POZOSTAŁOŚCI ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN W PŁODACH ROLNYCH (ROK 2007)

Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 48 (4) 2008 POZOSTAŁOŚCI ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN W PŁODACH ROLNYCH (ROK 2007) ANNA NOWACKA 1, BOGUSŁAW GNUSOWSKI 1, JERZY DĄBROWSKI 1, STANISŁAW WALORCZYK 1, DARIUSZ DROŻDŻYŃSKI 1, MICHAŁ RACZKOWSKI, ANNA WÓJCIK 1, ELŻBIETA BARYLSKA 1, ANDRZEJ ZIÓŁKOWSKI 1, EWA CHMIELEWSKA 1, IRENA GIZA 2, URSZULA SZTWIERTNIA 2, BOŻENA ŁOZOWICKA 3, PIOTR KACZYŃSKI 3, STANISŁAW SADŁO 4, JULIAN RUPAR 4, EWA SZPYRKA 4, KRYSTYNA ROGOZIŃSKA 4, ARLETTA KUŹMENKO 5 1 Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy Władysława Węgorka 20, 60-318 Poznań a.nowacka@ior.poznan.pl 2 Oddział IOR PIB, Gliwicka 29, 44-153 Sośnicowice 3 Terenowa Stacja Doświadczalna IOR PIB, Chełmońskiego 22, 15-152 Białystok 4 Terenowa Stacja Doświadczalna IOR PIB, Langiewicza 28, 35-101 Rzeszów 5 Terenowa Stacja Doświadczalna IOR PIB, Milicka 21, 55-100 Trzebnica I. WSTĘP Pozostałości chemicznych środków ochrony roślin w płodach rolnych monitorowane są w Polsce przez laboratoria Instytutu Ochrony Roślin już od początku lat siedemdziesiątych. Obecnie kontrola pozostałości prowadzona jest na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa (GIORiN) i realizowana we współpracy z Wojewódzkimi Inspektoratami Ochrony Roślin i Nasiennictwa (WIORiN) odpowiedzialnymi za pobieranie próbek i wykorzystującymi, na bieżąco, jej wyniki do sprawowania nadzoru nad prawidłowością stosowania środków ochrony roślin w krajowej praktyce rolniczej. W roku 2007 badaniami objęto 113 substancji aktywnych i 5 związków pochodnych oraz 36 upraw 5 upraw spod osłon, 16 upraw gruntowych, 10 upraw sadowniczych i 5 upraw rolniczych. Badano przede wszystkim warzywa i owoce ważne w krajowej diecie. Priorytetowo potraktowano dwie intensywnie chronione uprawy jabłka i wiśnie. Wyboru substancji aktywnych do badań dokonano w oparciu o otrzymywane za pośrednictwem WIORiN informacje o najpowszechniej w kraju stosowanych środkach ochrony roślin oraz wyniki badań prowadzonych w tym zakresie w latach poprzednich. II. MATERIAŁ I METODY Próbki do badań pobierali pracownicy inspekcji ochrony roślin i nasiennictwa w sposób losowy z miejsc produkcji rolniczej sadów, szklarni, tuneli foliowych i pól

Pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych 1221 uprawnych na obszarze wszystkich województw, z wyjątkiem województwa łódzkiego i mazowieckiego. Próbki były analizowane w pięciu laboratoriach IOR PIB. Raporty z przeprowadzonych badań były przesyłane do WIORIN i GIORIN sukcesywnie, natomiast niezwłocznie przekazywano im informacje o wykryciu przekroczeń najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości lub wykryciu substancji aktywnych niedopuszczonych do ochrony uprawy w formie powiadomień RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed). W roku 2007 zbadano 1 335 próbek płodów rolnych: 193 próbki warzyw spod osłon, 520 próbek warzyw z gruntu, 501 próbek owoców i 121 próbek upraw rolniczych. W tabeli 1. przedstawiono liczbę i rodzaj pobranych próbek. Tabela 1. Analizowane uprawy Table 1. Analysed crops Badane uprawy Analysed crops Warzywa pod osłonami Greenhouse vegetables Liczba próbek Number of samples % próbek Percentage of samples A* B** 1 2 3 4 193 14,5 Ogórek Cucumber 34 2,5 17,6 Papryka Sweet pepper 22 1,6 11,4 Pieczarka Mushroom 82 6,1 42,5 Pomidor Tomato 50 3,7 25,9 Sałata Lettuce 5 0,4 2,6 Warzywa w gruncie Field vegetables 520 39,0 Burak ćwikłowy Red beet 33 2,5 6,3 Cebula Onion 38 2,8 7,3 Kalafior Cauliflower 34 2,5 6,5 Fasolka szparagowa String bean 43 3,2 8,3 Kapusta pekińska Chinese cabbage 22 1,6 4,2 Kapusta Cabbage 52 3,9 10,0 Marchew Carrot 71 5,3 13,7 Ogórek Cucumber 41 3,1 7,9 Papryka Sweet pepper 5 0,4 1,0 Pietruszka Parsley 44 3,3 8,5 Pomidor Tomato 14 1,0 2,7 Por Leek 39 2,9 7,5 Rzodkiewka Radish 11 0,8 2,1 Sałata Lettuce 9 0,7 1,7 Seler Celery 40 3,0 7,7 Szparagi Asparagus 24 1,8 4,6

1222 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 48 (4) 2008 1 2 3 4 Owoce Fruits 501 37,5 Agrest Gooseberry 14 1,0 2,8 Borówka Blueberry 7 0,5 1,4 Brzoskwinia Peach 16 1,2 3,2 Gruszka Pear 15 1,1 3,0 Jabłko Apple 177 13,3 35,3 Malina Raspberry 41 3,1 8,2 69 5,2 13,8 Śliwka Plum 39 2,9 7,8 Truskawka Strawberry 36 2,7 7,2 Wiśnia Sour cherry 87 6,5 17,4 Uprawy rolnicze Field crops 121 9,1 Owies Oat 16 1,2 13,2 Pszenica Wheat 17 1,3 14,0 Rzepak Rape 27 2,0 22,3 Ziemniak Potato 36 2,7 29,8 Żyto Rye 25 1,9 20,7 * udział procentowy grup roślin w ogólnej liczbie badanych próbek percentage of crop groups in total quantity of analysed samples ** udział procentowy poszczególnych gatunków roślin w danej grupie upraw percentage of individual crops in crop groups Program badań był nieco zróżnicowany dla poszczególnych upraw. Ogółem oznaczono pozostałości 46 fungicydów, 53 insektycydów i 5 produktów ich degradacji oraz 14 herbicydów (tab. 2). Pozostałości oznaczano nowoczesnymi, uznanymi w skali międzynarodowej metodami analitycznymi, głównie metodami wieloskładnikowymi. Metody bazowały na ekstrakcji pozostałości rozpuszczalnikiem organicznym oraz dalszym oczyszczaniu ekstraktu przez podział ciecz/ciecz oraz techniką ekstrakcji z fazy stałej. Część związków analizowano metodami specyficznymi. Ilościowe oznaczenia pozostałości wykonywano za pomocą chromatografii gazowej (GC/ECD/NPD) oraz wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC/UV/PDA). W przypadku wykrycia pozostałości, uzyskany wynik potwierdzano na kolumnie chromatograficznej o innej polarności i/lub na innym detektorze, między innymi masowym. Pozostałości ditiokarbaminianów, wyrażane jako CS 2, oznaczano spektrofotometrycznie (Chmiel 1979). Laboratoria weryfikowały w sposób ciągły stosowane metody analityczne zgodnie z zasadami dobrej praktyki laboratoryjnej. Ponadto laboratoria uczestniczyły w międzynarodowych badaniach biegłości, organizowanych przez FAPAS 1 oraz Unię Europej- 1 FAPAS The Food Analysis Performance Assessment Scheme, CSL, York, Anglia

Pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych 1223 ską 2. Uzyskały w nich zadawalające wyniki, potwierdzając tym samym swoje kompetencje w zakresie prowadzonych badań. Tabela 2. Poszukiwane substancje aktywne Table 2. Analysed active substance Insektycydy Insecticides Fungicydy Fungicides Herbicydy Herbicides acetamiprid*, aldrin, alpha-cypermethrin*, azinophos-ethyl, azinophosmethyl, beta-cyfluthrin, bifenthryna*, bromopropylate, buprofezin, carbaryl, chlorfenvinphos, chlorpyrifos*, chlorpyrifos-methyl, cyfluthrin, cypermethrin*, DDT sum (p,p - DDE, p,p - DDD, o,p - DDT, p,p - DDT), deltamethrin*, diazinon*, dichlorvos, dicofol, dieldrin, dimethoate*, endosulfan (α, β, sulphate)*, endrin, esfenvalerate, ethion, fenitrothion*, fenpropathrin, fenvalerate, fipronil, formothion, α-hch, β-hch, HCB, heptachlor, heptachlor epoxide, heptenophos, isofenphos, lambda-cyhalothrin*, lindane (γ-hch), malathion, mecarbam, methoxychlor, methidathion, parathion-ethyl, parathion methyl, permethrin, phosalone*, pirimiphos-methyl*, pirimicarb*, propoxur, quinalphos, tebufenpyrad, tetradifon, triazophos acrinathrin, azoxystrobin*, benalaxyl, benomyl 1, bitertanol*, bromuconazole, bupirimate*, captan*, carbendazim*, carbofuran*, chlorothalonil*, cyprodinil*, cyproconazole, dichlofluanid, dicloran, difenokonazole*, dimethomorph, diphenylamine, dithiocarbamates (mancozebe, maneb, methiram, propineb, thiram, zineb) 2 *, fenarimol*, fenazaquin*, fenhexamid*, fludioxonil*, flusilazole*, folpet*, imazalil, iprodione*, krezoxim-methyl, mepanipyrim, quintozene, metalaxyl*, myclobutanil, oxadiksyl, penconazole, pirimethanil*, procymidone*, propiconazole*, tebuconazole*, tecnazene, tetraconazole*, tolclofos-methyl, tolylfluanid*, triadimefon, triadimenol*, trifloxystrobin*, vinclozolin* atrazine, chlorprofam, lenacil*, linuron*, metribuzyn, napropamide, nitrofen, pendimethalin, profam, promethrin*, propachlor, propyzamide*, simazine*, trifluralin* * związek wykryty compound found 1 oznaczany jako karbendazym determined as carbendazim 2 oznaczane jako CS 2 determined as CS 2 III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE W 392 badanych próbkach, czyli 29,4% ogółu analizowanych stwierdzono obecność pozostałości środków ochrony roślin. Wykryto pozostałości 47 spośród 118 poszukiwanych związków, w tym 27 fungicydów, 14 insektycydów i 6 herbicydów. Pozostałości wykrywano najczęściej w próbkach owoców (54,3%), rzadziej w warzyw spod osłon (20,2%), próbkach warzyw gruntowych (12,7%) i próbkach upraw rolniczych (12,4%). Pozostałości środków ochrony roślin występowały najczęściej w jabłkach (63,8% próbek), wiśniach (57,5%), malinach (56,1% próbek), truskawkach (52,7% próbek) i śliwkach (48,7% próbek). 2 9th European Commission s Proficiency Test on Pesticide Residues in Fruit and Vegetables 2007, 1st European Commission s Proficiency Test on Pesticide Residues in Cereals

1224 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 48 (4) 2008 Na rysunku 1. przedstawiono udział próbek z pozostałościami w poszczególnych grupach roślin uprawnych, a na rysunku 2 częstotliwość występowania pozostałości w poszczególnych uprawach. Rys. 1. Pozostałości środków ochrony roślin w poszczególnych grupach upraw (2007) Fig. 1. Pesticide residues in crop groups (2007) Do najczęściej wykrywanych związków należały: w owocach bupirymat, fenarymol, flusilazol, ditiokarbaminiany w agreście; ditiokarbaminiany w brzoskwiniach; kaptan, pirymikarb w gruszkach; kaptan, ditiokarbaminiany i pirymikarb w jabłkach; procymidon, pirymetanil i fosalon w malinach; ditiokarbaminiany i fenitrotion w porzeczkach; tebukonazol w śliwkach; procymidon, fludioksonil, cyprodinil, ditiokarbaminiany i tolilofluanid w truskawkach oraz kaptan, ditiokarbaminiany i fenarymol w wiśniach; w warzywach uprawianych pod osłonami procymidon w ogórku i w papryce; karbendazym w pieczarkach; chlorotalonil w pomidorze spod osłon; azoksystrobina, tolilofluanid i iprodion w sałacie; w warzywach gruntowych procymidon w fasolce szparagowej; chloropiryfos i azoksystrobina w kapuście pekińskiej; linuron w marchwi i selerze; alfa-cypermetryna, azoksystrobina i procymidon w papryce; ditiokarbaminiany w pomidorze; azoksystrobina w rzodkiewce; tolilofluanid w sałacie; w uprawach rolniczych pirymifos metylowy w pszenicy i życie, pirymifos metylowy i procymidon w rzepaku. W 127 próbkach (9,5%) stwierdzono pozostałości więcej niż jednego związku: w 71 próbkach pozostałości dwóch związków (5,3%), w 39 próbkach pozostałości 3 związków (2,9%), w 11 próbkach pozostałości 4 związków (0,8%), w 2 próbkach 5 związków (0,4%), w 3 próbce pozostałości 6 związków (0,2%) i w 1 próbce pozostałości 7 związków (0,1%). Szczegółowe dane o poziomach stwierdzonych skażeń płodów rolnych zostały zawarte w tabeli 3.

Pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych 1225 Rys. 2. Częstotliwość występowania pozostałości środków ochrony roślin w poszczególnych uprawach (2007) Fig. 2. Frequency of pesticide residues occurrence in individual crops (2007)

1226 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 48 (4) 2008 Rys. 3. Pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych (2007) Fig. 3. Pesticide residues in all analysed crops (2007) W 30 próbkach trzynastu upraw, czyli w 2,3% próbek badanych stwierdzono pozostałości związków, które w Polsce nie są zalecane do ich ochrony: w 1 próbce sałaty spod osłon (20,0%) pozostałości trzech związków: azoksystobiny, iprodionu i lambda-cyhalotryny; w 1 próbce sałaty spod osłon (20,0%) pozostałości tolilofluanidu; w 5 próbkach truskawki (13,8%) pozostałości tolilofluanidu; w 1 próbce sałaty gruntowej (11,1%) pozostałości tolilofluanidu; w 7 próbkach pieczarki (8,5%) pozostałości związków karbendazymu; w 3 próbkach śliwki (7,7%) pozostałości pirymetanilu; w 1 próbce agrestu (7,7%) pozostałości tebukonazolu, triadimenolu i symazyny; w 1 próbce agrestu (7,7%) pozostałości cyprodinilu i procymidonu; w 1 próbce agrestu (7,7%) pozostałości trifloksystrobiny; w 1 próbce kapusty pekińskiej (4,5%) pozostałości pirymetanilu i winchlozoliny; w 1 próbce szparagów (4,2%) pozostałości ditiokarbaminianów; w 1 próbce buraka ćwikłowego (3,0%) pozostałości azoksystrobiny; w 1 próbce selera (2,5%) pozostałości procymidonu; w 1 próbce śliwki (2,5%) pozostałości procymidonu; w 1 próbce maliny (2,4%) pozostałości tolilofluanidu; w 1 próbce porzeczki (1,4%) pozostałości endosulfanu; w 1 próbce jabłka (1,2%) pozostałości tolilofluanidu. W 2,5% badanych próbek stwierdzono przekroczenia najwyższych dopuszczalnych pozostałości (NDP) ustalonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia (2007) w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości chemicznych środków ochrony roślin, które mogą się znajdować w środkach spożywczych lub na ich powierzchni. Zestawienie upraw, w których stwierdzono przekroczenia najwyższych dopuszczalnych pozostałości zawiera tabela 4., a ogólny obraz skażeń przedstawia rysunek 3.

Pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych 1227 Tabela 3. Związki wykryte w badanych uprawach Table 3. Detected compounds in analysed crops Uprawa Crop Substancja aktywna Active substance Liczba badanych próbek Number of analysed samples Próbki z pozostałościami Samples with residues liczba number procent percentage Zakres wykrywanych pozostałości Range of found residues min max [mg/kg] 1 2 3 4 5 6 7 Ogórki spod osłon azoxystrobin 34 3 8,8 0,04 0,28 Greenhouse bifenthrin 34 1 2,9 0,03 cucumber procymidone 34 5 14,7 0,02 0,07 Papryka Pepper, sweet Pieczarka Mushroom Pomidor spod osłon Greenhouse tomato Sałata spod osłon Greenhouse lettuce Burak ćwikłowy Red beet Fasolka szparagowa String bean azoxystrobin 22 2 9,1 0,02 0,08 bifenthrin 22 1 4,5 0,06 dithiocarbamates 22 1 4,5 0,09 iprodione 22 1 4,5 0,16 pirimicarb 22 1 4,5 0,01 procymidone 22 4 18,2 0,01 0,09 carbendazim 82 7 8,5 0,01 0,1 azoxystrobin 50 2 4,0 0,05 0,14 bifenthrin 50 1 2,0 0,01 chlorothalonil 50 5 10,0 0,01 0,18 dithiocarbamates 50 1 2,0 0,06 iprodione 50 2 4,0 0,21 0,63 pirymethanil 50 1 2,0 0,14 procymidone 50 3 6,0 0,06 0,23 azoxystrobin 5 1 20,0 0,05 lambda-cyhalothrin 5 1 20,0 0,02 iprodione 5 1 20,0 0,48 tolilfluanid 5 1 20,0 0,10 azoxystrobin 33 1 3,0 0,03 dithiocarbamates 13 1 7,7 0,04 lenacil 33 1 3,0 0,19 azoxystrobin 34 1 2,9 0,01 diazinon 34 1 2,9 0,01 chlorpyrifos 34 1 2,9 0,01 chlorothalonil 34 2 5,9 0,01 0,03 procymidone 34 5 14,7 0,02 0,18

1228 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 48 (4) 2008 Kapusta pekińska Chinese cabbage Marchew Carrot 1 2 3 4 5 6 7 azoxystrobin 22 3 13,6 0,07 0,30 alpha-cypermethrin 22 1 4,5 0,03 cypermethrin 22 2 9,1 0,08 0,27 chlorpyrifos 22 6 27,3 0,02 1,52 iprodione 22 1 4,5 0,04 pirymethanil 22 1 4,5 0,09 vinclozoline 22 1 4,5 0,12 chlorpyrifos 71 3 4,2 0,01 0,12 diazinon 71 1 1,4 0,03 linuron 71 10 14,1 0,01 0,20 procymidone 71 1 1,4 0,02 promethrin 71 1 1,4 0,24 trifluralin 71 2 2,8 0,10 0,16 azoxystrobin 41 2 4,9 0,02 0,05 chlorothalonil 41 1 2,4 0,01 Ogórki gruntowe Field cucumber chlorpyrifos 41 2 4,9 0,02 0,02 cypermethrin 41 1 2,4 0,02 metalaxyl 41 2 4,9 0,02 0,07 alpha-cypermethrin 5 1 20 0,01 Papryka Pepper, sweet azoxystrobin 5 1 20 0,03 procymidone 5 1 20 0,03 Pietruszka linuron 44 2 4,5 0,07 0,41 Parsley trifluralin 44 3 6,8 0,01 0,09 Pomidor z gruntu dithiocarbamates 14 4 28,6 0,05 0,15 Field tomato procymidone 14 1 7,1 0,05 Por Leek Rzodkiewka Radish Sałata z gruntu Field letttuce Seler Celery Szparagi Asparagus azoxystrobin 39 1 2,6 0,02 azoxystrobin 11 2 18,2 0,01 0,01 tolylfluanid 9 1 11,1 0,06 chlorpyrifos 40 5 12,5 0,01 0,04 diazynon 40 1 2,5 0,01 linuron 40 4 10,0 0,13 0,45 procymidone 40 1 2,5 0,01 trifluralin 40 1 2,5 0,01 dithiocarbamates 24 1 4,2 0,54

Pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych 1229 Agrest Gooseberry Borówka Blueberry Brzoskwinie Peach Gruszka Pear Jabłko Apple 1 2 3 4 5 6 7 alpha-cypermethrin 14 1 7,1 0,04 bupirymate 14 6 42,9 0,01 0,42 chlorpyrifos 14 1 7,1 0,04 cyprodinil 14 1 7,1 0,01 ditiocarbamates 14 3 21,4 0,20 1,25 fenarimol 14 4 28,6 0,01 0,05 flusilazole 14 4 28,6 0,02 0,18 pirimicarb 14 1 7,1 0,04 procymidone 14 1 7,1 0,05 propyzamid 14 1 7,1 0,01 tebuconazole 14 1 7,1 0,12 trifloxistrobine 14 1 7,1 0,02 triadimenol 14 1 7,1 0,06 simazine 14 1 7,1 0,06 folpet 7 1 14,3 0,3 alpha-cypermethrin 16 1 6,3 0,02 captan 16 1 6,3 0,02 dithiocarbamates 16 2 12,5 0,07 0,09 tebuconazole 16 1 6,3 0,02 ditiocarbamates 15 1 6,7 0,14 captan 15 3 20,0 0,05 0,38 pirimicarb 15 2 13,3 0,04 0,08 acetamiprid 177 5 2,8 0,01 0,04 chlorpyrifos 177 4 2,3 0,01 0,04 captan 177 62 35,0 0,02 2,82 carbendazim 177 6 3,4 0,02 0,11 cypermetrhin 177 3 1,7 0,02 0,03 cyprodinil 177 2 1,1 0,02 0,08 diazinon 177 9 5,1 0,01 0,06 difenoconazole 177 1 0,6 0,05 dimethoate 177 2 1,1 0,05 0,10 ditiocarbamates 177 36 20,3 0,05 0,47 fanazaquin 177 1 0,6 0,05 fenitrotion 177 2 1,1 0,01 0,05 pirimethanil 177 16 9,0 0,01 0,75 pirimicarb 177 17 9,6 0,02 0,09

1230 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 48 (4) 2008 1 2 3 4 5 6 7 phosalone 177 6 3,4 0,03 0,17 propiconazole 177 1 0,6 0,14 tolylfluanid 177 2 1,1 0,02 0,09 trifloxystrobin 177 4 2,3 0,02 0,05 Malina Raspberry Śliwka Plum chlorpyrifos 41 3 7,3 0,01 0,01 fenhexamid 41 2 4,9 0,03 0,67 iprodione 41 1 2,4 0,48 pirimethanil 41 7 17,1 0,20 0,74 phosalone 41 4 9,8 0,03 0,07 procymidone 41 19 46,3 0,02 1,29 tolylfluanid 41 1 2,4 0,20 alpha-cypermethrin 69 1 1,4 0,08 bifenthrine 69 2 2,9 0,02 0,17 carbofuran 69 1 1,4 0,03 cypermethrin 69 3 4,3 0,03 0,13 difenoconazole 69 1 1,4 0,05 ditiocarbamates 69 20 29,0 0,05 1,28 endosulfan 69 1 1,4 0,03 fenazaquin 69 3 4,3 0,08 0,25 fenitrothion 69 12 17,4 0,03 0,62 flusilazole 69 3 4,3 0,02 0,29 lambda-cyhalothrin 69 1 1,4 0,02 procymidone 69 4 5,8 0,02 0,57 phosalone 69 2 2,9 0,10 0,11 alpha-cypermethrin 39 1 2,6 0,02 cypermethrin 39 1 2,6 0,01 deltamethrin 39 1 2,6 0,02 diazinon 39 1 2,6 0,01 fenazaquin 39 2 5,1 0,02 0,04 fenitrothion 39 3 7,7 0,05 0,28 flusilazole 39 2 5,1 0,01 0,01 pirimethanil 39 3 7,7 0,03 0,12 pirimicarb 39 3 7,7 0,01 0,08 phosalone 39 3 7,7 0,01 0,06 procymidone 39 1 2,6 0,03 tebuconazole 39 9 23,1 0,02 0,34

Pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych 1231 Truskawka Strawberry Wiśnia Sour cherry 1 2 3 4 5 6 7 cyprodinil 36 7 19,4 0,09 0,92 ditiocarbamates 36 5 13,9 0,12 1,12 endosulfan 36 3 8,3 0,01 0,04 fenhexamid 36 3 8,3 0,25 0,69 fludioxonil 36 8 22,2 0,07 1,22 lambda-cyhalothrin 36 2 5,6 0,01 0,01 pirimethanil 36 1 2,8 0,07 procymidone 36 9 25,0 0,01 0,78 tetraconazole 36 1 2,8 0,02 tolylfluanid 36 5 13,9 0,09 1,49 alpha-cypermethrin 87 5 5,7 0,01 0,07 bitertanol 87 1 1,1 0,02 bupirimate 87 1 1,1 0,01 captan 87 18 20,7 0,02 1,39 diazinon 87 1 1,1 0,01 ditiocarbamates 87 17 19,5 0,05 0,55 fenarimol 87 11 12,6 0,01 0,07 flusilazole 87 2 2,3 0,01 0,02 iprodione 87 1 1,1 0,03 lambda-cyhalothrin 87 2 2,3 0,01 0,01 phosalone 87 3 3,4 0,04 0,25 pirimicarb 87 2 2,3 0,01 0,08 tebuconazole 87 6 6,9 0,01 0,31 triadimenol 87 3 3,4 0,05 0,07 Owies Oat pirimiphos-methyl 16 1 6,3 0,06 Pszenica Wheat pirimiphos-methyl 17 2 11,8 0,01 0,13 Rzepak Rape Ziemniak Potato iprodione 27 1 3,7 0,02 pirimiphos-methyl 27 3 11,1 0,01 0,04 procymidone 27 3 11,1 0,06 0,08 vinclozoline 27 2 7,4 0,01 0,05 chlorpyrifos 36 1 2,8 0,04 ditiocarbamates 36 1 2,8 0,03 Żyto Rye pirimiphos-methyl 25 2 8,0 0,008 0,277 W roku 2007 procent próbek krajowych płodów rolnych skażonych pozostałościami środków ochrony roślin był zbliżony do procentu z roku ubiegłego 2006 (28,7%)

1232 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 48 (4) 2008 i niższy niż w latach poprzednich w roku w roku 2005 (35,2%) i w roku 2004 (34,3%) (Nowacka i wsp. 2005, 2006, 2007). Tabela 4. Uprawy, w których stwierdzono przekroczenia najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości 1 Table 4. Crops with residues exceeding MRL 1 Uprawa Crop Substancja aktywna Active substance Liczba próbek z pozostałościami > NDP 1 Number of samples with residues > NDP % próbek z pozostałościami > NDP % samples with residues > Polish MRLs NDP MRL Wykryte przekroczenia Detected violations [mg/kg] 1 2 3 4 5 6 Borówka amerykańska Blueberry folpet 1 14,3 0,02 0,3 Śliwka Plum Śliwka Plum fenitrothion 7 10,1 0,01 0,03; 0,05; 0,06; 0,06; 0,10; 0,19; 0,62 fenitrothion 3 7,7 0,01 0,05; 0,05; 0,28 pirimethanil 3 7,7 0,01 0,03; 0.03; 0,12 Agrest Gooseberry simazine tebuconazole 1 7,1 0,01 0,01 0,06 0,12 Agrest Gooseberry Kapusta pekińska Chinese Cabbage Szparagi Asparagus Burak ćwikłowy Red beet procymidone 1 7,1 0,02 0,05 chlorpyrifos 1 4,5 0,50 1,52 ditiocarbamates 1 4,2 0,05 0,54 lenacil 1 3,0 0,10 0,19 fenitrothion procymidone 2 2,9 0,01 0,02 0,03; 0,04 0,50; 0,28 Pietruszka Parsley linuron 1 2,3 0,2 0,41 fenitrothion fenazquin 1 1,4 0,01 0,10 0,06 0,25

Pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych 1233 Marchew Carrot Jabłko Apple Jabłko Apple Jabłko Apple Jabłko Apple 1 2 3 4 5 6 fenitrothion flusilazol alphacypermethrin fenitrothion procymidone 1 1,4 1 1,4 0,01 0,20 0,05 0,01 0,02 0,03 0,29 0,08 0,06 0,57 fenazaquin 1 1,4 0,10 0,13 chlorpyrifos 1 1,4 0,10 0,12 carbofuran 1 1,4 0,01 0,03 cypermethrin 1 1,4 0,05 0,13 dimethoate 2 1,1 0,02 0,05; 0,1 fenitrothion 1 0,6 0,01 0,05 cyprodynil 1 0,6 0,05 0,08 propiconazole 1 0,6 0,05 0,14 1 najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości wg Ministra Zdrowia maximum residue limits according to Polish standards IV. LITERATURA Chmiel Z. 1979. Spektrofotometryczne oznaczanie śladowych pozostałości dwutiokarbaminianów w materiale roślinnym. Chemia Anal. 24: 505 511. Nowacka A., Gnusowski B., Dąbrowski J., Walorczyk S., Drożdżyński D., Wójcik A., Barylska E., Ziółkowski A., Chmielewska E., Morzycka B., Giza I., Sztwiertnia U., Sadło S., Rupar J., Szpyrka E., Rogozińska K., Kuźmenko A. 2005. Pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych (rok 2004). Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 45: 305 316. Nowacka A., Gnusowski B., Dąbrowski J., Walorczyk S., Drożdżyński D., Wójcik A., Barylska E., Ziółkowski A., Chmielewska E., Giza I., Sztwiertnia U., E., Morzycka B., Łozowicka B., Sadło S., Rupar J., Rogozińska K., Szpyrka E., Kuźmenko A. 2006. Kontrola pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych (rok 2005). Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 46 (1): 484 494. Nowacka A., Gnusowski B., Dąbrowski J., Walorczyk S., Drożdżyński D., Wójcik A., Barylska E., Ziółkowski A., Chmielewska E., Giza I., Sztwiertnia U., E., Morzycka B., Łozowicka B., Kaczyński P., Sadło S., Rupar J., Rogozińska K., Szpyrka E., Kuźmenko A. 2007. Kontrola pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych (rok 2006). Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 47 (4): 79 90.

1234 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin 48 (4) 2008 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 maja 2007 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów, które mogą znajdować się w środkach spożywczych lub na ich powierzchni (Dz. U. z 2007 r. Nr 119, poz. 817). ANNA NOWACKA, BOGUSŁAW GNUSOWSKI, JERZY DĄBROWSKI, STANISŁAW WALORCZYK, DARIUSZ DROŻDŻYŃSKI, MICHAŁ RACZKOWSKI, ANNA WÓJCIK, ELŻBIETA BARYLSKA, ANDRZEJ ZIÓŁKOWSKI, EWA CHMIELEWSKA, IRENA GIZA, URSZULA SZTWIERTNIA, BOŻENA ŁOZOWICKA, PIOTR KACZYŃSKI, STANISŁAW SADŁO, JULIAN RUPAR, EWA SZPYRKA, KRYSTYNA ROGOZIŃSKA, ARLETTA KUŹMENKO PESTICIDE RESIDUES IN CROPS (2007) SUMMARY Monitoring was carried out in 2007 and included the determination of 113 active ingredients and 5 products of their degradation. In 29.4% of analysed samples residues of 47 compounds were detected. Percentage of samples without pesticide residues equaled to 70.6% and 26.9% of samples containing residues lower than Polish maximum residue levels (MRLs). Violations of MRLs were found in 2.5% of samples. Key words: pesticide residues, fruit, vegetables