NOWE PRAWA KONSUMENTA Zwrot towaru zakupionego przez internet
Sprzedaż towarów i usług przez Internet, ze względu na swoje walory praktyczne, ma coraz większe znaczenie dla klienta także tego, a może przede wszystkim tego będącego konsumentem. Stad też niezwykle istotne jest aby konsumenci i przedsiębiorcy znali swoje prawa i obowiązki wynikające z umów zawieranych w formie elektronicznej. 2
GDZIE SZUKAĆ WŁAŚCIWYCH PRZEPISÓW? Prawa i obowiązki konsumentów i przedsiębiorców w zakresie sprzedaży konsumenckiej uregulowane są w art. 76 Konstytucji RP, który to przepis stanowi wytyczną mówiącą o tym, że władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Natomiast sam zakres ochrony konsumentów określają ustawy. Są to przede wszystkim Kodeks cywilny (k.c.), gdyż reguluje on ogóle zasady zawierania i wykonania umów, w tym umów sprzedaży (art. 535 555) oraz ustanawia reguły reklamowania przez konsumentów wadliwego towaru, tj. określa zasady odpowiedzialności sprzedawcy towaru z tytułu rękojmi oraz gwarancji (art. 556 581). Kolejnym istotnym aktem prawnym jest obowiązująca od dnia 25 grudnia 2014 r. ustawa o prawach konsumenta (u.p.k.), która określa obowiązki przedsiębiorców zarówno przy sprzedaży tradycyjnej, jak i przy umowach zawieranych na odległość oraz poza lokalem przedsiębiorstwa. Ustawa ta reguluje także uprawnienia konsumenta związane z powyższymi umowami, w szczególności opisuje istotne dla analizowanego zagadnienia prawo konsumenta do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa bądź na odległość. 3
KIM JEST KONSUMENT? Ustawa o prawach konsumenta znajduje zastosowanie do wszystkich umów, w których jedną stroną jest przedsiębiorca, a drugą konsument. Pojęcia te należy interpretować w oparciu o definicje zawarte w Kodeksie cywilnym. Omawiana ustawa zmieniła zamieszczoną w Kodeksie cywilnym definicję konsumenta. Obecnie zgodnie ze znowelizowanym art. 22[1] k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Ustawa zdefiniowała również pojęcie umów zawieranych na odległość i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa. Umowa zawierana na odległość to między innymi zakup towaru przez Internet. Jest to umowa zawarta z konsumentem w ramach zorganizowanego systemu zawierania umów na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie (art. 2 pkt 1 u.p.k.). 4
OBOWIĄZKI INFORMACYJNE PRZEDSIĘBIORCY W UMOWACH ZAWIERANYCH NA ODLEGŁOŚĆ Obowiązki informacyjne przedsiębiorcy w umowach zawieranych przez Internet są dużo bardziej rozbudowane w porównaniu z umowami zawieranymi w sposób typowy. Uzasadnienie swoje znajduje to po części w tym, że z reguły w przypadku zawarcia umów w taki sposób konsument może działać pod wpływem emocji czy też zachęcony do zakupu przez interesującą reklamę produktu. Ponadto zdjęcie produktu z ekranu monitora czy tableta może różnić się od jego rzeczywistych cech. W przypadku umów zawieranych na odległość konsument z reguły nie ma możliwości zbadania wiarygodności przedsiębiorcy czy też jakości dostarczanego przez niego towaru. Obowiązki informacyjne przedsiębiorcy w tego rodzaju umowach uregulowane zostały w rozdziale 3 u.p.k. Najważniejsze z nich to obowiązek poinformowania konsumenta w sposób jasny i zrozumiały o: głównych cechach świadczenia adresie, pod którym konsument może składać reklamacje (dotyczy to także adresu poczty elektronicznej); sposobie i terminie zapłaty; sposobie i terminie wykonania prawa odstąpienia; istnieniu i treści gwarancji; czasie trwania umowy lub o sposobie i przesłankach wypowiedzenia umowy; minimalnym czasie trwania zobowiązań konsumenta wynikających z umowy; istotnych właściwościach świadczenia i jego przedmiocie; cenie lub wynagrodzeniu obejmujących wszystkie ich składniki, w tym opłaty i podatki, a w przypadku niemożności określenia dokładnej ceny lub wynagrodzenia podstawie obliczenia ceny lub wynagrodzenia umożliwiającej konsumentowi dokonanie ich weryfikacji; kosztach dodatkowych. z uwzględnieniem przedmiotu świadczenia oraz sposobu porozumiewania się z konsumentem; 5
W JAKI SPOSÓB ZAWIERANA JEST UMOWA? Zgodnie z u.p.k. przedsiębiorca zapewnia, aby konsument w momencie składania zamówienia wyraźnie potwierdził, że wie, że zamówienie pociąga za sobą obowiązek zapłaty. W takiej sytuacji funkcja zamówienia musi być oznaczona w czytelny sposób słowami zamówienie z obowiązkiem zapłaty lub zawierać inne równoznaczne sformułowanie. Co istotne brak, któregoś z powyższych elementów powoduje, że umowa nie zostaje zawarta. zamieszczać informacje na swoich stronach internetowych o wszelkich ograniczeniach dotyczących dostarczania towaru oraz o akceptowalnych systemach płatności. Należy też zauważyć, że obowiązkiem przedsiębiorcy (tu: sprzedawcy) jest przekazanie konsumentowi potwierdzenia zawarcia umowy na odległość na trwałym nośniku informacji w rozsądnym terminie po jej zawarciu, najpóźniej w chwili dostarczenia towaru. Przedsiębiorca w sposób jasny i czytelny powinien 6
PRAWO ODSTĄPIENIA OD UMOWY Konsument, który zawarł umowę przez Internet, może w ciągu 14 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i zasadniczo bez ponoszenia kosztów, z wyjątkiem kosztów opisanych w w/w ustawie. Bieg terminu, od którego konsumentowi przysługuje prawo odstąpienia od umowy w przypadku wydania rzeczy, rozpoczyna się od objęcia rzeczy w posiadanie przez konsumenta (doręczenie rzeczy), jeśli jednak wydanie obejmuje wiele rzeczy od objęcia w posiadanie ostatniej rzeczy, partii lub części. Inaczej przedstawia się powyższe uprawnienie konsumenta, jeżeli konsument nie został poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie odstąpienia od umowy. Wówczas prawo to wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy. Jeżeli jednak konsument został poinformowany przez przedsiębiorcę o prawie odstąpienia przed upływem tego terminu, wówczas termin do odstąpienia od umowy upływa po 14 dniach od udzielenia konsumentowi informacji o tym prawie. Odstąpienie od umowy, następuje w drodze oświadczenia składanego przedsiębiorcy, przy czym konsument może skorzystać, ze wzoru oświadczenia, który został zamieszczony w u.p.k. Co istotne oświadczenie o odstąpieniu należy wysłać przed upływem terminu na wykonanie prawa odstąpienia od umowy, a możliwe jest to również w formie elektronicznej, jeżeli przedsiębiorca zapewnia taką możliwość: a) przy wykorzystaniu wzoru formularza z u.p.k., lub b) przez złożenie oświadczenia na stronie internetowej przedsiębiorcy. W przypadku odstąpienia od umowy zawartej przez Internet, umowę taką uważa się za niezawartą. 7
ZWROT CENY I TOWARU W terminie 14 dni od otrzymania oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy, przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane przez niego płatności, w tym koszty dostarczenia rzeczy. Zwrot płatności przez przedsiębiorcę następuje przy użyciu takiego samego sposobu zapłaty, jakiego użył konsument, chyba że konsument wyraźnie zgodził się na inny sposób zwrotu, który nie wiąże się dla niego z żadnymi kosztami. Przedsiębiorca może wstrzymać się ze zwrotem płatności otrzymanych od konsumenta do chwili uzyskania zwrotu rzeczy lub dostarczenia przez konsumenta dowodu jej odesłania, w zależności Obowiązek zwrotu rzeczy przedsiębiorcy lub osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru rzeczy, spoczywa na konsumencie w terminie 14 dni od dnia, w którym od umowy odstąpił, chyba że przedsiębiorca zaproponował, że sam odbierze rzecz. Do zachowania terminu wystarczy odesłanie rzeczy przed jego upływem. Konsument ponosi tylko bezpośrednie koszty zwrotu rzeczy, chyba że przedsiębiorca zgodził się je ponieść lub nie poinformował konsumenta o konieczności poniesienia tych kosztów. W chwili odstąpienia przez konsumenta od umowy zawartej przez Internet wygasają powiązane z nią umowy dodatkowe zawarte przez konsumenta. od tego, które zdarzenie nastąpi wcześniej, jeżeli przedsiębiorca nie zaproponował, że sam odbierze rzecz od konsumenta. 8
OGRANICZENIA W WYKONANIU PRAWA ODSTĄPIENIA Prawo odstąpienia przez konsumenta od umowy zawartej przez Internet nie dotyczy jednak wszystkich umów. Szczegółowe regulacje w tej materii zostały opisane w art. 38 u.p.k. Przykładowo można wskazać tu na umowę, której przedmiotem świadczenia jest rzecz ulegająca przydatności do użycia czy też rzeczy dostarczone w zapieczętowanym opakowaniu, której po otwarciu opakowania nie można zwrócić ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu. szybkiemu zepsuciu lub mająca krótki termin 9
ZMIANY KORZYSTNE DLA KONSUMENTÓW Regulacje zawarte w u.p.k. oraz w znowelizowanych postanowieniach k.c. przynoszą wiele nowych rozwiązań korzystnych dla konsumentów i są one wynikiem wdrożenia regulacji unijnych w zakresie praw konsumentów, sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji. Szczególne znaczenie w tym zakresie mają niewątpliwie uprawnienia od umowy zawartej przez Internet oraz zwrotu tak nabytego towaru, co jest to o tyle istotne, że nabywając towary w rzeczywistości wirtualnej jako konsumenci nie jesteśmy zawsze i w pełnym zakresie w stanie zweryfikować nabywanych towarów, a dopiero fizyczny kontakt daje nam możliwość zbadania właściwości ich właściwości i jakości. konsumenta dotyczące możliwości odstąpienia 10
AUTORZY OPRACOWANIA Dr Marlena Wach radca prawny, Kancelaria Chałas i Wspólnicy Paweł Zyśko radca prawny, Kancelaria Chałas i Wspólnicy Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy ul. Grzybowska 45, 00-844 Warszawa Tel.: +48 22 438 45 45, e-mail: chwp@chwp.pl www.chwp.pl Chałas i Wspólnicy to jedna z największych firm prawniczych i jedna z najsilniejszych marek na rynku usług prawnych w Polsce. Specjalizuje się w obsłudze dużych podmiotów gospodarczych, najliczniejszą grupę Klientów stanowią wiodące zagraniczne koncerny. Jest kancelarią o mocno zaznaczonym międzynarodowym profilu, obsługa prawna świadczona jest poprzez sieć biur oraz kancelarii partnerskich zlokalizowanych w ponad 20 krajach świata. Międzynarodowy zespół prawników oferuje Klientom zintegrowane usługi doradztwa prawnego najwyższej jakości.