Organizacje ekologiczne dla zrównoważonego rozwoju Janina Kawałczewska RCEE w Płocku Zadanie realizowane w ramach projektu: Dofinansowanie instytucjonalne pozarządowych organizacji ekologicznych na lata 2010/2012 finansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.
1. Czym są organizacje ekologiczne? To organizacje społeczne, z założenia nie nastawione na zysk, działające w interesie publicznym, przeznaczające swe dochody na cele statutowe. To zrzeszenia niezależne, działające poza strukturami politycznymi i poza strukturami administracji publicznej. Organizacja jest ekologiczną, jeśli ochrona środowiska jest jej celem statutowym bądź zapisem w regulaminie organizacji (dotyczy tzw. stowarzyszeo zwykłych, działających w oparciu o regulamin).
2. Historia organizacji ekologicznych. Lokalne organizacje ekologiczne z XIX w. Liga Ochrony Przyrody przykład organizacji ogólnopolskiej z okresu międzywojennego, działającej w zakresie krzewienia oświaty przyrodniczej. Obecnie w Polsce funkcjonuje ponad 120 tys NGOS, 1000 organizacji ekologicznych. Jedną z nich jest Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku.
3. Zakres aktywności i sposób działania organizacji proekologicznych: ochrona przyrody, odnawialne źródła energii, rolnictwo ekologiczne, edukacja ekologiczna, zrównoważony rozwój, lansowanie nowego stylu życia, poszukiwanie nowych systemów wartości, wiele aspektów ekologicznych, organizacje powstałe do załatwienia jednej sprawy (np. przeciwna budowie spalarni), grupy społeczne traktujące problematykę ekologiczną jako okazję do zdobycia popularności.
4. Działania organizacji wynikające z przepisów prawa: udział organizacji w procedurze ocen oddziaływania na środowisko, składanie skarg w trybie Kodeksu Postępowania Administracyjnego, występowanie z inicjatywą obywatelską w sprawach ochrony środowiska, uczestnictwo w pracach rad nadzorczych Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Paostwowej Radzie Ochrony Przyrody, Regionalnych Radach Ochrony Przyrody, Komisjach Ocen Oddziaływania na Środowisko.
5. Współpraca z administracją publiczną organizacja partnerem administracji publicznej. zgłaszanie wniosków w zakresie programów ochrony środowiska, planów gospodarki odpadami, realizacji tych programów i planów, realizacji inwestycji, poprawy stanu środowiska, ochrony bioróżnorodności, dostęp społeczeostwa do informacji o środowisku, realizacja zadao ustawowo przypisanych administracji publicznej.
6. Problemy finansowania organizacji proekologicznych: środki własne, dofinansowanie przedsięwzięd ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, budżety gmin, powiatów, województw, środki Unii Europejskiej i innych zagranicznych źródeł, pomoc biznesu.
7. Podstawy prawne: ustawy o samorządzie gminy, powiatu, województwa, ustawa Prawo o stowarzyszeniach, ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
8. Współpraca administracji publicznej z organizacjami proekologicznymi: Obecny stan współpracy: powszechne wspieranie i powierzanie organizacjom pozarządowym zadao publicznych (około 2,5 mld zł rocznie w skali całego kraju, w tym 1,5 mld z samorządów), powoływanie ciał przedstawicielskich i konsultacyjnych przy jednostkach samorządu terytorialnego, delegowanie zadao związanych ze wsparciem i współpracą w ramach urzędów (np. Pełnomocnik Wojewody Mazowieckiego d/s Współpracy), udział reprezentantów organizacji w zespołach opiniujących wnioski,
przyjęcia przez samorządy zasad użyczania lokali, sprzętu itp., udział organizacji w opracowaniu strategii rozwoju, programów, planów, organizacja regularnych spotkao władz publicznych z przedstawicielami organizacji, uchwalanie przez samorządy Programu współpracy z udziałem organizacji pozarządowych, przykłady nowatorskich instrumentów finansowych: fundusz wkładu własnego, konkursy na realizację zadao publicznych, fundusz pożyczkowy, inicjatywy lokalne.
przykłady współpracy organizacji pozarządowych i samorządów: Roczny i Wieloletni Program Współpracy Miasta Gdyni z Organizacjami Pozarządowymi (1995 2010), Pełnomocnik Prezydenta Miasta Warszawa ds. organizacji pozarządowych (od 2005r.), Utworzenie Stołecznego Centrum Współpracy Obywatelskiej w Warszawie, Otwarte konkursy ofert na realizację zadao publicznych od 1995r. w Warszawie jako pierwszy w Polsce około 20 organizacji 400tys zł dotacji, obecnie 135 mln zł),
współpraca w latach 1990 1995. Rząd, samorząd (sobie) - samoorganizacja, tworzenie nowej administracji, biznes (sobie) - nowe reguły (wolny rynek, prywatyzacja, walka z konkurencją), ruch obywatelski (sobie) - reakcja na doraźne problemy, proste rozdawnictwo,
do 1994r. brak zasad współpracy administracji i III sektora, 1994/95 Regionalne Centrum w Gdaosku, Biuro Organizacji Ruchów Społecznych w Warszawie, Program Rozwoju Społeczeostwa Obywatelskiego w Gdyni zaczynają pracowad nad opracowaniem i wdrożeniem mechanizmów współpracy w swoich miastach. 1994 na Pomorzu odbywa się pierwsze w Polsce Forum Inicjatyw Pozarządowych, zorganizowane przez Regionalne Centrum 1995 proces budowania mechanizmów współpracy administracji z organizacjami pozarządowymi najlepiej rozwija się w Gdyni, konkurs w Warszawie. Programy współpracy w Gdyni, Warszawie, Sopocie, Gdaosku, Rumii, Tczwie, Elblągu.
Współpraca w latach 1995 2005: tworzy się płaszczyzna współpracy administracji i organizacji pozarządowych, rząd, samorząd (stabilizacja finansowa, polityczna, wspieranie wolnego rynku i Unii Europejskiej), biznes (stabilizacja finansowa, tworzenie izb i porozumieo, tworzenie programów filantropijnych), ruch obywatelski (tworzenie sieci i koalicji, inicjowanie programów współpracy), 1997/2005 samorządy rozwijają zasady współpracy z organizacjami pozarządowymi, chod są kryzysy np. art. 118 ustawy o finansach publicznych zabraniający udzielania dotacji NGOS, 1996-2003 praca nad ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, uchwalenie ustawy, 2010 nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
9. Nowy model samorządów społecznośd lokalna (aktywna i zorientowana) organizacje pozarządowe - współpraca i uczestnictwo w realizacji zadania. - rozwiązywanie problemów. organy samorządowe (służba) - rozwój i zaspokajanie potrzeb. administracja (obsługa) - realizacja celów gminy jako wspólnoty.
10. Rozwój 2010 niektóre inicjatywy (dane BORIS) 120 tys organizacji pozarządowych, uchwały samorządów o współpracy NGOS i samorządów, różne źródła finansowania (budżety lokalne i wojewódzkie, środki centralne, FIO, fundusze Unii Europejskiej, norweskie, szwajcarskie, 1%), 40 centrów Wspierania Organizacji Pozarządowych, 30 Funduszy Lokalnych, 50 Centrów Wolontariatu, 30 Biur Porad Obywatelskich, 240 Centrów Aktywności Lokalnej, 15 regionalnych i krajowych porozumieo NGOS (federacja), Forum Odpowiedzialnego Biznesu z 20 dużymi firmami.
11. Nowe wyzwania: dostarczenie informacji, czynny udział w podejmowaniu decyzji, wpływ na konstruowanie polityk publicznych Strategii, programów, planów (współdecydowanie i kontrola), wykonywanie przez organizacje zadao publicznych (realizacja), inicjowanie współpracy różnych organizacji wokół problemów osób, grup i społeczności (partnerstwo).
12. Problemy współpracy między organizacjami. 13. Co w regionie płockim? Działalnośd wielu organizacji pozarządowych, głównie na rzecz pomocy społecznej, oświaty, sportu, Działalnośd organizacji na rzecz zrównoważonego rozwoju (kilka organizacji brak współpracy), Problemy dotyczące także współpracy z samorządem, biznesem, Problemy wewnątrz organizacji (brak środków finansowych na zatrudnienie kadry, opłacenie czynszu, telefonu, wyposażenie biur, eksploatację kserokopiarki, komputera), likwidacja powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
14. Przykłady działao na rzecz zrównoważonego rozwoju: organizacja szkoleo, seminariów, konferencji, konkursów (charakter edukacyjny), przykłady projektów: Region płocki, Kujaw i Ziemi Kutnowskiej regionem świadomych ekologicznie, Płocka akademia ekologii uczy segregowad odpady i chronid środowisko przyrodnicze, Ku zrównoważonej przyszłości Mazowsza, Kujaw i Ziemi Łódzkiej, Sięgnij po słooce.
imprezy i kampanie ekologiczne (Dzieo Ziemi, Sprzątanie Świata, Klimat w potrzebie, Racjonalna gospodarka odpadami, Wygraj z azbestem), ochrona przyrody (Obszary Natura 2000 w Regionie Płockiem, Kujaw i Ziemi Kutnowskiej, Obszary Natura 2000 skarbem Mazowsza, aktywna ochrona Ohara), wydawnictwa (kalendarze edukacyjne, albumy, widokówki, biuletyny, poradniki itp.), uczymy współpracy w lokalnych środowiskach na rzecz wdrażania zrównoważonego rozwoju (kompleksowa edukacja różnych grup społecznych),
uczymy harmonii między aspektami: społecznymi, przyrodniczymi, kulturowymi i gospodarczymi dziś i w przyszłości w lokalnych środowiskach, dostarczamy uczestnikom projektów metod, narzędzi i umiejętności wdrażania zrównoważonego rozwoju, uczymy lokalne społeczności oceniad potrzeby, określad problemy i sposoby ich rozwiązania, planowania i wdrażaniu, uczymy poszanowania innych, odpowiedzialności i budowania partnerstwa.
15. Nasze problemy: Jak większości organizacji: środki finansowe na bieżącą działalnośd i statutową, zatrudnienie trenerów edukatorów, wyjazdy w teren, małe zainteresowanie dorosłych, biznesu naszymi projektami, brak informacji w mediach o działaniach na rzecz zrównoważonego rozwoju.
16. Czy jesteśmy potrzebni władzy, społeczeostwu? Jak stworzyd Koalicję organizacji pozarządowych na rzecz wdrażania zrównoważonego rozwoju?