PROGRAM NAUCZANIA SZKOŁY MUZYCZNEJ I STOPNIA Przedmiot Główny GITARA Opracowała: mgr Małgorzata Łoś-Krężlewicz Nowy Sącz 2011r. Spis treści: I. Wprowadzenie. II. Cele edukacyjne- gitara-pierwszy etap nauczania. 1. Cele ogólne. 2. Treści nauczania.. III. Materiał nauczania 1. Treści zgodne z treściami nauczania zawartymi w podstawie programowej. 2. Formy sprawdzania osiągnięć ucznia. a) Kryteria ocen. b) Wymagania egzaminacyjne. 3.Osiągnięcia ucznia na zakończenie pierwszego etapu edukacyjnego. IV. Komentarz do realizacji programu nauczania 1.Ogólna koncepcja programu nauczania 2.Wskazówki metodyczne 3.Opis warunków niezbędnych do realizacji programu. V. Bibliografia. I. Wprowadzenie. Autorem programu nauczania jest nauczyciel gitary mgr Małgorzata Łoś-Krężlewicz. Program ten jest realizowany w PSM I stopnia w Nowym Sączu. Program nauczania przedmiotu głównego gitara przeznaczony dla I etapu edukacyjnego kształcenia artystycznego, czyli dla 6-cio i 4-letniego cyklu nauczania w szkole muzycznej I stopnia i ogólnokształcącej szkole muzycznej stopnia podstawowego, został opracowany zgodnie z założeniami zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Kultury z dnia 25 lutego 2011 r. w sprawie podstaw programowych. Program jest uporządkowanym zbiorem zadań i form ich realizacji w procesie kształcenia ucznia w określonym czasie. Autor programu zakłada iż będzie on pomocny nauczycielowi i ukierunkuje jego pracę z uczniami zarówno bardzo zdolnymi jak i uczniami o aktualnie skromniejszych predyspozycji psychofizycznych i instrumentalnych. Program jest dostosowany do indywidualnych potrzeb oraz możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony. Główną formą organizacyjną nauczania gry na instrumencie jest lekcja indywidualna. Taka forma pracy umożliwia dostosowanie metod i materiału nauczania do zróżnicowanych uzdolnień, możliwości, wieku i stopnia zaawansowania uczniów. Metody pracy lekcyjnej wynikają z ogólnie obowiązujących zasad dydaktyki oraz artystyczno-praktycznego charakteru przedmiotu.
Program zawiera cele ogólne, cele szczegółowe, treści nauczania, sposoby realizacji programu, wskaźniki osiągnięcia celu przez uczniów, jak również wykaz wybranych pozycji literatury przedmiotu o zróżnicowanej problematyce i stopniu trudności ( między innymi szkoły, zbiory ćwiczeń etiud, utwory solowe lub z akompaniamentem itp.) Proponowane propozycje repertuarowe stwarzają możliwość swobodnego doboru programu dla każdego ucznia. Nauczyciel poprzez odpowiedni zestaw ćwiczeń i utworów powinien mobilizować ucznia,powodując wzrost doskonalenia jego umiejętności gry. Niniejszym program nauczania preferuje różnorodność metod jego realizacji w zależności od indywidualnych postępów i potrzeb ucznia. Dla efektywniejszej realizacji założeń programu nauczania nauczyciel powinien stwarzać uczniowi wiele sposobności do publicznych występów, audycji klasowych,szkolnych, środowiskowych i rodzinnych oraz działu w konkursach, kursach i warsztatach, festiwalach, przeglądach czy też przesłuchaniach w trakcie całego roku szkolnego. II. Cele Edukacyjne: 1.Cele nauczania. 1. Zainteresowanie ucznia muzyką. 2. Rozbudzanie zamiłowania do muzyki. 3. Rozwijanie uzdolnień muzycznych ucznia w sposób dostosowany do jego wieku i predyspozycji. 4. Nauczanie podstaw gry na instrumencie. 5. Rozwijanie umiejętności technicznych i interpretacyjnych. 6. Nauczanie zasad notacji w stopniu umożliwiającym samodzielne odczytywanie zapisu nutowego. 7. Przygotowanie do samodzielnego opracowywania krótkich i łatwych utworów. 8. Wdrożenie do systematycznego i świadomego ćwiczenia. 9. Rozwijanie naturalnej potrzeby ekspresji twórczej ucznia i kształcenie wyobraźni artystycznej. 10. Rozwijanie umiejętności muzykowania zespołowego. 11. Przygotowanie ucznia do publicznych występów estradowych, zachęcanie do aktywnego uczestnictwa w życiu muzycznym. 12. Zapoznanie ucznia z podstawową wiedzą o muzyce. 13. Kształtowanie wrażliwości estetycznej i poczucia piękna. 14. Przygotowanie absolwentów do dalszego kształcenia w szkole muzycznej II stopnia. 2.Treści nauczania. 1. Podstawowe wiadomości z historii instrumentu, budowy instrumentu i jego części, obsługi oraz konserwacji. 2. Podstawy prawidłowego aparatu gry ( postawa, ułożenie rak, właściwy sposób wydobycia dźwięku, z uwrażliwianiem na jego jakość ). 3. Podstawowe elementy technik gitarowych. 4. Podstawy interpretacji utworu zgodnej z zapisem, budową formalną i elementami stylu. 5. Zasady notacji gitarowej oraz umiejętności czytania a vista łatwych utworów. 6. Przygotowanie do samodzielnej pracy nad utworem w zakresie : prawidłowego odczytania tekstu nutowego,poprawnego ćwiczenia i korygowania dostrzeżonych błędów. 7. Praktyka estradowa z uwzględnieniem podstawowych elementów obycia estradowego, miedzy innymi w zakresie umiejętności pamięciowego opanowania utworu, koncentracji oraz obcowania z tremą. 8. Proste formy muzykowania zespołowego. 9. Poznawanie literatury gitarowej dobranej przez nauczyciela w zależności od możliwości ucznia. 10. Wykonanie programu na zakończenie etapu edukacyjnego.
III. Materiał nauczania. 1.Treści zgodne z treściami nauczania zawartymi w podstawie programowej -przykładowo VI rok nauki gitary w cyklu 6-letnim. 1.Zadania techniczne i wiadomości: Poszerzanie ogólnych wiadomości z historii gitary oraz o technice. Kształtowanie wrażliwości estetycznej i poczucie piękna. Dźwięk i sfera brzmieniowa gitary. Rozwijanie uzdolnień muzycznych ucznia i zamiłowania do muzyki. Rozwijanie naturalnej potrzeby ekspresji twórczej i kształcenie wyobraźni muzycznej. Kształtowanie wrażliwości estetycznej oraz poczucia piękna. Rozwijanie samodzielnej pracy nad utworem w zakresie poprawnego odczytania tekstu nutowego, palcowania, elementów muzyki,formy i interpretacji. Rozwijanie umiejętności technicznych i interpretacyjnych (zgodnych z zapisem, budową i elementami stylu w utworach z różnych epok muzycznych). Poszerzanie wiedzy o interpretacji utworów i podstawowych różnicach stylistycznych między utworami z różnych epok muzycznych. Umiejętność samodzielnego ćwiczenia i korygowania dostrzeżonych błędów. Próba samodzielnego opracowania utworu przez ucznia. Dokonywanie właściwej samooceny wykonywanego utworu i ciągłego doskonalenia. Umiejętność muzykowania zespołowego i akompaniowania. Przyswajanie podstawowych elementów obycia estradowego. Przygotowanie ucznia do występów. Umiejętność koncentrowania się i obcowania z tremą podczas występu. Zachęcanie do aktywnego uczestnictwa w życiu muzycznym. Ćwiczenia rozwijające elastyczność, niezależność, biegłość i zdolność chwytową palców. Doskonalenie gry a) uderzeniem tirando ; b) uderzeniem - apoyando eksponowanie jednego głosu w uderzeniach nierównoczesnych i równoczesnych w dwudźwięku. Rozwijanie biegłości palcowej obu rąk na pochodach diatonicznych i chromatycznych. Wykorzystywanie gam, dwudźwięków, pasaży i kadencji do ćwiczenia poznanych problemów technicznych. Rozwijanie gry dwugłosowej i dwudźwiękowej. Doskonalenie poznanych technik gitarowych: arpeggio, tremolo, legato gitarowe, wielkie barre, zmian pozycji Doskonalenie techniki akordowej. Doskonalenie ornamentyki obiegnik i tryl. Wykorzystywanie gam, dwudźwięków, pasaży i kadencji do ćwiczenia poznanych problemów technicznych. Rozwijanie biegłości palcowej obu rąk na pochodach diatonicznych i chromatycznych. Czytanie nut w obrębie całej skali instrumentu. Flażolety naturalne i sztuczne( dla zdolniejszych uczniów). Rozwijanie umiejętności improwizacji prostej. Poznawanie literatury gitarowej dobranej przez nauczyciela w zależności od możliwości ucznia. Opanowanie gry na instrumencie oraz znajomość literatury gitarowej w stopniu podstawowym. Program na zakończenie VI etapu edukacyjnego. Przygotowanie absolwentów do dalszego kształcenia w szkole muzycznej II stopnia. 2.Gamy: Gamy majorowe i minorowe do 5 # i 4b - grane uderzeniem tirando, apoyando przez 2 oktawy, różnymi kombinacjami palców z rytmizacją. Wybrane schematy gamowe. Gamy w dwudźwiękach (do wyboru nauczyciela). Akordy majorowe i minorowe toniczne, subdominantowe i dominantowo-septymowe z chwytem barre (z prymą
na 6 i 5 strunie). Pasaże majorowe, trójdźwięki w przewrotach i kadencje wielkie (w wybranych tonacjach) E.Pujol Escuela razonada de la gitarra, T. Stachak Gitara ekstra klasa, B. Kliszewski Gamy i trójdźwięki na gitarę, K. Sosiński Studium gry na gitarze, M. Drożdżowski Gamy, pasaże i kadencje na gitarę. 3.Szkoły i ćwiczenia : J. Cardoso Nauka i metoda techniki gitarowej, F. Carruli Gitarre-Schule, M. Carcassi Szkoła gry na gitarze, T. Stachak Gitara ekstra klasa, K. Sosiński Materiały do nauki gry na gitarze, Studium gry akordowej na gitarze, J.S. Sagreras Szkoła gry na gitarze. 4.Etiudy i ćwiczenia: F. Sor El Maestro op. 31,op. 35,op.6 J. Powroźniak Wybór etiud z. II, III, IV i Studium techniki gitarowej, A. Wendland Guitar Master Class LEGATO ćwiczenia i etiudy, F. Tarrega Studi, A.Diabelli 30 sehr leichte ubengsstucke fur die gitarre, F. Wieczorek Łatwe etiudy na gitarę, M. Giuliani 14 leichte etuden op.100, M. Carcassi 25 melodische Und progressive Etunden fur Gitarre, M.Carcassi Kaprysy. M. Giuliani Etiudy na gitarę solo, B. Henze Das gitarrespiel, L. Brouwer Estudios sencillos i Nouevos estudios sencillos. Klasiker der Gitarre ( F.Carulli - 6 etiud na gitarę ) 5.Formy klasyczne sonatiny, sonaty, wariacje i suity (partity) propozycje: J. Powroźniak Grajmy na gitarze z. VI, XI, Klassiker der gitarre ( wybór sonat i wariacji ), J. Powroźniak Klasycy gitary, M. Guliani, J.K. Mertz, M. Carcassi, A. Kowalczyk, J. Paterek Sonatiny i sonaty klasyczne na gitarę, A. Kowalczyk, J. Paterek Sonaty klasyczne na gitarę, Wariacje w opr. R. Bałauszko S.de Murzia Suity, J. A. Logy Partity, R.de Visee Suity, K. Scheidt Partita C, A. G. Brescianello Partity, 6.Utwory różne : J. Powroźniak Utwory wybrane klasycy gitary F. Carulli, M. Carcassi, M. Giuliani, F. Horecki, J.K. Mertz, F.Sor,F. Tarrega J. Powroźniak Grajmy na gitarze z. VI, IX, X, XI, XIV, XV, XVII, XVIII, XIX, XX, J. Cardoso Suita de los Mita, A. Tansman Douze Marceux Tres Faciles Pour Guitare, J. Powroźniak Skarbczyk gitarzysty, S. Mroński Dwa cykle na gitarę, Sześć mazurków na gitarę, Łatwe utwory z.1, 2,
M. Drożdżowski Przez cały rok z gitarą, Dźwiękiem malowane, Etiudy z. I, 33 utwory na gitarę, Gitarowe marzenia z.1 i 2, M. Drożdżowski i T. Stachak- Solo & Duo. 7.Utwory z muzyki kameralnej: J. Powroźniak Grajmy na gitarze : o Zeszyt VII Utwory dawnych mistrzów na 2 gitary, o Zeszyt VIII-Kameralna muzyka gitarowa o Zeszyt XII Transkrypcje klasyków na 2 gitary, o Zeszyt XVI Tercety gitarowe, J. Powroźniak - J.S. Bach Wybrane utwory w transkrypcji na 1 i 2 gitary, J. Powroźniak- J. Ph. Rameau- Wybrane utwory w transkrypcji na gitarę, J. Powroźniak-Tria gitarowe, K. Serocki- Krasnoludki, J. A. Muro Kwartety, B. Henze Das Gitarrespiel z. 14 (tria gitarowe), C.Hartog and E. Swiggers Guitar Partner, C. Machado Sambinha na 2 gitary, M. Praetorius Tanze fur vier gitarren from Terpsychore, G. Ph. Telemann Suita polska (na dwie gitary), Duety z konkursu Gitara w Muzyce Kameralnej w Tychach. 8.Czytanie a Vista : Łatwe utwory przewidziane w materiale nauczania z poprzedniego etapu. 9.Utwory polifoniczne i utwory dawnych mistrzów: B. Pękiel 40 utworów na lutnię lub gitarę, T. Mazur Muzyka polskiego renesansu, J. P. Rameau - Wybrane utwory w transkrypcji 1 i 2 gitary, J. Powroźniak - J. S. Bach Utwory wybrane w transkrypcji na 1 i 2 gitary, S. de Murzia Suity, J. A. Logy Partita a, R.de Visee Suity, K. Scheidt Partita C, G. Brescianello Partity, J. Powroźniak- Grajmy na gitarze z. XVII Gitarowa muzyka dawna i nowa i in. 10.Wymagania programowe w klasie szóstej: Gamy majorowe i równoległe minorowe do 5 # i 4b - grane uderzeniem tirando, apoyando przez dwie i trzy oktawy, różnymi kombinacjami palców. Wybrane schematy gamowe. Gamy w dwudźwiękach (do wyboru nauczyciela).akordy majorowe i minorowe toniczne, subdominantowe i dominantowo-septymowe z chwytem barre (z prymą na 6 i 5 strunie). Pasaże majorowe, trójdźwięki w przewrotach i kadencje wielkie (w wybranych tonacjach). 4 etiudy różno problemowe, 2 utwory dawnych mistrzów lub kilka części suity, 1 utwór z działu Formy klasyczne, 2 utwory dowolne w różnych stylach muzycznych, 1 utwór kameralny, 1 utwór samodzielnie wybrany i opracowany przez ucznia.
11. Egzamin Ukończenia Szkoły Muzycznej I Stopnia Cykl Sześcioletni: Gamy - majorowa i równoległa minorowa( harmoniczna i melodyczna ) do 5# i 4b, grane uderzeniem tirando i uderzeniem apoyando przez 3 oktawy z zastosowaniem różnych kombinacji palców i rytmizacją. Gamy w dwudźwiękach (do wyboru nauczyciela). 2 etiudy o różnych problemach technicznych dla lewej i prawej ręki lub jedna dłuższa etiuda, zawierająca różnorodne problemy techniczne, np. arpeggio, tremolo, dwudźwięki, legato, barre, zmiany pozycji). Formy klasyczne: jedna część sonatiny (sonaty,np. rondo) lub temat z wariacjami. 2 utwory dowolne z działu Utworów różnych, ukazujące różnice w stylach muzycznych. Suita (2 części ) lub 2 utwory dawnych mistrzów. Udział w zespole kameralnym. W repertuarze przewidzianym na egzamin powinien znaleźć się utwór kompozytora polskiego. 2. Formy sprawdzania osiągnięć ucznia. Kryteria ocen. 1. ) Zasady oceniania. 2. )Formy kontroli. 3. ) Skala ocen. Wymagania egzaminacyjne. 3. Osiągnięcia ucznia na zakończenie pierwszego etapu edukacyjnego. Instrument - Gitara. 1. Znajomość podstawowych wiadomości z historii instrumentu i umiejętność nazywania poszczególnych części gitary oraz poznanie roli poszczególnych elementów instrumentu w procesie powstawania dźwięku. Znajomość zasad czyszczenia i konserwacji gitary, strun i futerału. Umiejętność samodzielnego strojenia instrumentu. 2. Opanowanie prawidłowej postawy, właściwego trzymania gitary, prawidłowego ułożenia prawej i lewej ręki. Umiejętność właściwego sposobu siedzenia, właściwego stosowania podgitarnika, podnóżka lub poduszki. 3. Opanowanie podstaw techniki gry z uwzględnieniem koordynacji pracy obydwóch rąk, niezależności palcowej obu rąk, gry flażoletów naturalnych i sztucznych, uderzenia tirando i apoyando, gry dwudźwięków,trójdźwięków i czterodźwięków, chwytów poprzecznych barre, czystości intonacji, gry w pozycjach, realizacji arpeggio, tremolo i rasgueado oraz realizacji podstawowych ozdobników. 4. Umiejętność frazowania i operowania podstawowymi sposobami artykulacji. Zgodna z zapisem realizacja metro-rytmiki, agogiki i dynamiki.interpretowanie utworu zgodnie z jego budową formalną. 5. Znajomość notacji oraz umiejętność samodzielnego i bezbłędnego odczytywania tekstu nutowego. Umiejętność prawidłowego grania a vista łatwych utworów w wolnym tempie z uwzględnieniem precyzji rytmicznej. 6. Umiejętność samodzielnego opracowania utworu łatwego pod względem techniczno-wykonawczym ( palcowanie, frazowanie, dynamika, interpretacja). Umiejętność samodzielnej pracy nad utworem. Umiejętność świadomego ćwiczenia i korekty własnych błędów. 7. Umiejętność koncentrowania się i pokonywania tremy podczas wykonywania utworu. Posługiwanie się różnymi formami zapamiętywania. Przyswojenie podstawowych elementów obycia estradowego. Umiejętność dokonywania właściwej samooceny wykonania utworu. 8. Umiejętność gry pod kierunkiem nauczyciela w prostych formach muzykowania zespołowego(np. unisono, gitarowe zespoły kameralne lub orkiestra gitarowa, gra z akompaniamentem).
9. Opanowanie literatury gitarowej w następującym zakresie : etiudy o zróżnicowanej problematyce technicznej,utwory polifoniczne, forma cykliczna ( do wyboru sonatina, sonata suita, wariacje),utwory kameralne (duet, trio). 10. Poprawne wykonanie dwóch etiud o zróżnicowanej problematyce technicznej, części suity lub utworu muzyki dawnej, sonaty klasycznej (część) lub wariacji klasycznych, utworu dowolnego, utworu kameralnego lub utworu z akompaniamentem, gry a vista. IV. Komentarz do realizacji programu nauczania. 1.Ogólna koncepcja programu nauczania. Program nauki gry na gitarze przeznaczony jest dla dzieci w wieku 6-8 lat, realizujących 6-letni cykl nauczania oraz dzieci i młodzieży w wieku 9-16 lat realizujących naukę w cyklu czteroletnim w szkołach muzycznych I stopnia. Cykl 6-letni jest okresem nauczania początkowego, który wymaga od nauczyciela znajomości metodyki i psychologii dziecka. Uczniowie rozpoczynający naukę gry na gitarze powinni wykazywać uzdolnienia muzyczne i posiadać dobre warunki fizyczne, umożliwiające spełnienie określonych wymagań technicznych i ogólno muzycznych. Ważnym celem nauczania w szkole muzycznej I stopnia jest umuzykalnienie, należy położyć szczególny nacisk na czytanie nut a vista, na rozwijanie umiejętności prostej improwizacji oraz na opanowanie umiejętności akompaniowania i gry zespołowej. Nauka w szkole I stopnia jest przygotowaniem absolwenta do muzykowania zespołowego i uczestnictwa w życiu muzycznym, np. w ruchu amatorskim. Stanowi ona podstawę wykształcenia muzycznego i określa przydatność absolwenta do kształcenia zawodowego w szkole muzycznej II stopnia. 2.Wskazówki metodyczne. 3.Opis warunków niezbędnych do realizacji programu nauczania. V. Bibliografia.