w odniesieniu do określonej epoki lub okresu. Wykorzystuje wiedzę i umiejętności zdobyte m.in. w ramach proseminarium. Tematyka do wyboru w ramach seminariów prowadzonych w Instytucie Archeologii. Ćwiczenia terenowe i muzealne Metodyka prospekcji archeologicznej Badania terenowe przeprowadzone z uwzględnieniem technik nieinwazyjnych. Umożliwia nabieranie przez studentów praktyki kierowania zespołem ludzkim, planowania nieinwazyjnych badań terenowych, posługiwania się sprzętem pomiarowym i wykonywania dokumentacji. Zapoznanie z metodami badań powierzchniowych i ratowniczych oraz z technikami dokumentowania badań w ramach AZP, lokalizacji stanowisk na mapach metodami tradycyjnymi i GPS. Badania terenowe mikroregionów osadniczych. Metodyka badań wykopaliskowych Realizowane na różnych stanowiskach archeologicznych. W programie realizacji ćwiczeń poznanie strategii działań organizacyjnych, podejmowanych w związku z realizacją badań terenowych, możliwość zdobycia przez studentów doświadczenia w zakresie samodzielnego prowadzenia prac na odcinku badań i kierowania zespołami ludzkimi. Ćwiczenia muzealne Praktyczne wykorzystanie wiedzy dotyczącej wystawiennictwa i innych form prezentacji zabytków archeologicznych. Zapoznanie się z metodami funkcjonowania jednostek muzealnych w zakresie działalności wystawienniczo-edukacyjno-popularyzatorskiej. Poznanie różnych metody prezentacji zbiorów (przygotowanie wystaw, materiałów graficznych, prelekcji oraz warsztatów). Zaliczenie w formie realizacji projektu, związanego z popularyzacją archeologii w trakcie corocznego Dolnośląskiego Festiwalu Nauki.
Razem Razem ARCHEOLOGIA 3-letnie studia I-go stopnia (licencjackie, stacjonarne) Plan studiów ROK I I rok, semestr 1 Nazwa przedmiotu Liczba godzin zajęć Punkty W S K/ L ECTS Ć Forma zaliczenia Wstęp do archeologii 30 30 60 5 Wprowadzenie do archeologii Polski 30 30 60 5 Wprowadzenie do nauk o Ziemi 30 30 2 Z Antropologia fizyczna 15 15 30 4 (3+1) Dokumentacja w archeologii 30 30 3 Z Wprowadzenie do archeologii Nowego Świata 30 30 60 5 Z Podstawy informatyki dla archeologów 30 30 4 Z Techniki pomiarowe w archeologii 15 15 2 Z Razem 315 30 I rok, semestr 2 Nazwa przedmiotu Liczba godzin zajęć Punkty W S K/ L ECTS Ć Forma zaliczenia Archeologia powszechna - paleolit i 30 30 10 70 7, Z mezolit (4+2+1) Nauki pokrewne archeologii* 30 30 2 Z Archeologia społeczna 30 30 2 Z Bioarcheologia 15 15 30 4 (3+1) Geoarcheologia 15 15 30 4 (3+1) Muzealnictwo i ochrona zabytków 30 30 60 5 Wychowanie fizyczne 30 30 1 Z Metodyka badań wykopaliskowych (ćwiczenia terenowe) 150 150 5 Z Razem 430 30
Razem Razem ARCHEOLOGIA 3-letnie studia I-go stopnia (licencjackie, stacjonarne) Plan studiów ROK II II rok, semestr 3 Nazwa przedmiotu Liczba godzin zajęć Punkty W S K/ L ECTS Ć Forma zaliczenia Archeologia powszechna 30 30 10 70 7, Z neolit (4+2+1) Archeologia klasyczna 30 30 60 5 GIS w archeologii 15 30 45 3 Z (1+2) Konwersatorium specjalistyczne 60 60 6 Z Proseminarium 30 30 6 Z Język obcy nowożytny 60 60 -* Z Metodyka prospekcji archeologicznej (ćwiczenia terenowe) 35 35 3 Z Razem 360 30 *punktacja za egzamin językowy poziom B2 semestr 5 II rok, semestr 4 Nazwa przedmiotu Liczba godzin zajęć Punkty W S K/ L ECTS Ć Forma zaliczenia Archeologia powszechna 30 30 10 70 7, Z epoka brązu i okres halsztacki (4+2+1) Konserwacja zabytków 30 30 4 Z archeologicznych Konwersatorium specjalistyczne 30 30 3 Z Proseminarium 30 30 6 Z Język obcy nowożytny 60 60 -* Metodyka badań wykopaliskowych 150 150 5 Z (ćwiczenia terenowe) Ćwiczenia muzealne 75 75 5 Z Razem 445 30 *punktacja za egzamin językowy poziom B2 semestr 5
Razem Razem ARCHEOLOGIA 3-letnie studia I-go stopnia (licencjackie, stacjonarne) Plan studiów ROK III III rok, semestr 5 Nazwa przedmiotu Liczba godzin zajęć Punkty W S K/Ć L ECTS Forma zaliczenia Archeologia powszechna okres 15 30 7,5 52,5 5, Z lateński (2+2+1) Archeologia powszechna okres wpływów rzymskich 15 30 7,5 52,5 5 (2+2+1), Z Seminarium licencjackie 30 30 8 Z Język obcy nowożytny 60 60* 12* E* Razem 195 30 *realizacja godzin zajęć od semestru 3 do 5; punkty ECTS naliczane łącznie za egzamin na poziomie B2 III rok, semestr 6 Nazwa przedmiotu Liczba godzin zajęć Punkty W S K/ L ECTS Ć Forma zaliczenia Archeologia powszechna wczesne 15 30 7,5 52,5 5, Z średniowiecze (2+2+1) Archeologia powszechna późne 15 30 7,5 52,5 5, Z średniowiecze i nowożytność (2+2+1) Podstawy numizmatyki 30 30 60 6 (4+2) Metodyka badań zabytków ruchomych 60 60 6 Z Seminarium licencjackie 30 30 8 Z, E* Razem 255 30 *egzamin licencjacki *punktacja za egzamin językowy poziom B2