Laboratorium Dozymetrii Indywidualnej i Środowiskowej (LADIS) IFJ PAN Maciej Budzanowski Kontrola dawek Przegląd działalności IFJ PAN 2008, Kraków 07.03.2011 Testy aparatów RTG 1
Działalność LADIS IFJ PAN Usługa kontroli dawek z użyciem metody termoluminescencyjnej dla osób narażonych zawodowo na promieniowanie jonizujące lub środowiskowego monitoringu w Polsce i w CERN ie (wymóg ustawowy Prawo Atomowe z dnia 29 listopada 2000) Usługa testów aparatów radiologicznych stosowanych w celach medycznych (wymóg ustawowy: ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 25 sierpnia 2005 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej) od 01 2012 wymóg akredytacji PCA na testy RTG 2
Termoluminescencja (TL) Zjawisko występujące w niektórych materiałach, polegające na emisji światła pod wpływem dostarczonej energii cieplnej. Popularny materiał TL Stosowany w dozymetrii detektor termoluminescencyjny (TLD) typu LiF:Mg,Ti na dłoni i podgrzany w aparaturze do temp. 360 o C. 3
Rys historyczny LADIS W latach 60 tych doc. dr hab. Tadeusz Niewiadomski wytworzył pierwsze materiały termoluminescencyjne (TLD) w IFJ na bazie LiF i CaF2. W 1965 roku rozpoczęto rutynową kontrolę dawek dla pracowników IFJ metodą TLD z użyciem spiekanych (patent IFJ) detektorów z LiF:Mg,Ti (MTS-N) i równolegle metodą filmową W 1975 roku IFJ otrzymał zezwolenie z CLOR na wykonywanie kontroli dawek dla pracowników IFJ jedną metodą termoluminescenyjną oryginalna metoda wdrożona lokalnie w IFJ Do 1998 roku każda instytucja w Polsce miała ustawowy zakaz wykonywania kontroli dawek po za IMP w Lodzi i CLOR w Warszawie W 2000 roku zmiana ustawy Prawo Atomowe z dnia 29 listopada 2000 r. (Dz. U. Z 2001 nr 3. Poz. 18) umożliwiła wykonywanie usługi kontroli dawek dla laboratorium posiadającego akredytację w ciągu 2-ch lat od wejścia Ustawy W styczniu 2001 Zarządzeniem Dyrektora IFJ utworzono Laboratorium Dozymetrii Indywidualnej i Środowiskowej (LADIS). W skład laboratorium weszły osoby z SPOpP (obecnie NZ-58) 31 grudnia 2001 LADIS otrzymało akredytację PCA nr AP-049 jako laboratorium wzorcujące Od 2002 roku oryginalna metoda opracowana przez IFJ zostaje wdrożona globalnie w Polsce w rutynowych pomiarach dawek 4
Schemat organizacyjny LADIS Kierownictwo LADIS Kierownik Laboratorium Maciej Budzanowski Z-ca Kierownika Laboratorium mgr Barbara Obryk do 31.12.2010 Z-ca Kierownika ds jakości dr inż. Barbara Marczewska Z-ca Kierownika ds. administracyjnych Małgorzata Kruk Z-ca Kierownika ds. testów spec. RTG dr inż. Renata Kopeć Sekcja Dawek Pracownicy pomiarowi mgr inż. Barbara Dzieża mgr inż. Anna Chrul mgr inż. Anna Pajor mgr inż. Anna Sas-Bieniarz mgr inż. Ewelina Broda mgr inż. Agnieszka Szumska tech. Anna Nowak tech. Katarzyna Włodek Personel pomocniczy tech. Zofia Kawula Aleksandra Kiszkurno-Mazurek Studenci - umowy CP Osoby obecnie nie pracujące w LADIS: mgr Agnieszka Erbel - do I.11 mgr inż. Sylwia Błażej - zw. tech. Władysław Piasecki - do IX10 Sekcja testów specjalistycznych RTG Pracownicy pomiarowi - wyjazdy mgr inż. Paweł Kuras mgr inż. Paweł Rogalski mgr inż. Ewa Jaksan mgr. Wojciech Kawalec Personel pomocniczy mgr. Katarzyna Cerek Osoby obecnie nie pracujące w LADIS: mgr inż. Izabela Milcewicz-Mika - ur. wych. mgr inż. Anna Cepiga do 30.11.09 mgr Katarzyna Szymańska - do 30.09.09 mgr Jakub Karolak do 30.06.09 mgr inż. Maciej Schramm - do 30.09.08 18,5 etatu wraz z pochodnymi jest finansowanych ze środków zarobionych przez laboratorium w tym 5,5 etatu przeszło ze środków DS IFJ + 9 osób z IFJ pomagających, zatrudnionych w ramach umów cywilno-prawnych (serwis, prace administracyjne i pomocnicze) (na dzien 1 marca 2011-18 etatów) 5
Publikacje i punkty LADIS Imie i nazwisko Publikacje Publikacje total Czasopisma 2009-2010 [szt.] [szt.] Maciej Budzanowski 3 85 Radiat. Prot. Dosim., Radiat. Meas., Nukleonika dr Barbara Obryk 12 34 jw. dr inż. Renata Kopeć 6 12 jw. mgr inż. Anna Bieniarz 2 4 jw. mgr inż. Anna Pajor 2 3 jw 2 x doktorat, dr Barbara Obryk i dr inż. Renata Kopeć Punkty do kategoryzacji za lata 2005-2009 Punkty za akredytacje do kategoryzacji 6
Wyposażenie aparaturowe/inwestycyjne - dawki Detektory termoluminescencyjne (TLD) opracowane i wykonywane w IFJ typu LiF:Mg,Ti (MTS-N) i LiF:Mg,Cu,P (MCP-N) (w LADIS pracuje ok. 260 tys. standardowych detektorów TLD o wymiarze fi 4,5 mm i grubości 0,9 mm). Czytnik automatyczny DOSACUS firmy RADOS Technology Oy zakupiony z funduszy PAA za kwotę 285 000zł w 2002 roku. 3 czytniki automatyczne RE-2000 (nowsza wersja DOSACUS) zakupione z funduszy EU strukturalnych w 2006 roku i jeden w 2010 r. z funduszy wypracowanych IFJ PAN. Kasety dozymetryczne kupowane corocznie z funduszy własnych, 10 000 sztuk kupionych z FS (działanie 1.4.2), 850 sztuk z FS (działanie 1.4.3) w 2006 roku. Od 2010 w większości zakupywane przez klinetów. 7
Usługa kwartalnej kontroli dawek z użyciem metody termoluminescencyjnej dla osób narażonych zawodowo na promieniowanie jonizujące lub środowiskowego monitoringu w Polsce i w CERN ie (wymóg ustawowy Prawo Atomowe z dnia 29 listopada 2000) Wykonywane usługi - dawki Dawkomierz indywidualny DI-02 z 4 detektorami TLD typu MTS-N (LiF:Mg,Ti) do pomiaru dawki na całe ciało. Dawkomierz indywidualny na palce PI-01 z 1 detektorem TLD typu MTS-N (LiF:Mg,Ti). Automatyczny proces odczytu. Dawkomierz do monitoringu środowiska DS-04 z 3 detektorami TLD typu MCP-N (LiF:Mg,Cu,P). Dawkomierze ALBEDO z detektory z 6 LiF:Mg, Ti i 7 Li:Mg, Ti w osłonie z 10 B. Pomiar: Hp(10), Hp(0,07) Zakres dawek: 30 µsv - 1 Sv Zakres energetyczny: 15keV 3,0 MeV Okres pomiaru: od 1 do 3 miesięcy 8
Wyposażenie aparaturowe testy specjalistyczne Zestaw Barracuda wraz z osprzętem i oprogramowaniem Zestaw Unfors wraz z osprzętem i oprogramowaniem Fantom Alfa służący do oceny geometrii wiązki i jakości obrazu Eurofantom Mammo do oceny jakości obrazu mammograficznego Fantomy STAR do oceny wielkości ogniska Filtry Al do oceny warstwy połowiącej HVL Sensodensytometry 2x Fantomy równoważne tkance, stosowane do oceny systemu AEC samochód marki Daewoo Nubira + GPS Automapa samochód marki KIA Ceed SW + GPS Automapa Fantom Captan 600 do TK 9
Testy specjalistyczne zdjęcia z terenu Ustawianie tkankopodobnych fantomów do kontroli AEC Ustawianie fantomu ALFA w aparacie typu ramienie C. Pomiar dawki w aparacie ogólno diagnostycznym Fantom ALFA do oceny osiowości, rozdzielczości, zgodności pola X z świetlnym 10
Wykonywane usługi testy specjalistyczne aparatury radiologicznej /na przykładzie aparatu ogólnodiagnostycznego/ Ocena sprawności generatora wysokiego napięcia: - dokładność i powtarzalność ustawienia wysokiego napięcia - dokładność ustawienia czasu ekspozycji Ocena sprawności lampy rentgenowskiej - Pomiar wydajności w odległości 1m od ogniska lampy rtg oraz jej powtarzalności - Ocena wielkości ogniska lampy rentgenowskiej Ocena jakości promieniowania poprzez pomiar warstwy Połowiącej HVL Sprawdzenie geometrii wiązki promieniowania X Ocena obrazu kratki przeciwrozproszeniowej Pomiar natężenia oświetlenia symulującego pole Pomiar odległości ognisko lampy - rejestrator obrazu Ocena pracy Systemu Automatycznej Kontroli Ekspozycji: - ograniczenie ekspozycji - ocena pracy AEC przy zmianie natężenia prądu - ocena pracy AEC przy zmianie wysokiego napięcia - ocena pracy AEC przy zmianie grubości fantomu - ocena czułości komór jonizacyjnych Test ekranów wzmacniających Test szczelności ciemni i oświetlenia roboczego Sprawdzenie warunków oceny zdjęć rtg Przykładowe czasy wykonania testu: przewoźny, ramię C, angiograf 2 3 h ogólnodiagnostyczny - 3 4 h ogólnodiagnostyczny + fluoro. - 4h stomatologiczny punktowy - 45 min stomatologiczny panorama - 1 h stomatologiczny panorama+ cefalo. - 2h mammograf - 3 6 h 11
Siedziba LADIS Sekcja dawek Od marca 2008 pomieszczenia w budynku warsztatów 2008 2008 2009 2011 2011 Główne pomieszczenie pomiarowe Marzec 2011 brakuje miejsca dla sprzętu, materiałów i archwium (są przechowywane w pomieszczeniu pomiarowym, śniadaniowym i w pryszniu. Pilne miejsce na 260 segregatorów po 400-600 stron na archiwum Świadectw. Punkt obsługi klienta w 2008-2011 r. (segregatory czarne zawierają podpisane umowy) 12
Udział w pomiarach porównawczych EU 2009 2010 2009 18 Promieniowanie jonizujące i radioaktywność 18.01 wielkości dozymetryczne EURADOS Intercomparison 2009 for extremity dosemeters, organizator: European Dosimetry Group EURADOS Dawkomierze TL P Certificate of Participation for the Eurados 2009 Intercomparison for extremity dosemeters, 9.03.2010, Nr Eurados-2009- S30 2010 18 Promieniowanie jonizujące i radioaktywność 18.01 wielkości dozymetryczne EURADOS Intercomparison 2010 for whole body dosemeters, organizator: European Dosimetry Group EURADOS Dawkomierze TL P Certificate of Participation for the Eurados 2010 Intercomparison for whole body dosemeters, 10.02.2011, Nr Eurados-2010- S72 W obu badaniach interporównawczych otrzymano wyniki pozytywne
Udział w pomiarach porównawczych (biegłości) testy RTG Badania biegłości sekcja RTG przeszła z wynikiem pozytywnym i brakiem wyników wątpliwych
Marketing usług 2009-2010 ulotki - dystrybucja 12000 egz. długopisy, smycze akcje ulotkowe 2 razy rozesłano do 500 instytucji ogłoszenia prasowe 30 razy sponsoring 30 kursów IOR i ORP oraz 8 konferencji krajowych udział w 8 konferencjach krajowych i 4 zagranicznych, prezentacje i przewodniczenia sesji Ogłoszenia Ogłoszenia do prasy fachowej Ulotki reklamowe LADIS
Strony www http://dawki.ifj.edu.pl http://rtg.ifj.edu.pl Na stronach LADIS klient uzyskuje kompletną informację o laboratorium, opis metody pomiarowej, z kim należy się kontaktować, formularze zgłoszenia i umowy, podstawy prawne usług, skan akredytacji i zezwolenia, rozbudowany FAQ, wykłady i artykuły w pdf. Strony są aktualizowane na bieżąco i mają monitorowane wejścia (65 700 wejść od stycznia 2004). Ogłoszenia Ulotka 16
Sprzedaż usług kontroli dawek (rzeczowo) 35000 30000 Wszystkie Dawkomierze DI-02 Dawkomierze DS-04 Dawkomierze PI-01 Dawkomierze ALBEDO liczba dawkomierzy 25000 20000 15000 10000 5000 0 Wszystkie DI02 DS04 PI01 ALBEDO 2010 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2002 Liczba osób/punktów pomiarowych na dzień 03 marzec 2011: 25 704 dawkomierzami DI-02 3 094 dawkomierzami DS-04 5 022 dawkomierzami PI-01 129 dawkomierzami ALBEDO Sumaryczna liczba osób/punktów = 33 949 17
Sprzedaż usług podpisane umowy Świadczenie kontroli dawek dla 3950 zewnętrznych podmiotów w Polsce (stan na 03.03.2011) a. Medycyna (onkologia, radiologia konwencjonalna i zabiegowa, stomatologia) b. Weterynaria c. Nauka (Uniwersytety, Politechniki, JBR y, Instytuty Naukowe) d. Przemysł lekki (zakłady tytoniowe, papiernicze) e. Przemysł ciężki (huty, stocznie, produkcja kotłów i zbiorników, kruszywa) f. Przemysł naftowy (rafinerie) g. Przemysł spożywczy (soki, dżemy, sery, odżywki dla dzieci) h. Przemysł motoryzacyjny i lotniczy (części samochodowe i samolotowe) i. Straż graniczna, policja, urzędy celne, sądy, zakłady karne, brygady antyterrorystyczne j. Muzea k. CERN monitoring środowiskowy wokół CERN oraz LHC Świadczenie testów specjalistycznych dla 470 zewnętrznych podmiotów w Polsce (stan na 03.03.2011) a. Szpitale b. ZOZ-y c. Gabinety stomatologiczne 18
Bilans LADIS za lata 2009-2010 (Zadanie N83003) Rok Przychód Koszty Dochód 2009 2 160 000 zł 1 823 492 zł 336 508 zł 2010 2 613 087 zł 2 068 011 zł 545 076 zł 2011 plan 2 950 000 zł 2 400 000 zł 550 000 zł Przychód oznacza sumę zafakturowanych w danym roku faktur Koszty obejmują: pensje z pochodnymi, umowy cywilno-prawne, koszty materiałów, aparatury, gazów technicznych, wyjazdów i konferencji, akcji reklamowych, akredytacji, telefonów komórkowych, usług pocztowych, koszty utrzymania floty, dzierżawy sprzętu i amortyzacji. 19
Realizacja planów i plan na 2011 LADIS Potrzeby na 2010, co to było w planach? udział w badaniach interporównawczych EURADOS 2010- pierścionki - wykonano zakup kolejnego czytnika automatycznego 2009/2010 - zakupiono zakończenie prac nad nową bazą danych dla dawek - zmodernizowano bazę wykonanie bazy danych dla sekcji rentgenowskiej tak w excellu opracowanie nowej ulotki i przeprowadzenie akcji ulotkowej opracowano i wysłano rozszerzenie usługi testów o tomografię komputerową i uzyskanie zezwolenia PWIS w Krakowie uzyskano zezwolenie przygotowanie i złożenie dokumentacji do akredytacji testów RTG jako laboratorium badawcze dokumentacja złożona do PCA, audit ok. lipca 2011 Potrzeby na 2011 uzyskanie akredytacji na wykonywanie testów specjalistycznych RTG zakup samochodu do testów jest po przetargu, wygrała Skoda Octavia kombi wystąpienie do Dyrektora IFJ o pomieszczenie na archiwum świadectw pomiarowych optymalizacja obsługi administracyjnej klienta w sekcji dawek (optymalizacja oprogramowania, osoba dodatkowa do obsługi) optymalizacja obiegu dokumentów do księgowości, obecnie praca ręczna (w 2010 przekazano 11 000 stron A4 z danymi do wystawienia FV) duża akcja ulotkowa do ośrodków i szpitali nie będących klientami. może zakup taniego sprzętu do testów w stomatologii (w zależności od zainteresowania) Kierunek nowych działań usług i naukowych pomiary testowe i wdrożenie pomiaru dawki na soczewkę oka dla radiologów zabiegowych pomiary dawek dla pacjentów 20