Cmentarz żydowski nowy w Lubartowie Inwentaryzacja nagrobków w pomniku-laidarium Nowy cmentarz powstał na gruntach zakupionych w 1796 r. W okresie II wojny światowej został całkowicie zdewastowany. W latach 60. XX w. na części jego terenu wybudowano osiedle bloków mieszkaniowych. W 1988 r. spośród nielicznych macew, które powróciły na cmentarz, wybrano 30 i wykorzystano do budowy pomnika-lapidarium, pozostałe macewy zostały zakopane obok. Pomnik-lapidarium ma formę muru z białej cegły, z przejściem pośrodku. Od strony południowo-wschodniej ustawiono przy murze 8 całych stel, od strony północno-zachodniej podwieszono na murze 12 nie w pełni zachowanych stel a przed murem ustawiono 10 całych stel. Z czasem stele ustawione przed murem zostały wyłamane i potłuczone. Inwentaryzacja Andrzej Trzciński Lubartów Lublin, 1988 i 2016 Nagrobki w katalogu uporządkowane są w układzie chronologicznym. Katalog zawiera następujące pozycje: - numer kolejny - personalia i data śmierci wg kalendarza żydowskiego i przeliczenie na kalendarz gregoriański - materiał, wymiary w centymetrach (wysokość x szerokość x grubość) - opis formalny (określenia strona prawa/lewa podane z pozycji widza), stan zachowania, lokalizacja w obrębie lapidarium (wg stanu z 1988 r.). - odpis i przekład inskrypcji - uwagi do inskrypcji - fotografia 1
Pomnik-lapidarium, strona północno-zachodnia, stan w 1988 r. Pomnik-lapidarium, strona północno-zachodnia, stan w 2016 r. 2
Pomnik-lapidarium, strona południowo-wschodnia, stan w 2016 r. (na pierwszym planie wyłamane i potłuczone stele, które były ustawione po stronie płn.-zach.) 3
1. [Liba bat Jisrael Halper eszet Jisrael Jona Pereczon] zm. we wtorek, 1 nisan 5608 r., tj. 4 kwietnia 1848 r. Piaskowiec biały, 61 x 59 x 13. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek i korpus (partia dolna niezachowana). Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany trzema płaskimi listwami, między którymi są dwa wersy wypukłej inskrypcji, na skrajach wersów litery formuły początkowej ujęte w tonda z perełek. W centrum przyczółka płycina, w kształcie łuku pełnego podwieszonego, w niej płaskorzeźbione przedstawienie ptaka siedzącego na ulistnionej gałęzi. Przyczółek oddzielony od korpusu płaską listwą. Korpus flankowany pilastrami. Pole inskrypcyjne prostokątne, pogłębione, w nim inskrypcja wypukła z listwami w interlinii (zachowany jeden niepełny wers). Na licu liczne obtłuczenia. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela podwieszona na murze. [qp]l x r t ]cyn x rda g,vyb hrupn 1 Odeszła we wtorek, 1 <dnia> Nowiu Miesiąca nisan 608 według krótkiej rachuby.... [;] r v b t lhvab,y>n urpl 2 Według rachunku: ponad inne niewiasty w namiocie niech będzie błogosławiona... np 3 Tu pochowana... lyx t>a 4 niewiasta dzielna......... Według akt USC, Wyznanie mojżeszowe, Okręg Bożniczy w Lubartowie: 2 kwietnia 1848 r. zmarła Liba Peretzohon, lat 54, córka Srula i Ruchli [Jisrael i Rachel przyp. A.T.] z Mordkow małżonków Halperów, żona Srula Jonasza [Jisrael Jona przyp. A.T.] Peretzsohon [jid. ]vzjrp Pereczon]. WERS 2: Por. Sdz 5,24. W ostatnim wyrazie chronogram o wartości liczbowej 608 powtarzający roczną datę śmierci. WERS 4: Por. Prz 31,10. fot. 1988 4
2. Dawid Awigdor ben Mosze Szachna ha-lewi, zm. 13 ijar 5620 r., tj. 5 maja (sobota) 1860 r. Piaskowiec biały, 83 x 49 x 12. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której jest jeden wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione motywy: ręce nad misą, nad tym ręka trzymająca dzban; z lewej strony szafa z dwunastoma książkami; powyżej odsłonięta kotara. Korpus steli płaski. Pole inskrypcyjne prostokątne, z siedmioma wersami wklęsłego napisu, obwiedzione rowkiem oraz bordiurą z wklęsłym ornamentem z wici roślinnej. W partii cokołowej prostokątna płycina obramowana płaską listwą (zachowany fragment). Lokalizacja: strona płn.-zach., stela podwieszona na murze. lyk>m vykrd lkl dvd yhyv 1 We wszystkich swych drogach Dawid działał roztropnie. ypipiv himd hdrvy ynyi ynyi 2 Oko moje, oko moje zalewa się łzą, a rzęsy tryup li,ym ylzvn ynyi 3 oka mojego spływają wodą z powodu odejścia,ybydnb r>y,yn>b ;r >ya 4 męża ubogiego w lata, prawego pośród szczodrych hmyl> hnvmab mv mb qciv 5 i handlującego w pełni uczciwie. rdgyba dvd hvm ynbrh h h 6 Oto ten, uczony, nasz nauczyciel pan Dawid Awigdor yvlh anka> h>m hvm pvmh ]b 7 syn znakomitego naszego nauczyciela, pana Mosze Szachny z lewitów. h b j n t ;rt tn> ryya gy rupn 8 Odszedł 13 ijar roku 620. Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. Według akt USC, Wyznanie mojżeszowe, Okręg Bożniczy w Lubartowie: 4 maja 1860 r. zmarł Dawid Zandmer handlarz obuwia, lat 28, syn Moszka i Hudesy [Mosze i Hadasa przyp. A.T.] z Dembinow. WERS 1: 1Sm 18,14. WERS 2: Por. Tr 1,16. WERS 8: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 2016 5
3. Josef ben Nisen, zm. 10 kislew 5655 r., tj. 8 grudnia (sobota) 1894 r. Piaskowiec biały, 101 x 51 x 11. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której jest jeden wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka płycina, w kształcie łuku pełnego podwieszonego, w niej płaskorzeźbione przedstawienie otwartej szafy z sześcioma książkami. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach i liściastych głowicach. Pole inskrypcyjne w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem odcinkowym nadwieszonym, obramowane rowkiem. W polu inskrypcyjnym osiem wersów wklęsłego napisu. Partia cokołowa gładka. Lokalizacja: strona płd.-wsch., stela ustawiona przy murze. qpl hnrt tn> vlcyk y rupn 1 Odszedł 10 kislew roku 655 według krótkiej rachuby. tmyv 2 I umarł hraptv bvu,>b [cvy 3 Josef w dobrej sławie i w chwale. hrv>k ;lh hrvt ybytnb 4 Ścieżkami Prawa kroczył jak należy. hrapm izgm rjn 5 Latorośl szczepu z pnia wspaniałego. hrtcb ]vybal xl> vdy 6 Rękę swą wyciągał ku biedakowi w skrytości. hrvtl,ytyi ibqv rdc 7 Ustanowił i wyznaczył czas dla Tory. vnmh hh hrrjt igb vtm>n 8 Dusza jego do ogrodu Eden niech będzie włączona. Oto ten, spoczywający hbjnt lz ]cyn mh ]b [cvy 9 Josef syn spoczywającego Nisena, pamięć jego niech będzie błogosławiona. Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. WERSY 2-3: Por. Rdz 50,26; Wj 1,6. WERSY 2-8: Tekst wierszowany, końcówki fraz rymowane (monorym). Początkowe wyrazy i litery wersów 3-8 tworzą akrostych: ncyn nb [cvy (Josef ben Nisen). WERS 6: Por. Prz 31,20. WERS 9: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 2016 6
4. Chajim Jitamar ben Josef, zm. 27 ijar 5659 r., tj. 7 maja (niedziela) 1899 r. Piaskowiec biały, 101 x 58 x 11,5. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której jest jeden wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione przedstawienie otwartej szafy z pięcioma książkami. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach i bazach oraz liściastych głowicach. Pole inskrypcyjne prostokątne, flankowane rowkiem. W polu inskrypcyjnym dziewięć wersów wklęsłego napisu. Partia cokołowa gładka. Lokalizacja: strona płd.-wsch., stela ustawiona przy murze. unrt ryya zk rupn 1 Odszedł 27 ijar 659. n p 2 Tu pochowany. vnidvym zxay lyx 3 Bólu doznają nasi krewni. vntvam rdin vnyba 4 Ojciec nasz opuścił nas. lba vbry vyidvy 5 Jego znajomi pomnażają smutek. lbtb vrpcy vtlht 6 Chwałę jego głosić będą na ziemi. hnvmab vntmv va>m 7 Handlował uczciwie. hnynxb,yld li,xr 8 Okazywał miłosierdzie biednym ze współczuciem. rmtya,yyx nmh h h 9 Oto ten, spoczywający Chajim Jitamar hbjnt lz [cvy mh ]b 10 syn spoczywającego Josefa, pamięć jego niech będzie błogosławiona. Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. WERSY 3-8: Tekst wierszowany, końcówki fraz rymowane, o układzie aabbcc. Początkowe litery wyrazów w wersie 3 oraz począkowe litery litery wersów 4-8 tworzą akrostych: rmtya myyx (Chajim Jitamar). WERS 10: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 2016 7
5. Jona..., zm. 18 adar pierwszego 5665 r., tj. 23 lutego (czwartek), 1905 r. Piaskowiec biały, 70 x 57 x 11. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek i korpus (partia dolna niezachowana). Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany pasem bordiury z ornamentem dwupasmowej plecionki oraz płaską listwą, na której jest jeden wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka płycina w kształcie łuku pełnego podwieszonego, w niej płaskorzeźbione przedstawienie otwartej szafy z pięcioma książkami. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach i głowicach. Pole inskrypcyjne ma kształt prostokąta zamkniętego od góry trójkątnie, pachwiny nad zwieńczeniem pola wypełnione ornamentem wolutowo-roślinnym; obramowane jest rowkiem. W polu inskrypcyjnym napis wklęsły (zachowanych sześć wersów), dolna partia odłamana. Na licu pozostałości polichromii. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela podwieszona na murze. qpl hc rt ]v>ar rda xy rupn 1 Odszedł 18 adar pierwszego 665 według krótkiej rachuby. n p 2 Tu pochowany. vntzxa tvjlpv ]vgy 3 Ból i wstrząs uchwycił nas. vntibh hdirv vnbl hvdv 4 Boleje serce nasze i przerażenie ogarnęło nas. vny>ar trui vnmm rdin 5 Opuściła nas korona naszej głowy. vtm>n hli hmym>h 6 Do niebios wzniosła się dusza jego. vtxvnm ]di ]gb aht 7 Niechaj w ogrodzie Eden będzie jego odpoczynek....... WERSY 3-6: Tekst wierszowany, końcówki fraz rymowane (monorym). Pierwsze litery tych wersów tworzą akrostych: hnvy (Jona); partia wierszowana z akrostychem być może była dłuższa. WERS 5: Por. Tr 5,16. fot. 1988 8
6. Mosze Jerocham ben Awraham Jehoszua Heszel, zm. 25 aw 5665 r., tj. 26 sierpnia (sobota) 1905 r. Piaskowiec biały, 92 x 52 x 10. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek i korpus oraz zapewne partia cokołowa (niezachowana). Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany pasem bordiury z ornamentem z odcinków okręgu oraz płaską listwą, na której jest jeden wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione przedstawienie: leżący jeleń, przed nim owocujące drzewo ze złamaną gałęzią. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach, głowicach i bazach. Pole inskrypcyjne prostokątne, flankowane rowkiem; w polu jedenaście wersów napisu wklęsłego; dolna część odłamana (na partii cokołowej zapewne była formuła końcowa). Lokalizacja: strona płn.-zach., stela podwieszona na murze. qpl hcr t ba,xnm hk rupn 1 Odszedł 25 pocieszyciela aw 665 według krótkiej rachuby. n p 2 Tu pochowany.,ynyi vdry,ym ynyyim 3 Źródłami wody spływają oczy,,yn> b k ]b rvxb ivg> 4 gdyż ustał młodzieniec 22-letni. armgv hn>m dmvl yh 5 Uczył się Miszny i Gemary. hrdhbv ]di ]gb xvny 6 Odpocznie w Ogrodzie Eden w chwale. vtvryxb li hnyq vmvr 7 Wznieście pieśń żałobną nad wybrańcem jego, vtvrin ymyb xqln r>av 8 który został zabrany za dni swej młodości. hraptb hliy vqlx 9 Udział swój odbierze w chwale. hrrjt ]dib vtxvnm 10 Niech na swój odpoczynek będzie włączony do Edenu. ]b,xvry h>m rmk rvxbh 11 Młodzieniec, czcigodny nasz nauczyciel, pan Mosze Jerocham syn ly>ih iy>vhy,hrba hvm 12 naszego nauczyciela i mistrza Awrahama Jehoszui Heszela [hbjnt] 13 [Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych.] WERSY 3-10: Tekst wierszowany, końcówki fraz rymowane, o układzie aabbccbb. Pierwsze litery tych wersów tworzą akrostych: mxvry h>m (Mosze Jerocham). WERS 3: Por. Tr 1,16. WERS 13: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 1988 9
7. Mosze Szachna ben Dawid Awigdor ha-lewi, zm. 16 kislew 5666 r., tj. 14 grudnia (czwartek) 1905 r. Piaskowiec biały, 105 x 50 x 10,5. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany pasem bordiury z ornamentem dwupasmowej plecionki oraz płaską listwą, na której jest jeden wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione przedstawienie ręki trzymającej dzban ponad misą. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach, głowicach i bazach. Pole inskrypcyjne ma kształt prostokąta zamkniętego od góry trójkątnie, pachwiny nad zwieńczeniem pola wypełnione ornamentem wolutowo-roślinnym; flankowane jest rowkiem; w polu trzynaście wersów napisu wklęsłego. Partia cokołowa gładka (jej dolna część odłamana, na niej zapewne była formuła końcowa). Lokalizacja: strona płn.-zach., stela ustawiona przed murem; później wyłamana i potłuczona. qpl vcrt vlck z u rupn 1 Odszedł 16 kislew 666 według krótkiej rachuby. np 2 Tu pochowany. vnynyi vdry,ym ynyyim 3 Źródłami wody spływają oczy nasze, vnbl >v>m vnmm tb>> 4 gdyż zabrana została nam radość naszego serca.,yqydj rpib qbatm yh 5 Okrył się prochem sprawiedliwych.,yqx>l vtm>n xb> 6 Ukojenie jego duszy w obłokach. hr>y ;rdb ;lh vymy lk 7 Przez wszystkie swoje dni kroczył prostą drogą. hrvrj aht ]dib vtm>n 8 Niech jego dusza zostanie włączona do Edenu. iygh vmxl,yldv,ynvyba 9 Biednych i ubogich chlebem swym obdzielał. iyb>h,yyni vbl tbdnb 10 W szczodrobliwości serca swego sycił potrzebujących. vntibh hdirv vnbl hvd 11 Doznało bólu serce nasze i przerażenie ogarnęło nas, vny>ar trui xqln r>a 12 gdyż została zabrana korona naszej głowy. ]b ank> h>m r hvm h h 13 Oto ten, nasz nauczyciel i mistrz, pan Mosze Szachna syn yvlh lz rvdgba dvd hvm 14 naszego nauczyciela, pana Dawida Awigdora, pamięć jego niech będzie błogosławiona, z lewitów. [hbjnt] 15 [Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych.] WERSY 3-9: Tekst wierszowany, końcówki fraz rymowane, o układzie aabbccddaa. Pierwsze litery tych wersów tworzą akrostych: ank> h>m (Mosze Szachna). WERS 3: Por. Tr 1,16. WERS 4: Por. Tr 5,15. WERS 11: Por. Tr 5,17. WERS 12: Por. Tr 5,16. WERS 15: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 1988 fot. 2016 10
8. Noach ben Jona Mosze, zm. 16 tewet 5666 r., tj. 13 stycznia (sobota) 1906 r. Piaskowiec biały, 77 x 48 x 10. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której jest jeden wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione motywy: leżący lew, przed nim owocujące drzewo, którego lew dotyka łapą. Korpus steli płaski. Pole inskrypcyjne prostokątne, w nim wykonana rowkiem prostokątna ramka, w której rozmieszczone jest siedem wersów wklęsłego napisu. Partia cokołowa gładka, na niej jeden wers napisu wklęsłego (formuła końcowa). Dolna część steli ukośnie odłamana. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela podwieszona na murze. qpl vcrt tbu z u rupn 1 Odszedł 16 tewet 666 według krótkiej rachuby. r>yv,t >ya n p 2 Tu pochowany mąż zacny i prawy.,ymlvi ;rdb ;lh 3 Poszedł drogą wieczności. vtm>n hliy hmym>h 4 Do niebios wzniosła się dusza jego. vtxvnm yhy ]di ]gb 5 W ogrodzie Eden niech będzie jego odpoczynek. v>pn xvny,ymvrmb 6 Na wysokościach odpocznie dusza jego. xn r hvm xvnmh hh 7 Oto ten, spoczywający, nasz nauczyciel i mistrz, pan Noach [lz] h>m hnvy hvm ]b 8 syn naszego nauczyciela i mistrza Jony Mosze, pamięć jego niech będzie błogosławiona. [hbjn]t 9 Niech będzie [dusza jego zawiązana w woreczku żywych] WERS 2: Por. Job 1,1; 1,8; 2,3. WERS 9: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 1988 11
9. Jehuda Lejb ben Mordechaj, zm. 22 elul 5667 r., tj. 1 września (niedziela) 1907 r. Piaskowiec biały, 103 x 52 x 11. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której jest jeden wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina o radełkowanej fakturze tła, w niej płaskorzeźbione przedstawienie otwartej szafy z pięcioma książkami. Korpus steli płaski. Pole inskrypcyjne prostokątne, w nim wykonana rowkiem ramka w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem odcinkowym nadwieszonym, w niej rozmieszczone siedem wersów napisu, pod ramką jeden wers (formuła końcowa); napisy wklęsłe. Partia cokołowa opracowana zgrubnie. Lokalizacja: strona płd.-wsch., stela ustawiona przy murze. zcrt lvla bk rupn 1 Odszedł 22 elul 667. n p 2 Tu pochowany. vnbl hvd hz li 3 Dlatego boleje serce nasze, hlinv rqy rvxb li 4 z powodu młodzieńca drogiego i wzniosłego. hliml vnmm xqlnh 5 Zabrany został od nas na wysokości. vtxvnm yhy ]di ]gb 6 W ogrodzie Eden będzie jego odpoczynek. byyl advhy rmk 7 Owoc niedojrzały Jehuda Lejb l z ykdrm r ]b 8 syn pana Mordechaja, pamięć jego niech będzie błogosławiona. hbjnt 9 Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. WERS 3: Por. Tr 5,17. WERS 9: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 2016 12
10. Meir Eleazar ben Szmuel Chajim, zm. 11 adar wtórego 5668 r., tj. 14 marca (sobota) 1908 r. Piaskowiec biały, 130 x 57 x 10. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany pasem bordiury z ornamentem dwupasmowej plecionki oraz płaską listwą, na której jest jeden wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka płycina w kształcie łuku kompozytowego, w niej płaskorzeźbione motywy: pośrodku otwarta szafa z pięcioma książkami, poniżej, po bokach leżące lwy, za nimi owocujące drzewa ze złamanymi gałąziami. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach, z wazonami w miejscu głowic (z owych wazonów wyrastają wzmiankowane wyżej drzewa) i bazami zdobionymi esownicami. Pole inskrypcyjne, w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem koszowym nadwieszonym, obramowane rowkiem; w polu dwanaście wersów napisu wklęsłego. Partia cokołowa gładka. Na licu ślady polichromii. Lokalizacja: strona płd.-wsch., stela ustawiona przy murze. qpl xcrt yn> rda ay rupn 1 Odszedł 11 adar wtórego 668 według krótkiej rachuby. n p 2 Tu pochowany. vnynyi vdry,ym ynyim 3 Strugi wody spływają z oczu naszych. vn>ar trui ivg hha 4 Ach! Zginęła korona naszej głowy. vnyli yh dpcmv ykb,vy 5 Dzień płaczu i lamentu nastał nam. vnblb ab rb>v dir 6 Strach i spustoszenie opanowały serce nasze,,yn> xy ]b rvxb r>a 7 z powodu młodzieńca 18-letniego. armgv hn>m yh dml 8 Uczył się Miszny i Gemary. hrdhb vtm>n hli 9 Wzniosła się dusza jego w chwale. hrkzn bvul vm>v vnyrkz 10 Pamięć o nim i imię jego będzie dobrze wspominane. hrrj yhy ]di ]gb vxvr 11 Dusza jego do ogrodu Eden będzie włączona. rzila ryam rmk bh 12 Młodzieniec, owoc niedojrzały, Meir Eleazar hbjnt,yyx lavm> rb 13 syn pana Szmuela Chajima. Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. WERSY 3-11: Tekst wierszowany, końcówki fraz rymowane, o układzie aaaabcccc. Pierwsze litery tych wersów tworzą akrostych: rzila ryam (Meir Eleazar). WERS 3: Por. TR 1,16. WERS 4: Por. TR 5,16. WERS 13: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 2016 13
11. Jaakow Dawid ben Jakir, zm. 24 nisan 5668 r., tj. 25 kwietnia (sobota) 1908 r. Piaskowiec biały, 115 x 56 x 12. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany pasem bordiury z ornamentem dwupasmowej plecionki oraz płaską listwą, na której jest jeden wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione przedstawienie otwartej szafy z pięcioma książkami. Korpus płaski. Pole inskrypcyjne w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem odcinkowym nadwieszonym, u dołu łukiem odcinkowym odwróconym wyodrębnione rowkiem i obramowane bordiurą z motywem wici roślinnej. W polu inskrypcyjnym trzynaście wersów napisu wklęsłego. Partia cokołowa opracowana zgrubnie. Na licu ślady polichromii. Lokalizacja: strona płd.-wsch., stela ustawiona przy murze. qpl xcrt ]cyn d k rupn 1 Odszedł 24 nisan 668 według krótkiej rachuby. n p 2 Tu pochowany. hrq vntva dpcmv ykb,vy 3 Dzień płaczu i lamentu nam nastał, arpib ylbd arp> yah li 4 z powodu tej piękności, która zniszczała w prochu.,ynpbv /vxb yhnv,ynyq 5 Żałobne zawodzenia i lament na zewnątrz i wewnątrz.,ynb alb ;lvhl vkb vkb 6 Płaczcie rzewnie nad tym, który odszedł bezdzietnie. tvlhq hmkb ]yvjm ]yyd 7 Sędzia znakomity w kilku gminach. tvlimbv tvdmb dycxv qytv 8 Zasłużony i pobożny, pełen cnót i zalet. hmymt izgm tvba cvxy 9 Pochodzący z rodu zacnego. hml> tdmxl yiybr rvd 10 Czwarte pokolenie od Chemdat Szlomo. hliy vtm>nv vxvr ]dib 11 W Edenie jego wytchnienie, a dusza jego na wysokościach. dvd bqiy rhvm / m h h 12 Oto ten, nauczyciel sprawiedliwości, nasz nauczyciel pan Jaakow Dawid lz ryqy r hvm vnmh ]b 13 syn spoczywającego, naszego nauczyciela i mistrza, pana Jakira, pamięć jego niech będzie błogosławiona. hbjnt 14 Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. WERSY 3-10: Tekst wierszowany, końcówki fraz rymowane, o układzie aabbccdd. Pierwsze litery tych wersów tworzą akrostych: dyvd bqiy (Jaakow Dawid). WERS 4: Por. TB, Berachot 5b. WERS 10: Zapewne chodzi o Szlomo Zalmana Lipszyca (1765-1839), zwanego Chemdat Szlomo od tytułu jego głównego dzieła, głównego rabina Warszawy w latach 1821-1839. WERS 12: / m akrót od qdj hrvm (more cedek, dosł. nauczyciel sprawiedliwości) funkcja asesora sądu rabinicznego. WERS 14: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 2016 14
12. Mosze ben Chajim, zm. 1 nisan 5669 r., tj. 23 marca (wtorek) 1909 r. Piaskowiec biały, 88 x 52 x 9. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której jest jeden wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione motywy: lew wspięty na wylnych łapach, wsparty na pagórku, przed lwem owocujące drzewo, którego lew dotyka łapą. Korpus steli płaski. Pole inskrypcyjne prostokątne, w nim wykonana rowkiem prostokątna ramka, w której rozmieszczone jest siedem wersów wklęsłego napisu. Partia cokołowa gładka. Lokalizacja: strona płd.-wsch., stela ustawiona przy murze. qpl ucrt ]cyn a rupn 1 Odszedł 1 nisan 669 według krótkiej rachuby. r>yv,t >ya n p 2 Tu pochowany mąż zacny i prawy.,ymlvi ;rdb ;lh 3 Poszedł drogą wieczności. vtm>n htli,vrml 4 Na wysokości wzniosła się dusza jego. vtxvnm aht ]di ]gb 5 W ogrodzie Eden niech będzie jego odpoczynek. ]b h>m r hvm 6 Nasz nauczyciel i mistrz, pan Mosze syn lz,yyx r vnmh 7 spoczywającego pana Chajima, pamięć jego niech będzie błogosławiona. hbjnt 8 Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. WERS 2: Por. Job 1,1; 1,8; 2,3. WERS 8: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 2016 15
13. Rachel..., zm. w Jom Kipur [10 tiszri] 5670 r., tj. 25 września (sobota) 1909 r. Piaskowiec biały, 60 x 51 x 11. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek i korpus (dolna część odłamana). Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której jest jeden wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina o radełkowanej fakturze tła, w niej płaskorzeźbione motywy: stojący na pagórku ptak, przed nim owocujące drzewo ze złamaną gałęzią. Korpus steli płaski. Pole inskrypcyjne prostokątne, w nim wykonana rowkiem ramka w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem odcinkowym nadwieszonym, w niej napis wklęsły (zachowało się niepełne pięć wersów). Partia dolna odłamana. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela podwieszona na murze. irt,yrvpkh,vyb hrupn 1 Odeszła w Jom Kipur 670. n p 2 Tu pochowana. vnbl hvd taz li 3 Dlatego boleje serce nasze, hrqyv hr>y hdly li 4 z powodu dziewczynki prawej i drogiej, hrdin vnmm htvrinb 5 w wieku dziewczęcym opuściła nas.... lxr trm 6 Pani Rachel......... WERS 3: Por. Tr 5,17. WERS 6: Tytuł zwyczajowo przynależny dorosłej kobiecie zastosowany wobec dziecka. fot. 2016 16
14. Riwka Tila bat Baruch, zm. 28 tamuz 5671 r., tj. 24 lipca (poniedziałek) 1911 r. Piaskowiec biały, 93 x 48 x 10. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której są dwa wersy wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione motywy: pośrodku książka ukazana frontalnie, po bokach pojedyncze lichtarze ze złamaną świecą, powyżej odsłonięta kotara. Korpus flankowany profilowaną listwą (półwałek). Na korpusie prostokątne pole inskrypcyjne, obramowane rowkiem; w polu wklęsły napis rozmieszczony w sześciu wersach. Partia cokołowa opracowana zgrubnie. Lokalizacja: strona płd.-wsch., stela ustawiona przy murze. airt zvmt xk upn 1 Odeszła 28 tamuz 671. np 2 Tu pochowana. vnbl hvd taz li 3 Dlatego boleje serce nasze, r>yv ivnj h>a li 4 z powodu niewiasty skromnej i prawej, hry>kv d tary 5 bogobojnej i czystej. hrdin vnmm ymvlib 6 W młodym wieku opuściła nas. tb alyu hqbr trm 7 Pani Riwka Tila córka hbjnt l z ;vrb r 8 pana Barucha, pamięć jego niech będzie błogosławiona. Niech będzie dusza jej zawiązana w woreczku żywych. WERS 3: Por. Tr 5,17. WERSY 4-6: Końcówki wersów rymowane (monorym). WERS 8: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 2016 17
15. Fajga bat Naftali Herc, zm. 29 marcheszwan 5673, tj. 9 listopada (sobota) 1912 r. Piaskowiec biały, 142 x 71 x 15. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany profilowaną listwą i pasem ząbkowania. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione motywy: pośrodku książka ukazana frontalnie (z ornamentami na okładce), po bokach pojedyncze lichtarze ze świecami, powyżej, rozmieszczony po łuku, wers napisu wklęsłego. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach, liściastych głowicach i kostkowych bazach zdobionych rozetą. Na korpusie wypukłe pole inskrypcyjne imitujące tablicę w kształcie prostokąta, w narożach kwadratowe wklęśnięcia z imitacją łbów śrub. Na tablicy siedem wersów napisu wklęsłego. W partii cokołowej prostokątna płycina, obramowana profilowaną listwą, w płycinie płaskorzeźbione motywy: prostokątna plakietka, na niej wers wklęsłego napisu (formuła końcowa), po bokach dekoracyjne pęki liści. Dolna partia odłamana. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela ustawiona przed murem, później wyłamana i potłuczona. girt ]v>xrm uk upn 1 Odeszła 29 gorzkiego cheszwan 673. hrqyv hivnj h>a n p 2 Tu pochowana niewiasta skromna i droga. hrdhb ynil hxl> ydy 3 Ręce z czcią wyciągała ku ubogiemu. y>imb htyh hr>y 4 Była prawa w swych czynach. yx ymy lk dcx tlmvg 5 Czyniła miłosierdzie przez wszystkie dni swojego życia. trm hdvbkh h>a 6 Niewiasta poważana, pani xvnmh tb agyyp 7 Fajga córka spoczywającego l z /rih yltpn r 8 pana Naftalego Herca, pamięć jego niech będzie błogosławiona. hbjnt 9 Niech będzie dusza jej zawiązana w woreczku żywych. WERSY 2-6: Tekst wierszowany, końcówki wersów 2-5 rymowane, o układzie aabb. Pierwsze litery tych wersów tworzą akrostych: agyyp (Fajga). WERS 3: Por. Prz 31,20. WERS 9: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 1988 fot. 2016 18
16. Juta bat Mordechaj, zm. 6 nisan 5673 r., tj. 13 kwietnia (niedziela) 1913 r. Piaskowiec biały, 132 x 62 x 12. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której dwa wersy wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione motywy: pośrodku książka ukazana frontalnie, powyżej odsłonięta kotara. Przyczółek oddzielony od korpusu profilowaną listwą i rowkiem. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach, głowicach i bazach. Pole inskrypcyjne prostokątne, obramowane rowkiem; w polu siedem wersów wklęsłego napisu. Partia cokołowa gładka, na niej prostokątna płycina, w niej takaż tabliczna z ćwierćkolistymi wklęśnięciami w narożach i wersem wklęsłego napisu (formuła końcowa). Lokalizacja: strona płn.-zach., stela ustawiona przed murem, później wyłamana i potłuczona. qpl girt ]cyn v upn 1 Odeszła 6 nisan 673 według krótkiej rachuby. np 2 Tu pochowana hivnjh vnma vntrqy 3 droga nam matka nasza, skromna, hmymtv hqdj tlibv 4 czyniąca miłosierdzie i zacna. hrdhb yh y>im tbvu 5 Dobroć jej uczynków była wspaniała. hraptb hqlx yr>a 6 Niech ma szczęśliwy swój udział w chwale. hrrjt ]di ]gb 7 Do ogrodu Eden niech będzie włączona. tb auvy trm 8 Pani Juta córka l z ykdrm r hvm 9 naszego nauczyciela i mistrza, pana Mordechaja, pamięć jego niech będzie błogosławiona. hbjnt 10 Niech będzie dusza jej zawiązana w woreczku żywych. WERSY 3-6: Tekst wierszowany, końcówki fraz rymowane (monorym). Pierwsze litery tych wersów tworzą akrostych: auvy (Juta). WERS 10: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 1988 19
17. Golda bat Mordechaj, zm.... 5673 r., tj. 1912-1913 r. Piaskowiec biały, 125 x 68 x 13. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której jest wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione motywy: pośrodku książka ukazana frontalnie, powyżej odsłonięta kotara. Przyczółek oddzielony od korpusu profilowaną listwą i rowkiem. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach, głowicach i bazach. Pole inskrypcyjne w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem spłaszczonym nadwieszonym, obramowane rowkiem; w polu osiem wersów wklęsłego napisu. W partii cokołowej prostokątne pole wyodrębnione rowkiem, w polu wers wklęsłego napisu (formuła końcowa). Lokalizacja: strona płn.-zach., stela ustawiona przed murem, później wyłamana i potłuczona. girt...pn ykdrm r tb adlag 1 Golda córka pana Mordechaja. Odeszła... 673. n p 2 Tu pochowana. vntdlvm ]hbab vn>pn hcrg 3 Omdlewa dusza nasza z tęsknoty za naszą rodzicielką, vntrqyv hivnjh vnma 4 matką naszą skromną i drogą nam. vnbl >v>m vnmm xql 5 Została nam zabrana radość naszego serca. ylgr dij hmgv hqdj ;rd 6 Drogą sprawiedliwości i czynienia miłosierdzia kroczyła. yli,ykvb,yldv,ynvyba 7 Biedacy i ubodzy płaczą po niej. tb adlag trm h h 8 Oto ta, pani Golda córka l z ykdrm r 9 pana Mordechaja, pamięć jego niech będzie błogosławiona. hbjnt 10 Niech będzie dusza jej zawiązana w woreczku żywych. WERS 1: Część napisu zniszczona. WERSY 3-7: Tekst wierszowany, końcówki fraz rymowane, o układzie aaabb. Pierwsze litery tych wersów tworzą akrostych: adlag (Golda). WERS 3: Por. Ps 119,20. WERS 5: Por. Tr 5,15. WERS 10: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 1988 20
18. [NN kobieta] zm. 2 siwan 5687 r., tj. 2 czerwca (czwartek) 1927 r. Piaskowiec biały, 51 x 60 x 9,5. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek i korpus (dolna partia niezachowana). Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której jest wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina o radełkowanej fakturze tła, w niej płaskorzeźbione motywy: pośrodku książka ukazana frontalnie, po bokach pojedyncze lichtarze ze świecami. Korpus płaski. Pole inskrypcyjne (wyodrębnione rowkiem) w kształcie prostokąta, w który wpisany jest prostokąt zamknięty od góry łukiem odcinkowym, w przyłuczach wypukły motyw wolutowo-roślinny; w polu napis wklęsły (zachowane niepełne trzy wersy); dolna część steli odłamana. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela podwieszona na murze. zprt ]vyc b hrupn 1 Odeszła 2 siwan 687. n p 2 Tu pochowana hrqyv ivnj h>a 3 niewiasta skromna i droga...... fot. 1988 21
19. Jaakow Mosze ben Cwi Alter, zm. 25 tewet 5688 r., tj. 18 stycznia (sobota) 1928 r. Piaskowiec biały, 88 x 56 x 10. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek i korpus (dolna partia niezachowana). Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany dwiema płaskimi listwami, na wewnętrznej jest wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione motywy: leżący lew wsparty o pagórek, przed nim owocujące drzewo, którego lew dotyka łapą. Przyczółek oddzielony od korpusu pasem uproszczonego kimationu. Korpus flankowany lizenami zdobionymi pionowymi kreskami i kółkiem. Pole inskrypcyjne w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem odcinkowym, w przyłuczach odcinki płaskiej listwy obramowane rowkiem; w polu sześć wersów napisu wklęsłego. Dolna partia odłamana. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela podwieszona na murze. xpr t tbu hk upn 1 Odszedł 25 tewet 688. n p 2 Tu pochowany. vnbl hvd dvam 3 Bardzo boleje serce nasze, vn>r rui xqln> 4 gdyż została zabrana korona naszej głowy, hlinh rqyh vnyba 5 ojciec nasz drogi, dostojny h>m bqiy r 6 pan Jaakow Mosze l z rula ybj rb 7 syn pana Cwi Altera, pamięć jego niech będzie błogosławiona,...... WERS 4: Por. Tr 5,16. vn>r tak na kamieniu (powinno być vn>ar). fot. 1988 22
20. Arje ben Szmuel, zm. 2 adar I 5689 r., tj. 12 lutego (wtorek) 1929 r. Piaskowiec biały, 98 x 60 x 11. Stela na schemacie prostokąta, z wyodrębnionym przyczółkiem, korpusem i partią cokołową. Przyczółek zamknięty łukiem pełnym nadwieszonym, flankowanym kulami i półlancetowatymi, gładkimi akroteriami. Na płaskiej archiwolcie łuku jest jeden wers inskrypcji, poniżej litery formuły początkowej w tondach wyodrębnionych rowkiem. W centrum przyczółka płycina w kształcie łuku podkowiastego, w niej płaskorzeźbione przedstawienie otwartej książki, na której jest jeden wers napisu. Przyczółek oddzielony od korpusu rowkiem. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach, głowicach i bazach. Pole inskrypcyjne prostokątne, z wyodrębnioną wewnątrz takąż tablicą obramowaną wklęsłym pasem; w polu sześć wersów napisu. Na części cokołowej jest jeden wers napisu (formuła końcowa) w wykonanym rowkiem obramowaniu o kształcie migdału flankowanego wklęsłymi kołami. Wszystkie napisy wklęsłe. Tła płycin o fakturach groszkowanej i radełkowanej. Na licu steli wyraźne pozostałości kompletnej polichromii. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela ustawiona przed murem, później wyłamana i potłuczona. qpl uprt a rda b,vy rupn 1 Odszedł dnia 2 adar I 689 według krótkiej rachuby.,ylht rpc 2 Księga Psalmów np 3 Tu pochowany r>yv,t >ya 4 mąż zacny i prawy,,ybvu ;rdb ;lh 5 kroczył drogą dobrych, vtm>n hlit,vrml 6 na wysokości niech wzniesie się dusza jego, vtxvnm aht i gb 7 niech jego odpoczynek będzie w ogrodzie Eden. yra r h vm 8 Nasz nauczyciel i mistrz, pan Arje l z lavm> r b 9 syn pana Szmuela, pamięć jego niech będzie błogosławiona. hbjnt 10 Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. WERS 4: Por. Job 1,1; 1,8; 2,3. WERS 10: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 1988 23
21. Taba bat..., zm. 13 kislew 5690 r., tj. 15 grudnia 1929 r. Piaskowiec biały, 74 x 66 x 13. Stela na schemacie prostokąta, z wyodrębnionym przyczółkiem i korpusem (dolna partia niezachowana). W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione motywy: książka ukazana frontalnie, nad nią odsłonięta kotara; płycina obramowana listwą płaską, uformowaną w łuk podkowiasty, na niej jest wers wklęsłego napisu, flankowana wazami z bukietami z liści i kwiatów. Przyczółek oddzielony od korpusu dwiema płaskimi listwami, między którymi jest pas uproszczonego kimationu. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach i liściastych głowicach. Na korpusie wypukłe pole inskrypcyjne imitujące tablicę w kształcie prostokąta, w narożach kwadratowe wklęśnięcia z imitacją łbów śrub. Na tablicy napis wklęsły (zachowane cztery wersy); dolna część steli odłamana. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela podwieszona na murze. /rt vlck gy hrupn 1 Odeszła 13 kislew 630. hrqyv ivnj h>a n p 2 Tu pochowana niewiasta skromna i droga. hr>y ;rdb hklh 3 Kroczyła drogą prawości. hrrjt m>n ]di ]gb 4 Do ogrodu Eden dusza jej niech będzie włączona. tb abau trm 5 Pani Taba córka... 6... WERSY 3-4: Końcówki wersów rymowane (monorym). fot. 2016 24
22. [NN kobieta] zm. 26 nisan 5692 r., tj. 2 maja (poniedziałek) 1932 r. Piaskowiec biały, 61 x 59 x 9. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek i korpus (część dolna niezachowana). Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której jest wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej płaskorzeźbione przedstawienie książki ukazanej frontalnie, poniżej symetrycznie rozmieszczone dwie esownice. Przyczółek oddzielony od korpusu rowkiem. Korpus flankowany profilowanymi listwami (półwałek). Na korpusie prostokątne pole inskrypcyjne, flankowane rowkiem; w polu wklęsły napis (zachowane niepełnie cztery wersy); część dolna odłamana. Na licu pozostałości polichromii, z podziałami i elementami niezaznaczonymi rzeźbiarsko, w tym zwieńczenie pola inskrypcyjnego w formie trójliścia oraz dwa wersy napisu na książce. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela podwieszona na murze. bjrt ]cyn vk hrupn 1 Odeszła 26 nisan 692. rvdyc 2 Modlitewnik hxnm ]brq 3 Ofiara popołudniowa np 4 Tu pochowana hrqyv ivnj h>a 5 niewiasta skromna i droga, hr>y ;rdb hklh 6 kroczyła drogą prawości... 7... WERS 3: Korban mincha (Ofiara popołudniowa) tytuł popularnego modlitwenika dla kobiet. fot. 1988 fot. 2016 25
rekonstrukcja polichromii, 1988 26
23. Jicchak Dow ben Aszer Zelig Rozenfeld, zm. 2 dnia czasu półświątecznego Sukot [18 tiszri] 5694 r., tj. 8 października (niedziela) 1933 r. Piaskowiec biały, 116 x 60 x 14. Stela o licu w kształcie zbliżonym do prostokąta. Na lewym skraju lica pełnoplastyczne przedstawienie pnia drzewa z obciętymi gałęziami, którego złamana korona zajmuje górną partię lica; na prawym skraju listwa zdobiona karbowaniem. Poniżej korony drzewa wypukłe wyobrażenie zawieszonej na gwoździu tarczy służącej jako pole inskrypcyjne, na którym jest wklęsły napis rozmieszczony w dziewięciu wersach. Poniżej tarczy płaskorzeźbione wyobrażenie skał. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela ustawiona przed murem, później wyłamana i potłuczona.,ym ydrvy ynyi ynyi 1 Oko moje, oko moje spływa wodą rqyh ynb tryup li 2 z powodu odejścia mojego syna drogiego, bv>xh rvxbh 3 młodzieńca poważanego,,yn> d k ]b 4 24-letniego, bvd qxjy m 5 naszego nauczyciela Jicchaka Dowa y n gyliz r>a r b 6 syna pana Aszera Zeliga, jego światło niech świeci, dlipnizar 7 Rozenfelda. dj rt cmhvxd b pn 8 Odszedł 2 <dnia> czasu półświątecznego Sukot 694. hbjnt 9 Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. WERS 1: Por. Tr 1,16. WERS 9: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 1988 27
24. Mosze ben Jicchak Jehuda ha-lewi, zm. 3 adar 5694 r., tj. 18 lutego (niedziela) 1934 r. Piaskowiec biały, 116 x 59 x 12. Stela na schemacie prostokąta, z wyodrębnionym przyczółkiem, korpusem i partią cokołową. Przyczółek zamknięty łukiem kompozytowym (w górnej części łuk odcinkowy nadwieszony, w dolnej kotarowy). W centrum przyczółka płycina powtarzająca kształt zwieńczenia, obramowana płaską listwą. W płycinie wpisany okrąg uformowany z płaskiej listwy o różnej szerokości, w nim płaskorzeźbione przedstawienie otwartej szafy z pięcioma książkami, powyżej, na listwie wers wklęsłego napisu. Przyczółek oddzielony od korpusu rowkiem. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach i bazach oraz liściastych głowicach. Pole inskrypcyjne prostokątne, z wewnętrznymi podziałami: w górnej części pośrodku kolista płycina, w niej płaskorzeźbione przedstawienie dłoni trzymającej dzban z lejącą się z niego wodą, po bokach wklęsłe litery formuły początkowej ujęte w tonda wykonane rowkiem; w dolnej części pola wklęsły napis rozmieszczony w sześciu wersach, ujęty w wykonaną rowkiem ramkę w formie prostokąta zamkniętego od góry łukiem odcinkowym odwróconym. W partii cokołowej prostokątna tabliczka z ćwierćkolistymi wklęśnięciami w narożach, w których wyobrażone są łby śrub; w tabliczce trzy płyciny obramowane płaską listwą, w środkowej, prostokątnej płycinie wers wypukłego napisu (formuła końcowa). Poniżej gładkie pole. Na licu pozostałości kompletnej polichromii. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela ustawiona przed murem, później wyłamana i potłuczona. djrt rda g p n 1 Odszedł 3 adar 694. np 2 Tu pochowany,ymtv r>y >ya 3 mąż prawy i zacny.,ymyk tvlyl,> 4 Poświęcał noce i dnie d ]vjr tv>il 5 by wypełniać wolę Pana. m>n hlit,vrml 6 Na wysokości niech wzniesie się dusza jego. ]b h>m r h v m 7 Nasz nauczyciel i mistrz, pan Mosze syn l z yvlh advhy qxjy r 8 pana Jicchaka Jehudy ha-lewi, pamięć jego niech będzie błogosławiona. hbjnt 9 Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. WERS 3: Por. Job 1,1; 1,8; 2,3. WERS 9: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 1988 28
rekonstrukcja polichromii, 1988 29
25. Chaja Perel bat Jisrael Mosze, zm. 17 siwan 5695 r., tj. 18 czerwca (wtorek) 1935 r. Piaskowiec biały, 102 x 60 x 11. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Przyczółek zamknięty półkoliście, obramowany płaską listwą, na której jest wers wklęsłej inskrypcji. W centrum przyczółka półkolista płycina, z tłem radełkowanej fakturze, w niej płaskorzeźbione motywy: z prawej książka ukazana frontalnie, na książce wers wklęsłego napisu, z lewej pojedynczy lichtarz ze świecą. Przyczółek oddzielony od korpusu fryzem ząbkowym. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach, głowicach i bazach. Pole inskrypcyjne prostokątne, z wewnętrznymi podziałami: wykonana rowkiem ramka w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem odcinkowym, w dolnej części ramki wydzielone prostokątne pole, w ramce napis wklęsły rozmieszczony w jedenastu wersach, przy czym ostatni wers w polu dolnym. Partia cokołowa gładka. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela ustawiona przed murem, później wyłamana i potłuczona. hjrt ]vyc zy pn 1 Odeszła 17 siwan 695. rvdyc 2 Modlitewnik u p 3 Tu pochowana hivnjv hry>k h>a 4 niewiasta czysta i skromna. ht>i dcxv hqdj 5 Czyniła sprawiedliwość i miłosierdzie. ynil h>rp hpk 6 Otwierała dłoń swą przed ubogim. htlyptv hbyrihv hmyk>h 7 Rankami i wieczorami modliła się. i vxb vymy lk qci hlib 8 Zajmowała się przez wszystkie swoje dni odwiedzaniem chorych i potrzebujących hmxl haybh h>pnb ayhv 9 i z <potrzeby> duszy swojej przynosiła swój chleb htybl ]vzm ]ttv 10 oraz dawała pożywienie dla swego domu. lyrip yx m 11 Pani Chaja Perel l z h>m lar>y r b 12 córka pana Jisraela Mosze, pamięć jego niech będzie błogosławiona. hbjnt 13 Niech będzie dusza jej zawiązana w woreczku żywych. WERS 6: Prz 31,20. WERS 13: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 1988 30
26. [NN mężczyzna] zm. 6 tewet 5696 r., tj. 1 stycznia (środa) 1936 r. Piaskowiec biały, 65 x 39 x 12. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem pełnym; wyodrębniony przyczółek i korpus (część dolna niezachowana). W centrum przyczółka półkolista płycina, z tłem o fakturze radełkowanej, w niej płaskorzeźbione przedstawienie otwartej książki. Nad płyciną wygięta w łuk płaska listwa, na której wers wklęsłego napisu, pod nią równoległa druga listwa zdobiona ornamentem z połówek cekinów. Pod płyciną płaska listwa, pod nią pas uproszczonego kimationu. Przyczółek oddzielony od korpusu pasem skomponowanym z płaskich listew i płyciny; partia poniżej odłamana. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela podwieszona na murze. v jrt tbu v rupn 1 Odszedł 6 tewet 696....... fot. 1988 31
27. Jehoszua ben Mosze Aharon, zm. 16 szwat 5696 r., tj. 9 lutego (niedziela) 1936 r. Piaskowiec biały, 110 x 56 x 11. Stela na schemacie prostokąta, z wyodrębnionym przyczółkiem, korpusem i partią cokołową. Zamknięcie przyczółka zbliżone do prostokątnego. W centrum przyczółka półkolista płycina, z tłem o fakturze radełkowanej, w niej płaskorzeźbione przedstawienie otwartej szafy z sześcioma książkami. Nad płyciną wygięta w łuk płaska listwa-archiwolta, na której jest wers wklęsłego napisu; w przyłuczach archiwolty płaskorzeźbione motywy: wypukłe litery formuły początkowej ujęte w tonda, otoczone lancetowatymi liśćmi. Przyczółek oddzielony od korpusu rowkiem. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach, głowicach i bazach. Pole inskrypcyjne prostokątne, obramowane rowkiem i płaską listwą, w nim napis wklęsły rozmieszczony w siedmiu wersach. W partii cokołowej wyodrębnione rowkiem prostokątne pole, w nim wers wklęsłego napisu (formuła końcowa), po bokach kaboszony; poniżej, oddzielone rowkiem, gładkie pole. Na licu pozostałości kompletnej polichromii. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela ustawiona przed murem, później wyłamana i potłuczona. np 1 Tu pochowany. vjrt ub> vy rupn 2 Odszedł 16 szwat 696.,yn>b ;r >ya 3 Mąż ubogi w lata, hrvtb gylpvmv rqy 4 drogi i znakomity w Prawie. vtm>n lit,vrml 5 Na wysokości niech wzniesie się dusza jego. vtxvnm aht igb 6 W ogrodzie Eden niech będzie jego odpoczynek. i>vhy rhvm 7 Nasz nauczyciel i mistrz, pan Jehoszua ]rha h>m r b 8 syn pana Mosze Aharona, l z 9 pamięć jego niech będzie błogosławiona. hbjnt 10 Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. WERS 10: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 1988 32
rekonstrukcja polichromii, 1988 33
28. Rachel bat Eliezer Arje Cwajgrajch, zm. 25 elul 5696 r., tj. 12 września (sobota) 1936 r. Piaskowiec biały, 105 x 67 x 16. Stela o licu w kształcie prostokąta zamkniętego od góry dwuspadowo; wyodrębniony przyczółek, korpus i partia cokołowa. Zwieńczenie przyczółka trójkątne, obrzeżone wydatną profilowaną listwą-gzymsem, po bokach ćwierćkoliste akroteriony na których jest płycina obrzeżona płaską listwą i wypełniona ornamentem z wolut. W centrum przyczółka płycina w kształcie łuku podkowiastego, w niej płaskorzeźbione motywy: puszka na datki opatrzona napisem, powyżej dłoń wrzucająca do puszki monetę, wokół odsłonięta kotara. Korpus flankowany wydatnymi przyściennymi kolumnami o gładkich trzonach i bazach a głowicach nawiązujących do jońskich. Pole inskrypcyjne pogłębione, na nim stanowiąca obramowanie dla inskrypcji płycina o kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem odcinkowym nadwieszonym, w narożach prostokąta ćwierćkoliste wklęśnięcia; w płycinie jedenaście wersów napisu wypukłego. Tło wszystkich płycin o fakturze radełkowanej. Partia cokołowa gładka (zachowany tylko fragment). Na licu pozostałości polichromii. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela podwieszona na murze. hqdj 1 Miłosierdzie n p 2 Tu pochowana hdycxhv hivnjh h>ah 3 niewiasta skromna i pobożna r b lxr m 4 pani Rachel córka pana l z yra rziyla 5 Eliezera Arje, pamięć jego niech będzie błogosławiona, ;yyrgyyvvj 6 Cwajgrajch. vj rt lvla h k pn 7 Odeszła 25 elul 696. hmym>h litv rzg ]vylih ]vjr 8 Z woli Najwyższego została zabrana i wzniosła się do niebios. hymy ymdb vpuqn yyx 9 Życie jej zostało przerwane w kwiecie jej dni. hyajajm txn tvarl hqypch al 10 Nie zaznała radości, by ujrzeć swoje przyszłe potomstwo. hnymyl hndvmit hytvkz 11 Zasługi jej niech staną po jej prawicy yxtl,vqt di 12 i niech trwają aż do powstania z martwych. [hbjnt] 13 [Niech będzie dusza jej zawiązana w woreczku żywych.] WERSY 8-10: Pierwsze litery tych wersów tworzą akrostych: lxr (Rachel). WERS 13: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 2016 34
29. Mosze ben Eli, zm. 9 kislew 5697 r., tj. 23 listopada (poniedziałek) 1936 r. Piaskowiec biały, 115 x 62 x 12. Stela na schemacie prostokąta, z wyodrębnionym przyczółkiem, korpusem i partią cokołową. Przyczółek zamknięty łukiem kompozytowym (w górnej części łuk odcinkowy nadwieszony, w dolnej kotarowy). W centrum przyczółka płycina powtarzająca kształt zwieńczenia, obramowana płaską listwą. W płycinę wpisany okrąg uformowany z płaskiej listwy o różnej szerokości, w nim płaskorzeźbione przedstawienie otwartej szafy z sześcioma książkami, powyżej, na listwie wers wklęsłego napisu. Przyczółek oddzielony od korpusu profilowaną listwą (półwałek). Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach i bazach oraz liściastych głowicach. Pole inskrypcyjne prostokątne, obramowane rowkiem. W górnej części owego pola płycina w formie łuku pełnego nadwieszonego, w niej wypukłe motywy: litery formuły początkowej, nad nimi listwa uformowana w łuk pełny, po bokach koliste płyciny z wypukłymi kołami w ich centrum; w dolnej części pola napis wklęsły rozmieszczony w czterech wersach. W partii cokołowej prostokątna tabliczka z ćwierćkolistymi wklęśnięciami w narożach, w górnych narożach wyobrażone łby śrub; w centrum tabliczki płycina w kształcie wydłużonego owalu, w niej wers wypukłego napisu (formuła końcowa). Poniżej tabliczki gładkie pole oddzielone pasem płyciny. Tło wszystkich płycin ma fakturę radełkowaną. Na licu pozostałości kompletnej polichromii. Lokalizacja: strona płd.-wsch., stela ustawiona przy murze. zjrt vlck u rupn 1 Odszedł 9 kislew 697. n p 2 Tu pochowany r>yv mt >ya 3 mąż zacny i prawy. vtm>n hlit,vrml 4 Na wysokości niech wzniesie się dusza jego. vtxvnm aht i gb 5 W ogrodzie Eden niech będzie jego odpoczynek. l z yla r b h>m h v m 6 Nasz nauczyciel pan Mosze syn pana Eli, pamięć jego niech będzie błogosławiona. hbjnt 7 Niech będzie dusza jego zawiązana w woreczku żywych. WERS 3: Por. Job 1,1; 1,8; 2,3. WERS 7: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 2016 35
30. Riwka Jente Finkelsztajn bat Jicchak Baruch z Kocka, zm. w Nów Miesiąca cheszwan [30 tiszri] 5698 r., tj. 5 października (wtorek) 1937 r. Piaskowiec biały, 124 x 74 x 15. Stela na schemacie prostokąta, z wyodrębnionym przyczółkiem, korpusem i partią cokołową. Przyczółek zamknięty łukiem pełnym nadwieszonym, flankowanym półlancetowatymi akroteriami, na których jest płycina obrzeżona płaską listwą i wypełniona ornamentem z wolut. W centrum przyczółka półkolista płycina, w niej wypukłe motywy (wykonane w reliefie płaskim): z prawej strony książka ukazana frontalnie, z wersem wklęsłego napisu, z lewej pojedynczy lichtarz ze świecą. Nad płyciną wygięta w łuk płaska listwa-archiwolta, na której jest wers wklęsłego napisu (napis był zmieniany, widoczne ślady poprzedniej wersji). Przyczółek oddzielony od korpusu fryzem ząbkowym oraz karbowaną listwą. Korpus flankowany półkolumnami o gładkich trzonach, głowicach i bazach. W prostokątnym polu inskrypcyjnym wklęsły napis rozmieszczony w ośmiu wersach, ujęty w wykonaną rowkiem ramkę w kształcie prostokąta zamkniętego od góry łukiem odcinkowym. W partii cokołowej wers wklęsłego napisu (formuła końcowa) ujęty w prostokątną ramkę wykonaną rowkiem. Tła płycin o fakturze radełkowanej. Na licu ślady polichromii. Lokalizacja: strona płn.-zach., stela ustawiona przed murem. /xrt ]v>x x rd l pn 1 Odeszła w Nów Miesiąca cheszwan obmyje. rvdyc 2 Modlitewnik u p 3 Tu pochowana bl tbvu hivnjhv hbv>xh h>ah 4 niewiasta poważana i skromna, dobroduszna, ti lkb x gv hqdj ht>i 5 czyniła sprawiedliwość i miłosierdzie w każdym czasie. iuniy hqbr m 6 Pani Riwka Jente ]yyu>liqnyp 7 Finkelsztajn h i qjaqm ;vrb qxjy r xvnmh dycxh tb 8 córka pobożnego, spoczywającego pana Jicchaka Barucha z Kocka, pokój mu. /xrt ]v>x x r dl yxjnh hmlvil u >b pn 9 Odeszła w dobrej sławie do wieczności na zawsze, w Nów Miesiąca cheszwan obmyje. htxvnm aht ]di ]gb 10 W ogrodzie Eden niech będzie jej odpoczynek. hbjnt 11 Niech będzie dusza jej zawiązana w woreczku żywych. WERS 1: obmyje data roczna zapisana jako chronogram o wartości liczbowej 698. WERS 11: Por. 1Sm 25,29; TB, Szabat 152b oraz modlitwa Jizkor. fot. 2016 36