Wykorzystanie zużytego wypełnienia filtra adsorpcyjnego (kory sosnowej wzbogaconej azotem amonowym) w produkcji roślinnej

Podobne dokumenty
ADSORPCYJNA REDUKCJA EMISJI AMONIAKU MODEL MATEMATYCZNY DLA KORY SOSNOWEJ 1

Zawartość składników pokarmowych w roślinach

Problemy Inżynierii Rolniczej Nr 4/2005

PRZEDMIOT ZLECENIA. Odebrano z terenu powiatu Raciborskiego próbki gleby i wykonano w Gminie Kornowac:

OCHRONA BIORÓŻNORODNOŚCI DZIĘKI NAJLEPSZYM ROLNICZYM PRAKTYKOM ŚRODOWISKOWYM W ZAKRESIE NAWOŻENIA

Nawożenie warzyw w uprawie polowej. Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice

PRZEDMIOT ZLECENIA :

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 700 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 10 próbkach gleby,

ZMIANY W PLONOWANIU, STRUKTURZE PLONU I BUDOWIE PRZESTRZENNEJ ŁANU DWÓCH ODMIAN OWSA W ZALEŻNOŚCI OD GĘSTOŚCI SIEWU

KOSZTY UŻYTKOWANIA MASZYN W STRUKTURZE KOSZTÓW PRODUKCJI ROŚLINNEJ W WYBRANYM PRZEDSIĘBIORSTWIE ROLNICZYM

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 899 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 12 próbkach gleby,

a. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 956 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 14 próbkach gleby,

Szkolenie z zakresu stosowania nawozów BLOK 8

Nawożenie zbóż jarych i trwałych użytków zielonych azotem!

Reakcja rzepaku jarego na herbicydy na polu zachwaszczonym i bez chwastów

Wpływ niektórych czynników na skład chemiczny ziarna pszenicy jarej

Wpływ dawek azotu na plon ziarna i jego komponenty u nowych odmian owsa

Nawożenie borówka amerykańska

WPŁYW UWILGOTNIENIA I NAWOŻENIA GLEBY NA ZAWARTOŚĆ MAKROELEMENTÓW W RESZTKACH POŻNIWNYCH PSZENICY JAREJ

WPŁYW SYSTEMU UPRAWY, NAWADNIANIA I NAWOŻENIA MINERALNEGO NA BIOMETRYKĘ SAMOKOŃCZĄCEGO I TRADYCYJNEGO MORFOTYPU BOBIKU

Wyposażenie rolnictwa polskiego w środki mechanizacji uprawy roli i nawożenia

Możliwość zastosowania biowęgla w rolnictwie, ogrodnictwie i rekultywacji

WPŁYW TECHNIKI OPRYSKIWANIA W NAWOŻENIU DOLISTNYM NA WIELKOŚCI PLONU I SIŁY ŚCISKANIA ZIARNA PSZENICY

Wykorzystanie azotu z nawozów przez nagoziarnistą i oplewioną formę owsa

OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA. gleba lekka szt./ % 455/2200 0/0 119/26 53/12 280/61 3/1

NAWOZY STABILIZOWANE BADANIA W POLSCE

Saletra amonowa. Skład: Azotu (N) 34%: Magnez (Mg) 0,2%

KOSZTY NAWOŻENIA MINERALNEGO W PRZESTRZENNIE ZMIENNEJ APLIKACJI 1

Wpływ biowęgla na ograniczanie emisji amoniaku podczas kompostowania pomiotu kurzego

Badanie Nmin w glebie i wykorzystanie tych wyników w nawożeniu roślin uprawnych. Dr inż. Rafał Lewandowski OSCHR Gorzów Wlkp.

KOMBAJNY ZBOŻOWE W ROLNICTWIE POLSKIM W LATACH

Architektura łanu żyta w zależności od warunków glebowych

ZMIANY WARTOŚCI SIŁY CIĘCIA ZIAREN PSZENICY A TECHNIKA NAWOŻENIA DOLISTNEGO

Wiosenne nawożenie użytków zielonych

Najlepszy sposób zapewnienia zrównoważonego nawożenia

ANALIZA KOSZTÓW WAPNOWANIA GLEB W POLSCE

Katedra Chemii Środowiska

Wiosenne nawożenie użytków zielonych

InŜynieria Rolnicza 14/2005. Streszczenie

Zasobność gleby. gleba lekka szt./ % /2185,0 0/0 0/0 0/0 1063/100 0/0 824/923,6 0/0 0/0 3/0 821/100 0/0. szt./ %

działek zagrodowych w gospodarstwach specjalizujących

Porównanie reakcji odmian jęczmienia jarego na poziom nawożenia azotem

PORÓWNANIE KOSZTÓW PRODUKCJI JĘCZMIENIA JAREGO I OZIMEGO W WYBRANYCH GOSPODARSTWACH WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIEGO

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁ ODOWSKA LUBLIN POLONIA

WPŁYW NAWADNIANIA KROPLOWEGO I NAWOśENIA AZOTEM NA

EKSTENSYWNE UŻYTKOWANIE ŁĄKI A JAKOŚĆ WÓD GRUNTOWYCH

Bilans fosforu i potasu w zmianowaniu jako narzędzie efektywnej gospodarki azotem. Witold Grzebisz Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Zasobność gleby. gleba lekka szt./ % /810,64 0/0 107/15 332/47 268/38 0/0 16/29 0/0 3/19 0/0 13/81 0/0. szt./ %

Reakcja odmian pszenicy ozimej na nawożenie azotem w doświadczeniach wazonowych

Spis treści - autorzy

Nieudane nawożenie jesienne- wysiej nawozy wieloskładnikowe wiosną!

Biowęgiel jako materiał pomocniczny w procesie kompostowania i wermikompstowania

Zagospodarowanie pofermentu z biogazowni rolniczej

Przesiewy zbożami ozimymi i jarymi rzepaku opryskanego herbicydami zawierającymi chlomazon

Pszenica jara: jakie nasiona wybrać?

Wpływ intensywności użytkowania łąki na glebie torfowo-murszowej na wielkość strumieni CO 2 i jego bilans w warunkach doświadczenia lizymetrycznego

Inżynieria Rolnicza 7(105)/2008

OPTYMALIZACJA STEROWANIA MIKROKLIMATEM W PIECZARKARNI

Poferment z biogazowni nawozem dla rolnictwa

Wykorzystaniem biowęgla jako podłoża w produkcji szklarniowej ogórka i pomidora

Określenie reakcji nowych rodów i odmian pszenicy jarej na wybrane czynniki agrotechniczne

PLONOWANIE I JAKOŚĆ ZIARNA ODMIAN JĘCZMIENIA JAREGO W ZALEŻNOŚCI OD DAWKI AZOTU

(Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu Art. 17 ust. 3)

O/100 g gleby na rok, czyli około 60 kg K 2

Jęczmień jary. Wymagania klimatyczno-glebowe

WPŁYW DOGLEBOWEJ APLIKACJI DYGESTATU NA UZYSKANE WYNIKI PRODUKCJI ROŚLINNEJ W PORÓWNANIU DO NAWOŻENIA TRADYCYJNEGO

WPŁYW BIOLOGICZNYCH I CHEMICZNYCH ZAPRAW NASIENNYCH NA PARAMETRY WIGOROWE ZIARNA ZBÓŻ

Komunikat z dnia 2 sierpnia 2010 r.

Przydatność odmian pszenicy jarej do jesiennych siewów

PODAŻ CIĄGNIKÓW I KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH W POLSCE W LATACH

Nawozy wieloskładnikowe sprawdź, który będzie najlepszy jesienią!

WPŁYW NAWOŻENIA OBORNIKIEM I NAWOZAMI MINERALNYMI NA POBRANIE SKŁADNIKÓW Z ŁĄKI I WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE GLEBY

Wyniki doświadczeń odmianowych PSZENICA ZWYCZAJNA JARA 2014, 2015

Wykorzystanie nawożenia azotem przez odmianę pszenżyta ozimego Fidelio w zależności od gęstości siewu

w badaniach rolniczych na pszenicy ozimej w Polsce w latach 2007/2008 (badania rejestracyjne, IUNG Puławy)

SPRAWOZDANIE. pt.: Uprawy polowe metodami ekologicznymi: Określenie dobrych praktyk w uprawach polowych metodami ekologicznymi.

WPŁYW CZASU PRZECHOWYWANIA ZIARNA PSZENICY NA ZMIANĘ JEGO CECH JAKOŚCIOWYCH

Azot w glebie: jak go ustabilizować?

prof. dr hab. Tadeusz Filipek, dr Monika Skowrońska Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

The influence of production technology on yielding of spring wheat cultivars

Wyniki doświadczeń odmianowych JĘCZMIEŃ JARY 2014, 2015

WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNO-CHEMICZNE GLEBY LEKKIEJ NAWOŻONEJ POPIOŁEM ZE SPALANIA KOMUNALNYCH OSADÓW ŚCIEKOWYCH

Plonowanie odmian pszenicy jarej w zależności od warunków glebowych

Nano-Gro w badaniach rolniczych na kukurydzy (badania rejestracyjne, IUNG Puławy, 2010)

Reakcja odmian pszenicy ozimej na nawożenie azotem w doświadczeniach wazonowych

niezbędny składnik pokarmowy zbóż

Jęczmień jary browarny zrób go dobrze!

Rolniku, pamiętaj o analizie gleby!

Ludwika Martyniak* WPŁYW UWILGOTNIENIA I NAWOŻENIA NPK NA ZAWARTOŚĆ MAGNEZU I JEGO RELACJI DO POTASU W RESZTKACH POŻNIWNYCH I GLEBIE

WŁAŚCIWOŚCI GEOMETRYCZNE I MASOWE RDZENI KOLB WYBRANYCH MIESZAŃCÓW KUKURYDZY. Wstęp i cel pracy

Wpływ poziomu nawożenia mineralnego i ochrony chemicznej zasiewów na plonowanie pszenicy ozimej wysiewanej po sobie na rędzinie

KONKRETNIE O MAKSYMALIZACJI PLONU, OCHRONIE AZOTU I ŚRODOWISKA

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2006 ROLNICTWO LXXXIX NR 546. Grzegorz Kulczycki

Wpływ rzutowego i rzędowego nawożenia mocznikiem na wysokość plonu i niektóre cechy jakości bulw ziemniaka

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2006 ROLNICTWO LXXXIX NR 546. Grzegorz Kulczycki

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 787

GOSPODARKA AZOTEM W WARUNKACH ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA ŁĄKI NA GLEBIE TORFOWO-MURSZOWEJ

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁ ODOWSKA LUBLIN POLONIA

Transkrypt:

PROBLEMY INŻYNIERII ROLNICZEJ PIR 2013 (I III): z. 1 (79) PROBLEMS OF AGRICULTURAL ENGINEERING s. 133 141 Wersja pdf: www.itep.edu.pl/wydawnictwo ISSN 1231-0093 Wpłynęło 13.09.2012 r. Zrecenzowano 18.02.2013 r. Zaakceptowano 08.03.2013 r. A koncepcja B zestawienie danych C analizy statystyczne D interpretacja wyników E przygotowanie maszynopisu F przegląd literatury Wykorzystanie zużytego wypełnienia filtra adsorpcyjnego (kory sosnowej wzbogaconej azotem amonowym) w produkcji roślinnej Stefan WIECZOREK ABCDEF, Stanisław Stężała AD Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Stacja Badawcza ŻOB w Gdańsku Streszczenie W pracy przedstawiono przebieg i wyniki dwuletnich badań prowadzonych w celu określenia wpływu zużytego wypełnienia filtrów adsorpcyjnych (kory sosnowej wzbogaconej azotem amonowym), zmniejszających emisję amoniaku z obiektów produkcji zwierzęcej, na plon i kondycję pszenicy jarej. Badania prowadzono metodą wegetacyjnych badań wazonowych. Korę sosnową, jako źródło azotu, w ilościach 0,32 i 0,56 g N wazon 1 (80 i 140 kg N ha 1 ), wprowadzono do gleby torfowo-murszowej i mineralnej (glina lekka) po 4- i 16-miesięcznym okresie jej kompostowania oraz z pominięciem tego procesu. W próbach kontrolnych stosowano korę sosnową (naturalną), a azot dostarczono w postaci mocznika. Najlepsze wyniki uzyskano w przypadku pszenicy, bez względu na rodzaj gleby, w których azot zaaplikowano w formie amoniaku zaadsorbowanego na korze sosnowej niekompostowanej. Podobne wyniki, różniące się nieistotnie od powyższych, uzyskano na obiektach kontrolnych. Słowa kluczowe: azot amonowy, adsorpcja, kora, pszenica, badania wazonowe Wstęp Kumulacja ubocznych efektów działalności związanej z produkcją rolniczą i przetwórstwem rolno-spożywczym, jest znaczącym elementem w globalnej destrukcji środowiska naturalnego. Jednym ze szczególnie uciążliwych produktów tych działalności, występującym zwłaszcza w otoczeniu obiektów związanych Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, 2013

Stefan Wieczorek, Stanisław Stężała z chowem zwierząt, jest między innymi amoniak gazowy. To źródło, według danych szacunkowych, stanowi aż 70 95% sumarycznej emisji tego gazu w Europie [BERG 2001; van CAENEGEM i in. 2005; DĘBSKI i in. 2009; KUCZYŃSKI i in. 2005]. Wyniki prowadzonej w Instytucie Technologiczno-Przyrodniczym pracy badawczej wskazują na możliwość znaczącego zmniejszenia skutków tej emisji z wykorzystaniem adsorpcyjnej filtracji zanieczyszczonego powietrza na biodegradowalnym materiale sorpcyjnym (korze sosnowej) [WIECZOREK 2008]. Efektem synergicznym zastosowania tego typu procesu minimalizacji emisji amoniaku, byłaby jego konwersja z czynnika skażającego środowisko naturalne na źródło dodatkowego, podstawowego składnika nawozowego w produkcji roślinnej, dostarczanego w formie azotu amonowego. Przegląd literatury, dotyczącej rozważanego problemu, wskazuje na możliwość dostarczania do gleby kory drewna iglastego po jego wcześniejszym kompostowaniu, dającego znacznie lepsze wyniki, w porównaniu z tym samym substratem kompostowym pochodzącym z drzew liściastych [DAS i in. 2000; DAVIS i in. 1992a, b; VARFOLOMEEV, RYBINSKAJA 1994]. Stwierdzono również silne wiązanie metali ciężkich obecnych w glebie w formy niedostępne dla roślin, szczególnie dzięki regularnemu stosowaniu kompostów organicznych, które jednocześnie poprawiają warunki powietrzno-wodne w strefie korzeniowej [SĘKARA 2005]. Brak jednak w literaturze naukowej i technicznej wyników badań, dotyczących wyników rolniczego wykorzystania kory drzew iglastych, wzbogaconej w przyswajalne dla roślin formy azotu. Celem pracy jest sprawdzenie efektywności przyswajania przez pszenicę jarą azotu zawartego w zużytej korze sosnowej, wykorzystanej wcześniej w instalacji filtracyjnej, oczyszczającej z amoniaku powietrze emitowane z obiektów produkcji zwierzęcej. Metody badań Badania kory sosnowej, jako nośnika azotu nawozowego, wykonywano na podstawie metodyki badań wazonowych, opisanej przez ŻURBICKIEGO [1974]. Badania prowadzono w latach 2010 2011 w tunelu foliowym, usytuowanym na terenie Stacji Badawczej Żuławskiego Ośrodka Badawczego w Gdańsku. Użyto dwa rodzaje gleby, pozyskane z obszarów uprawnych gminy Pruszcz Gdański: A glebę torfowo-murszową, B glebę mineralną (glina lekka). Gleby przesiano przez sito o średnicy oczek 5 mm i określono zawartość makroelementów (tab. 1). Drugim czynnikiem zmiennym były różne dawki azotu, dostarczanego z korą sosnową, uzyskaną z filtra sorpcyjnego po zakończeniu procesu filtracji powietrza zanieczyszczonego amoniakiem, zawierającą ok. 10 g NH 3 (1 kg kory) 1 [WIECZOREK 2008]. Zastosowano korę bezpośrednio po zakoń- 134 ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79)

Wykorzystanie zużytego wypełnienia filtra adsorpcyjnego Tabela 1. Odczyn i zasobność gleb Table 1. Soil reaction and abundance Gleba Soil Torfowo-murszowa Muck-peat Mineralna (glina lekka) Mineral (light loam) ph Składniki przyswajalne [mg. (100 g gleby) 1 ] Available soil nutrients [mg. (100 g soil) 1 ] P 2 O 5 K 2 O Mg 6,23 40,9 15,2 71,0 4,20 24,5 19,0 3,9 Źródło: badania na zlecenie ITP wykonano w Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Gdańsku. Source: test was carried out for ITP by Chemical Agricultural Testing Station in Gdańsk. czeniu procesu filtracji oraz po 4-miesięcznym (2010 r.) i 16-miesięcznym (2011 r.) okresie jej kompostowania. W obiekcie kontrolnym azot dostarczono w postaci mocznika i uzupełniono korą sosnową (naturalną), niewykorzystaną jako wypełnienie filtra. Poniżej przedstawiono zestaw obiektów przygotowanych do badań: 1. Kontrola: mocznik 0,70 g wazon 1 (ekwiwalent 0,32 g N wazon 1, tj. ok. 80 kg N ha 1 ) i kora sosnowa (naturalna) 39 g wazon 1. 2. Kora z filtra 39 g wazon 1 (ekwiwalent 0,32 g N wazon 1, tj. ok. 80 kg N ha 1 ), po kompostowaniu. 3. Kora z filtra 39 g wazon 1 (ekwiwalent 0,32 g N wazon 1, tj. ok. 80 kg N ha 1 ), niekompostowana. 4. Kora z filtra 68 g wazon 1 (ekwiwalent 0,56 g N wazon 1, tj. ok. 140 kg N ha 1 ), po kompostowaniu. 5. Kora z filtra 68 g wazon 1 (ekwiwalent 0,56 g N wazon 1, tj. ok. 140 kg N ha 1 ), niekompostowana. Ze względu na małą i bardzo małą zawartość fosforu i potasu w glebie torfowo- -murszowej, do każdego obiektu z zastosowaniem tej gleby stosowano dodatkowo jednakowe nawożenie mineralne: P 2 O 5 60 kg ha 1, K 2 O 90 kg ha 1, wykorzystując fosforan potasu I zasadowy. Aby zneutralizować bardzo kwaśny odczyn gleby mineralnej, zastosowano wapno magnezowe w dawce 3,5 t ha 1. Wazony do badań wegetacyjnych Badania prowadzono w wazonach o powierzchni 0,04 m 2 i pojemności ok. 7 dm 3 gleby, w trzech powtórzeniach. Wypełniono je przygotowanymi glebami oddzielonymi od drenażu siatką separacyjną i wyposażono w rurkę nawadniającą, umożliwiającą podlewanie od dołu. Do tak przygotowanych wazonów pod koniec marca wsiano po 18 ziarniaków pszenicy jarej odmiany Tybalt, zaprawionych preparatem Vitavax 200 FS. Wazony umieszczono w tunelu foliowym na drewnianych podestach (0,4 m od poziomu gruntu fot. 1). ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79) 135

Stefan Wieczorek, Stanisław Stężała a) b) Źródło: fot. S. Wieczorek. Source: photo S. Wieczorek. Fot. 1. Stanowiska do badań wazonowych: a) na początku, b) pod koniec badań Photo. 1. Pot testing stand: a) at the beginning, b) at the end of tests Wyniki i dyskusja W trakcie badań monitorowano podstawowe parametry, dotyczące zarówno gleby w wazonach, jak i atmosfery w tunelu foliowym. W okresie wegetacyjnym wilgotność gleby utrzymywano podlewając ją wodą zdemineralizowaną, naprzemiennie: od dołu i z góry z częstotliwością pozwalającą na utrzymanie wilgotności optymalnej, tj. dla gleby torfowo-murszowej w granicach 38%, a gleby mineralnej (glina lekka) 20%. Do kontroli wilgotności gleb wykorzystano czujnik ThetaProbe ML2x. Rośliny po wschodach przerywano do stałej liczby 16 roślin we wszystkich wazonach. Po okresie uzyskania pełnej dojrzałości, tj. po 18 tygodniach, ścięto je i oddzielnie dla każdego wazonu, dokonano pomiarów: liczby kłosów N, liczby ziaren n i ich masy m w kłosie, długości kłosa l i wysokości rośliny H oraz masy słomy i plew. Ze względu na istotną różnicę plonów uzyskanych w latach 2010 i 2011, wyniki przedstawiono oddzielnie dla każdego roku badań na rysunkach 1a i 1b oraz w tabelach 2 i 3. Wyniki obserwacji wzrostu roślin, prowadzonej w trakcie badań wazonowych wskazują na równomierny ich wzrost w okresie wegetacji, a rozpoczęcie poszczególnych faz rozwoju pokrywa się z terminami cytowanymi w literaturze przedmiotu, bez istotnych różnic, wynikających z zastosowania różnych form i dawek azotu oraz kompostowania zużytej kory. 136 ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79)

ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79) a) b) Plon ziarna z wazonu [g] Grain yield per pot [g] 24 20 16 12 8 4 0 A1 A2 A3 A4 A5 Źródło azotu nawozowego Source of nitrogen fertilizer Plon ziarna z wazonu [g] Grain yield per pot [g] 24 20 16 12 8 4 0 2010 2011 B1 B2 B3 B4 B5 Źródło azotu nawozowego Source of nitrogen fertilizer Objaśnienia: A1, B1 mocznik (0,32 g N wazon 1 ), A2, A4 i B2, B4 kora z filtra kompostowana 4 miesiące (2010 r.) i 16 miesięcy (2011 r.) (odpowiednio 0,32 g N wazon 1 i 0,56 g N wazon 1 ), A3, A5 i B3, B5 kora z filtra niekompostowana (odpowiednio 0,32 g N wazon 1 i 0,56 g N wazon 1 ). Explanations: A1, B1 carbaminade (0.32 g N pot 1 ), A2, A4 and B2, B4 bark from filter composted for 4 months (2010) and 16 months (2011) (accordingly 0.32 g N pot 1 and 0.56 g N pot 1 ), A3, A5 and B3, B5 noncomposted bark from filter (accordingly 0.32 g N pot 1 and 0.56 g N pot 1 ). Źródło: wyniki własne. Source: own study. 2010 2011 Rys. 1. Wpływ źródła azotu nawozowego na plon ziarna pszenicy jarej odmiany Tybalt: a) na glebie torfowo-murszowej, b) na glebie mineralnej, w badaniach wazonowych Fig. 1. Effect of fertilizing nitrogen source on grain yield of the spring wheat, Tybalt cultivar in the pot experiment: a) on the muck-peat soil, b) on the mineral soil Wykorzystanie zużytego wypełnienia filtra adsorpcyjnego... 137

Stefan Wieczorek, Stanisław Stężała Tabela 2. Wyniki badań wazonowych na glebach torfowo-murszowej (A) i mineralnej (B) z różnym źródłem dostarczanego azotu (2010 r.) Table 2. The results of pot experiments: on muck-peat soil (A) and on mineral soil (B), at different sources of supplied nitrogen (2010) Obiekt Object Liczba i masa ziaren w kłosie Number and mass of grains in an ear Długość kłosa Length of the ear l [cm] Wysokość rośliny Plant height H [cm] liczba number n [szt. pcs.] masa mass m [g] A1 35,8 1,13 6,8 63,8 1,02:1 A2 32,8 1,04 6,4 64,8 1,03:1 A3 33,9 1,05 6,5 66,4 1,06:1 A4 35,4 1,12 6,7 65,7 1,00:1 A5 36,0 1,24 6,7 67,3 0,99:1 NIR 0,05 LSD 0,05 r.n. 0,18 r.n. r.n. B1 29,8 1,17 7,0 55,8 1,05:1 B2 28,9 1,19 6,8 59,6 1,00:1 B3 29,1 1,18 6,9 57,2 1,02:1 B4 30,8 1,26 7,0 59,1 1,00:1 B5 30,1 1,25 7,1 59,0 0,95:1 NIR 0,05 LSD 0,05 r.n. r.n. r.n. 2,0 Objaśnienia: A1 i B1 mocznik (0,32 g N wazon 1 ), A2, A4 i B2, B4 kora z filtra kompostowana 4 miesiące (odpowiednio 0,32 g N wazon 1 i 0,56 g N wazon 1 ), A3, A5 i B3, B5 kora z filtra niekompostowana (odpowiednio 0,32 g N wazon 1 i 0,56 g N wazon 1 ), S stosunek plonu ubocznego do głównego (=1); r.n. różnice nieistotne. Explanations: A1 i B1 carbaminade (0.32 g N pot 1 ), A2, A4 i B2, B4 bark from filter composted for 4 months (accordingly 0.32 g N pot 1 and 0.56 g N pot 1 ), A3, A5 i B3, B5 noncomposted bark from filter (accordingly 0.32 g N pot 1 and 0.56 g N pot 1 ), S relation of the accessory crop to main crop(=1); r.n. not significant. Źródło: wyniki własne. Source: own study. W literaturze brak wyników badań, dotyczących możliwości wykorzystania zużytego wypełnienia filtra adsorpcyjnego, a szczególnie obecnej w nim formy azotu. W wynikach badań prowadzonych w 2010 r. efektywne wykorzystanie nawożenia azotem zaadsorbowanym na korze sosnowej nie było istotnie mniejsze w porównaniu z obiektem kontrolnym z taką samą dawką N (0,32 g N wazon 1 ), dostarczoną w formie mocznika. Dotyczy to plonu pszenicy uzyskanego na obu glebach użytych w badaniach. Czteromiesięczny okres kompostowania zużytej kory skutkował istotnym obniżeniem plonu jedynie w warunkach większej dawki azotu (0,56 g N wazon 1 ), dostarczonego w tej formie pszenicy na glebie torfowo-murszowej, w porównaniu z obiektem, któremu dostarczono azot w tej samej formie bez kompostowania kory. W 2011 r. wystąpiły istotne zróżnicowania analizowanych czynników. Przede wszystkim jednak zaobserwowano istotne zmniejszenie plonowania po zastosowaniu azotu, którego źródłem było wypełnienie filtra kompostowane przez dłuższy S 138 ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79)

Wykorzystanie zużytego wypełnienia filtra adsorpcyjnego Tabela 3. Wyniki badań wazonowych na glebach torfowo-murszowej (A) i mineralnej (B), z różnym źródłem dostarczanego azotu (2011 r.) Table 3. The results of pot experiments on muck-peat soil (A) and on mineral soil (B), at different sources of supplied nitrogen (2011) Obiekt Object Liczba i masa ziaren w kłosie Number and mass of grains in an ear Długość kłosa Length of the ear l [cm] Wysokość rośliny Plant height H [cm] liczba number n [szt. pcs.] masa mass m [g] A1 34,9 1,05 7,1 58,5 0,94:1 A2 31,7 0,90 7,0 54,3 0,96:1 A3 33,5 1,11 6,8 60,9 0,84:1 A4 28,6 0,83 6,8 53,3 0,93:1 A5 33,8 1,14 6,9 62,4 0,87:1 NIR 0,05 LSD 0,05 4,6 0,16 r.n. 3,4 B1 21,1 0,81 7,1 44,4 1,09:1 B2 25,1 0,95 6,9 51,5 0,96:1 B3 28,6 0,97 6,5 51,3 1,01:1 B4 26,1 0,91 7,7 49,0 0,98:1 B5 26,4 0,98 7,1 52,1 0,96:1 NIR 0,05 LSD 0,05 3,8 0,15 0,4 2,4 Objaśnienia, jak w tabeli 2. Explanations, see table 2. Źródło: wyniki własne. Source: own study. czas w porównaniu z 2010 r., tj. 16 miesięcy. Różnica ta jest szczególnie wyraźna na glebie torfowo-murszowej na obiektach, na których zastosowano większą dawkę azotu. Wyniki te wskazują na postępujący proces strat azotu wraz z przedłużającym się okresem kompostowania kory nasyconej amoniakiem. Należy stwierdzić, że warunki, w jakich prowadzono to kompostowanie, tj. zmieszanie zużytej kory z glebą i przechowywanie jej w skrzyniach drewnianych, przykrytych folią ogrodniczą, w pomieszczeniu (nieogrzewany garaż) w okresie od początku grudnia 2009 r. do końca marca 2010 r. (w badaniach w 2010 r.) i do marca 2011 r. (w badaniach w 2011 r.), bez kontrolowania wilgotności i temperatury, spowodowały utratę azotu amonowego. Jednak autorzy literatury przedmiotu, dotyczącego tego problemu, reprezentują pogląd, że kora drewna sosnowego wymaga co najmniej jednorocznego okresu kompostowania, który znacznie zwiększa stopień jej degradowalności w glebie [DAS i in. 2000; DAVIS i in. 1992a, b; VARFOLOMEEV, RY- BINSKAJA 1994]. Inną lub paralelną przyczyną utraty tego cennego naturalnego składnika nawozowego mógł być proces immobilizacji azotu [KRYSZTOFORSKI 2006; SZOSTAK i in. 2006]. Bezpośrednią konsekwencją tego procesu jest zmniejszenie plonu rośliny uprawnej, gdyż dopiero po obumarciu drobnoustrojów azot staje się dostępny dla roślin [KOŁACZYŃSKA-JANICKA 2008; STARCK 2006]. Symptomy tego procesu istotne różnice w plonie pszenicy jarej zaobserwowano przede wszystkim w glebie torfowo-murszowej. S ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79) 139

Stefan Wieczorek, Stanisław Stężała W czasie badań nie zaobserwowano objawów chorobowych roślin zboża poddano zalecanym zabiegom ochrony agrochemicznej. Dopiero w okresie dojrzewania, rośliny w wazonach, usytuowanych w pobliżu drzwi wejściowych do folii, zostały zaatakowane przez mszyce, które masowo żerowały na żywopłocie okalającym stanowisko badawcze. Opryski insektycydem wyeliminowały to zagrożenie. Wnioski Wyniki badań wazonowych pszenicy jarej prowadzone na glebach torfowo- -murszowej i mineralnej oraz ich analiza statystyczna umożliwiły sformułowanie następujących wniosków: 1. Przyswajalność azotu dostarczonego wraz z zużytym wypełnieniem filtrów adsorpcyjnych, zmniejszających emisję amoniaku z obiektów produkcji zwierzęcej (kora sosnowa), obecnego tam w formie zaadsorbowanego NH 3, jest porównywalna z przyswajalnością azotu dostarczanego testowym roślinom w formie nawozu mineralnego (np. mocznika). 2. Najlepsze plonowanie pszenicy jarej uzyskano po zastosowaniu zużytej kory, wykorzystanej bezpośrednio po jej usunięciu z filtra adsorpcyjnego (nasyconej amoniakiem), czyli z pominięciem okresu kompostowania. 3. W warunkach wysokich cen nawozów mineralnych, rolnicy mogą być zainteresowani inną metodą poprawy żyzności gleby, którą, w nawiązaniu do uzyskanych wyników badań, mógłby być produkt uboczny z instalacji służącej poprawie stanu środowiska w najbliższym otoczeniu gospodarstwa. Bibliografia BERG W. 2001. Reducing ammonia emission from animal husbandry. W: Proceedings 2nd Agricultural Engineering Conference of Central and East European Countries Agricultural Engineering Research in the New Conditions of the 21st Century. Praga. Research Institute of Agricultural Engineering s. 11 15. van CAENEGEM L., DUX. D, STEINER B. 2005. Abdeckungen für Güllensilos. Technische und finanzielle Hinweise. FAT-Berichte. Nr 631 s. 1 16. DAS K.C., TOLLNER E.W., EITEMAN M.A. 2000. Improving composting by control of the solid matrix structure. W: Proceedings of the Conference on Y2K Composting in the Southeast. Charlottesville. NC Division of Pollution Prevention and Environmental Assistances s. 157 166. DAVIS C.L., DONKIN C.J., HINCH S.A., GERMISHUIZEN P. 1992a. The microbiology of pine bark composting: an electron-microscope and physiological study. Bioresource Technology. Vol. 3 s. 195 204. DAVIS C.L., HINCH S.A., DONKIN C.J., GERMISHUIZEN P. 1992b. Changes in microbial population numbers during the composting of pine bark. Bioresource Technology. Nr 1 s. 85 92. DĘBSKI B., OLENDRZYŃSKI K., CIEŚLIŃSKA J., KARGULEWICZ I., SKOŚKIEWICZ J., OLECKA A., KANIA K. 2009. Inwentaryzacja emisji do powietrza SO 2, NO 2, CO, NH 3, pyłów, metali ciężkich, NMLZO i TZO w Polsce za rok 2007. Warszawa. KASHUE IOŚ ss. 96. KOŁACZYŃSKA-JANICKA M. 2008. Doradztwo nawozowe we współczesnym rolnictwie. Wieś Jutra. Nr 6/7 s. 19 20. 140 ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79)

Wykorzystanie zużytego wypełnienia filtra adsorpcyjnego KRYSZTOFORSKI M. 2006. Sporządzanie kompostów i biopreparatów [online]. Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie. [Dostęp 27.11.2011]. Dostępny w Internecie: http://www.odr.net.pl/ publikacje/0163.pdf KUCZYŃSKI T., DÄMMGEN U., WEBB J., MYCZKO A. 2005. Emissions from European agriculture. Wageningen. Wageningen Academic Publishers ss. 384. SĘKARA A. 2005. Metale ciężkie w środowisku [online]. Hasło Ogrodnicze. Nr 6. [Dostęp 20.03.2013]. Dostępny w Internecie: http://www.ho.haslo.pl/article.php?id=2297 STARCK Z. 2006. Różnorodne funkcje węgla i azotu w roślinach. Kosmos. Nr 2/3 s. 243 257. SZOSTAK B., JEZIERSKA-TYS S., BEKIER-JAWORSKA E. 2005. Intensywność procesu amonifikacji i nitryfikacji w glebie na terenie ferm świń. Acta Agrophysica. Vol. 6(1) s. 251 260. VARFOLOMEEV L.A., RYBINSKAJA A.P. 1994. Ob agroekologiceskoj suscosti pererabotki otchodov okorki drevesiny na organiceskie udobrenija. Izvestija Vyssich Ucebnych Zavedenij. Lesnoj Zhurnal. Nr 2 s. 18 24. WIECZOREK S. 2008. Wykorzystanie biodegradowalnych adsorbentów do ograniczenia emisji amoniaku z obiektów produkcji zwierzęcej. Prace Naukowe IBMER. Warszawa ss. 142. ŻURBICKI Z. 1974. Metodyka doświadczeń wazonowych. Warszawa. PWRiL ss. 403. Stefan Wieczorek, Stanisław Stężała THE USE OF WORN PACKING FROM ADSORBENT FILTER (PINE BARK ENRICHED WITH AMMONIA NITROGEN) IN PLANT PRODUCTION Summary Paper presents the course and results of two years investigations concerning the effect of pine bark with adsorbed ammonia on the rate of yielding and condition of the wheat crop. The bark originated from the worn packing of adsorbent filters, which decrease ammonia emission from the livestock buildings. The method of vegetation pot experiment was used. Pine bark, as a source of nitrogen in amounts of 0.32 and 0.56 g N per pot (80 and 140 kg N ha 1 ), was put into muck-peat and mineral (light-loam) soils, after 4 and 16 months of their composting, and without such processing. In control objects the natural pine bark was applied, with the nitrogen supplied in form of carbamide. Best results were obtained in case of the wheat on both types of soil, where nitrogen was used in form of ammonia adsorbed by uncomposted pine bark. Similar results, at insignificant differences, were obtained in control objects. Key words: ammonia nitrogen, pine bark, adsorption, wheat, pot experiments Adres do korespondencji: dr hab. inż. Stefan Wieczorek, prof. nadzw. ITP Instytut Technologiczno-Przyrodniczy Stacja Badawcza ŻOB w Gdańsku ul. Trakt Św. Wojciecha 293e, 80-001 Gdańsk tel. 58 301-10-21; e-mail: s.wieczorek@itep.edu.pl ITP w Falentach; PIR 2013 (I III): z. 1 (79) 141