Spis treści. Spis treści... 1

Spis treści Spis treści... 1 Spis treści... 1 Spis tabel, rysunków i zdjęć... 2 1. Wstęp... 4 2. Opis terenu badań.... 5 3. Metodyka zbierania danych.... 6 4. Wyniki monitoringu przedrealizacyjnego... 9 4.1. Okres wędrówki wiosennej.... 10 4.2. Okres lęgowy... 12 4.3. Okres polęgowy... 16 4.4. Okres wędrówki jesiennej... 17 4.5. Okres zimowania... 20 5. Analiza materiału i wnioski.... 21 5.1. Szczegółowy opis awifauny w okresie przelotów wiosennych.... 21 5.2. Szczegółowy opis awifauny lęgowej i polęgowej.... 21 5.3. Szczegółowy opis awifauny notowany w okresie przelotów jesiennych.... 22 5.4. Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki... 22 6. Oddziaływanie na obszary Natura 2000 i inne obszary chronione znajdujące się w okolicy planowanej farmy wiatrowej... 23 7. Zalecenia odnośnie monitoringu porealizacyjnego.... 26 8. Ocena oddziaływań skumulowanych... 26 9. Ocena końcowa... 28 10. Ocena zagrożeń... 29 11. Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia elektrowni wiatrowych.... 31

Spis tabel, rysunków i zdjęć Rysunek 1 Mapa terenu badań z zaznaczonymi punktami obserwacyjnymi i trasami transektów...... 7 Rysunek 2 Mapa terenu badań na obszarze działki o numerze ewidencyjnym 145/3. z zaznaczonym punktem obserwacyjnym i trasą transektu. Czerwonym punktem oznaczono punkt obserwacyjny, a czerwoną kreską transekt badawczy.... 8 Rysunek 3 Mapa terenu badań na obszarze działek o numerach ewidencyjnych 245/1 i 239/1 z zaznaczonymi punktami obserwacyjnymi i trasami transektów. Czerwonym punktem oznaczono punkty obserwacyjne, a czerwoną kreska transekty badawcze.... 8 Rysunek 4 Transekty wyznaczone zgodnie ze standardem MPPL.... 9 Rysunek 5 Natężenie przelatujących ptaków wiosną w okresie migracji wiosennej.... 10 Rysunek 6 Rozkład wysokości pułapu, na jakim przelatywały ptaki.... 11 Rysunek 7 Kierunek strumienia migrujących ptaków.... 11 Rysunek 8 Natężenie przelotu ptaków podczas migracji jesiennej.... 18 Rysunek 9 Rozkład wysokości pułapów na jakich przelatywały ptaki.... 19 Rysunek 10 Kierunek migracji ptaków.... 19 Rysunek 11 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia pierwszej turbiny.. 31 Rysunek 12 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia drugiej turbiny.... 34 Rysunek 13 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia trzeciej turbiny.... 38 Rysunek 14 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia czwartej turbiny.... 41 Rysunek 15 Zadrzewienia śródpolne znajdujące się w obrębie miejscowości Ostrowąs.... 44 Tabela 1 Lokalizacja turbin wiatrowych... 5 Tabela 2 Okresy i liczba obserwacji w sezonie od stycznia 2011 do stycznia 2012 prowadzonych na obszarze oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej.... 9

Tabela 3 Wykaz gatunków ptaków migrujących wiosną stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej w obrębie miejscowości Ostrowąs.... 12 Tabela 4 Lista gatunków bytujących na badanych powierzchniach położonych w strefie oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej w obrębie miejscowości Ostrowąs.... 13 Tabela 5 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 1.... 14 Tabela 6. Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 2..... 14 Tabela 7 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 3..... 14 Tabela 8 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 4..... 15 Tabela 9 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 5..... 15 Tabela 10 Skład gatunkowy i liczebność gatunków ptaków stwierdzonych w 2 km strefie buforowej.... 15 Tabela 11 Wykaz gatunków ptaków zaobserwowanych w obrębie posadowienia planowanej turbiny wiatrowej w okresie polęgowym.... 16 Tabela 12 Wykaz gatunków ptaków migrujących jesienią stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej.... 17 Tabela 13 Wykaz gatunków ptaków zimujących stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanej turbiny wiatrowej.... 20

1. Wstęp Wzrost zainteresowania produkcją energii ze źródeł odnawialnych spowodowany jest perspektywą wyczerpania się paliw nieodnawialnych, rosnącym zapotrzebowaniem na energię oraz ochroną środowiska. Odnawialne źródła energii nie emitują wcale lub drastycznie zmniejszają emisję gazów: tlenku węgla (CO), tlenków azotu (NO X ), dwutlenku siarki (SO 2 ), pyłów i sadzy, a szczególnie, odpowiedzialnego za efekt cieplarniany dwutlenku węgla (CO 2 ). Protokół z Kioto zobowiązuje kraje członkowskie Unii Europejskiej do indywidualnego, bądź wspólnego obniżenia emisji gazów cieplarnianych w latach 2008-2012 o 8% w stosunku do poziomu z roku 1990 i z tego względu odnawialne źródła energii stanowią istotny element polityki energetycznej. Najnowsze badania naukowców dowodzą, że elektrownie wiatrowe nie szkodzą ptakom w takim stopniu, w jakim sądzono. Z praktyki wiadomo, że ptaki z reguły omijają elektrownie i wybierając trasy niekolizyjne. American Wind Energy Asocciation w swoich materiałach podaje, iż ptak wejdzie w kolizję z turbiną średnio raz na 8 do 15 lat. Inna, podwyższona śmiertelność ptaków jest zauważana w przypadku terenów z grupami turbin umieszczanych na terenach morskich w pobliżu dużych skupisk ptaków. Dlatego, też by wybrać możliwie najlepsze lokalizacje i zminimalizować możliwość potencjalnego negatywnego oddziaływania turbin wiatrowych na ptaki przed wydaniem właściwych decyzji administracyjnych dla budowy zespołów elektrowni wiatrowych

konieczne są, co najmniej roczne (umożliwiające zbadanie wszystkich cykli) monitoringi ornitologicznie. Pozwalają one zminimalizować ryzyko śmierci ptaków spowodowane pracą turbin wiatrowych poprzez wyeliminowanie lokalizacji na terenach charakteryzujących się zwiększonym zagęszczeniem ptaków i związanym z nim natężeniem ich lotów. Szczególnie narażone są na negatywne oddziaływania gatunki duże, latające wysoko, w strefie pracy rotora i o niewielkich możliwościach manewrowania w powietrzu, a także ptaki wędrujące w grupach. Monitoringi ornitologiczne pozwalają, zatem zmniejszyć, a nawet całkowicie wykluczyć, prawdopodobieństwo takich zdarzeń. 2. Opis terenu badań. W ramach przedmiotowego przedsięwzięcia inwestycyjnego przewiduje się, lokalizację 4 turbin w obszarze miejscowości Ostrowąs, na działkach o numerach ewidencyjnych podanych w tabeli: Tabela 1 Lokalizacja turbin wiatrowych Powiat Aleksandrowski Gmina Akeksandrów Kujawski Obr. ewidencyjny Ostrowąs Działka nr 178/3 Powierzchnia działki w mkw 92570 185/4 196358 145/3 36606 245/1; 239/1 60592; 22176 Teren, na którym ma być realizowana inwestycja jest w chwili obecnej użytkowany rolniczo. Dominują tu uprawy rzepaku, kukurydzy, roślin zbożowych i okopowych. Działki, na których mają być posadowione turbiny są intensywnie użytkowane rolniczo, brak na ich powierzchni jakichkolwiek zadrzewień. Na północ od działek o numerach 178/3 oraz na południe od działki o numerze 145/3 biegną rowy melioracyjne miejscami porośnięte krzewami i karłowatymi drzewami. Rów melioracyjny przebiega także przez wschodnią część działki o numerze 185/4 oraz przez przecina wzdłuż działki 245/1 i 239/1. Od zachodu i od południa przebiegają dwie drogi. Po obu ich stronach rosną wysokie drzewa. W pobliżu brak większych kompleksów leśnych, miejscami występują skupiska kilku drzew.

Na zachód od planowanego miejsca posadowienia wiatraków, w odległości około kilometra, znajduje się jezioro Ostrowąs. Nie odnotowano jednak by miało ono wpływ na zwiększenie bioróżnorodności na terenie przyszłej farmy wiatrowej. 3. Metodyka zbierania danych. W okresie polęgowym wszystkie obserwacje prowadzone były w ciągu dnia i za każdym razem obejmowały okres świtu lub zmierzchu, w których następuje wzmożona aktywność ptaków. Podczas każdorazowej kontroli prowadzono obserwacje ze stałych punktów, z których widoczny był duży obszar badanej działki. Ponadto, dokonywane były każdorazowe przejścia po stałych trasach transektów (ryc. 1.). Notowano wszystkie ptaki obserwowane i słyszane. Oznaczano je do danego gatunku na podstawie cech opisywanych w kluczach jak np. Jonsona (1998), a w przypadku głosów m.in. z czteropłytowego wydania Roche (1997). W przypadku ptaków lecących notowano szacunkową wysokość przelotu i jego kierunek. Obserwacjami objęto cały obszar działki, na której ma być posadowiona elektrownia wiatrowa. Dodatkowo, w celu ogólnej orientacji w składzie awifauny najbliższej okolicy, dokonano także obserwacji dwukilometrowego obszaru w wokół planowanej inwestycji, zwracając szczególną uwagę na miejsca potencjalnie atrakcyjne dla ptaków. W celu znalezienia gniazd ptaków szponiastych przeprowadzono kontrole pobliskich kompleksów leśnych. W okresie lęgowym zastosowano standard metodyczny MPPL (wg PSEW 2008). Trasa liczenia składała się z równoległych, 1- kilometrowych transektów biegnących w odległości ok. 500m od siebie. W praktyce, wybrana trasa mogła w pewnym stopniu odbiegać od oryginalnie zaplanowanej, przede wszystkim ze względu na trudności związane z dostępem do niektórych miejsc (ryc. 2.). Zgodnie z wytycznymi zapisywano wszystkie widziane lub zasłyszane ptaki, w podziale na 200- metrowe odcinki transektu. Taka odległość umożliwiała oznaczenie obserwowanych ptaków do gatunku i wykazujących zachowania terytorialne lub lęgowe. W okresie wędrówki wiosennej i jesiennej obserwacje prowadzono ze stacjonarnych punktów położonych w rejonie posadowienia siłowni wiatrowej. Podczas kontroli notowano liczbę osobników wszystkich przelatujących gatunków, kierunek przelotu oraz wysokość lotu.

Pułap przelotu podzielono na trzy poziomy: do wysokości 60 m, w przedziale od 60 200 m oraz powyżej 200 m. Obserwacje rozpoczynano o świecie, najpóźniej godzinę po wschodzie słońca i prowadzono je do godziny 12 00, notując natężenie strumienia przelotu ptaków. W okresie zimowym badania prowadzono ze stałych punktów obserwacyjnych, dokonywano także przejść po wyznaczonych transektach (ryc.1.). Notowano także dane meteorologiczne takie jak: temperatura, zachmurzenie, widoczność, opad i wiatr (siła i kierunek). Rysunek 1 Mapa terenu badań z zaznaczonymi punktami obserwacyjnymi i trasami transektów. Czerwonym punktem oznaczono punkty obserwacyjne, a czerwoną kreska transekty badawcze. Transekt znajdujący się wyżej obejmuje obszar działki o numerze ewidencyjnym 185/4, a ten znajdujący się poniżej Dotyczy działki o numerze 178/3.

Rysunek 2 Mapa terenu badań na obszarze działki o numerze ewidencyjnym 145/3. z zaznaczonym punktem obserwacyjnym i trasą transektu. Czerwonym punktem oznaczono punkt obserwacyjny, a czerwoną kreską transekt badawczy. Rysunek 3 Mapa terenu badań na obszarze działek o numerach ewidencyjnych 245/1 i 239/1 z zaznaczonymi punktami obserwacyjnymi i trasami transektów. Czerwonym punktem oznaczono punkty obserwacyjne, a czerwoną kreska transekty badawcze.

Rysunek 4 Transekty wyznaczone zgodnie ze standardem MPPL. - kolor czerwony - transekt 1 - kolor czarny - transekt 2 - kolor pomarańczowy transekt 3 - kolor fioletowy transekt 4 - kolor niebieski transekt 5 4. Wyniki monitoringu przedrealizacyjnego Monitoring ornitologiczny obejmował łącznie 34 kontrole: Tabela 2 Okresy i liczba obserwacji w sezonie od stycznia 2011 do stycznia 2012 prowadzonych na obszarze oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej. Okresy obserwacji Liczba obserwacji Okres wędrówki wiosennej (1 marzec 2011 30 kwiecień 2011) 8 Okres lęgowy (od 1maj 2011 30 czerwiec 2011) 7 Okres polęgowy (1 lipiec 2011 31 sierpień 2011) 5 Okres wędrówki jesiennej (1 wrzesień 2011 15 listopad 2011) 8 Okres zimowania (16 listopad 2011 28 luty 2011) 6 Razem 34

4.1. Okres wędrówki wiosennej. Wiosną obserwowano przelot 14 gatunków ptaków, w tym 3 z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG bociana białego, lerkę i żurawia. Łączna liczba ptaków zaobserwowanych w czasie 8 kontroli wynosiła 645 osobników (Tab. 3). Najliczniej przelatywały gęgawa, szpak, dymówka, skowronek i oknówka. Rysunek 5 Natężenie przelatujących ptaków wiosną w okresie migracji wiosennej. Liczba osobników 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Natężenie przelotu migrujących ptaków na obszarze projektowanej elektrowni wiatrowej Natężenie przelotu migrujących ptaków na obszarze projektowanej farmy wiatrowej 1 2 3 4 5 6 7 8 Terminy kontroli 3.03.11 10.03.11 21.03.11 30.03.11 1.04.11 10.04.11 18.04.11 22.04.11 Wiosną największą liczbę przelatujących ptaków zanotowano w drugiej połowie marca. Stanowiła ona 43,4% ogółu policzonych osobników.

Rysunek 6 Rozkład wysokości pułapu, na jakim przelatywały ptaki. 350 Liczebność i wysokość strumienia ptaków w trakcie migracji wiosennej. 300 Liczba osobników 250 200 150 100 50 0 1 2 3 Pułap przelotu Do 60m Od 60 do 200m Powyżej 200m Z danych przedstawionych w tabeli 2 wynika, iż w okresie wiosennym 9,9% ogółu przelatujących ptaków przemieszczało się na wysokości wirników siłowni. Gatunkami najbardziej narażonymi na ewentualną kolizje z rotorem były: skowronek, gęgawa i gawron. Ryc. 3. Kierunek strumienia ptaków migrujących w iosną 2009 roku stwkierunek ierdzonych strumienia na obszarze oddziaływ ptaków ania zaobserwowanych projektow anej Turbiny Wiatrow ej Podzamcze w trakcie migracji wiosennej N 15 NW 10 5 NE W 0 E SW SE S Rysunek 7 Kierunek strumienia migrujących ptaków.

Wiosną ptaki leciały w kierunku północno-wschodnim i wschodnim, strumień przelotu przecinał prostopadle miejsce posadowienia turbiny wiatrowej. Tabela 3 Wykaz gatunków ptaków migrujących wiosną stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej w obrębie miejscowości Ostrowąs. Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Suma zaobserwowanych osobników Kierunek lotu Do 60m Wysokość lotu 60 Powyżej 200m 200m 1 Oknówka Delichon urbica 58 E, NE 58 2 Dymówka Hirundo rustica 36 E, NE 36 3 Skowronek Lauda arvensis 44 NE 31 13 4 Bocian biały Ciconia nigra 6 E, SE 2 4 5 Gęgawa Anser anser 321 E, NE 35 286 6 Myszołów Buteo buteo 3 E, NE 3 7 Kwiczoł Turdus piaris 21 E, NE 21 8 Żuraw Grus grus 6 E, NE 6 9 Lerka Lullula arborea 18 E 18 10 Gawron Corvus frugilegus 37 E, NE 35 11 Szpak Turnus vulgaris 65 E, SE 49 16 12 Bogatka Parus major 12 NE 12 13 Wróbel Passer 16 NE 16 domowy domesticus 14 Wrona Corvus cornix 4 NE 4 Razem 14 gatunków 645 285 64 296 Pogrubioną czcionką zaznaczono gatunki z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. 4.2. Okres lęgowy W trakcie trwania okresu lęgowego zarówno na wyznaczonych transektach, jaki w 2- kilometrowej strefie buforowej zaobserwowano obecność 25 gatunków ptaków, w tym 17 odbywających lęgi. Nie stwierdzono obecności gatunków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG.

Tabela 4 Lista gatunków bytujących na badanych powierzchniach położonych w strefie oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej w obrębie miejscowości Ostrowąs. Kryteria gniazdowania gatunków: A - prawdopodobne, B - możliwe, C pewne. Gatunek Transekt 1 Transekt 2 Transekt 3 A B C A B C A B C Skowronek Oknówka Dymówka Pliszka siwa Rokitniczka Wróbel domowy Pliszka żółta Gajówka Potrzos Potrzeszcz Piegża Sroka Kwiczoł Cierniówka Gatunek Transekt 4 Transekt 5 A B C A B C Skowronek Oknówka Dymówka Pliszka siwa Rokitniczka Wróbel domowy Pliszka żółta Gajówka Potrzos Potrzeszcz Piegża Sroka Kwiczoł Cierniówka Na badanej powierzchni stwierdzono bytowanie 14 gatunków ptaków, gniazdowanie 8 gatunków było pewne, a kolejnych 6 możliwe lub prawdopodobne.

Tabela 5 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 1. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%). GATUNEK LICZBA PAR ZAGĘSZCZENIE (liczba par/1 km x 100 m) DOMINACJA (%) Skowronek Alauda arvensis 7 7,0 38,9% Dymówka Hirundo rustica 4 4,0 22,2% Oknówka Delichon urbica 3 3,0 16,7% Wróbel domowy Passer domesticus 3 3,0 16,7% Pliszka siwa Motacilla alba 1 1,0 5,6% Pliszka żółta Motacilla flava 1 1,0 5,6% RAZEM 18 18 100 LICZBA GATUNKÓW 6 DŁUGOŚĆ TRANSEKTU 1000 m Tabela 6. Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 2. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%). GATUNEK LICZBA PAR ZAGĘSZCZENIE (liczba par/1 km x 100 m) DOMINACJA (%) Skowronek Alauda arvensis 5 5,0 35,7% Oknówka Delichon urbica 3 3,0 21,4% Dymówka Hirundo rustica 3 3,0 21,4% Pliszka siwa Motacilla alba 1 1,0 7,1% Sroka Pica pica 1 1,0 7,1% Pliszka żółta Motacilla flava 1 1,0 7,1% RAZEM 14 14 100 LICZBA GATUNKÓW - 6 DŁUGOŚĆ TRANSEKTU 1000 m Tabela 7 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 3. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%). GATUNEK LICZBA PAR ZAGĘSZCZENIE (liczba par/1 km x 100 m) DOMINACJA (%) Skowronek Alauda arvensis 5 5,0 27,8% Pliszka siwa Motacilla alba 4 4,0 22,2% Oknówka Delichon urbica 4 4,0 22,2% Wróbel domowy Passer domesticus 3 3,0 16,7% Sroka Pica pica 1 1,0 5,6% Potrzos Emberiza schoeniclus 1 1,0 5,6% RAZEM 18 18,0 100 LICZBA GATUNKÓW 6 DŁUGOŚĆ TRANSEKTU 1000 m

Tabela 8 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 4. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%). GATUNEK LICZBA PAR ZAGĘSZCZENIE (liczba par/1 km x 100 m) DOMINACJA (%) Skowronek Alauda arvensis 6 6,0 40% Dymówka Hirundo rustica 3 3,0 20% Pliszka siwa Motacilla alba 3 3,0 20% Oknówka Delichon urbica 2 2,0 13,3% Wróbel domowy Passer domesticus 1 1,0 6,67% Razem: 15 15,0 100 LICZBA GATUNKÓW 5 DŁUGOŚĆ TRANSEKTU 1000 m Tabela 9 Skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie i struktura dominacji zespołu ptaków lęgowych transektu 5. Pogrubioną czcionką wyróżniono gatunki dominujące (>5%). GATUNEK LICZBA PAR ZAGĘSZCZENIE (liczba par/1 km x 100 m) DOMINACJA (%) Skowronek Alauda arvensis 4 4,0 28,6% Oknówka Delichon urbica 3 3,0 21,4% Pliszka siwa Motacilla alba 3 3,0 21,4% Dymówka Hirundo rustica 2 2,0 14,3% Wróbel domowy Passer domesticus 1 1,0 7,1% Pliszka żółta Motacilla flava 1 1,0 7,1% Razem: 14 14 100 LICZBA GATUNKÓW 6 DŁUGOŚĆ TRANSEKTU 1000 m Tabela 10 Skład gatunkowy i liczebność gatunków ptaków stwierdzonych w 2 km strefie buforowej. Gatunek Liczba par/osobników Kryterium gniazdowania Skowronek 18 par Lęgowy Wróbel domowy 14 par Lęgowy Krzyżówka 2 osobniki Możliwość lęgu Oknówka 11 par Lęgowy Dymówka 15 pary Lęgowy Trzciniak 3 osobniki Możliwość lęgu Pokląskwa 1 osobnik Możliwość lęgu Świerszczak 2 osobniki Możliwość lęgu Potrzeszcz 2 pary Lęgowy Kawka 3 par Lęgowy Bogatka 1 pary Lęgowy Sroka 5 pary Lęgowy Pleszka 2 para Lęgowy Trznadel 3 pary Lęgowy

Pliszka siwa 13 par Lęgowy Pliszka żółta 10 par Lęgowy Bażant 1 osobnik Możliwość lęgu Rokitniczka 1 para Lęgowy Gajówka 1 para Lęgowy Kwiczoł 2 pary Lęgowy Śpiewak 4 osobniki Prawdopodobnie lęgowy Modraszka 2 pary Lęgowy W grupie gatunków ptaków występujących w 2- kilometrowej strefie buforowej stwierdzono występowanie 22 gatunków, w tym 16 lęgowych, 1 prawdopodobnie lęgowych i 5, których legi są możliwe. Nie stwierdzono obecność gatunków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. 4.3. Okres polęgowy Tabela 11 Wykaz gatunków ptaków zaobserwowanych w obrębie posadowienia planowanej turbiny wiatrowej w okresie polęgowym. Gatunek Liczba osobników Bocian biały Ciconia ciconia 1 Myszołów Buteo buteo 2 Bażant Phasianus colchicus 6 Grzywacz Columba palumbus 4 Oknówka delichon urbica 26 Skowronek Alauda arvensis 19 Dymówka Hirundo rustica 16 Pliszka żółta Motacilla flava 3 Kos Turdus merula 2 Sroka Pica pica 3 Wrona Corvus cornix 2 Szpak Sturnus vulgaris 31 Wróbel Passer domesticus 12 Trznadel Emberiza citrinella 2 Bogatka Parus major 5 Razem gatunków: 15

W okresie polęgowym zaobserwowano 15 gatunków ptaków. Największe zgrupowania tworzyły jaskółki dymówki, oknówki. Spotykano także stada wróbli i szpaków, lecz ich liczebność była bardzo niska zważywszy na fakt, że zwłaszcza te drugie mogą tworzyć grupy liczące po kilkaset osobników. Zaobserwowano 1 gatunek wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Rady Europy 79/409/EWG bociana białego. Stwierdzono obecność 1 osobnika należącego do tego gatunku. Jest to liczba bardzo niska, zwłaszcza jak na okres polęgowy. Bociany białe są ptakami bardzo towarzyskimi. Chętnie tworzą stada składające się nawet z kilkudziesięciu osobników. Tak niewielka liczba zaobserwowanych ptaków wskazuje, że przebywały na tym obszarze incydentalnie i nie traktują go jako stałego miejsca żerowiskowego lub obszaru koncentracji. 8% wszystkich zaobserwowanych ptaków znajdowało się w strefie oddziaływania rotorów. Wśród nich znaczną większość stanowiła oknówka i dymówka. Cechują się one bardzo zwinnym i szybkim lotem, dlatego możliwość jej kolizji z pracującą turbiną jest niezwykle mała. 4.4. Okres wędrówki jesiennej Podczas 8 obserwacji terenowych w okresie wędrówek jesiennych odnotowano 22 gatunków ptaków, w tym 2 wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady Europy 79/409/EWG żuraw i bocian biały. Najliczniejszą grupą były gęgawy, szpaki, skowronki i gawrony. Pełną listę zaobserwowanych gatunków ptaków, wraz z liczebnością w trakcie kolejnych kontroli pokazano w tabeli 12. Tabela 12 Wykaz gatunków ptaków migrujących jesienią stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej. Lp. Nazwa polska Nazwa łacińska Łączna liczba Kierunek Wysokość lotu zaobserwowanych ptaków lotu Do 60m 60-200m 1 Szpak Turnus vulgaris 53 SW 33 20 Powyżej 200m 2 Bocian Ciconia 3 W 3 biały ciconia 3 Trznadel Emberiza 9 SW 9 citrinella 4 Grzywacz Columba 11 W 11 palumbus 5 Kwiczoł Turdus pilaris 7 W, SW 7

6 Skowronek Alauda 37 W 37 arvensis 7 Gęgawa Anser anser 139 W, NW 28 111 8 Łabędź Cygnus olor 5 W, NW, 5 niemy 9 Gawron Corvus 28 SW 17 11 frugilegus 10 Myszołów Buteo buteo 1 W 1 11 Zięba Fringilla 15 W, NW 15 coelebs 12 Wilga Oriolus 13 W, SW 8 5 oriolus 13 Wrona siwa Corvus cornix 3 W, NW 3 14 Modraszka Parus 11 W 11 caeruleus 15 Bogatka Parus major 9 W, SW 9 16 Paszkot Turdus 6 W 6 viscivorus Razem 16 gatunki 361 166 74 121 Pogrubioną czcionką zaznaczono gatunki z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG W trakcie migracji jesiennej największe natężenie przelotu miało miejsce na przełomie września i października. Przeleciało wówczas 44,3% % ogółu obserwowanych ptaków. Rysunek 8 Natężenie przelotu ptaków podczas migracji jesiennej. Liczba osobników 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Natężenie strumienia migrujących ptaków w trakcie wędrówki jesiennej 1 2 3 4 5 6 7 8 Terminy kontroli 4.09.11 10.09.11 23.10.11 1.10.11 13.10.11 20.11.11 3.11.11 14.11.11

W okresie migracji 20,5% ptaków przelatywało na wysokości oddziaływania turbiny. Najbardziej narażonymi na kolizje gatunkami były: gęgawa i gęś zbożowa. Żaden z gatunków znajdujących się w Załączniku I Dyrektywy Rady Europy 79/409/EWG nie znajdował się w tej bardziej narażonej na niebezpieczeństwo grupie. Rysunek 9 Rozkład wysokości pułapów na jakich przelatywały ptaki. Liczba osobników 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Liczebność i wysokość strumienia migrujących ptaków 1 2 3 Pułap lotu Do 60m Od 60 do 200m Powyżej 200m Rysunek 10 Kierunek migracji ptaków. Kierunek strumienia ptaków w trakcie migracji Ryc. Kierunek strumienia ptaków migrujących jesienią 2008 roku stw ierdzonych na obszarze oddziaływ ania projektow anej Turbiny jesiennej Wiatrow ej Niestuszew o N 20 NW 15 10 5 NE W 0 E SW SE S

Jesienią ptaki leciały w kierunku wschodnim, południowo-wschodnim i północnowschodnim. Zasadniczy strumień przelatujących ptaków skierowany był wzdłuż linii posadowienia elektrowni wiatrowej. 4.5. Okres zimowania W okresie zimowym notowano wszystkie zaobserwowane gatunki ptaków w pasie transektów oraz na wyznaczonych punktach obserwacyjnych, notując kierunek i wysokość, na jakiej się przemieszczały. Wyniki obserwacji zimowania ptaków przedstawia Tabela 13. Tabela 13 Wykaz gatunków ptaków zimujących stwierdzonych na obszarze oddziaływania projektowanej turbiny wiatrowej. Gatunek Liczba osobników Kwiczoł Turdus pilaris 12 Bażant Phasianus colchicus 2 Kuropatwa Perdix perdix 5 Wróbel Passer domesticus 14 Wrona Corvus cornix 4 Modraszka Parus caeruleus 3 Bogatka Parus major 5 Gawron Corvus frugilegus 8 Sroka Pica pica 4 Kawka Corvus monedula 5 Razem 62 Stwierdzona liczba gatunków wyniosła 10, a liczba osobników 62. Najwięcej było gatunków stacjonarnych takich jak: wróbel, i kwiczoł. Spośród przylatujących na zimowanie gatunków stwierdzono obecność gawrona. W okresie zimy większość osobników skupiona była w sąsiedztwie zabudowań. Wszystkie ptaki przebywały znacznie poniżej oddziaływania wirnika turbiny.

5. Analiza materiału i wnioski. 5.1. Szczegółowy opis awifauny w okresie przelotów wiosennych. W trakcie trwania okresu migracji wiosennej dokonano 8 obserwacji terenowych. W ich wyniku stwierdzono występowanie 14 gatunków ptaków, w tym 3 z opisanych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG- bociana białego, lerkę i żurawia. Znaczna część gatunków obserwowanych w tym okresie była na stałe związana z tym terenem i wykorzystywała go, jako bazę żerowiskową lub miejsce lęgowe. Najliczniejszymi przedstawicielami tej grupy były skowronki, oknówki, dymówki i szpaki. Wszystkie te gatunki są typowe dla terenów wiejskich, związane z polami uprawnymi (jak skowronki) lub ze śródpolnymi zadrzewieniami i zabudową gospodarczą jak szpaki i wróble. Ptaki te są liczne w skali całego kraju. Bardzo łatwo przystosowują się one do zmian w środowisku. Na tej podstawie można sądzić, że planowana elektrownia wiatrowa nie będzie stanowiła dla nich większego zagrożenia. Do najliczniej występujących gatunków, które widziane były na tym obszarze tylko w trakcie migracji należy gęgawa. Przelatywały w niewielkich kluczach w znacznej większości powyżej zakresu oddziaływania turbin. Łącznie widziano 321 osobników należących do tego gatunku. Świadczy to o tym, że w pobliżu nie znajduje się żaden ważny szlak migracyjny tych ptaków. Gęsi nigdy nie zatrzymywały się na obszarze planowanej elektrowni wiatrowej, na której zresztą brak jest terenów o charakterze preferowanych przez nie żerowisk. 5.2. Szczegółowy opis awifauny lęgowej i polęgowej. Monitorowany teren planowanej inwestycji w okresie lęgowym i polęgowym charakteryzował się stosunkowo niska bioróżnorodnością. Także liczba par lęgowych była niska. Stwierdzono obecność 17 gatunków lęgowych, bytujących zarówno w bezpośrednim otoczeniu turbiny wiatrowej jak i w 2- kilometrowej strefie buforowej. Dominującymi gatunkami lęgowymi na wszystkich badanych powierzchniach był skowronek, oknówka, dymówka i pliszka siwa. Są to ptaki pospolite, synantropijne i ściśle związane z krajobrazem rolniczym. Gniazdują one na obszarze łąk, pastwisk lub jak jaskółki w zabudowaniach gospodarczych, które były obecne w końcowych odcinkach wyznaczonych transektów. Inwentaryzacja prowadzona metodyką stosowaną w monitoringu pospolitych

ptaków lęgowych (MPPL) pozwoliła wykazać łącznie 27 par skowronków, 12 par dymówek, 15 par oknówek i 8 par wróbli w strefie bezpośredniego oddziaływania inwestycji. W strefie buforowej zinwentaryzowano dodatkowo 18 par skowronków, 11 pary oknówek, 15 par dymówek i 14 par wróbli, które stanowiły najistotniejsze składniki dominujące tego ekosystemu. Nie zinwentaryzowano żadnego gatunku wymienionego w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. 5.3. Szczegółowy opis awifauny notowany w okresie przelotów jesiennych. Skład awifauny obserwowanej w okresie przelotu jesiennego różnił się od tego, stwierdzonego w trakcie migracji wiosennej. Zaobserwowano znacznie mniejszą ilości gęgaw oraz skowronków. Te ostatnie intensywnie żerowały na ziemi, po czym przelatywały na niewielkie odległości. Podobnie jak podczas wędrówki wiosennej także teraz znaczny udział wśród widzianych gatunków miały te bytujące na badanym obszarze przez cały rok lub przez jego większą część. Bardzo niewiele było przelatujących ptaków leśnych, co zapewne ma związek z generalnie otwartym charakterem wszystkich powierzchni. Spośród gatunków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG widziano bociana białego. Łącznie zaobserwowano 3 osobniki, ale żaden nie poruszał się na wysokości działania wirnika. Na tej podstawie można sądzić, że planowana inwestycja nie stanowi żadnego zagrożenia dla migrujących ptaków. 5.4. Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki Intensywność użytkowania przestrzeni powietrznej przez ptaki nad planowaną elektrownią wiatrową jest stosunkowo niska. W każdym okresie roku większą część gatunków stanowią małe ptaki wróblowe, które latają nisko nad ziemią, znacznie poniżej 60m. Do gatunków najbardziej narażonych na kontakt z łopatami śmigła wiatraka należą skowronki, dymówki oraz oknówki a w okresie przelotów także gęgawy. Na wysokości od 60 do 200m znajdowała się mniej niż ¼ populacji.

Obszar farmy charakteryzował się niską intensywnością lotów patrolowych dużych ptaków, w tym drapieżnych i bocianów. Ich obecność związana była albo z sezonowymi migracjami albo z wykonywanymi pracami rolnymi, w trakcie, których łatwiej o pożywienie. Stwierdzono także sporadyczne przeloty ptaków wodnych takich jak krzyżówki, które przemieszczały się między występującymi w okolicy oczkami wodnymi. 6. Oddziaływanie na obszary Natura 2000 i inne obszary chronione znajdujące się w okolicy planowanej farmy wiatrowej Teren posadowienia farmy wiatrowej znajduje się poza granicami jakichkolwiek obszarów chronionych. Najbliższe obszary Natura 2000 znajdują się w odległości co najmniej 9 km od planowanej inwestycji i są to: - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Ciechocinek. - Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Włocławska Dolina Wisły. - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Nieszawska Dolina Wisły. - Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Dolnej Wisły. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Ciechocinek położny jest w miejscowości Ciechocinek na Kujawach. Jest stosunkowo niewielki, o powierzchni niewiele ponad 13 ha. Sześćdziesiąt procent powierzchni ostoi pokryte jest przez siedliska wymienione w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej (na terenie ostoi odnotowano występowanie trzech takich siedlisk, w tym bardzo dobrze zachowane śródlądowe błotniste solniska z

solirodkiem). O szczególnej wartości przyrodniczej tego obszaru stanowi fakt, iż jest to jedyne w Polsce śródlądowe stanowisko soliroda zielonego oraz astra solnego, zasilane naturalną solanką. Solirody to rośliny z rodziny szarłatowatych. Podobnie jak aster solny to sukulenty, magazynujące wodę w swych tkankach. Z racji tego, że jest to ostoja florystyczna projektowana inwestycja nie może wywierać na nią żadnego negatywnego wpływu, a wręcz przeciwnie, pomagając zredukować emisję CO 2 przyczynia się do ochrony tych siedlisk. Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Włocławska Dolina Wisły zlokalizowany jest w centralnej Polsce, na w Kotlinie Toruńskiej. Ostoja obejmuje około 30 km odcinek doliny Wisły między tamą we Włocławku, a miejscowością Nieszawa. Obszar obejmuje koryto rzeki Wisły oraz terasę zalewową wraz z otaczającym obszarem i z lokalnie występującymi stromymi stokami doliny. Typowe dla tego odcinka Wisły jest występowanie licznych łach piaszczystych i mulistych nanosów w korycie. O dużych wartościach przyrodniczych obszaru decyduje występowanie 11 rodzajów siedlisk, 58 gatunków zwierząt i 3 gatunki roślin cennych dla ochrony przyrody europejskiej. Największą powierzchnię spośród cennych siedlisk zajmują lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe (13%) i zmiennowilgotne łąki (10%). W wodach Wisły żyje kilka rzadkich gatunków ryb m.in. kiełb białopłetwy, koza i minog rzeczny. Obszar jest ważnym miejscem z punktu widzenia ochrony ptaków. Stwierdzono tu 47 gatunków ptaków cennych dla ochrony przyrody w Europie m.in. bocian czarny, bielik, żuraw i derkacz. Obszar obejmuje część ekologicznego korytarze Wisły, który jest ważnym szlakiem migracji wielu gatunków roślin i zwierząt. Projektowana inwestycja nie stanowi potencjalnego zagrożenia dla awifauny tego regionu. Przeprowadzony monitoring wykazał niską bioróżnorodność tego obszaru, nie stwierdzono także podwyższonej liczebności migrantów. Ma to związek z faktem, ze ptaki przemieszczają się wzdłuż koryta rzeki i terenów jej przyległych. Obszar farmy wiatrowej jest wystarczająco oddalony by nie był wykorzystywany przez ptaki. Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Nieszawska Dolina Wisły położony w SE części Kotliny Toruńskiej będącej częścią Pradoliny Toruński-Eberswaldzkiej obejmuje 22,5 km odcinek Wisły wraz z terenami zalewowymi między Nieszawą a ujściem Drwęcy. Granice tego obszaru przebiegają wzdłuż krawędzi skarpy terasy zalewowej lub wałów przeciwpowodziowych. Na omawianym terenie zanotowano obecność 10 rodzajów siedlisk z

załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, 12 gatunków z załącznika II tej Dyrektywy (szczególnie bogata fauna ryb z minogiem rzecznym i introdukowanym łososiem atlantyckim) oraz 35 gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Projektowana inwestycja nie stanowi potencjalnego zagrożenia dla awifauny tego regionu. Przeprowadzony monitoring wykazał niską bioróżnorodność tego obszaru, nie stwierdzono także podwyższonej liczebności migrantów. Ma to związek z faktem, ze ptaki przemieszczają się wzdłuż koryta rzeki i terenów jej przyległych. Obszar farmy wiatrowej jest wystarczająco oddalony by nie był wykorzystywany przez ptaki. Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Dolnej Wisły obejmuje prawie naturalną dolinę Dolnej Wisły bez odcinka ujściowego - na odcinku pomiędzy Włocławkiem a Przegaliną. Dno doliny leży na wysokość od 1 do 50 m n.p.m. Rzeka płynie w naturalnym korycie prawie na całym odcinku, z namuliskami, łachami piaszczystymi i wysepkami, w dolinie zachowane są starorzecza i niewielkie torfowiska niskie; brzegi pokryte są mozaiką zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także pól uprawnych i pastwisk. Miejscami dolinę Wisły ograniczają wysokie skarpy, na których utrzymują się murawy kserotermiczne i grądy zboczowe. Gniazduje tu ok.180 gatunków ptaków. Teren stanowi ostoję dla ptaków migrujących i zimujących (m.in. zimowisko bielika). Występują tu co najmniej 44 gatunki ptaków wymienione w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Szczególne znaczenie mają populacje gatunków takich jak: bielik, gęś, nurogęś, ohar, rybitwa białoczelna, rybitwa rzeczna, zimorodek, ostrygojad, bielaczek. W stosunkowo wysokim zagęszczeniu występuje także derkacz, mewa czarnogłowa, sieweczka rzeczna. Bogata fauna innych zwierząt kręgowych, bogata flora roślin naczyniowych (ok.1350 gatunków) z licznymi gatunkami zagrożonymi i prawnie chronionymi, silnie zróżnicowane zbiorowiska roślinne, w tym zachowane różne typy łęgów, a także cenne murawy kserotermiczne wskazuje na bardzo wysoką wartość przyrodniczą tego obszaru. Projektowana inwestycja nie stanowi potencjalnego zagrożenia dla awifauny tego regionu. Przeprowadzony monitoring wykazał niską bioróżnorodność tego obszaru, nie stwierdzono także podwyższonej liczebności migrantów. Ma to związek z faktem, ze ptaki przemieszczają się wzdłuż koryta rzeki i terenów jej przyległych. Obszar farmy wiatrowej jest wystarczająco oddalony by nie był wykorzystywany przez ptaki.

7. Zalecenia odnośnie monitoringu porealizacyjnego. Monitoring porealizacyjny zgodnie z wytycznymi odnośnie oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki powinien się składać z dwóch równolegle prowadzonych bloków badań. Pierwszy z nich to odzwierciedlenie badań przedrealizacyjnych. Musi on obejmować następujące prace: - Liczenie z transektów (badanie dynamiki zgrupowań ptaków w cyklu rocznym) - Liczenie z punktów obserwacyjnych (badanie użytkowania przestrzeni powietrznej) - Cenzus lęgowych gatunków kluczowych - Badanie rozpowszechnionych ptaków w standardzie MPPL - Identyfikacja zgrupowań i koncentracji Badania te powinny być wykonane trzykrotnie w ciągu pięciu lat. Analiza wpływu farmy wiatrowej na użytkowanie terenu przez ptaki powinna wykorzystywać dwa plany badawcze: - BACI (lub BA) porównujący dane z tych samych punktów i transektów z okresu przed i po realizacji projektu - Analizę gradientu (impact gradient analysis) zastosowaną do danych porealizacyjnych i prowadzoną w gradiencie odległości od siłowni. Ponadto musi zostać przeprowadzony drugi moduł badań terenowych, czyli monitoring ofiar kolizji. Celem tych badań jest oszacowanie śmiertelności ptaków w przeliczeniu na rok/ na turbinę albo na rok / na megawat mocy nominalnej. 8. Ocena oddziaływań skumulowanych Prognoza oddziaływania skumulowanego planowanej inwestycji na lokalne i ponadlokalne populacje awifauny jest aspektem wieloczynnikowym. Wystąpienie tych zagrożeń zależy od następujących czynników: ukształtowania terenu, warunków hydrologicznych, obecności miejsc, w których ptaki mogłyby odpocząć i nabrać sił przed dalszą podróżą, występowania korytarzy migracyjnych, natężenia działalności człowieka na danych obszarach (obecności miast, skupisk przemysłu, sieci elektroenergetycznych, intensywności użytkowania gruntów ornych, jak również inwestycji liniowych takich jak drogi, koleje, mosty, i inne przedsięwzięcia infrastrukturalne). Wszystko to składa się na różnorodność

typów siedlisk przyrodniczych na danym obszarze. Często istnieje bezpośredni związek pomiędzy różnorodnością siedlisk przyrodniczych występujących na obszarze projektowanej inwestycji oraz możliwościami wykorzystania tego terenu do lęgów, wypoczynku i żerowania poszczególnych gatunków. Materiał uzyskany w oparciu o badania terenowe w miejscu lokalizacji inwestycji szczególnie zaś niska różnorodność gatunkowa, brak szlaków migracyjnych, niskie natężenie obecności par lęgowych, brak w najbliższej okolicy miejsc koncentracji ptaków jak również niska liczebność gatunków ptaków objętych Załącznikiem I Dyrektywy Rady 79/409/EWG nie dają podstaw do przewidywania negatywnego oddziaływania skumulowanych oddziaływań na awifaunę. Analizowana inwestycja nie powinna przyczynić się do wzrostu śmiertelności gatunków migrujących. Mimo, że w pobliskim otoczeniu istnieją lub są planowane nowe elektrownie to zarówno odległości dzielące te lokalizacje oraz niewielka liczba planowanych turbin powoduje, że pomiędzy nimi jest wystarczająca, bezpieczna przestrzeń, która może być użytkowana przez lokalne i ponad-lokalne populacje. Dodatkowo ryzyko skumulowanego oddziaływania minimalizuje fakt, iż na terenie planowanych elektrowni wiatrowych oraz w ich najbliższej okolicy nie stwierdzono występowania szlaków migracyjnych ptaków. Ograniczają się one głównie do koryta Wisły, które jest chronione obszarami Natura 2000. Intensywność przelotu nad farmą wiatrową była niska, nie stwierdzono także dużych grup żurawi, bocianów białych i innych ptaków z załącznika I i II Dyrektywy Rady 79/409/EWG. W trakcie prowadzenie obserwacji nie widziano także większych grup migrujących ptaków w najbliższej okolicy projektowanej inwestycji. Obszar, na którym mają być posadowione wiatraki nie jest również miejscem koncentracji bocianów, gęsi, siewek i innych ptaków wodno- błotnych. Także lokalne populacje cechowały się niską liczebnością i ubogim składem gatunkowym. Na podstawie wyników monitoringu i analizy literatury można stwierdzić, że projektowane turbiny wiatrowe ani samodzielnie, ani w kumulacji z innymi istniejącymi bądź też planowanymi nie spowodują powstania bariery ekologicznej, która skutkowałaby zmianą obecnego stanu liczebności istniejących już populacji, jak również zauważalną zmianą komfortu bytowania ptaków w rozpatrywanym rejonie lokalizacji inwestycji.

9. Ocena końcowa Na badanym obszarze w strefie oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej w obrębie miejscowości Ostrowąs stwierdzono obecność 14 gatunków, gniazdowanie 8 gatunków ptaków było pewne, a kolejnych 6 było możliwe lub prawdopodobne. Dominującymi gatunkami są ptaki krajobrazu rolniczego: skowronek, wróbel domowy, oknówka, pliszka siwa i dymówka. Pozostałe gatunki takie jak: cierniówka, gajówka skupione były w zakrzewieniach oraz w zadrzewieniach, ogrodach i sadach skupionych przy zabudowaniach gospodarskich. Po uwzględnieniu składu gatunkowego ptaków lęgowych i osiąganych zagęszczeń należy stwierdzić, że obszar przewidywany na posadowienie siłowni wiatrowej ma niskie walory przyrodnicze. Poza okresem lęgowym na obszarze oddziaływania projektowanej turbiny nie ma żerowisk jesiennych i zimowych. Podczas obserwacji wędrujących ptaków nie stwierdzono nad obszarem projektowanej elektrowni wiatrowej szczególnego natężenia ptaków mogących świadczyć o istnieniu korytarza. Ptaki wędrowały szerokim frontem, a liczba przelatujących osobników, szczególnie jesienią nie była znaczna. Wiosną obserwowano przelot 14 gatunków ptaków, w tym 3 z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG bociana białego, lerki i żurawia. Najliczniej przelatywały gęgawy, oknówki, dymówki, skowronki i szpaki Największą liczbę przelatujących ptaków zanotowano w drugiej połowie marca. Stanowiła ona 43,4% ogółu policzonych osobników. Jesienią nad obszarem projektowanej elektrowni wiatrowej obserwowano przelot 16 gatunków ptaków, w tym 1 z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG - bociana białego. Najliczniejsze gatunki to: gęś gęgawa, skowronek, szpak i gawron. Jesienią największe natężenie przelotu miało miejsce na przełomie września i października. Przeleciało wówczas 44,3 % ogółu obserwowanych ptaków. Gatunki o dużych rozmiarach ciała takie jak gęsi i żurawie przemieszczały się, z reguły na wysokościach przekraczających zasięg wirnika wiatraka. Ptaki wróblowate leciały z reguły na wysokości poniżej 60 m. W trakcie migracji wiosennej 9,9% ogółu przelatujących ptaków przemieszczało się na wysokości wirnika siłowni.

Podczas przelotu jesiennego 20,5% ogółu ptaków przelatywało na pułapie oddziaływania wirnika wiatraka. Nie stwierdzono lęgów gatunków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. 10. Ocena zagrożeń Utrata miejsc lęgowych spowodowana budową drogi dojazdowej i postawienia elektrowni wiatrowej dotyczyć będzie głównie skowronka, pliszki siwej i pliszki żółtej. Ryzyko dziennych kolizji z turbiną ptaków lęgowych nie powinno być duże. Podczas obserwacji stwierdzono, że większość ptaków przemieszcza się na wysokości poniżej 60 m. W okresie zimowym wszystkie ptaki znajdowały się poniżej zasięgu oddziaływania turbiny. Skupione były głównie w sąsiedztwie terenów zabudowanych, od których elektrownia wiatrowa jest oddalona, o co najmniej 400m. Nie stwierdzono również, aby badany obszar był żerowiskiem ptaków drapieżnych, zwłaszcza myszołowa. W okresie polęgowym i podczas migracji wiosennej i jesiennej nie można wykluczyć zaistnienia pojedynczych kolizji ptaków pospolitych z turbiną. W okresie polęgowym zaobserwowano 15 gatunków ptaków. Największe koczujące stada tworzyły szpak, skowronek, oknówka i dymówka. Gatunkami narażonymi na kolizje z wirnikiem siłowni były: dymówka i oknówka Wiosną 9,9% ogółu przelatujących ptaków przemieszczało się na wysokości wirników siłowni. Gatunkami najbardziej narażonymi na kolizje z turbiną były: gęgawa, gęś, szpak i skowronek. Jesienią na pułapie oddziaływania wirnika przelatywało 20,5% ptaków. Gatunkami potencjalnie narażonymi na kolizję były: gęgawa szpak i gawron. Zestawienie parametrów (wg kryteriów PSEW 2008) lokalizacji projektowanej elektrowni wiatrowej w obrębie miejscowości Ostrowąs uwzględnionych w ocenie końcowej wykonanej po przeprowadzeniu monitoringu. Parametr lokalizacji / prawdopodobieństwo negatywnego oddziaływania niskie Lęgowe ptaki drapieżne + średnie wysokie bardzo wysokie

Zimujące ptaki drapieżne + Inne duże ptaki lęgowe (żurawie, bociany) + Występowanie gatunków o niekorzystnym statusie ochronnym + Gatunki gniazdujące kolonijnie + Liczebność migrantów + Występowanie wąskich gardeł szlaków migracyjnych + Występowanie dużych zgrupowań pozalęgowych i/lub regularnych przelotów lokalnych + Oddziaływanie na OSOP Natura 2000 (wynikające z odległości od granic obszaru i składu gatunkowego) + Oddziaływanie na inne powierzchniowe formy ochrony przyrody (wynikające z odległości od granic obszaru i + składu gatunkowego) *Liczba turbin w projekcie: 4 + * Projekty składające się z <1,5> - prawdopodobieństwo niskie; (5,15> - średnie; (15,25> - wysokie; <25, ) bardzo wysokie (wg kryteriów PSEW 2008) Na podstawie analizy monitoringu awifauny można stwierdzić, że projektowana elektrownia wiatrowa w obrębie miejscowości Ostrowąs nie wpłynie istotnie na obniżenie zasobów gatunków lęgowych i zimujących. Nie będzie miała ona również większego wpływu na śmiertelność ptaków podczas migracji jednak nie można wykluczyć zaistnienia w tym okresie pojedynczych kolizji z turbiną. Krytyczne okresy dla migrujących ptaków przypadają jesienią na przełom września i października, wiosną na marzec. Ze względu na małą liczbę migrantów jak i gatunków stale występujących na tym obszarze nie przewiduje się możliwości istotnego negatywnego oddziaływania projektowanej elektrowni wiatrowej na populacje ptaków we wszystkich okresach roku. Według kryteriów stosowanych w ocenie ryzyka planowanej inwestycji na awifaunę, zebrane dane wskazują, że projekt inwestycji w planowanym miejscu może zostać realizowany. Po uruchomieniu elektrowni niezbędne będzie przeprowadzenie, zgodnego z założeniami PSEW 2008, monitoringu porealizacyjnego.

11. Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia elektrowni wiatrowych. Rysunek 11 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia pierwszej turbiny (działki o num 245/1 ; 239/1).

Rysunek 12 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia drugiej turbiny działka o num 185/4).

Rysunek 13 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia trzeciej turbiny (działka o num 178/3).

Rysunek 14 Materiał zdjęciowy przedstawiający miejsce posadowienia czwartej turbiny (działka o num 145/3).

Rysunek 15 Zadrzewienia śródpolne znajdujące się w obrębie miejscowości Ostrowąs.