TECHNIKUM WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZB DNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH RÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Dział programowy: Obywatel w yciu codziennym WIEDZA O SPOŁECZE STWIE zakres podstawowy Klasy: II Wymagania na poszczególne oceny dopuszczaj cy dostateczny dobry bardzo dobry celuj cy 1. Obywatelstwo polskie i unijne istota obywatelstwa nabywanie i uzyskiwanie obywatelstwa obywatelstwo polskie obywatelstwo unijne obywatelstwo a narodowo ć społecze stwo obywatelskie obywatelskie nieposłusze stwo 2. Proces wyborczy relacje władza obywatel formy sprawowania władzy przez obywateli rola wyborów we współczesnej demokracji prawo wyborcze cenzus wyborczy przymiotniki wyborcze charakterystyka wyborów w referendum ogólnokrajowe i lokalne 3. ycie publiczne ycie publiczne inicjatywa obywatelska petycja, skarga i list otwarty manifestacje, demonstracje i pikiety strajki 4. Jak załatwić spraw w urz dzie? administracja publiczna i jej struktura administracja rz dowa administracja samorz dowa kompetencje urz dów w podstawowe dokumenty terminów: obywatelstwo, społecze stwo obywatelskie, pa stwo, wymienia dwa podstawowe sposoby nabywania obywatelstwa (prawo krwi, prawo ziemi) wymienia podstawowe i obowi zki obywatela zapisane w Konstytucji RP terminów: demokracja po rednia, demokracja bezpo rednia, czynne prawo wyborcze, bierne prawo wyborcze demokracj po redni a bezpo redni okre la cenzus wyborczy obowi zuj cy w terminów: inicjatywa obywatelska, petycja, list otwarty pisze petycj według wzoru wie, gdzie i w jaki sposób uzyskać dowód osobisty, paszport i prawo jazdy oraz zarejestrować pojazd wypełnia wniosek o terminów: obywatelsko ć, pluralizm polityczny, decentralizacja władzy pa stwowej przedstawia sposób nabywania obywatelstwa w posiadania obywatelstwa polskiego i unijnego, wymienia i opisuje warunki rozwoju terminów: suwerenno ć narodu, prawo wyborcze, kodeks wyborczy, referendum wyja nia rol wyborów w pa stwie demokratycznym wymienia przymiotniki wyborcze wymienia rodzaje referendum przyj te w prawodawstwie polskim terminów: ycie publiczne, skarga, zgromadzenie, strajk opisuje zasady i sposób zalegalizowania zgromadzenia wymienia cele i rodzaje strajku (ostrzegawczy, zakładowy) zna zasady prawidłowego wypełniania formularzy terminów: administracja publiczna, administracja rz dowa, terminu: nieposłusze stwo obywatelskie obywatelstwem a narodowo ci wymienia i opisuje inne ni prawo krwi i prawo ziemi sposoby uzyskania obywatelstwa charakteryzuje sposób nadawania obywatelstwa polskiego i zrzekania si go wyja nia cele, przedstawia cechy charakterystyczne nieposłusze stwa przeprowadzania wyborów w przedstawia zasady głosowania poza miejscem zamieszkania przeprowadzania referendum lokalnego i ogólnokrajowego petycja, skarg i listem otwartym oraz wymienia elementy tych pism wymienia i charakteryzuje inne ni ostrzegawczy i zakładowy formy strajku terminu: słu ba cywilna wyja nia, jak funkcj pełni dowód osobisty zna postać H.Ź. Thoreau terminu: subsydiarno ć wskazuje uprawnienia wynikaj ce z posiadania obywatelstwa unijnego wskazuje przykłady nieposłusze stwa terminu: uczestnictwo polityczne wymienia formy partycypacji obywateli w yciu politycznym pa stwa opisuje przebieg procesu legislacyjnego projektu ustawy charakteryzuje struktur i zadania administracji rz dowej i samorz dowej wymienia rodzaje paszportów i ich cechy charakterystyczne ocenia korzy ci płyn ce z posiadania obywatelstwa, w tym obywatelstwa unijnego ocenia, czy społecze stwo polskie spełnia kryteria wyborów dla współczesnej demokracji ocenia wpływ aktywno ci obywatelskiej na kształtowanie si ycia publicznego ocenia stopie znajomo ci procedur podejmowania decyzji administracyjnych ocenia działalno ć 1
5. Informacja publiczna i e urz d współczesnego obywatela ( dowód osobisty, paszport, prawo jazdy) zasady rejestracji pojazdu informacja publiczna i jej charakterystyka sposoby udost pniania informacji publicznej obywatela wobec urz du skuteczne załatwianie sprawy odwołanie od decyzji źlektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej (epuap). Dział programowy : Prawo 1. Prawo i jego poj cie i funkcje funkcje charakter i rodzaje norm norma prawna a przepis prawny prawo naturalne i pozytywne praworz dno ć rodziny cechy systemu prawnego zasady kultura prawna i postawy 2. ródła i obszary 3. żał zie wewn trznego 4. Władza s downicza w ródła ródła poznania hierarchia aktów prawnych w prawo wspólnotowe jako ródło w podział stosowanie gał zie polskiego wewn trznego prawo karne i jego zasady prawo cywilne prawo administracyjne inne wa niejsze gał zie w i ich cechy charakterystyczne. charakterystyka władzy s downiczej wydanie dowodu osobistego terminu: informacja publiczna wskazuje elementy składowe podania pisze podanie terminów: prawo, praworz dno ć wymienia rodzaje norm wymienia postawy wymienia ródła obowi zuj ce w przedstawia podział terminów: kodeks, przest pstwo, grzywna wymienia rodzaje kar przewidzianych w polskim Kodeksie karnym administracja samorz dowa wymienia organy administracji publicznej w terminu: urz d elektroniczny informacji publicznej wymienia sposoby udost pniania informacji publicznej charakteryzuje obywatela wobec rz du wymienia ułatwienia, jaki niesie obywatelom e-urz d terminów: norma prawna, przepis prawny, kultura prawna opisuje rodzaje norm charakteryzuje funkcje wymienia i opisuje najcz ciej stosowane zasady wywodz ce si z rzymskiego charakteryzuje postawy terminów: ródła, prawo wewn trzne, prawo mi dzynarodowe, prawo publiczne, prawo prywatne, prawo materialne, prawo formalne opisuje podział opisuje etapy działalno ci prawnej terminów: osoba fizyczna, osoba prawna, akt administracyjny wymienia ródła karnego, cywilnego i administracyjnego przedstawia cechy charakterystyczne karnego, cywilnego i administracyjnego wymienia inne ni prawo karne, cywilne i administracyjne gał zie w terminów: wyja nia sposób odwoływania si od decyzji urz du pisze odwołanie od decyzji urz du terminów: prawo naturalne, prawo pozytywne, prawo stanowione norm charakteryzuje rodziny i podaje ich przykłady opisuje cechy systemu prawnego charakteryzuje ródła obowi zuj ce w i zna ich hierarchi wymienia cechy charakterystyczne wewn trznego, mi dzynarodowego, publicznego, prywatnego, materialnego i formalnego opisuje zasady obowi zuj ce w prawie karnym wyja nia ró nic mi dzy zdolno ci prawn a zdolno ci do czynno ci prawnych opisuje podział cywilnego charakteryzuje inne ni prawo karne, cywilne i administracyjne gał zie w omawia zasady, jakimi powinni wymienia przykłady spraw i opisuje sposób ich załatwiania za po rednictwem epuap wypełnia wniosek o udost pnienie informacji publicznej terminów: prawo zwyczajowe, prawo powszechne zwyczajowe rozpoznaje cz ci składowe normy prawnej prawem naturalnym a pozytywnym terminu: prawo wspólnotowe rozró nia i opisuje ródła wspólnotowego poszczególnymi rodzajami charakteryzuje relacje prawne przewidziane w prawie administracyjnym przedstawia podział aktów administracyjnych i wskazuje ich przykłady charakteryzuje skład i urz dów w dost pu do informacji publicznej dla funkcjonowanie demokratycznego ocenia postawy ocenia kultur prawn w zale no ci mi dzy prawem unijnym a prawem polskim nadmiernej ilo ci regulacji prawnych w zaostrzania kar za najci sze przest pstwa ocenia rol ławników 2
5. Post powanie s dowe dwuinstancyjno ć s downictwa struktura władzy s downiczej w Krajowa Rada S downictwa S d Najwy szy s dy powszechne s dziowie s dów powszechnych ławnicy s dy administracyjne i wojskowe Trybunał Konstytucyjny Trybunał Stanu post powanie s dowe sprawy cywilne sprawy karne sprawy administracyjne proces cywilny pozew w procesie cywilnym proces karny zawiadomienie o popełnieniu przest pstwa s dy polubowne 6. Organy cigania prokuratura i jej struktury zadania prokuratury Krajowa Rada Prokuratury policja struktura i zadania działalno ć i uprawnienia policji zadania innych słu b mundurowych dzielnicowy prokuratura i policja w post powaniu karnym formy post powania przygotowawczego Interpol 7. Nieletni wobec przest pczo ć odpowiedzialno ć prawna s dy rodzinne rodki stosowane przez s dy rodzinne wobec przepisy prawne dotycz ce sprzeda y narkotyków i alkoholu nieletnim oraz palenia w miejscach publicznych konsekwencje za ywania alkoholu i narkotyków oraz palenia papierosów proces resocjalizacji Dział programowy: Prawa 1. Czym s i ich charakter? historia praw terminów: s dzia, ławnik charakteryzuje struktur władzy s downiczej w terminów: post powanie s dowe, strona powodowa (powód), strona pozwana (pozwany), wymienia uczestników procesu cywilnego i procesu karnego omawia cele i struktur policji opisuje zadania policji i innych słu b mundurowych wymienia uprawnienia policjantów rozumie poj cia: nieletniego w prawie cywilnym i karnym wymienia przejawy demoralizacji i popełniane przez nich czyny karalne omawia konsekwencje za ywania alkoholu i narkotyków oraz palenia papierosów kasacja, apelacja, skarga konstytucyjna omawia zasady funkcjonowania wymiaru sprawiedliwo ci w immunitet s dziowski oraz konstytucyjne zasady niezawisło ci i nieusuwalno ci s dziów omawia zadania ławników terminów: przest pstwo, wykroczenie, mediacja, s d polubowny wskazuje przykłady spraw rozpatrywanych przez s dy cywilne, karne i administracyjne wymienia ofiary, wiadka i oskar onego w procesie karnym omawia cele i struktur prokuratury prokuratorów charakteryzuje formy działania i zadania dzielnicowych wyja nia rol policji i prokuratury w post powaniu karnym rozumie poj cie: procesu resocjalizacji okre la granice prawnej odpowiedzialno ci omawia zadania s dów rodzinnych wymienia rodki stosowane przez s dy rodzinne wobec charakteryzuje przepisy prawne dotycz ce sprzeda y narkotyków i alkoholu nieletnim oraz palenia w miejscach publicznych wymienia kierować si s dziowie i członkowie trybunałów przedstawia warunki, jakie musi spełniać kandydat na ławnika i sposób jego wyboru opisuje zadania S du Najwy szego, s dów powszechnych, wojskowych i administracyjnych przedstawia uprawnienia Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu charakteryzuje przebieg procesu cywilnego i procesu karnego procesem cywilnym i karnym wyja nia sposób post powania po zło eniu zawiadomienia o popełnieniu przest pstwa wymienia cechy dobrego mediatora sporz dza według wzoru pozew w procesie cywilnym i zawiadomienie o popełnieniu przest pstwa opisuje struktur prokuratury opisuje sposób powoływania i uprawnienia prokuratora generalnego wyja nia, jakie znaczenie dla działalno ci prokuratury ma jej hierarchiczno ć charakteryzuje ró ne sfery działalno ci policji charakteryzuje sposób funkcjonowania s dów rodzinnych w sch przest pczo ci opisuje rodki stosowane przez s dy rodzinne wobec omawia zasady niezb dne w skutecznym procesie resocjalizacji wymienia przynale ne do zadania Krajowej Rady S downictwa opisuje struktur S du Najwy szego, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu charakteryzuje procedur wszczynania post powania przed Trybunałem Konstytucyjnym i Trybunałem Stanu terminów: post powanie procesowe, post powanie nieprocesowe, post powanie przygotowawcze post powaniem procesowym a nieprocesowym omawia sposób post powania przed s dem polubownym omawia zadania Krajowej Rady Prokuratorów ledztwem a dochodzeniem omawia skutki post powania przygotowawczego opisuje struktur i zadania Interpolu omawia przest pczo ć na przykładzie wybranych artykułów z Kodeksu wykrocze przedstawia uwarunkowania rozstrzygania spraw przez organy pa stwowe opisuje histori praw w systemie s downictwa polskiego ocenia rol mediacji w post powaniu s dowym ocenia wiadomo ć prawn polskiego ocenia poziom i poczucie bezpiecze stwa współczesnych Polaków ocenia poziom przest pczo ci w ród i problem zaostrzenia kar wobec nich tzw. 3
2. Mi dzynarodowy system ochrony praw 3. Ochrona praw i wolno ci w 4. Łamanie praw Powszechna deklaracja praw generacje praw dokumenty instytucje. Konwencja praw dziecka system ochrony praw (Organizacja Narodów Zjednoczonych, Rada Europy, Unia Europejska) źuropejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu i jego zadania źuropejska Karta Społeczna Urz d Komisarza Praw Człowieka Rady Europy Unia Europejska a Organizacja Bezpiecze stwa i Współpracy w źuropie Prawa a organizacje pozarz dowe (Amnesty International, Mi dzynarodowy Komitet Czerwonego Krzy a, Helsi ska Żundacja Praw Człowieka, Human Rights Watch) w Konstytucji RP Urz d Rzecznika Praw Obywatelskich Urz d Rzecznika Praw Źziecka prawo do prywatno ci jednostki w kontaktach z mediami skarga konstytucyjna przyczyny łamania praw mi dzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych łamanie praw kobiet łamanie praw dziecka wolno ć wyznania problem uchod ców łamanie praw w Europie (nacjonalizm, szowinizm, rasizm, antysemityzm, ksenofobia) dopuszczalne ograniczenie praw terminu: omawia charakter praw wymienia fundamentalne dla praw dokumenty stworzone przez Rad źuropy i ONZ wymienia uregulowane w Europejskiej Karcie Społecznej oraz Karcie praw podstawowych wymienia wa niejsze organizacje pozarz dowe działaj ce na rzecz ochrony praw wymienia oraz wolno ci i obywatela zapisane w Konstytucji RP prawo do prywatno ci i wskazuje jego zakres okre la jednostki w kontaktach z mediami terminów: nacjonalizm, rasizm, antysemityzm wymienia przyczyny łamania praw zapisane w Powszechnej deklaracji praw oraz dziecka zapisane w Konwencji praw dziecka rozró nia i charakteryzuje generacje praw wymienia instytucje, które stoj na stra y praw wyja nia, jak funkcjonuje system ochrony praw omawia zadania ONZ, Rady Europy i Unii Europejskiej w dziedzinie praw wymienia zadania OBWE wyja nia wpływ organizacji pozarz dowych na przestrzeganie praw wyja nia, jakie s prawne uwarunkowania ograniczenia praw i wolno ci zapisanych w Konstytucji RP rzecznika praw i rzecznika praw dziecka terminów: szowinizm, ksenofobia charakteryzuje przyczyny łamania praw wskazuje przykłady pa stw, w których nie przestrzega si praw lub s one zagro one omawia przykłady łamania praw kobiet i dzieci podaje przykłady łamania wolno ci wyznania wymienia przyczyny uchod stwa we współczesnym konkretnej generacji praw omawia struktur i zadania instytucji stoj cych na stra y praw Człowieka omawia wpływ Unii źuropejskiej na kształtowanie europejskiego systemu ochrony praw omawia struktur ONZ, Rady Europy i Unii Europejskiej i jej wpływ na przestrzeganie praw funkcjonowania Europejskiego Trybunału Praw Człowieka charakteryzuje cele i zadania wa niejszych organizacji pozarz dowych działaj cych na rzecz ochrony praw opisuje sposób powoływania oraz funkcjonowania rzecznika praw i rzecznika praw dziecka przedstawia zasady składania skargi konstytucyjnej mi dzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych przedstawia cele i zasady konwencji genewskich i uzupełniaj cych je protokołów omawia sytuacj uchod ców we współczesnym wiecie charakteryzuje przejawy nacjonalizmu, szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii wyja nia, w jakich okoliczno ciach mo na ograniczyć wymienia historyczne akty prawne, które miały wpływ na kształtowanie si praw charakteryzuje tre ć dokumentów dotycz cych praw, uchwalonych przez Rad źuropy i ONZ opisuje zasady i sposób składania skargi do Człowieka wypełnia formularz skargi do Człowieka według wzoru omawia zadania Komisarza Praw Człowieka Rady źuropy wyja nia okoliczno ci powstania OBWE i jej struktur wyja nia zasady i procedury zwracania si z wnioskiem do rzecznika praw obywatelskich i rzecznika praw dziecka pisze skarg do rzecznika praw obywatelskich według wzoru wskazuje elementy skargi konstytucyjnej oraz skutki prawne jej uznania przez Trybunał Konstytucyjny wskazuje ró nice w przestrzeganiu praw mi dzy rozwini tymi krajami demokratycznymi a pa stwami, które powstały w XX w. i nie maj tradycji demokratycznych opisuje działalno ć Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Uchod ców czwartej generacji praw ocenia sposoby i skuteczno ć metod walki z łamaniem praw ochrony praw i wolno ci w uzasadnia, e nacjonalizm, szowinizm, rasizm, antysemityzm i ksenofobia stanowi przykłady łamania praw ocenia przejawy nacjonalizmu, szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii 4
Dział programowy : Edukacja i praca. 1. System edukacji charakterystyka polskiego w systemu edukacji zadania MźN i samorz dów zadania szkoły statut i inne szkolne dokumenty i obowi zki uczniów post powanie w sytuacji złamania praw ucznia konsekwencje niedopełniania obowi zków szkolnych 2. Polskie szkoły wy sze 3. Kształcenie za organizacja studiów system bolo ski zalety i wady systemu bolo skiego wybór kierunków studiów zasady przyjmowania kandydatów na uczelnie wy sze warunki przyj ć na uczelnie charakterystyka wybranych kierunków studiów kształcenie ustawiczne edukacyjne programy unijne program Comenius mo liwo ci kształcenia za charakterystyka kształcenia wy szego w wybranych krajach Uź matura mi dzynarodowa program matury mi dzynarodowej przedstawia zadania szkoły wymienia i obowi zki ucznia wyja nia, jakie s konsekwencje niedopełniania obowi zków szkolnych okre la kryteria wyboru kierunku studiów kształcenie ustawiczne przedstawia zasady podejmowania studiów wy szych za wiecie charakteryzuje system edukacji w wyja nia, jak rol w szkole pełni statut system bolo ski w organizacji studiów wy szych przedstawia zasady i warunki przyj ć na wy sze uczelnie wymienia edukacyjne programy unijne przedstawia zasady podejmowania studiów wy szych i warunki kształcenia si za wymienia zadania MEN i samorz dów lokalnych w dziedzinie edukacji wymienia inne ni statut dokumenty obowi zuj ce w szkole opisuje procedur post powania w przypadku złamania praw ucznia charakteryzuje wybrane kierunki studiów istota programu Comenius program matury mi dzynarodowej wymienia korzy ci, jaki daje uczniom realizowanie programu matury mi dzynarodowej j zadania szkoły w zakresie nauczania i pracy opieku czo wychowawczej przedstawia przebieg post powania kwalifikacyjnego na wybrany kierunek studiów i sposób obliczania ilo ci punktów charakteryzuje ofert edukacyjnych programów unijnych charakteryzuje szkolnictwo wy sze w wybranych krajach UE ocenia skuteczno ć polskiego systemu edukacji ocenia system bolo ski wskazuj c jego zalety i wady kształcenia ustawicznego dla gospodarki i tzw. drena u mózgów z punktu widzenia interesów Polski 4. Podró owanie po Europie i wiecie 5. Praca w i za obywatel w podró y utrata dokumentów za Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego strefa Schengen i jej granice charakterystyka zjawiska terroryzmu praca młodzie y w Uź dziecko i młodociany a problem podejmowania pracy praca młodocianych w praca w Wielkiej Brytanii podatki i umowy Europass powrót do kraju terminów: strefa Schengen, terroryzm wyja nia, w jaki sposób Ministerstwo Spraw Zagranicznych dba o interesy Polaków przebywaj cych za terminów: umowa zlecenie, umowa o dzieło, umowa o prac przedstawia obowi zki pracodawcy zatrudniaj cego młodocianych pracowników przedstawia procedur post powania w przypadku utraty dokumentów lub problemów zdrowotnych podczas pobytu za wyja nia, jak funkcjonuje strefa Schengen wymienia cechy charakterystyczne zjawiska terroryzmu terminu: Europass wyja nia uwarunkowania podejmowania pracy przez młodocianych wymienia zasady zatrudniania młodocianych w wyja nia rol źuropass w podejmowaniu pracy za przez młodych ludzi opisuje dokumenty zdrowotne, niezb dne podczas pobytu za opisuje zasady przekraczania granic zewn trznych i wewn trznych strefy Schengen charakteryzuje miejsca szczególnie nara one na terroryzm wymienia formalno ci zwi zane z rejestracj i podejmowaniem pracy za na przykładzie Wielkiej Brytanii wyja nia ró nice w umowach podpisywanych z młodymi pracownikami wymienia ułatwienia w powrocie do kraju Polaków pracuj cych za wyja nia okoliczno ci powstania strefy Schengen omawia zasady przewozu ywno ci i leków w komunikacji samolotowej opisuje sytuacje, które powinny wzbudzić obawy zagro enia atakiem terrorystycznym wyja nia, jak rol dla młodych ludzi maj uregulowania prawne Europejskiego paktu na rzecz młodzie y charakteryzuje dokumenty wchodz ce w skład źuropass sporz dza źuropass CV według wzoru ocenia rol strefy Schengen dla obywateli Unii Europejskiej emigracji ludzi młodych w poszukiwaniu pracy 5