Krajowe Ramy Kwalifikacji Jak przygotować dokumentację programu kształcenia zgodnie z nowymi wymaganiami?
Krajowe Ramy Kwalifikacji szczególna metoda opisu kształcenia, jakie polskie uczelnie oferują studentom* sformułowane są w języku efektów kształcenia przedstawiają wymagania, jakim powinien sprostać student po ukończeniu danego cyklu kształcenia. pozwolą na dokonywanie porównań dyplomów uzyskiwanych w rożnych uczelniach na terenie całej Europy opisy dla 8 obszarów kształcenia: humanistyki, nauk społecznych, ścisłych, przyrodniczych, technicznych, medycznych, rolniczych leśnych i weterynaryjnych, sztuki *Autonomia programowa uczelni, red E. Chmielecka, MNiSW 2010 2
Regulacje prawne Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym z 27 lipca 2005 z późniejszymi zmianami z 16 marca 2011 Rozp. MNiSW z 8 sierpnia 2011, w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych Rozp. MNiSW z 1 września 2011 w sprawie tytułów zawodowych nadawanych absolwentom, warunków wydawania [ ] Rozp. MNiSW z 14 września 2011 w sprawie warunków i trybu przenoszenia zajęć zaliczonych przez studenta Rozp. MNiSW z 5 października 2011 w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia
Regulacje prawne Rozp. MNiSW z 2 listopada 2011 w sprawie Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego Rozp. MNiSW z dnia 4 listopada 2011 w sprawie wzorcowych efektów kształcenia Rozp. MNiSW z 2 listopada 2011 w sprawie warunków jakie muszą być spełnione, aby zajęcia dydaktyczne na studiach mogły być prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość Rozp. MNiSW z 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela Rozp. MNiSW z dnia 29 września 2011 w sprawie warunków oceny programowej i instytucjonalnej
Wdrażanie KRK Zmiana aktów prawnych uczelni: regulaminy studiów, studiów doktoranckich, podyplomowych, regulamin ECTS, wzór sylabusu Zmiana w procedurze konstruowania programów kształcenia, w tym włączenie otoczenia uczelni Zmiana w opisach przedmiotów Zmiana w dokumentacji studiów podyplomowych Zmiana w dokumentacji przebiegu studiów: karty zaliczeń, dyplom ukończenia, suplement
Uczelniane akty prawne Uchwała Senatu 454 z 30.11.2011 w sprawie wytycznych dotyczących projektowania i uchwalania programów kształcenia dla kierunków studiów pierwszego i drugiego stopnia w UZ Uchwała Senatu 455 z 30.11.2011 w sprawie wytycznych dotyczących projektowania i uchwalania programów kształcenia dla studiów podyplomowych w UZ Regulamin ECTS na UZ (uchwała 456) Regulamin organizacyjny studiów podyplomowych (uchwała 473) Regulamin studiów podyplomowych (uchwała 472) 6
Inne pomocne źródła A. Kraśniewski. Jak przygotować programy kształcenia zgodnie w wymaganiami wynikającymi z Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego Portal Ekspertów Bolońskich seminaria, prezentacje z seminariów Strona Prorektora ds. Jakości Kształcenia UZ 7
KRK - terminologia Program kształcenia - określany dla danego kierunku studiów, danego poziomu i profilu kształcenia zawiera: efekty kształcenia program studiów Efekty kształcenia zasób wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych uzyskanych w procesie kształcenia przez osobę uczącą się Program studiów opis procesu kształcenia prowadzącego do uzyskania zakładanych efektów kształcenia Studia wieloobszarowe
KRK - terminologia Moduł kształcenia przedmiot lub grupa przedmiotów, również praktyka, przygotowanie pracy dyplomowej itp., którym przypisano efekty kształcenia i punkty ECTS Przedmiot zespół zajęć określonych wspólną nazwą, przewidzianych do realizacji w tym samym semestrze planu studiów, podlegających łącznej ocenie, któremu przypisano całkowitą liczbę punktów ECTS
TAK Jednostka z uprawnieniami? NIE TAK NIE Wzorcowe efekty kształcenia? Dotychczas prowadzone studia? NIE TAK TAK Zmiana programu > 30% ECTS? NIE Decyzja Ministra Efekty kształcenia Warunki prowadzenia studiów Decyzja Ministra Pozytywna opinia PKA Opinia PKA MOŻLIWOŚĆ PROWADZENIA STUDIÓW Na podstawie: A. Kraśniewski. Jak przygotować programy kształcenia zgodnie w wymaganiami wynikającymi z Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego
Dokumentacja programu Ogólna charakterystyka: Nazwa kierunku, poziom kształcenia, profil kształcenia, forma studiów, tytuł zawodowy uzyskiwany przez absolwenta, Przyporządkowanie do obszaru lub obszarów kształcenia Wymagania wstępne dla kandydatów na studia II stopnia Efekty kształcenia: kształcenia Tabele odniesienia efektów kształcenia do efektów obszarowych Tabela pokrycia obszarowych efektów kształcenia przez kierunkowe efekty kształcenia Tabela pokrycia kompetencji inżyniera przez kierunkowe efekty kształcenia 11
Efekty kształcenia dla kierunku (K) WIEDZA K_W01 K_W02. UMIEJĘTN OŚCI K_U03 Opis Po zakończeniu studiów 2 stopnia na kierunku Chemia Przemysłowa absolwent: wymienia i rozpoznaje najnowsze technologie syntez związków organicznych i nieorganicznych zna i wybiera optymalne techniki przemysłowych procesów wytwarzania specyficznych chemikaliów prowadzi reakcje chemiczne o znaczeniu przemysłowym w skali laboratoryjnej w różnych warunkach (w fazie ciekłej, gazowej i pod podwyższonym ciśnieniem) Odniesienie do efektów kształcenia dla obszaru nauk ścisłych (OE2_) OE2_W01 OE2_W01; OE2_W03 OE2_U01; OE2_U06; OE2_W03 K_U06 charakteryzuje ciała stałe stosując tradycyjne i nowoczesne techniki badawcze OE2_U01; OE2_U02; OE2_W03 KPS Tabela odniesienia K_K01 potrafi pracować samodzielnie i w zespole nad wyznaczonym zadaniem badawczym OE2_K05 K_K02 jest odpowiedzialny za rzetelność uzyskanych wyników badań i ich interpretacji oraz za wyniki uzyskane w pracy zespołowej OE2_K05
Dokumentacja programu Program studiów: Liczba punktów ECTS konieczna do uzyskania kwalifikacji, Liczba semestrów kształcenia Opis poszczególnych modułów kształcenia Wymiar, zasady i forma odbywania praktyk Matryca efektów kształcenia Opis sposobów sprawdzania efektów kształcenia (dla programu) z odniesieniem do konkretnych modułów kształcenia, form zajęć i sprawdzianów. Plan studiów z zaznaczeniem modułów podlegających wyborowi przez studenta Sumaryczne wskaźniki charakteryzujące program studiów 13
Wskaźniki sumaryczne Łączna liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich Łączna liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć z zakresu nauk podstawowych, do których odnoszą się efekty kształcenia dla określonego kierunku, poziomu i profilu kształcenia Łączna liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym, takich jak zajęcia laboratoryjne Minimalna liczba punktów ECTS, którą student musi zdobyć, realizując moduły kształcenia oferowane w formie zajęć ogólnouczelnianych lub na innym kierunku studiów Minimalna liczba punktów ECTS, którą student musi zdobyć na zajęciach z wychowania fizycznego W przypadku programu studiów przyporządkowanego do więcej niż jednego obszaru kształcenia procentowy udział liczby punktów ECTS dla każdego z tych obszarów w łącznej liczbie punktów ECTS
Ustalenia ogólnouczelniane I stopień Język obcy: 8-10 ECTS 120 godzin, Wychowanie fizyczne: 2 ECTS 60 godzin (zaliczenie bez oceny) II stopień Język obcy Zajęcia ogólnouczelniane lub na innym kierunku: oferta 3 przedmioty: wykłady, każdy do 30h, 1-3 ECTS 15
Dokumentacja programu kształcenia Warunki realizacji programu studiów Minimum kadrowe (z przyporządkowaniami poszczególnych osób do dyscyplin naukowych lub artystycznych i obszarów kształcenia oraz w przypadku studiów o profilu praktycznym- opisem doświadczenie zawodowych) Proporcja liczby nauczycieli akademickich stanowiących minimum kadrowe do liczby studiujących Opis działalności badawczej w odpowiednim obszarze wiedzy 16
Dokumentacja programu Wyjaśnienia i uzasadnienia kształcenia Sposób wykorzystania wzorców międzynarodowych Sposób uwzględniania wyników monitorowania karier absolwentów Udokumentowanie dla studiów stacjonarnych że co najmniej połowa programu kształcenia jest realizowana w postaci zajęć dydaktycznych wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich Udokumentowanie, ze program studiów umożliwia studentowi wybór modułów kształcenia w wymiarze nie mniejszym niż 30% ECTS Sposób współdziałania z interesariuszami zewnętrznymi 17
Ważne uwagi Program kształcenia nie może być zmieniany w trakcie trwania studiów Program kształcenia musi być zaopiniowany przez przedstawicieli Parlamentu Studenckiego Realizacja zajęć przez pracowników spoza wydziału macierzystego - wymiana sylabusów pomiędzy wydziałami 18
Opis przedmiotów 19
KRK nowe myślenie o kursach EFEKTY KSZTAŁCENIA Co student będzie umiał? TREŚCI PROGRAMOWE Czego uczyć, aby uzyskać założone efekty? METODY PROWADZENIA ZAJĘĆ Jak uczyć, aby uzyskać efekty? METODY WERYFIKACJI EFEKTÓW Jak sprawdzić, czy student uzyskał założone efekty?
Modyfikacja myślenia o przedmiocie Modyfikacja sylabusów przedmiotów, ze szczególnym uwzględnieniem: opisu zakładanych efektów kształcenia metod umożliwiających osiągnięcie efektów kształcenia sposobów weryfikacji i dokumentacji procesu weryfikacji osiąganych efektów ustalenia nakładu pracy studenta, niezbędnego dla uzyskania zakładanych w przedmiocie efektów (godziny kontaktowe i praca indywidualna) Moduły/Przedmioty do wyboru
WIEDZA (knowing and understanding) zbiór faktów, zasad, teorii i praktyk powiązanych z dziedziną pracy lub nauki EFEKTY KSZTAŁCENIA UCZENIA SIĘ oznaczają stwierdzenie tego co uczący się wie, co rozumie i potrafi wykonać po ukończeniu procesu uczenia się UMIEJĘTNOŚCI (knowing how to act) zdolność do stosowania wiedzy w celu wykonywania zadań i rozwiązywania problemów KOMPETENCJE SPOŁECZNE (knowing how to be) zdolności osobiste, społeczne lub metodologiczne okazywane w pracy lub nauce oraz w karierze zawodowej i osobistej 22
Macierz efektów kształcenia Kierunkowe efekty kształcenia Przedmioty/Kursy w programie studiów Przedmiot 1 Przedmiot 2 Przedmiot 3 Przedmiot 4 EK 1 (wiedza) x x EK 2 (umiejętności) x x EK 3 (wiedza) EK 4 (kompetencje społeczne) x. 23
Macierz efektów kształcenia Kierunkowe efekty kształcenia Przedmioty/Kursy w programie studiów Przedmiot 1 Przedmiot 2 Przedmiot 3 Przedmiot 4 EK 1 (wiedza) x x EK 2 (umiejętności) x x EK 3 (wiedza) x x x x EK 4 (kompetencje społeczne) x. 24
Język opisu efektów Ocena Synteza Analiza Zastosowanie Zrozumienie przydatne czasowniki rady praktyczne Wiedza podstawowa 25
Przykładowe czasowniki Wiedza opisać nazywać wskazać dobierać rozpoznać definiować scharakteryzować wytłumaczyć formułować objaśniać Umiejętności zinterpretować zastosować oszacować oceniać zaprezentować decydować, rozwiązywać skrytykować sporządzać wykorzystywać wyszukiwać KS student powinien być: chętny do otwarty na świadomy etyczny kreatywny dbały o... wrażliwy zdolny do organizacji 26
Pytania kontrolne Czy opisy efektów są proste i jednoznaczne? Czy opisane efekty da się zmierzyć? Czy opisy obejmują wszystkie kategorie efektów na różnych poziomach? Czy efekty odnoszą się do treści przedmiotu? Czy są powiązane z efektami kierunkowymi dla programu kształcenia? Czy są realne (możliwe do osiągnięcia w określonym czasie)? 27
Przykład 1 Efekty kształcenia Student potrafi definiować podstawowe pojęcia pedagogiki i wykorzystywać je w wypowiedziach słownych i pisemnych (K_W01,K_U06), rozróżnić wybrane orientacje pedagogiczne, scharakteryzować współczesne modele wychowania (K_W01). Potrafi formułować problemy praktyczne oraz zaprojektować praktyczne działanie edukacyjne (K_U10). Jest otwarty na nowe nurty w pedagogice(k_k01). 28
Przykład 2 Tabelaryczna forma opisu efektów K_U02 K_W02 K_U13 Student jest w stanie przygotować prezentację z wykorzystaniem podstawowych i współczesnych mediów w zakresie obrazowania i kompozycji. Interpretuje zjawiska wizualne, potrafi dobrać właściwe media do realizacji artystycznych. K_U08 Krytycznie ocenia realizacje artystyczne. Prezentuje własne sądy i przekonania związane z realizacją tematów. K_K02 Jest kreatywny w artystycznych realizacjach. 29
Przykład 3 Efekty kształcenia w podziale na kategorie Wiedza: T1A_W6 - ma podstawową wiedzę o cyklu życia urządzeń Umiejętności: T1A_U13 potrafi dokonać krytycznej analizy funkcjonowania Kompetencje społeczne: T1A_K06 potrafi myśleć w sposób przedsiębiorczy
Ocena stopnia osiągnięcia efektów efekty kształcenia - oznaczają stwierdzenie tego co uczący się wie, co rozumie i potrafi wykonać po ukończeniu procesu uczenia się. Są one ujęte w kategoriach wiedzy, umiejętności i kompetencji. metody prowadzenia zajęć i techniki nauczania należy podać sposób pracy ze studentami umożliwiający osiągnięcie przez nich zakładanych efektów kształcenia ocena efektów - metody i procesy prowadzące do określenia zakresu, w jakim uczący się faktycznie przyswoił określoną wiedzę, opanował określone umiejętności i zdobył określone kompetencje (egzamin pisemny, ustny, test, prezentacja, projekt, esej, egzamin praktyczny, raport ) 31
Nakład pracy studenta Godziny zajęć z udziałem nauczyciela: wykład, ćwiczenia, laboratorium Godziny samodzielnej pracy studenta: wykonanie projektu opracowanie raportu Przygotowanie do egzaminu i udział w nim Łączna liczba godzin przeliczenie na ECTS Weryfikacja obliczeń 33
Przykład 1 przedmiot 30w, 30ćw Udział w wykładach 30h Udział w ćwiczeniach 30h Przygotowanie do ćwiczeń 30h, Przygotowanie do egzaminu 20h, Konsultacje 3h, Udział w egzaminie 2h Łącznie 115 godzin = 5 lub 4 ECTS (25-30h 1 pkt) Nakład związany z zajęciami wymagającymi bezpośredniego udziału nauczyciela = 30+30+3+2=65 co odpowiada 2-3 ECTS 34
Przykład 2 przedmiot 15w, 30ćw, 15L Studia stacjonarne Studia niestacjonarne Udział w zajęciach: 60 godz. 36 godz. Przygotowanie do zajęć i zaliczeń: 45 godz. 60 godz. Egzamin i przygotowanie do niego: 10 godz. 20 godz. Konsultacje 5 godz. 4 godz. Łącznie 120 godz. 4 ECTS Zajęcia z bezpośrednim udziałem nauczyciela akademickiego: 3 ECTS 2 ECTS Zajęcia o charakterze praktycznym 3 ECTS 3 ECTS 35
Zadania zespołów wydziałowych Poznanie nowych przepisów i pomocnych opracowań Przygotowanie projektu dokumentacji Konsultacje z ze studentami Zgromadzenie sylabusów od osób odpowiedzialnych za przedmiot Weryfikacja efektów, nakładów i punktów ECTS Ustalenie wskaźników sumarycznych Weryfikacja dokumentacji 36
Zadania wydziałowych koordynatorów ECTS Przeanalizować opisy przedmiotów pod kątem sposobu określenia punktów ECTS oraz efektów kształcenia Sprawdzić zbieżność efektów kształceniametod prowadzenia zajęć-metod weryfikacji osiągniętych efektów-nakładów pracy studenta Skontrolować zgodności efektów wskazanych w sylabusach z kierunkowymi efektami kształcenia 37
Ocena programowa i instytucjonalna Zgodność kierunku z misją uczelni Zgodność opracowanych przez jednostkę zakładanych efektów kształcenia z efektami dla wskazanego obszaru lub obszarów kształcenia opisanych w KRK Program studiów, w tym skuteczność realizacji efektów i sposób weryfikacji osiągniętych efektów System ECTS Minimum kadrowe Infrastruktura dydaktyczna 38
W prezentacji wykorzystano informacje ze spotkań z Ekspertami Bolońskimi za ich zgodą i rekomendacją Autor: Elżbieta Kołodziejska