ODPOWIEDZIALNO KARANA NIELETNICH Odpowiedzialno karn nieletnich reguluje w zasadniczej czci ustawa o postpowaniu w sprawach nieletnich i kodeks karny. 1. USTAWA z dnia 26 padziernika 1982 r. o postpowaniu w sprawach nieletnich. (tekst jednolity Dz.U. 2002, Nr 11, poz. 109 ze zm.) 2. USTAWA z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) Biorc pod uwag obie wspomniane regulacje prawne (ustaw o postpowaniu w sprawach nieletnich oraz kodeks karny) naley rozróni nastpujce sytuacje: 1. nieletni dopuszcza si czynu zabronionego przed ukoczeniem 13 roku ycia sd traktuje popełnienie takiego czynu wyłcznie jako przejaw demoralizacji nieletniego i moe zastosowa rodki przewidziane w ustawie o postpowaniu w sprawach nieletnich; 2. nieletni dopuszcza si czynu zabronionego midzy 13 a 17 rokiem ycia co do zasady sd stosuje rodki przewidziane w ustawie o postpowaniu w sprawach nieletnich; jeeli jednak nieletni ukoczył lat 15 i dopucił si czynu zabronionego okrelonego w art. 134, 148 1, 2 lub 3, 156 1 lub 3, 163 1 lub 3, 166, 173 1 lub 3, 197 3, 252 1 lub 2 oraz w art. 280 k.k., moe odpowiada na zasadach okrelonych w kodeksie karnym, o ile sd uzna, e okolicznoci sprawy, stopie rozwoju sprawcy, jego właciwoci i warunki osobiste za tym przemawiaj, a w szczególnoci wczeniej stosowane rodki wychowawcze lub poprawcze okazały si bezskuteczne; 3. sprawca dopuszcza si czynu zabronionego midzy 17 a 18 rokiem ycia co do zasady sd stosuje przepisy kodeksu karnego (sprawca nie jest ju nieletni, poniewa skoczył lat 17); wyjtkowo jednak sd zastosuje zamiast kary rodki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeeli popełniony czyn jest wystpkiem, a okolicznoci sprawy, stopie rozwoju sprawcy, jego właciwoci i warunki osobiste za tym przemawiaj. Skazujc nieletniego za popełnienie przestpstwa sd nie moe wymierzy kary przekraczajcej dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagroenia, a moe take zastosowa nadzwyczajne złagodzenie kary.
Ustawa o postpowaniu w sprawach nieletnich W deniu do przeciwdziałania demoralizacji i przestpczoci nieletnich i stwarzania warunków powrotu do normalnego ycia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bd z zasadami współycia społecznego, oraz w deniu do umacniania funkcji opiekuczowychowawczej i poczucia odpowiedzialnoci rodzin za wychowanie nieletnich na wiadomych swych obowizków członków społeczestwa stanowi si, co nastpuje: Przepisy ustawy stosuje si w zakresie: 1) zapobiegania i zwalczania demoralizacji - w stosunku do osób, które nie ukoczyły lat 18, 2) postpowania w sprawach o czyny karalne - w stosunku do osób, które dopuciły si takiego czynu po ukoczeniu lat 13, ale nie ukoczyły lat 17, 3) wykonywania rodków wychowawczych lub poprawczych - w stosunku do osób, wzgldem których rodki te zostały orzeczone, nie dłuej jednak ni do ukoczenia przez te osoby lat 21. Przewidziane w ustawie działania podejmuje si w wypadkach, gdy nieletni wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuci si czynu karalnego. Czyn karalny to czyn zabroniony przez Ustaw o postpowaniu w sprawach nieletnich jako przestpstwo, przestpstwo skarbowe, albo wykroczenie okrelone w artykułach: 51 - zakłócanie porzdku publicznego, 69 - niszczenie i uszkadzanie znaków umieszczonych przez organ pastwowy 74 - uszkadzanie znaków lub urzdze zapobiegajcych niebezpieczestwu 76 - rzucanie kamieniami w pojazd bdcy w ruchu 85 - samowolna zmiana znaków lub sygnałów drogowych 87 - prowadzenie pojazdów przez osob bdc po uyciu alkoholu 119 - kradzie lub przywłaszczenie mienia o wartoci do 250 zł 122 - niszczenie lub uszkadzanie mienia, jeli szkoda nie przekracza - 250 zł.
W sprawie nieletniego naley kierowa si przede wszystkim jego dobrem, dc do osignicia korzystnych zmian w osobowoci i zachowaniu si nieletniego oraz zmierzajc w miar potrzeby do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekuna ich obowizków wobec nieletniego, uwzgldniajc przy tym interes społeczny. W postpowaniu z nieletnim bierze si pod uwag osobowo nieletniego, a w szczególnoci wiek, stan zdrowia, stopie rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a take zachowanie si oraz przyczyny i stopie demoralizacji, charakter rodowiska oraz warunki wychowania nieletniego. rodki zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestpczoci nieletnich Wobec nieletnich sd rodzinny moe: 1) udzieli upomnienia, 2) zobowiza do okrelonego postpowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrzdzonej szkody, do wykonania okrelonych prac lub wiadcze na rzecz pokrzywdzonego lub społecznoci lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania si od przebywania w okrelonych rodowiskach lub miejscach albo do zaniechania uywania alkoholu lub innego rodka w celu wprowadzania si w stan odurzenia, 3) ustanowi nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna, 4) ustanowi nadzór organizacji młodzieowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielajcych porczenia za nieletniego, 5) zastosowa nadzór kuratora, 6) skierowa do orodka kuratorskiego, a take do organizacji społecznej lub instytucji zajmujcych si prac z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu si z t organizacj lub instytucj, 7) orzec zakaz prowadzenia pojazdów, 8) orzec przepadek rzeczy uzyskanych w zwizku z popełnieniem czynu karalnego,
9) orzec umieszczenie w rodzinie zastpczej, w młodzieowym orodku wychowawczym, w młodzieowym orodku socjoterapii albo w orodku szkolno-wychowawczym, 10) orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym, 11) zastosowa inne rodki zastrzeone w niniejszej ustawie do właciwoci sdu rodzinnego, jak równie zastosowa rodki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuczym. Ponadto sd rodzinny moe: 1) zobowiza rodziców lub opiekuna do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a take do cisłej współpracy ze szkoł, do której nieletni uczszcza, poradni psychologiczno-pedagogiczn lub inn poradni specjalistyczn, zakładem pracy, w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym, 2) zobowiza rodziców lub opiekuna do naprawienia w całoci lub w czci szkody wyrzdzonej przez nieletniego. 3) Sd moe zwróci si do właciwych instytucji pastwowych lub społecznych oraz jednostek samorzdowych o udzielenie niezbdnej pomocy w poprawie warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego. W postpowaniu w sprawie nieletniego stronami s: 1) nieletni, 2) rodzice lub opiekun nieletniego, 3) prokurator. USTAWA z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny Zasady odpowiedzialnoci karnej (...) Art. 10. 1. Na zasadach okrelonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukoczeniu 17 lat. 2. Nieletni, który po ukoczeniu 15 lat dopuszcza si czynu zabronionego okrelonego w art. 134, art. 148 1, 2 lub 3, art. 156 1 lub 3, art. 163 1 lub 3, art. 166, art. 173 1 lub 3, art. 197 3, art. 252 1 lub 2 oraz w art. 280, moe odpowiada na zasadach okrelonych w tym kodeksie, jeeli okolicznoci sprawy oraz stopie rozwoju sprawcy, jego właciwoci
i warunki osobiste za tym przemawiaj, a w szczególnoci, jeeli poprzednio stosowane rodki wychowawcze lub poprawcze okazały si bezskuteczne. 3. W wypadku okrelonym w 2, orzeczona kara nie moe przekroczy dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagroenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestpstwo; sd moe zastosowa take nadzwyczajne złagodzenie kary. 4. W stosunku do sprawcy, który popełnił wystpek po ukoczeniu lat 17, lecz przed ukoczeniem lat 18, sd zamiast kary stosuje rodki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeeli okolicznoci sprawy oraz stopie rozwoju sprawcy, jego właciwoci i warunki osobiste za tym przemawiaj. rodki karne: 1) zakaz prowadzenia działalnoci zwizanej z wychowaniem, leczeniem, edukacj małoletnich lub opiek nad nimi, 2) obowizek powstrzymania si od przebywania w okrelonych rodowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania si z okrelonymi osobami lub zakaz opuszczania okrelonego miejsca pobytu bez zgody sdu, Sd moe orzec obowizek powstrzymania si od przebywania w okrelonych rodowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania si z okrelonymi osobami lub zakaz opuszczania okrelonego miejsca pobytu bez zgody sdu w razie skazania za przestpstwo przeciwko wolnoci seksualnej lub obyczajnoci na szkod małoletniego oraz w razie skazania za umylne przestpstwo z uyciem przemocy, w tym przemocy przeciwko osobie najbliszej; obowizek lub zakaz moe by połczony z obowizkiem zgłaszania si do Policji lub innego wyznaczonego organu w okrelonych odstpach czasu.