2. Spis zawartości opracowania

2. Spis zawartości opracowania 1. Strona tytułowa. 1 2. Spis treści... 2 3. Opis celów projektu.. 3 3.1. Wstęp do projektu na podstawie BIKE GLACENSIS. Koncepcja ścieżek rowerowych Ziemi Kłodzkiej i Ząbkowickiej 3 4. Inwentaryzacja tras ponadlokalnych Ziemi Kłodzkiej. 7 4.1. Trasa ER-2. 9 4.2. Trasa ER-8. 11 4.3. Trasa Adriatyk-Bałtyk... 13 4.4. Trasa 001... 15 4.5. Trasa 002... 17 4.6. Trasa 003... 19 4.7. Trasa 004... 21 4.8. Trasa 005... 23 4.9.Trasa 006 25 4.10.Trasa 007.. 27 4.11.Trasa 008.. 29 4.12.Trasa 009.. 31 4.13.Trasa 010, 011, 012.. 31 5. Część projektowa. 33 5.1. Przejścia graniczne.. 33 5.2. Proponowane korekty tras międzynarodowych 33 5.2.1. Trasa ER-2. 38 5.2.2. Trasa ER-8. 40 5.2.3. Trasa ER-9... 42 5.2.4. Trasa ER-10... 44 5.2.5. Trasa ER-10A. 44 5.2.6. Trasa ER-11... 46 5.3. Proponowane korekty tras ponadlokalnych... 48 5.3.1. Trasa 001 48 5.3.2. Trasa 002 50 5.3.3. Trasa 002A. 50 5.3.4. Trasa 003 52 5.3.5. Trasa 004 54 5.3.6. Trasa 005 56 5.3.7. Trasa 006 58 5.3.8. Trasa 007 60 5.3.9. Trasa 008 62 5.3.10. Trasa 009... 64 5.3.11. Trasa 010... 66 6. Zagospodarowanie turystyczne... 68 6.1. Punkty widokowe.. 68 6.2. Wieże widokowe 68 6.3. Atrakcje przyrodnicze i kulturowe... 6.4. Parkingi... 6.5. Miejsca wypoczynkowe 6.6. Projektowane kładki o znaczeniu turystycznym... 6.7.Transport zbiorowy 6.7.1. Transport kolejowy 6.7.2. Transport autobusowy.. 6.7.3. Cyklobusy 6.8. Tablice informacyjne. 6.9. Kolarstwo górskie.. 7. Oznakowanie tras rowerowych.. 8. Stan techniczny tras rowerowych.. 9. Część rysunkowa. 69 71 71 73 74 74 74 75 76 77 80 83 89 2

3. Opis celów projektu Projekt Koncepcja podniesienia standardu i otwartości transgranicznej tras rowerowych powiatu kłodzkiego została opracowana na zlecenie Zarządu Powiatu Kłodzkiego w ramach projektu współfinansowanego ze środków EFRR Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska Rzeczpospolita Polska 2007-2013 oraz budżetu państwa. Celem opracowania jest uzyskanie układu sieci tras rowerowych o podniesionym standardzie i zwiększonej otwartości transgranicznej dla powiatu kłodzkiego. Przy opracowaniu niniejszego zamierzenia oparto się na następujących założeniach: zbudowanie systemu ponadlokalnych tras, który będzie otwarty na ruch rowerowy z Czech, Dolnego Śląska, a zwłaszcza Wrocławia, Opola, włączenie obszaru Ziemi Kłodzkiej w układ powiązań regionalnych, krajowych oraz transeuropejskich, przy uwzględnieniu zwiększenia liczby połączeń z Republiką Czeską od przystąpienia do układu z Schengen, wpięcie w sieć tras głównych lokalnych ośrodków generujących ruch rowerowy, zwiększenie zespolenia tras ponadlokalnych z trasami lokalnymi, udostępnienie (poprzez system) lokalnych tras rowerowych dających swobodny dostęp do różnego rodzaju tras rowerowych (ze względu na długość, stopień trudności, atrakcje kulturowe i krajobrazowe), wyznaczenie węzłów przesiadkowych w relacji komunikacja publiczna rower, samochód rower, wprowadzenie ewentualnych korekt przebiegu tras wynikających np. ze statusu ochronnego, czy konfliktów funkcjonalnych, wprowadzenie uzupełnień tras o nowe odcinki niezbędnych do tworzenia pętli, zaproponowanie lokalizacji tablic informacyjnych i miejsc wypoczynkowych, zaproponowanie znakowania na poziomie ponadlokalnym. Metodyka pracy nad niniejszym opracowaniem została podzielona na dwa etapy: inwentaryzacji tras rowerowych wyznaczonych na podstawie pierwszego opracowania Bike Glacensis z 2001r., inwentaryzacji tras rowerowych istniejących i wyznakowanych w terenie na podstawie map rowerowych Euroregionu Glacensis oraz poszczególnych tras lokalnych wyznakowanych przez gminy powiatu kłodzkiego. 3.1. Wstęp do projektu na podstawie BIKE GLACENSIS. Koncepcja ścieżek rowerowych Ziemi Kłodzkiej i Ząbkowickiej Po przemianach ustrojowych na obszarze powiatu kłodzkiego pojawiły się działania zmierzające do powstania transgranicznych tras rowerowych łączących powiat kłodzki z Republiką Czeską, jak i ościennymi powiatami. Po stronie polskiej rolę inicjującą przejęły samorządy i stowarzyszenia. W Republice Czeskiej działania podejmował Klub Czeskich Turystów. W roku 1997 otwarto pierwszy odcinek tzw. Sudeckiej Trasy Rowerowej: Otmuchów Paczków Javornik Lutynia Lądek Zdrój. W Górach Stołowych powstały dwie polsko-czeskie trasy rowerowe: Góry Stołowe i Ściany. W roku 2001 zostało wykonane dla Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Glacensis opracowanie BIKE GLACENSIS Koncepcja ścieżek rowerowych Ziemi Kłodzkiej i Ząbkowickiej. Podstawowy układ tras dla powiatu kłodzkiego opracowano jako koncepcję transgraniczną z wykorzystaniem atrakcyjnego położenia powiatu kłodzkiego. Projekt wyznaczał układ tras rowerowych dla obu powiatów (od 001 do 012) oraz trzy trasy międzynarodowe: - 12 trasa BAŁTYK-ADRIATYK 3

- 17 SZLAK CYSTERSKI - 60 TRASA ŚRÓDSUDECKA Zaprojektowane trasy miały za zadanie połączyć główne ośrodki powiatu kłodzkiego i powiatu ząbkowickiego systemem tras powiązanych z istniejącymi trasami rowerowymi Republiki Czeskiej (jeszcze przed układem z Schengen). Koncepcja ta poszukiwała dogodnych połączeń z powiatami ościennymi. Od roku 2001 Stowarzyszenie Gmin Ziemi Kłodzkiej i Powiatu Ząbkowickiego przystąpiło do wyznakowywania tras rowerowych w powiecie kłodzkim. Działania te kontynuowało Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Glacensis, co przyczyniło się do oznakowano około 1160 km tras rowerowych na tym terenie. Główne trasy rowerowe to: trasa ER-2 tzw. Droga Liczyrzepy rozpoczynająca się w Saksonii, a kończąca w Jesionikach, została wyznakowana zasadniczo w oparciu o przebieg międzynarodowej trasy 60 (TRASA ŚRÓDSUDECKA), przebiega od Ostrej Góry poprzez Szczytną, Mostowice, Międzylesie, Międzygórze, Stronie Śląskie do Lutyni. trasa ER-8 szlak atrakcji cysterskich i sakralnych, została wyznakowana w oparciu o przebieg międzynarodowej trasy 17 (SZLAK CYSTERSKI), przebiega od Barda w powiecie ząbkowickim poprzez Kłodzko, Polanicę Zdrój, Wambierzyce do Nowej Rudy. Nie wyznakowano dalszego odcinka trasy w kierunku północnym w stronę Krzeszowa. Trasa Międzynarodowa Bałtyk Adriatyk została wyznakowana z Gdańska do Morza Adriatyckiego z ominięciem powiatu kłodzkiego w systemie szlaków Eurovelo, jako szlak bursztynowy EuroVelo 9 (EV-9). W przebiegu projektowanej trasy międzynarodowej 12 w części zachodniej powiatu został wyznakowany polski fragment trasy Góry Stołowe w kolorze niebieskim prowadzący od Czermnej poprzez Kudowę Zdrój, Gołaczów, Kulin Kłodzki do Polanicy Zdrój. Od Polanicy do Kłodzka biegnie międzynarodowy szlak ER 8. Natomiast brak jest wyznakowanej trasy, która by odpowiadała przebiegowi projektowanej trasy 12 od Kłodzka w kierunku północnym do Barda i dalej do Wrocławia, Opola. Trasy rowerowe lokalne wyznakowane zostały zgodnie z instrukcją PTTK, która w przeciwieństwie do sytemu znakowania czeskiego, ustala znakowanie dla tras krajowych w kolorach. Część samorządów dysponuje też opracowanymi koncepcjami (częściowo wyznakowanymi w terenie) z ustalonymi trasami w systemie czterocyfrowym. Trasy lokalne często zamykają się w pętle. Trasy międzynarodowe o numeracji ER wyznakowano wg oznaczeń zaproponowanych przez Euroregion Nysa. 4

BIKE GLACENSIS. Koncepcja ścieżek rowerowych Ziemi Kłodzkiej i Ząbkowickiej opracowanie z roku 2001. 5

Główne trasy rowerowe wyznakowane w terenie (wg danych Euroregionu Glacensis): Trasy Gór Stołowych: - pętla Gór Stołowych PNGS zielona 24 km - polski fragment trasy Góry Stołowe niebieski 51,1 km - polski fragment trasy Ściany - czerwony 26,9 km - polski fragment Trasy Masaryka zielony 18 km - trasa lewińska Kocioł Słoszów - czerwona 9,3 km - trasa Lisia Przełęcz Duszniki Kozia Hala 12,3 km - pętla dookoła Polanicy 20,5 km - trasy łącznikowe żółte 9 km Trasy Gór Bardzkich i Złotych - pętla Cisy niebieski 11,8 km - pętla Górami Bardzkimi zielona 24,8 km - trasa wokół Kalwarii w Bardzie żółta - 17,6 km - pętla Gór Bardzkich i Złotych czerwona 43,8 km - pętla błotnicka czerwona 15 km - pętla żółta na Przeł. Łaszczową 15,4 km - Trasa niebieska Kłodzko Dzbanów 16,5 km - Trasa przez Jawornik żółta 3,5 km - Pętla graniczna niebieska 13 km - Trasa przez Wilczą Górę zielona 20 km - pętla Wrzosówki niebieska 13,3 km - pętla Lądecka czerwona 30 km - ząbkowicki odcinek trasy podziemnych i militarnych atrakcji - czarna 21,8 km Trasy Masywu Śnieżnika i Gór Bialskich - Pętla Gór Bialskich czerwona 35,6 km - Pętla wokół Młyńska zielona 6,6 km - trasa ośrodka w Czarnej Górze zielona 7,9 km - trasa żółta Bolesławów Nowa Morawa Nowa Kamienica Bolesławów 14,8 km - Pętla Międzygórze Czarna Góra Śnieżnik - Międzygórze czerwona 17,7 km - trasa żółta: Domaszków - Międzygórze Nowa Wieś - Białków Domaszków ok. 20 km (proponowana korekta zielonego na żółty i zamknięcie pętli) - pętla lądecko strońska - zielony 38 km (zamknięcie pętli w Radochowie, proponowane przeznakowanie Wrzosówki, zamknięcie Gierałtów Przeł. Pod Chłopkiem) - trasa żółta: Trzebieszowice Przeł. Jaworowa Droszków Trzebieszowice 20,8 km (proponowana korekta niebieskiego na żółty i doznakowanie okolic Przeł.Leszczynowej - trasy łącznikowe 4 km - trasa niebieska Gór Bialskich, Śnieżnika i Gór Bystrzyckich (Przeł. Gierałtowska - Śnieżnik Przeł. nad Porębą Bystrzyca) 81,2km 6

Trasy Gór Bystrzyckich i Orlickich - trasa gór Bystrzyckich zielona 44,7 km - trasa Mostowice Polanica czerwona 20,9 km - Pętla dusznicka niebieska 28,5 km - trasa czarna Szczytna Lasówka - 22,2 km - trasa żółta - Duszniki Torfowisko Zielona Droga 11km Trasy Gór Sowich - główna trasa Gór Sowich Sowina Srebrna Góra niebieska 31,1 km - Pętla Wielkiej Sowy czerwona 9 km - kłodzki odcinek trasy podziemnych i militarnych atrakcji - czarna 46,3 km - trasy łącznikowe zielony 4,5 km Trasy Kotliny Kłodzkiej i Rowu Górnej Nysy - trasa doliny Nysy Kłodzkiej czerwona 59,8 km - trasa Gminy Kłodzko zielona 26,4 km Trasa Wzgórz Lewińskich czarna Kocioł Zielone Darnków Dańczów Lewin Kłodzki (21,9 km) Jarków 4. Inwentaryzacja tras ponadlokalnych Ziemi Kłodzkiej Układ projektowanych tras od 001 do 009 dla powiatu kłodzkiego (trasy od 010 do 012 były zaprojektowane dla powiatu ząbkowickiego) zasadniczo można odszukać w układzie wyznakowanych tras lokalnych. Najczytelniejsza trasa 001 zasadniczo pokrywa się z czerwoną trasą rowerową doliny Nysy Kłodzkiej. Pozostałe trasy można odszukać w terenie, ale kilkakrotnie zmieniają kolor oznaczenia, stąd też ich przebiegi w układzie ponadlokalnym są nie czytelne dla turysty rowerowego. Na niektórych obszarach Ziemi Kłodzkiej brak jest wyznakowania projektowanych tras rowerowych w terenie. Dotyczy to zwłaszcza obszaru położonego w centralnej części, są to fragmenty Gminy Kłodzko, Gminy Nowa Ruda, Gminy Radków, czy też Gminy Bystrzyca Kłodzka. Przypuszczalnie wynika to także z faktu, że są to może mniej spektakularne krajobrazowo odcinki tras rowerowych, ale na pewno ważne ze względu na połączenia ponadlokalne. Są to też z zasady odcinki dość łatwych tras rowerowych dla każdego. 7

Inwentaryzacja tras ponadlokalnych powiatu kłodzkiego 8

4.1. Trasa ER-2 Przebieg: kłodzki fragment sudeckiej trasy rowerowej Droga Liczyrzepy : Ostra Góra Szczytna Mostowice Międzylesie Międzygórze Stronie Śląskie Lutynia. Gminy powiatu kłodzkiego: Radków, Szczytna, Bystrzyca Kłodzka, Międzylesie, Stronie Śląskie, Lądek Zdrój. 9

Trasa ER-2 10

4.2. Trasa ER-8 Przebieg kłodzki fragment Europejskiego Szlaku Cysterskiego : powiat ząbkowicki (Bardo) Kłodzko Polanica Wambierzyce Nowa Ruda; Brak kontynuacji szlaku z Nowej Rudy w kierunku Krzeszowa. Gminy powiatu kłodzkiego: Gmina Kłodzko, Miasto Kłodzko, Polanica Zdrój, Bystrzyca Kłodzka, Szczytna, Radków, Gmina Nowa Ruda, Miasto Nowa Ruda. 11

Trasa ER-8 12

4.3. Trasa Adriatyk Bałtyk Brak wyznakowania trasy znakami ER (np. ER-12) w obrębie powiatu kłodzkiego. Przebieg Trasa niebieska: Mała Czermna Kulin Kłodzki Słoszów Szczytna Polanica Zdrój; Trasa ER-8: Polanica Zdrój Kłodzko; Brak połączenia Kłodzko do Srebrnej Góry. Gminy powiatu kłodzkiego: Kudowa Zdrój, Lewin Kłodzki, Szczytna, Polanica Zdrój, Bystrzyca Kłodzka, Gmina Kłodzko, Miasto Kłodzko, Gmina Nowa Ruda. 13

Trasa Adriatyk Bałtyk (ER-12) 14

4.4. Trasa 001 Przebieg: Trasa zielona: Przejście graniczne- Kamieńczyk /Petrovički -do Międzylesia; Trasa czerwona: od Międzylesia przez Różankę- Domaszków- Długopole Górne- Długopole Zdrój; Trasa zielona: Długopole Zdrój- Długopole Dolne Bystrzyca Kłodzka; lub trasa czerwona od Długopola Zdrój przez Ponikwę - Wyszki do Bystrzycy Kłodzkiej; Trasa czerwona: Bystrzyca Kłodzka- Zabłocie- Gorzanów- Krosnowice- Kłodzko; Trasa niebieska: Kłodzko- Wojciechowice- przez G. Łaszczową do powiatu Ząbkowickiego; Gminy powiatu kłodzkiego: Międzylesie, Bystrzyca Kłodzka, Gmina Kłodzko, Miasto Kłodzko. 15

Trasa 001 16

4.5. Trasa 002 Przebieg: Trasa lokalna 5726: od granicy - Kamienica - Bolesławów odcinek rasy nr 5725 Pętla Gór Bialskich zachodnia : Bolesławów Stara Morawa- Stronie Śląskie; Odcinek trasy nr 5721 Trasa do Lądka- Zdroju : Stronie Śląskie- Stójków Lądek Zdrój; Trasa lokalna 5712: Lądek Zdrój- Radochów; Trasa czerwona: Radochów - Trzebieszowice Trasa żółta: z Trzebieszowic- do Skrzynki; Trasa niebieska: Skrzynka- do skrzyżowania na dr Ołdrzychowice Kłodzkie/ Droszków; Trasa Gminy Kłodzko: Ołdrzychowice Kłodzkie/Droszków Kłodzko- brak trasy w terenie Brak połączenia trasy z Kłodzka do Nowej Rudy; Trasa czarna ( ze Srebrnej Góry): Nowa Ruda- Miłków- do granicy powiatu. Gminy powiatu kłodzkiego: Stronie Śląskie, Lądek-Zdrój, Gmina Kłodzko, Miasto Kłodzko, Miasto Nowa Ruda, Gmina Nowa Ruda. 17

Trasa 002 18

4.6. Trasa 003 Przebieg: Trasa niebieska biegowa Mostowice do trasy rowerowej niebieskiej, Trasa niebieska rowerowa do Młotów- Nowa Bystrzyca- Stara Bystrzyca Bystrzyca Kłodzka; Brak połączenia z Bystrzycy Kłodzkiej przez Nowy Waliszów lub Idzików; Trasa czerwona do Konradowa Trasa zielona: Konradów- Trzebieszowice- Radochów; Trasa czerwona: Radochów Lądek -Zdrój; Trasa lokalna 5712: Lądek-Zdrój- Przełęcz Różaniec do granic powiatu Gminy powiatu kłodzkiego: Bystrzyca Kłodzka; Lądek- Zdrój. 19

Trasa 003 20

4.7. Trasa 004 Przebieg: Trasa czarna: od granicy powiatu kłodzkiego od strony Srebrnej Góry przez Wolibórz- Przygórze- Nowa Ruda; Brak połączenia z Nowej Rudy Włodowice- Rudawa Tłumaczów; Trasa niebieska: Tłumaczów do granicy państwa przejście graniczne Tłumaczów/Otovice; Gminy powiatu kłodzkiego: Gmina Nowa Ruda, Miasto Nowa Ruda, Gmina Radków. 21

Trasa 004 22

4.8. Trasa 005 Przebieg: Trasa czerwona: granica państwa w Mostowicach w stronę Huty i dalej do Polanicy-Zdrój (Sokołówka); Trasa ER-8: Polanica Zdrój (Sokołówka)- Wambierzyce Trasa niebieska: Wambierzyce - Radków; Brak łącznika pomiędzy trasą niebieską a czerwoną w Radkowie; Trasa czerwona: od skrzyżowania na dr 387 Karłów/ Radków i dalej do granicy państwa w kierunku na Bozanov. Gminy powiatu kłodzkiego: Bystrzyca Kłodzka, Polanica-Zdrój, Szczytna, Radków. 23

Trasa 005 24

4.9 Trasa 006 Przebieg: Trasa czarna ze stacji PKP Kulin Kłodzki Zielone Ludowe- Jawornica- Kocioł- granica państwa. Gminy powiatu kłodzkiego: Lewin Kłodzki. 25

Trasa 006 26

4.10. Trasa 007 Przebieg: Trasa ER2: Międzylesie- Goworów- Nowa Wieś- Międzygórze - Kletno- Stronie Śląskie; Trasa czerwona: Stronie Śląskie- Goszów- Stary Gierałtów- Nowy Gierałtów Trasa niebieska: Nowy Gierałtów- granica państwa. Zasadniczo pokrywa się z trasą ER2. Gminy powiatu kłodzkiego: Międzylesie, Bystrzyca Kłodzka, Stronie Śląskie. 27

Trasa 007 28

4.11. Trasa 008 Przebieg: Trasa zielona : Jaszkowa Górna Kolonia Gaj Łącznik trasy 002 z trasą 009 Gminy powiatu kłodzkiego: Gmina Kłodzko. 29

Trasa 008 30

4.12. Trasa 009 Przebieg: Trasa ER-2: od Lądka Zdroju Stronie Śląskie- Międzylesie- Lesica- Niemojów- Rudawa Mostowice- Lasówka- do Kuźnickiej Góry przed Dusznikami- Zdrój; Trasa niebieska: Duszniki- Zdrój- Złotno; Trasa zielona: Złotno- Łężyce- Karłów; Trasa czerwona: Karłów- Radków; Trasa niebieska: Radków- Tłumaczów; Brak połączenia Tłumaczów Nowa Ruda; Trasa czarna: Nowa Ruda- Srebrna Góra- Brzeźnica; Trasa Zielona: Brzeźnica Bardo (odcinek poza powiatem) Trasa czerwona: Bardo- G. Łaszczowa (odcinek poza powiatem) Trasa czerwona G. Łaszczowa - Kolonia Gaj; Trasa zielona: Kolonia Gaj- Jaszkowa Górna- Rogówek; Trasa niebieska: Rogówek- Skrzynka; Trasa żółta: Skrzynka Trzebieszowice; Trasa czerwona: Trzebieszowice- Lądek Zdrój- zamknięcie pętli. Pętla Ziemi Kłodzkiej i Ząbkowickiej Gminy powiatu kłodzkiego: Gmina Kłodzko, Lądek Zdrój, Stronie Śląskie, Bystrzyca Kłodzka, Międzylesie, Szczytna, Duszniki Zdrój, Radków, Gmina Nowa Ruda, Miasto Nowa Ruda. 4.13. Trasa 010, 011, 012 Trasa 010 Pętla Ziemi Ząbkowickiej - poza obszarem opracowania. Trasa 011 - poza obszarem opracowania. Trasa 012 - poza obszarem opracowania. 31

Trasa 009 32

5. Część projektowa Projekt Koncepcja podniesienia standardu i otwartości transgranicznej tras rowerowych powiatu kłodzkiego proponuje następujące korekty w przebiegu powiatowych tras rowerowych: 5.1. Przejścia graniczne Zaproponowano nowe połączenia transgraniczne z czeskim systemem szlaków rowerowych: w Tłumaczówku połączenie poprzez Šonov z miejscowością Broumov; w Podgórzu - połączenie z Čihalką i dalej trasami rowerowymi Gór Orlickich; na Šerlichu - połączenie z trasami rowerowymi Gór Orlickich, wykorzystanie potencjału istniejących linii cyklobusowych po stronie czeskiej (przystanek Šerlich/Masarykova chata), dodatkowo wyznakowanie połączenia od granicy do źródeł rzeki Orlica; Bedřichovka Lasówka - docelowe połączenie poprzez projektowaną kładkę na Orlicy; Podlesí Rudawa - docelowe połączenie poprzez projektowaną kładkę na Orlicy; Neratov/Poniatów docelowe połączenie poprzez projektowaną kładkę na Orlicy; Zemská Braná/Lesica docelowe połączenie poprzez projektowaną kładkę na Orlicy; w Pisarach docelowe połączenie z czeskimi trasami rowerowymi poprzez miejscowość Heřmanice (wymagane doznakowanie brakującego odcinka po stronie czeskiej); w Jodłowie docelowe połączenie z czeskimi trasami rowerowymi poprzez miejscowość Horni Morava (wymagane doznakowanie brakującego odcinka po stronie czeskiej); w Górach Bialskich nad schroniskiem Paprsek - docelowe połączenie z czeskimi trasami rowerowymi (wymagane doznakowanie brakującego odcinka po stronie czeskiej). Dodatkowo po stronie czeskiej jest wymagane doznakowanie krótkiego fragmentu trasy rowerowej do przejścia Lutynia/Travna. Miejsca połączeń z systemem szlaków czeskich przyjęto wg danych zawartych na m.in. www.cykloserver.cz, inwentaryzacji w terenie oraz po konsultacjach z czeskimi partnerami projektu: REDEA Žamberk s.r.o, OHGS s.r.o. 5.2. Proponowane korekty tras międzynarodowych Główne założenia projektowe: zaprojektowanie łącznika dla międzynarodowej trasy Bałtyk Adriatyk przez powiat kłodzki jako alternatywnej propozycji dla już wyznakowanej trasy EV-9 na dystansie - Błotnica (powiat ząbkowicki) Bílá Voda (Republika Czeska) Orłowiec - Lądek Zdrój Stronie Śląskie Przełęcz Płoszczyna - Stare Mesto (Republika Czeska) Vikantice (Republika Czeska); wyznakowanie brakującego odcinka dla trasy ER-8 (szlak atrakcji cysterskich i sakralnych) od Nowej Rudy w kierunku Krzeszowa poprzez Broumov (ze słynnym barokowym klasztorem benedyktynów); wyznakowanie trasy północ południe wzdłuż Nysy Kłodzkiej jako trasy międzynarodowej (uprzednio trasa 001 wg inwentaryzacji) i spięcie jej w Kamieńczyku z systemem tras czeskich (w tym o znaczeniu krajowym), wyznakowanie łącznika do Pisar jako alternatywnego odcinka o mniejszej różnicy wysokości; 33

wyznakowanie trasy międzynarodowej dla powiatu kłodzkiego w układzie wschód zachód w przebiegu Kudowa Zdrój Kłodzko Lądek Zdrój w oparciu w części o zaprojektowaną w opracowaniu BIKE GLACENSIS trasę międzynarodową 12; korekta odcinka ER-2 w obrębie Gminy Lądek Zdrój i Stronie Śląskie w związku z prowadzonymi pracami dla wydzielenia ścieżek rowerowych przy drodze wojewódzkiej nr 392 oraz kolizją istniejącej trasy z siecią tras kuracyjnych w obrębie Trojaka; wykorzystanie potencjału przejścia granicznego na Šerlichu/Masarykova chata oraz potencjału turystycznego Zieleńca; wykorzystanie potencjału turystycznego Siennej i kompleksu Czarna Góra. Docelowo, wykorzystując doświadczenie krajów o dłuższej tradycji rowerowej, a także pewne zaawansowanie realizacyjne i projektowe w gminach powiatu kłodzkiego, należy dążyć do wydzielania dróg (ścieżek) rowerowych, zwłaszcza na głównych kierunkach komunikacyjnych: kierunek wschód zachód: granica państwa - Kudowa Zdrój Lewin Kłodzki Duszniki Zdrój Szczytna Polanica Zdrój Kłodzko Lądek Zdrój granica państwa; kierunek północ południe: granica państwa - Międzylesie Bystrzyca Kłodzka Kłodzko granica powiatu; Kłodzko Tłumaczów; Kłodzko Radków; Kłodzko Słupiec - Nowa Ruda; Lądek Stronie Śląskie. W chwili obecnej jedynie kilka odcinków tras rowerowych stanowią drogi rowerowe wydzielone: odcinek łączący ul. Słone z granicą państwa w Kudowie Zdroju; droga rowerowa wzdłuż ul. Zdrojowej w Kudowie Zdroju; droga rowerowe w ciągu drogi wojewódzkiej nr 392 w Lądku Zdroju i w Stroniu Śląskim; droga rowerowa w ul. Zajęczej w Kłodzku; droga rowerowa w ul. Noworudzkiej w Kłodzku. W Kłodzku znajduje się też kilka innych odcinków wydzielonych dróg rowerowych. Projektowane drogi rowerowe dla powiatu kłodzkiego. Zarząd Dróg Powiatowych dysponuje projektem budowy drogi rowerowej na trasie Kłodzko Polanica Zdrój zatwierdzony decyzją nr 3/0/2004 z dnia 29.10.2004 r. - początek proj. drogi rowerowej skrzyżowanie ul. Łąkowej z ul. Bohaterów Getta, - koniec proj. drogi rowerowej skrzyżowanie ul. Pułaskiego z ul. Kościuszki. Droga rowerowa została zaprojektowana wzdłuż ul. Łąkowej, ul. Objazdowej oraz dróg powiatowych nr 3291D, 3292D. Długość projektowanej drogi rowerowej 10 875 km. W Gminie Stronie Śląskie i Gminie Lądek Zdrój trwają prace projektowe zmierzające do wydzielenia drogi rowerowej pomiędzy miejscowościami, co pozwoli na jej całkowite wydzielenie na całej długości trasy. Gmina Stronie śląskie posiada także studium poszukiwawcze przebiegu trasy rowerowej na odcinku Stronie Śląskie Nowy Gierałtów Bielice. 34

W Lądku Zdroju Zarząd Dróg Powiatowych pozostawił wolny pas terenu przy nowo zrealizowanym odcinku drogi powiatowej Lądek Lutynia/Travna (3250D) pod realizację wydzielonej drogi rowerowej. Gmina Nowa Ruda posiada koncepcję adaptacji trwają prace nad wykorzystaniem dawnej trasy Kolei Srebrnogórskiej na wydzieloną drogę rowerową. Obecnie trwają rozmowy nad przejęciem przez gminę gruntów. Wydzielona droga rowerowa w Kudowie Zdroju przy granicy z Republiką Czeską. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Nowa Ruda przewidziało wydzielenie drogi rowerowej w ciągu drogi wojewódzkiej nr 381 na odcinku Słupiec Nowa Ruda. W Gminie Radków trwają prace projektowe nad wydzieleniem ścieżki rowerowej na odcinku do przejścia granicznego w Tłumaczowie w nawiązaniu do prac projektowych prowadzonych po stronie czeskiej. Dodatkowo trwają działania gminy zmierzające do adaptacji istniejącej nieużytkowanej linii kolejowej Ścinawka Średnia Radków na wydzieloną drogę rowerową. Ważnym działaniem jest poprawa bezpieczeństwa na trasach rowerowych. Mogą to więc być inwestycje w obrębie istniejących dróg. Jednakże największy wpływ na bezpieczeństwo na trasach rowerowych może przynieść ich wydzielenie, zwłaszcza przy drogach o dużym natężeniu ruchu. To ostatnie zadanie, najkorzystniejsze, jest jednocześnie najtrudniejsze, jednakże działając w perspektywie długofalowej, przy okazji remontu kolejnych odcinków dróg, można osiągnąć znaczną poprawę w tym zakresie. 35

Schemat ideowy wydzielania ścieżek rowerowych w powiecie kłodzkim. 36

Projektowany układ tras rowerowych powiatu kłodzkiego. 37

5.2.1. Trasa ER-2 Proponowane zmiany w stosunku do stanu istniejącego: korekta przebiegu w obrębie Lądka Zdroju; docelowe wyznakowanie trasy w nawiązaniu do drogi wojewódzkiej nr 392 po wydzieleniu ścieżki rowerowej. Przebieg: kłodzki fragment sudeckiej trasy rowerowej Droga Liczyrzepy: Ostra Góra Szczytna Mostowice Międzylesie Międzygórze Stronie Śląskie Lutynia. Gminy powiatu kłodzkiego: Radków, Szczytna, Bystrzyca Kłodzka, Międzylesie, Stronie Śląskie, Lądek Zdrój. Postulowane wydzielenie drogi rowerowej na odcinku Lądek Zdrój Stronie Śląskie. 38

Trasa ER-2 39

5.2.2. Trasa ER-8 Proponowane zmiany w stosunku do stanu istniejącego: wyznakowanie odcinka Nowa Ruda Włodowice Sarny Tłumaczów (w kierunku na Broumov). Przebieg: kłodzki fragment Europejskiego Szlaku Cysterskiego: powiat ząbkowicki (Bardo) Kłodzko Polanica Wambierzyce Nowa Ruda Tłumaczów Gminy powiatu kłodzkiego: Gmina Kłodzko, Miasto Kłodzko, Polanica Zdrój, Bystrzyca Kłodzka, Szczytna, Radków, Gmina Nowa Ruda, Miasto Nowa Ruda. Postulowane wydzielenie drogi rowerowej wzdłuż drogi powiatowej na odcinku Kłodzko - Polanica Zdrój. 40

Trasa ER-8 41

5.2.3. Trasa ER-9 Trasa nowo projektowana. Łącznik dla trasy międzynarodowej Bałtyk Adriatyk przez powiat kłodzki dla już wyznakowanej trasy EV-9 na dystansie - Błotnica (powiat ząbkowicki) - Vikantice (Republika Czeska); Przebieg: Orłowiec - Lądek Zdrój Stronie Śląskie Przełęcz Płoszczyna. Gminy powiatu kłodzkiego: Lądek Zdrój, Stronie Śląskie. Postulowane wydzielenie ścieżki rowerowej na odcinku Lądek Zdrój Stronie Śląskie. 42

Trasa ER-9 43

5.2.4. Trasa ER-10 Trasa nowo projektowana. Wyznakowanie trasy północ południe jako międzynarodowej (uprzednio trasa 001 wg inwentaryzacji) wzdłuż Nysy Kłodzkiej i spięcie jej w Kamieńczyku z trasami czeskimi (w tym o randze krajowej). Proponowane zmiany w stosunku do stanu istniejącego: wyznakowanie odcinka Kłodzko Bardo wspólnie z trasą ER-8; niewielka korekta trasy powyżej wsi Kamieńczyk. Przebieg: Kamieńczyk Międzylesie Bystrzyca Kłodzka Kłodzko Podtynie Bardo (powiat ząbkowicki). Gminy powiatu kłodzkiego: Międzylesie, Bystrzyca Kłodzka, Gmina Kłodzko, Miasto Kłodzko. Postulowane wydzielenie ścieżki rowerowej na całej trasie. 5.2.5. Trasa ER-10A Trasa nowo projektowana. Łącznik trasy ER-10 do Pisar. Przebieg: Międzylesie - Pisary. Gminy powiatu kłodzkiego: Międzylesie. 44

Trasa ER-10 i trasa ER-10A 45

5.2.6. Trasa ER-11 Trasa nowo projektowana. Wyznakowanie trasy międzynarodowej dla powiatu kłodzkiego w układzie wschód zachód w oparciu w części o zaprojektowaną w opracowaniu BIKE GLACENSIS trasę międzynarodową 12 w przebiegu Kudowa Zdrój Kłodzko Lądek Zdrój; Proponowane zmiany w stosunku do stanu istniejącego: docelowe wyznakowanie trasy na odcinku Polanica Zdrój Kłodzko wzdłuż drogi powiatowej nr 3291D, 3292D, ul. Objazdowej i ul. Łąkowej po wykonaniu zrealizowaniu wydzielonej drogi rowerowej docelowe wyznakowanie trasy w południowej części miasta Kłodzka z przekroczeniem drogi krajowej nr 33 na wysokości potoku Jaszkówka (konieczność wydzielenia drogi rowerowej w obrębie ul. Wyspiańskiego) oraz dalsze oznakowanie trasy rowerowej wzdłuż potoku Jaszkówka, po adaptacji istniejącego ciągu pieszego dla ruchu rowerowego. Przebieg: Kudowa Zdrój Polanica Zdrój Kłodzko- Jaszkowa Dolna - Lądek Zdrój. Gminy powiatu kłodzkiego: Kudowa Zdrój, Lewin Kłodzki, Szczytna, Polanica Zdrój, Gmina Kłodzko, Miasto Kłodzko, Lądek Zdrój. Postulowane wydzielenie drogi rowerowej na całej trasie. 46

Trasa ER-11 47

5.3. Proponowane korekty tras ponadlokalnych Główne założenia projektowe: wykorzystanie dotychczasowych doświadczeń w znakowaniu tras rowerowych; pozostawienie przyjętego przez BIKE GLACENSIS. Koncepcja ścieżek rowerowych Ziemi Kłodzkiej i Ząbkowickiej układu tras rowerowych z wykorzystaniem już wyznakowanych tras w terenie w oparciu o instrukcję znakowania PTTK, czy system przyjęty przez Euroregion Nysa; wyszukanie w terenie brakujących odcinków tras; zwiększenie ilości wpięć z systemem czeskich tras rowerowych w związku z możliwością swobodnego przekraczania granicy jaką daje Układ z Schengen; przełożenie tras w terenie na odcinki o łagodniejszym przebiegu (np. dla 004), likwidacja pętli 009 z pozostawieniem trasy na odcinku zachodnim; wyznakowanie nowych tras zwłaszcza dla transgranicznego połączenia powiatu kłodzkiego z Republiką Czeską. 5.3.1. Trasa 001 Trasa nowo projektowana. Wyznakowanie trasy na odcinku Kłodzko- Tłumaczów wzdłuż koryta rzeki Ścinawki głównie drogami gminnymi i powiatowymi. Przebieg: Kłodzko Korytów Piszkowice Ścinawka Dolna Ścinawka Średnia Ścinawka Górna Sarny Tłumaczów przejście graniczne Tłumaczów/Otovice. Gminy powiatu kłodzkiego: Miasto Kłodzko, Gmina Kłodzko, Radków. Postulowane wydzielenie drogi rowerowej na całej trasie. 48

Trasa 001 49

5.3.2. Trasa 002 Proponowane zmiany w stosunku do stanu istniejącego: skrócenie trasy do odcinka przebiegającego w północnej części powiatu kłodzkiego; Przebieg: Kłodzko Podtynie Morzyszów Wojbórz Dzikowiec Wolibórz Przygórze Jugów Sokolec granica powiatu wałbrzyskiego (Rzeczka). Gminy powiatu kłodzkiego: Miasto Kłodzko, Gmina Kłodzko, Gmina Nowa Ruda. 5.3.3. Trasa 002A Trasa nowo projektowana Łącznik trasy ER2 do Nowej Rudy Przebieg: Nowa Ruda Jugów. Gminy powiatu kłodzkiego: Miasto Nowa Ruda, Gmina Nowa Ruda. 50

Trasa 002 i trasa 002A 51

5.3.4. Trasa 003 Proponowane zmiany w stosunku do stanu istniejącego: korekta trasy nad przejściem granicznym w Mostowicach; wyznakowanie brakującego odcinka Bystrzyca - Idzików zmiana przebiegu dalszego odcinka trasy w kierunku Przełęczy Gierałtowskiej (w części po trasie 007 wg inwentaryzacji) - włączenie centrum narciarskiego Czarna Góra. Przebieg: przejście graniczne Mostovice/Orlické Záhoři Młoty Stara Bystrzyca Bystrzyca Kłodzka Pławnica - Idzików Marianówka Sienna Stronie Śląskie Wieś Stronie Śląskie Goszów Stary Gierałtów - Nowy Gierałtów Przełęcz Gierałtowska. Gminy powiatu kłodzkiego: Bystrzyca Kłodzka, Stronie Śląskie. 52

Trasa 003 53

5.3.5. Trasa 004 Proponowane zmiany w stosunku do stanu istniejącego: wyznakowanie brakującego odcinka od Nowej Rudy w kierunku Krajanowa i na Bartnicę; wyznakowanie trasy w kierunku powiatu ząbkowickiego po drogach lokalnych (gminnych i powiatowych) o łagodniejszych nachyleniach niż wyznakowana trasa w terenie docelowe wyznakowanie trasy po trasie Kolei Sowiogórskiej po jej adaptacji na wydzieloną drogę rowerową. Przebieg: granica powiatu ząbkowickiego (Srebrna Góra) - Dzikowiec Nowa Ruda Krajanów Świerki Bartnica granica powiatu wałbrzyskiego (Kolce). Gminy powiatu kłodzkiego: Gmina Nowa Ruda, Miasto Nowa Ruda. 54

Trasa 004 55

5.3.6. Trasa 005 Proponowane zmiany w stosunku do stanu istniejącego: zmiana transgranicznego połączenia z systemem tras czeskich (z Mostowic na Šerlich) - wykorzystanie potencjału turystycznego Zieleńca oraz dużej liczby linii cyklobusowych po stronie czeskiej; wyznakowanie trasy w kierunku Dusznik w sąsiedztwie Rezerwatu Torfowisko pod Zieleńcem, co może skłonić większą liczbę turystów czeskich do skorzystania z trasy w ramach odwiedzenia źródeł Dzikiej Orlicy. Przebieg: przejście graniczne Šerlich/Masarykova chata Polanica Zdrój Wolany Wambierzyce Radków przejście graniczne Božanów. Gminy powiatu kłodzkiego: Duszniki Zdrój, Bystrzyca Kłodzka, Polanica Zdrój, Szczytna, Radków. 56

Trasa 005 57

5.3.7. Trasa 006 Proponowane zmiany w stosunku do stanu istniejącego: włącznie Lewina Kłodzkiego do systemu tras rowerowych wyznakowanie trasy poprzez Leśną, Lewin Kłodzki do Kotła. Przebieg: Kulin Kłodzki Lewin Kłodzki przejście graniczne Kocioł/Olešnice. Gminy powiatu kłodzkiego: Lewin Kłodzki. 58

Trasa 006 59

5.3.8. Trasa 007 Proponowane zmiany w stosunku do stanu istniejącego: wyznakowanie nowego przebiegu trasy - w związku z nakładaniem się na przeważającym odcinku z wyznakowaną w terenie trasą ER2 od Neratova (projektowana kładka na rzece Orlicy) do Jodłowa. włączenie uzdrowiska Długopole Zdrój do systemu szlaków rowerowych. Przebieg: Neratov Poręba - Długopole Zdrój - Domaszków Nowa Wieś Goworów Jodłów - przejście graniczne Jodłów/Horni Morava Gminy powiatu kłodzkiego: Bystrzyca Kłodzka, Międzylesie. 60

Trasa 007 61

5.3.9. Trasa 008 Proponowane zmiany w stosunku do stanu istniejącego: przekształcenie krótkiego łącznika w trasę rowerową spinającą Bystrzycę Kłodzką ze Złotym Stokiem (powiat ząbkowicki) w części wykorzystując przebieg trasy 002 wg inwentaryzacji. Przebieg: Bystrzyca Kłodzka Pławnica Idzików Nowy Waliszów Trzebieszowice Skrzynka granica powiatu ząbkowickiego. Gminy powiatu kłodzkiego: Bystrzyca Kłodzka, Lądek Zdrój. 62

Trasa 008 63

5.3.10. Trasa 009 Proponowane zmiany w stosunku do stanu istniejącego: rezygnacja z wyznakowania trasy jako pętli wyznakowanie trasy na odcinku od przejścia granicznego Podgórze/Čihalka do Božanova. Przebieg: Podgórze/Čihalka Jamrozowa Polana Duszniki Zdrój Karłów Radków Božanov. Gminy powiatu kłodzkiego: Duszniki Zdrój, Szczytna, Radków. 64

Trasa 009 65

5.3.11. Trasa 010 Trasa nowo projektowana. Trasa łącznikowa spinająca Bystrzycę Kłodzką ze Stroniem Śląskim i Górami Bialskimi (Paprsek) Przebieg Nowy Waliszów Konradów Stronie Śląskie Bolesławów Rezerwat Puszcza śnieżnej Białki. Gminy powiatu kłodzkiego: Lądek Zdrój, Gmina Stronie Śląskie. 66

Trasa 010 67

6. Zagospodarowanie turystyczne 6.1. Punkty widokowe W części rysunkowej przedstawiono lokalizację ważniejszych punktów widokowych położonych bezpośrednio przy trasie rowerowej lub w jej pobliżu. Proponuje się ustawienie po jednej tablicy widokowej w wybranej lokalizacji dla każdej gminy. Gmina Bystrzyca Kłodzka Duszniki Zdrój Gmina Kłodzko Miasto Kłodzko Kudowa Zdrój Lądek Zdrój Lewin Kłodzki Międzylesie Miasto Nowa Ruda Gmina Nowa Ruda Polanica Zdrój Radków Stronie Śląskie Szczytna Lokalizacja tablic widokowych. w pobliżu miejscowości Marianówka w Zieleńcu przy schronisku Kukułka na wybranym bastionie widokowym Twierdzy Kłodzkiej przy drodze pomiędzy Jerzykowicami Wielkimi a Kudową Zdrój przy granicy Gminy Lewin Kłodzki tablice istniejące (zrealizowane przez Powiat Kłodzki w ramach projektu Doposażenie Śródsudeckiej Drogi Turystycznej odcinek Lądek Zdrój Przejście Graniczne Lutynia/Travna w elementy otoczenia turystycznego w roku 2005) przy ruinach zamku Homole w pobliżu miejscowości Jaworek na górze Św. Anny na Przełęczy Sokolej na Przełęczy Sokołowskiej w Gajowie na Przełęczy Gierałtowskiej na Szczytniku 6.2. Wieże widokowe W części rysunkowej przedstawiono lokalizację istniejących wież widokowych w obrębie powiatu kłodzkiego. Gmina Wieża widokowa Nr trasy rowerowej w bezpośrednim sąsiedztwie Rodzaj wyznakowanego dojścia lub dojazdu Bystrzyca Kłodzka Duszniki Zdrój Gmina Kłodzko Wapniarka ER-10 zielony szlak turystyczny pieszy Miasto Kłodzko Kudowa Zdrój Lądek Zdrój Borówkowa Góra ER-2 zielony szlak turystyczny pieszy, szlaki wędrówkowe lokalne Lewin Kłodzki Międzylesie Trójmorski Wierch 007 zielony szlak turystyczny pieszy Miasto Nowa Ruda Góra Świętej Anny ER-8 proponowane wyznakowanie szlaku łącznikowego 68

Góra Wszystkich ER-8 zielony szlak turystyczny pieszy Świętych Gmina Nowa Ruda Wielka Sowa 002 lokalny czerwony szlak rowerowy Kalenica 002 proponowane wyznakowanie szlaku łącznikowego do Przełęczy Jugowskiej, dalej czerwony szlak turystyczny pieszy Polanica Zdrój Radków Stronie Śląskie Czarna Góra 003 zielony szlak turystyczny pieszy Szczytna Torfowisko pod Zieleńcem 005 przy trasie rowerowej Wszystkie wieże widokowe znajdują się w niewielkiej odległości od projektowanych tras rowerowych. Przy trasie rowerowej zostanie umieszczona tablica kierunkowa wyznaczająca kierunek dojścia lub też dojazdu do wieży. Od tras prowadzą w większości wypadków oznakowane szlaki turystyczne, głównie piesze. Dla wież widokowych na Górze Świętej Anny i Kalenicy proponuje się wyznakowanie krótkich szlaków łącznikowych. 6.3. Atrakcje przyrodnicze i kulturowe Przy trasach rowerowych zostaną zlokalizowane tablice kierujące do największych atrakcji turystycznych poszczególnych gmin leżących w pobliżu tras rowerowych. Ze względów finansowych ograniczono liczbę wybranych atrakcji turystycznych w sposób zapewniający podobne nasycenie dla wszystkich gmin powiatu. Wybrana lista atrakcji może być uzupełniana, jednakże należy czynić w sposób zrównoważony dla całego powiatu. Gmina Wybrane atrakcje Nr trasy rowerowej w bezpośrednim sąsiedztwie Bystrzyca Kłodzka 69 Lokalizacja tablicy kierunkowej 1. Wodospad Wilczki w Międzygórzu. Ogród ER-2 Międzygórze Bajek w Międzygórzu. Sanktuarium MB Śnieżnej na Iglicznej. 2. Sanktuarium MB Śnieżnej na Iglicznej. 003 Marianówka 3. Pijalnia wód mineralnych w Długopolu Zdrój. ER-10 Długopole Zdrój 4. Pasterskie Skały nad Idzikowem. 008 Idzików 5. Drewniany kościół Wniebowzięcia NMP w 003 Stara Bystrzyca Nowej Bystrzycy. 6. Drewniany kościół św. Anny w Zalesiu. 003 Stara Bystrzyca 7. Zespół staromiejski w Bystrzycy Kłodzkiej. ER-10 Bystrzyca Kłodzka 8. Zespół pałacowy w Gorzanowie. Wieża widokowa na Wapniarce (Gmina Kłodzko). ER-10 Gorzanów 9. Schronisko na Śnieżniku (Bystrzyca Kłodzka) ER-2 Prz. Śnieżnicka Duszniki Zdrój 1. Zespół staromiejski w Dusznikach Zdroju. 009 Duszniki Zdrój 2. Pijalnia wód mineralnych w Dusznikach Zdroju. 009 Duszniki Zdrój 3. Zabytkowa papiernia w Dusznikach Zdroju. 009 Duszniki Zdrój Gmina Kłodzko 1. Kościół św. Mikołaja w Jaszkowej Górnej. ER-11 Jaszkowa Górna 2. Kościół św. Katarzyny w Starym Wielisławiu. ER-8 Stary Wielisław

ER-11 3. Schronisko Kukułka nad Jaszkówką. ER-11 nad Jaszkówką Miasto Kłodzko 1. Zespół staromiejski z Twierdzą (Kłodzko). ER-8 Kłodzko 001 Kudowa Zdrój 1. Pijalnia wód mineralnych w Kudowie Zdroju. ER-11 Kudowa Zdrój 2. Kaplica Czaszek w Czermnej. ER-11 Czermna 3. Skansen w Pstrążnej. ER-11 Czermna Lądek Zdrój 1. Jaskinia Radochowska i Kalwaria na ER-11 Radochów Cierniaku. 2. Wieża widokowa na Borówkowej Górze ER-2 Prz. Lądecka (Republika Czeska gm. Javornik) 3. Zespół staromiejski w Lądku Zdroju. ER-9 Lądek Zdrój ER-11 4. Zespół uzdrowiskowy w Lądku Zdroju. ER-2 Lądek Zdrój 5. Zamek na Skale w Trzebieszowicach. ER-11 Trzebieszowice Lewin Kłodzki 1. Zespół staromiejski w Lewinie Kłodzkim. 006 Lewin Kłodzki 2. Zabytkowy wiadukt kolejowy nad drogą 006 Lewin Kłodzki krajową nr 8. Międzylesie 1. Drewniany kościół św. Michała Archanioła w ER-10 Kamieńczyk Kamieńczyku. 2. Ruiny zamku Szczerba w Gniewoszowie. ER-10 Różanka 3. Zespół pałacowy w Międzylesiu. ER-2 Międzylesie ER-10 4. Wieża widokowa na Trójmorskim Wierchu. 007 Trójmorski Wierch 5. Kościół Wniebowzięcia NMP w Nowej Wsi. ER-2 Nowa Wieś 007 Miasto Nowa 1. Zespół staromiejski w Nowej Rudzie. ER-8 Nowa Ruda Ruda 2. Wieża widokowa na Górze Św. Anny. ER-8 Nowa Ruda 3. Wieża widokowa na Górze Wszystkich ER-8 Nowa Ruda Świętych. 4. Podziemna Trasa Turystyczna Kopalni Węgla 002A Nowa Ruda w Nowej Rudzie. Gmina Nowa 1. Wieża widokowa na Wielkiej Sowie. 002 Prz. Sokola Ruda 2. Drewniany kościół MB Śnieżnej w Sierpnicy 004 Bartnica (powiat wałbrzyski). 3. Zespół forteczny Srebrna Góra (powiat 004 Prz. Srebrna ząbkowicki). 4. Trójpański Kamień nad Świerkami. 004 Świerki 5. Wieża widokowa na Kalenicy 002 Sokolec Polanica Zdrój 1. Zespół uzdrowiskowy w Polanicy Zdroju. ER-8 Polanica Zdrój 2. Punkt widokowy Góralka. ER-11 Polanica Zdrój 3. Piekiełko. ER-11 Polanica Zdrój Radków 1. Sanktuarium MB Wambierzyckiej w ER-8 Wambierzyce Wambierzycach. 005 2. Błędne Skały. ER-2 Ostra Góra 3. Szczeliniec. ER-2 Karłów 70

009 4. Zespół staromiejski w Radkowie. 005 Radków 009 5. Zalew w Radkowie 009 Radków 6. Fort Karola 009 Prz. Lisia Stronie Śląskie 1. Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. ER-2 Kletno 2. Nieczynna kopalnia uranu w Kletnie. ER-2 Kletno 3. Nieczynna kopalnia uranu w Kletnie. 003 Sienna 4. Wieża widokowa na Czarnej Górze. 003 Prz. pod Jaworową Kopą 5. Zabytkowy wapiennik w Starej Morawie. ER-2 Stara Morawa 6. Zalew w Starej Morawie. ER-2 Stara Morawa ER-9 010 7. Rezerwat Puszcza Śnieżnej Białki w Górach 010 przy rezerwacie Bialskich. Szczytna 1. Pałac na Szczytniku w Szczytnej. ER-11 Szczytna 2. Zespół miejski w Szczytnej. ER-2 Szczytna ER-11 3. Torfowisko pod Zieleńcem. 005 w pobliżu wieży widokowej 4. Skalne Grzyby nad Batorówkiem. ER-2 Batorówek 5. Grzybki nad Złotnem. ER-11 Złotno 6. Ruiny zamku Homole (Gmina Lewin) ER-11 Słoszów Do niektórych atrakcji od tras rowerowych prowadzą oznakowane szlaki turystyczne, głównie piesze. W przypadku braku oznakowanego dojścia zaleca się wyznakowanie krótkich szlaków łącznikowych od tras rowerowych. 6.4. Parkingi W części rysunkowej zaznaczono istniejące parkingi, które mogą być wykorzystane na potrzeby projektu dla turysty zmotoryzowanego. Przy parkingach docelowo powinny pojawić się tablice turystyczne ogólne tzw. duże. Należy również dążyć do tego, by realizować niewielkie parkingi również w centrach miejscowości o walorach turystycznych - na kilka do kilkunastu miejsc parkingowych, które umożliwią turyście zmotoryzowanemu pozostawienie samochodu i skorzystanie z tras rowerowych ponadlokalnych i lokalnych. Takie parkingi powinny docelowo posiadać przynajmniej tablice ze schematem tras tzw. małe. Opis przyjętych tablic poniżej - w punkcie 6.8. 6.5. Miejsca wypoczynkowe W powiecie kłodzkim w rejonach górskich znajduje się dość duża liczba funkcjonujących miejsc wypoczynkowych, często z zadaszonymi wiatami, zwłaszcza w obszarach leśnych. Gorzej sytuacja przedstawia się w rejonach nizinnych. Poniżej przedstawiono listę istniejących miejsc biwakowych, a także proponowanych najbardziej niezbędnych z punktu widzenia projektu. Miejsca biwakowe przy trasach rowerowych winny być uzupełniane w infrastrukturę rowerową (np. stojaki na rowery). 71

Przykład miejsca wypoczynkowego z wiatą przy trasie rowerowej nr 22 koło Nachodu (Republika Czeska). Niewielkie miejsce wypoczynkowe przy wydzielonej drodze rowerowej nr 4095 tuż za przejściem granicznym. Docelowo należy dążyć do nasycenia tras rowerowych w miejsca wypoczynkowe różnego typu, wzorując się np. na doświadczeniach czeskich, gdzie tego typu miejsca są praktycznie w niewielkich odległościach od siebie wzdłuż trasy. Gmina Nr trasy rowerowej Proponowane miejsca wypoczynkowe Bystrzyca Kłodzka ER-2 Rudawa (istniejące) ER-2 Prz. Śnieżnicka (istniejące) 003 Młoty (istniejące) 008 nad Idzikowem ER-2 Międzygórze (istniejące) Duszniki Zdrój 009 Przejście graniczne Čihalka Gmina Kłodzko ER-11 nad Rogówkiem ER-11 nad Jaszkową Dolna ER-8 ER-10 Podtynie 72

002 Miasto Kłodzko Kudowa Zdrój ER-11 przy drodze do Jerzykowic Lądek Zdrój ER-2 Prz. Lądecka (istniejące) ER-9 Prz. Różaniec 008 Prz. Jaworowa (istniejące) 010 Konradów (istniejące) Lewin Kłodzki 006 Leśna Międzylesie ER-2 Poniatów 007 ER-10 Kamieńczyk ER-10A Pisary 007 Jodłów (istniejące) 007 przejście graniczne Jodłów/Horní Morava Miasto Nowa Ruda Gmina Nowa Ruda 002 nad Jugowem 002 Dzikowiec 004 Wolibórz 002 004 Dworki Polanica Zdrój ER-11 Piekielna Góra (istniejące) Radków 009 Tłumaczówek 009 Gajów 009 przy Pośnej (istniejące) Stronie Śląskie ER-9 Prz. Płoszczyna (istniejące) 003 Prz. Gierałtowska (istniejące) 003 Prz. pod Jaworową Kopą 010 Rezerwat Puszcza Śnieżnej Białki (istniejące) 010 Prz. Sucha (istniejące) 010 Prz. pod Chłopkiem Szczytna ER-2 Batorówek (istniejące) ER-2 Rezerwat Wielkie Torfowisko Batorowskie ER-2 pod Wolarzem ER-8 Chocieszów (istniejące) 005 ER-11 Złotno (istniejące) ER-11 Pod Szczytnikiem 005 Rezerwat Torfowisko pod Zieleńcem (istniejące) 009 Baszty 6.6. Projektowane kładki o znaczeniu turystycznym W części rysunkowej zaznaczono projektowane kładki turystyczne na rzece Orlicy. Pomysł połączenia transgranicznego w Dolinie Dzikiej Orlicy powstał jeszcze w Wojewódzkim Biurze Urbanistycznym w Wałbrzychu przed reformą terytorialną. W chwili obecnej, po ułatwieniach jakie daje układ w Schengen, pomysł ten może doczekać się realizacji w skutek działań podjętych po obu stronach granicy. 73

Gmina Lokalizacja kładki Nr trasy po stronie Nr trasy po stronie czeskiej polskiej Bystrzyca Kłodzka Bedřichovka Lasówka ER-2 22, 4309 Podlesí Rudawa ER-2 22 Neratov/Poniatów ER -2 22, 4074 Międzylesie Zemská Braná/Lesica ER-2 22, 4701 6.7. Transport zbiorowy 6.7.1. Transport kolejowy Powiat kłodzki ma dobrze rozwiniętą sieć kolejową. Istniejące stacje kolejowe są dobrze skorelowane z trasami rowerowymi. Mogą stanowić punkt wejścia do tras rowerowych dla turystów. Na mapie zaznaczono istniejące stacje i przystanki kolejowe zapewniające dostęp do tras rowerowych. Stacje i przystanki kolejowe zaznaczono przy liniach: Wrocław Kłodzko Międzylesie granica państwa; Kłodzko Stronie Śląskie; Kłodzko Kudowa Zdrój; Kłodzko Nowa Ruda - Wałbrzych mając na uwadze starania poszczególnych Gmin i Powiatu Kłodzkiego oraz Urzędu Marszałkowskiego w celu utrzymania ruchu kolejowego na tych liniach. Na linii kolejowej: Ścinawka Średnia Tłumaczów w tej chwili prowadzony jest jedynie ruch towarowy. Docelowo może zostać odtworzony dalszy odcinek do Otovic, a wówczas trasa ta może być powtórnie wykorzystywana dla ruchu osobowego. Dla linii kolejowych: Ścinawka Średnia Radków Kolej Sowiogórska prowadzone są działania polegające na ich adaptacji na wydzielone drogi rowerowe. 6.7.2. Transport autobusowy W chwili obecnej transport autobusowy, zarówno w ramach PKS jak i obsługiwany przez linie prywatne, nie jest przystosowany do transportu rowerów. Stąd też w opracowaniu zrezygnowano z przedstawienia inwentaryzacji przystanków PKS, które mogą być ważne z punktu widzenia turystyki rowerowej. Sieć przystanków PKS jest dość gęsta w powiecie, lecz ze względu na brak możliwości transportu rowerów, praktycznie nie ma znaczenia dla obsługi turystyki rowerowej. Czasem rowerzyści wykorzystują możliwość przewozu roweru w bagażniku autobusu, nie jest to i nie może to być działanie standardowe. Być może w ofercie PKS czy prywatnych przewoźników pojawi się też propozycja regularnej linii autobusowej z wykorzystaniem np. specjalnej przyczepki dla rowerów. Taka oferta dla rowerzystów pojawia się już w ofercie PKS w innych regionach kraju o znaczeniu turystycznym okresie letnim na wybranych kursach. Załadunek i rozładunek rowerów możliwy jest tylko na wskazanych przystankach. 74

6.7.3. Cyklobusy Przewoźnicy czescy uruchomili w Górach Orlickich i Górach Stołowych komunikację autobusową tzw. cyklobusów, w ramach którego turyści rowerowi i piesi dowożeni są w góry autobusami z przyczepą na rowery, a trasy i godziny połączeń są dostosowane do zapotrzebowania turystów. Większość linii cyklobusów dedykowana jest do czeskich turystów i obsługuje stronę czeską, jednakże działają też dwie linie międzynarodowe w przebiegu przez teren powiatu kłodzkiego. Komunikacja cyklobusowa nie jest w tej chwili rentowna i wymaga dofinansowania przez województwa czeskie. Autobusy kursujące na obszarze Gór Orlickich uruchomiła firma Orlobus z Novégo Města nad Metují. Wg uzyskanych informacji cyklobusy kursowały od 28 maja do środy 28 września, podobnie jak w minionych latach - w każdą sobotę, niedzielę oraz czeskie święta państwowe. Linia prowadząca przez teren powiatu kłodzkiego: Trasa: Nové Město nad Metují - Náchod Kudowa Zdrój - Lewin Kłodzki - Zieleniec - Lasówka - Mostowice - Orlické Záhoří Šerlich/Masarykona chata. Należy dodać, że dla większości z uruchomionych linii cyklobusowych, docelowym miejscem jest schronisko Masarykova chata na Šerlichu. Opracowana koncepcja proponuje korektę linii cyklobusowej i włączenie Dusznik Zdroju (istniejący przystanek przy drodze krajowej nr 8). Cyklobusy kursujące na obszarze Gór Stołowych uruchomiła firma CDS Náchod. W bieżącym roku autobusy kursowały od 14 maja do 25 września, w każdą sobotę, niedzielę i czeskie święta państwowe. Linia prowadząca przez teren powiatu kłodzkiego: Trasa: Náchod Kudowa Zdrój - Błędne Skały - Karłów Radków Ratno Górne Ratno Dolne Wambierzyce Ścinawka Średnia Nowa Ruda Włodowice - Tłumaczów Otovice Broumov. Podejmowane były starania przez stronę czeską o stworzenie podobnej transgranicznej linii cyklobusowej w Masywie Śnieżnika. Proponowany przebieg linii przez teren powiatu kłodzkiego: Trasa: Międzylesie Domaszków - Międzygórze - Długopole Zdrój Bystrzyca Kłodzka - Idzików Prz. Puchaczówka Sienna Stronie Śląskie Stara Morawa (Zalew) Bolesławów Przełęcz Płoszczyna. Dodatkowo w oparciu o doświadczenia czeskich przewoźników proponuje się otworzyć nową trasę wahadłową dla miast powiatu do tej pory nie obsługiwanych przez linię cyklobusową relacji wschód- zachód, w oparciu o tabor PKS Kłodzko lub prywatnego przewoźnika: Trasa: Przełęcz Lądecka Lądek Zdrój Trzebieszowice Kłodzko Polanica Zdrój Szczytna Duszniki Zdrój Karłów. 75

6.8. Tablice informacyjne. Schemat linii cyklobusowych. Przyjęto wyposażenie tras rowerowych w trzy rodzaje tablic informacyjnych: tablice ogólne ( duże) - zawierające mapę tras rowerowych powiatu kłodzkiego, tablice mogą zawierać np. opis najbliższych atrakcji turystycznych dostępnych z trasy rowerowej; tablice ( małe ) - ze schematem tras; tablice kierunkowe kierujące do położonych w pobliżu tras rowerowych atrakcji turystycznych; 76

tablice widokowe - przy wybranych punktach widokowych. Przyjęto ustawienie tablic ogólnych: w punkach granicznych powiatu kłodzkiego z Republika Czeską 20 szt. w punktach granicznych z powiatami ościennymi 5 szt. we wszystkich miejscowościach o statusie gminy 12 szt. Dodatkowo przewidziano ustawienie tablic w miejscowościach o dużym znaczeniu dla ruchu turystycznego takich jak: Sienna, Długopole Zdrój, Karłów, Międzygórze oraz przy wybranych parkingach, zwiększy to jednak znacząco budżet dalszego etapu projektu. Tablice ze schematem tras powinny znaleźć się przy wszystkich węzłach tras turystycznych rowerowych, poza miejscowościami, tak by umożliwić turyście prawidłowy wybór optymalnej dla niego trasy bez konieczności posługiwania się mapą. W wybranych puntach widokowych zaprojektowano ustawienie tablic z panoramami. Opis tablic i ich lokalizacji powyżej w punkcie 6.1. Tablice kierunkowe sygnalizują możliwość dojścia lub dojazdu do atrakcji przyrodniczej lub kulturowej znajdującej się w pobliżu trasy rowerowej. Opis tablic i ich lokalizacji powyżej w punkcie 6.3. Przyjęta liczba tablic: tablice ogólne ( duże ) 41 szt. tablica ogólne ( duże ) zalecane - przy parkingach 34 szt. tablice ( małe ) - 50 szt. tablice kierunkowe 61 szt. tablice widokowe 13 szt. 6.9. Kolarstwo górskie. Poniżej na mapce zaznaczono tereny szczególnie predysponowane do uprawiania kolarstwa górskiego oraz pod tzw. singltreki. Singltrek - są to naturalne ścieżki rowerowe, nowo budowane, o maksymalnym nachyleniu 5 proc., szerokości do 0,8 m. Tego typu ścieżki w Polsce zostały zlokalizowane w Świeradowie przy gondoli, w masywie Zajęcznika i wokół Czerniawskiej Kopy. Otwarty w maju 2010 roku singltrek pod Smrkem zaprojektował Dafydd Davis, reprezentant Walii w biegach górskich, który za swoje podejście oraz prace przy planowaniu i tworzeniu ścieżek i szlaków górskich, został uhonorowany przez królową brytyjską tytułem szlacheckim. Właśnie sposób przygotowania i poprowadzenia trasy najbardziej różni klasyczne ścieżki rowerowe od singltreku. Singltrek są to wąskie, naturalne ścieżki, projektowane i budowane według specjalnej, przez lata sprawdzanej, metodyki, dzięki której staje się singltrek kompleksowym sposobem wypoczynku w przyrodzie. Singltrek faluje wśród drzew, nigdy długo nie biegnie prosto, ostro z góry albo pod górę. W ten sposób respektuje środowisko leśne i zapewnia szerokiemu spektrum rowerzystów pełną satysfakcję z jazdy w przyrodzie. To, czym singltrek różni się od innych ścieżek i dróżek to dokładny i oparty na doświadczeniu sposób jego budowy, który nawiązuje na umiejętności naszych przodków. Odcinki są zaplanowane indywidualnie zgodnie z np. ukształtowaniem terenu, dostępnością, wykorzystaniem itp. To wszystko powoduje, że trasa ma dynamikę i rytm, kluczy między drzewami, przeskakuje strumienie, opada i wznosi się, ale ma też płynność, a rower pewnie się na niej trzyma. Zbudowana jest tak, by była 77