WIELKOŚĆ I STRUKTURA NAKŁADÓW ENERGETYCZNYCH BEZORKOWEJ I ORKOWEJ UPRAWY ŻYTA HYBRYDOWEGO

Podobne dokumenty
OCENA ENERGETYCZNA TECHNOLOGII UPRAWY PSZENICY JAREJ *

ANALIZA EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ UPRAWY TOPINAMBURU Z PRZEZNACZENIEM NA OPAŁ WSTĘPNE WYNIKI BADAŃ

ENERGETYCZNA OCENA KONWENCJONALNEJ I EKOLOGICZNEJ TECHNOLOGII UPRAWY GRYKI

PORÓWNANIE KOSZTÓW PRODUKCJI JĘCZMIENIA JAREGO I OZIMEGO W WYBRANYCH GOSPODARSTWACH WOJ. ZACHODNIOPOMORSKIEGO

EFEKTYWNOŚĆ PRODUKCJI SOI W POLSKICH WARUNKACH

OCENA EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ I ENERGETYCZNEJ PRODUKCJI PSZENICY OZIMEJ I RZEPAKU OZIMEGO WYKORZYSTANYCH DO PRODUKCJI BIOPALIW

Dr inż. Tomasz Piskier

Prof. dr hab.. Jerzy Szukała UP Poznań, Katedra Agronomii Mgr Radosław Kazuś HR Smolice, Oddział Przebędowo Kalkulacje

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA PRODUKCJI BIOMASY Z ROCZNEJ WIERZBY

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA RÓŻNYCH TECHNOLOGII UPRAWY TOPINAMBURU Z PRZEZNACZENIEM NA OPAŁ

PORÓWNANIE KOSZTÓW PRODUKCJI PSZENICY OZIMEJ W WYBRANYCH GOSPODARSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA PRODUKCJI BIOMASY Z TRZYLETNIEJ WIERZBY

EKONOMICZNE I ENERGETYCZNE ASPEKTY PRODUKCJI SOI W WARUNKACH POLSKIEGO ROLNICTWA

ENERGOCHŁONNOŚĆ TOWAROWEJ TECHNOLOGII PRODUKCJI STRĄKÓW FASOLI SZPARAGOWEJ

OCENA NAKŁADÓW ENERGETYCZNYCH WYBRANYCH TECHNOLOGII ZAKŁADANIA PLANTACJI ŚLAZOWCA PENSYLWAŃSKIEGO

EFEKTYWNOŚĆ PRODUKCJI BURAKÓW CUKROWYCH W WYBRANYCH GOSPODARSTWACH NA PODKARPACIU

OCENA EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ I ENERGETYCZNEJ PRODUKCJI PSZENICY OZIMEJ I RZEPAKU OZIMEGO WYKORZYSTANYCH DO PRODUKCJI BIOPALIW

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA UPRAWY WIERZBY W RÓŻNYCH WARUNKACH GLEBOWYCH

ENERGETYCZNA OCENA PRODUKCJI BURAKA CUKROWEGO SIANEGO W MULCZ

ANNALES. Dorota Dopka. Efektywność energetyczna zróżnicowanej uprawy przedsiewnej na przykładzie pszenżyta ozimego

OCENA ENERGETYCZNA ALTERNATYWNYCH TECHNOLOGII PRZYGOTOWANIA ROLI DO SIEWU JĘCZMIENIA OZIMEGO

Agricultural Engineering 2014: 3(151):85-91 H o m e p age:

OCENA KOSZTÓW I NAKŁADÓW ENERGETYCZNYCH W PRODUKCJI KUKURYDZY NA ZIARNO I KISZONKĘ

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2017 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

WPŁYW UPRAWY MIĘDZYPLONU ŚCIERNISKOWEGO NA OPŁACALNOŚĆ PRODUKCJI JĘCZMIENIA JAREGO

EFEKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA RÓŻNYCH SYSTEMÓW UPRAWY ROLI W UPRAWIE PSZENICY OZIMEJ PO SOBIE

ANALIZA ENERGOCHŁONNOŚCI PRODUKCJI ŻYTA OZIMEGO W GOSPODARSTWACH EKOLOGICZNYCH

EKONOMICZNE I ENERGETYCZNE PORÓWNANIE RÓśNYCH TECHNOLOGII PRODUKCJI RZEPAKU UPRAWIANEGO NA BIODIESEL. Tomasz Dobek

InŜynieria Rolnicza 3/63 PRZYGOTOWANIA ROLI DO SIEWU RZEPAKU OZIMEGO

ENERGOCHŁONNOŚĆ SKUMULOWANA W PRODUKCJI WYBRANYCH ROŚLIN UPRAWIANYCH W BESKIDZIE ŻYWIECKIM

zawód: technik rolnik przykładowe rozwiązanie zadania

KOSZTY I ENERGOCHŁONNOŚĆ PROCESÓW PRODUKCJI BURAKÓW CUKROWYCH

PRZYKŁADOWE ZADANIE EGZAMINACYJNE /zawód technik rolnik /

EKONOMICZNA OCENA PRODUKCJI PSZENICY OZIMEJ NA PRZYKŁADZIE WYBRANEGO GOSPODARSTWA

InŜynieria Rolnicz 3/63

OCENA UPROSZCZEŃ UPRAWOWYCH W ASPEKCIE ICH ENERGO- I CZASOCHŁONNOŚCI ORAZ PLONOWANIA ROŚLIN

EKONOMICZNA OCENA PRODUKCJI JABŁEK W WYBRANYM GOSPODARSTWIE SADOWNICZYM

ANALIZA SIŁ TRAKCYJNYCH OPONY NAPĘDOWEJ W ZMODYFIKOWANYCH TECHNOLOGIACH UPRAWY

PRZECIWDZIAŁANIE SUSZY W PRAKTYCE NA PRZYKŁADZIE PRZEDSIĘBIORSTWA ROLNO PRZEMYSŁOWEGO AGROMAX SP. Z O.O. W RACIBORZU

ANNALES. Krzysztof Orzech, Marek Marks, Janusz Nowicki. Energetyczna ocena trzech sposobów uprawy roli na glebie średniej

Pszenżyto jare/żyto jare

Kalkulacje rolnicze. Uprawy polowe

STRUKTURA KOSZTÓW UPRAWY TOPINAMBURU Z PRZEZNACZENIEM NA OPAŁ

EFEKTYWNOŚĆ NAKŁADÓW ENERGETYCZNYCH PRODUKCJI ZIEMNIAKÓW W WYBRANYCH GOSPODARSTWACH ROLNYCH

ANALIZA WŁAŚCIWOŚCI TRAKCYJNYCH OPON NAPĘDOWYCH W UPROSZCZONYCH TECHNOLOGIACH UPRAWY GLEBY

Tytuł Kierownik Główni wykonawcy

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2019 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

Energochłonność skumulowana produkcji grochu zielonego na konserwy

Wyniki doświadczeń odmianowych GRYKA 2016, 2017, 2018

Systemy uprawy buraka cukrowego

KOSZTY UŻYTKOWANIA MASZYN W STRUKTURZE KOSZTÓW PRODUKCJI ROŚLINNEJ W WYBRANYM PRZEDSIĘBIORSTWIE ROLNICZYM

OCENA WYKORZYSTANIA CIĄGNIKÓW ROLNICZYCH W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH

ANALIZA USŁUG MECHANIZACYJNYCH W GOSPODARSTWACH EKOLOGICZNYCH

Koszty eksploatacji maszyn rolniczych

OCENA SYSTEMÓW UPRAWY W ASPEKCIE ZUŻYCIA PALIWA, PLONOWANIA ROŚLIN I WŁAŚCIWOŚCI GLEBY

Tab.1 Powierzchnia i liczba ankietowanych pól

Komentarz technik rolnik 321[05]-01 Czerwiec 2009

OPŁACALNOŚĆ PRODUKCJI BURAKA CUKROWEGO NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH GOSPODARSTW WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO

TECHNICZNE ŚRODKI PRACY W GOSPODARSTWACH O RÓŻNYM POZIOMIE DOSTOSOWANIA DO WYMOGÓW ROLNOŚRODOWISKOWYCH

COMPARISON OF CUMULATIVE ENERGY OF WINTER WHEAT PRODUCTION IN ORGANIC AND CONVENTIONAL FARMS

Problemy Inżynierii Rolniczej nr 4/2007

KALKULACJE ROLNICZE 2014r.

Nawożenie wgłębne: czy warto na nie postawić?

PAWEŁ JAKUBOWSKI PRZYKŁADOWE ZADANIE EGZAMINACYJNE R16 BOBIK

Wyniki doświadczeń odmianowych JĘCZMIEŃ JARY 2014, 2015

Wyniki doświadczeń. Tabela 1 Lnianka siewna ozima. Odmiany badane. Rok zbioru Rok wpisania do Księgi Ochrony Wyłącznego Prawa w Polsce

EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2019 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

Józef Starczewski, Dorota Dopka, Małgorzata Korsak-Adamowicz

WPŁYW SYSTEMU UPRAWY, NAWADNIANIA I NAWOŻENIA MINERALNEGO NA BIOMETRYKĘ SAMOKOŃCZĄCEGO I TRADYCYJNEGO MORFOTYPU BOBIKU

6. Pszenżyto jare/żyto jare

Orkisz ozimy. Uwagi ogólne

Rozdział 8 Pszenżyto jare

3. Technologia uprawy pszenicy ozimej Produkcja i plony Odmiany pszenicy Zmianowanie Termin siewu

MODEL UPRAWY TOPINAMBURU Z PRZEZNACZENIEM NA OPAŁ

PLONOWANIE ROŚLIN ORAZ ZMIANY RETENCJI WODNEJ GLEBY W RÓŻNYCH SYSTEMACH UPRAWY ROLI

Zawartość składników pokarmowych w roślinach

TECHNICZNE UZBROJENIE PROCESU PRACY W RÓŻNYCH TYPACH GOSPODARSTW ROLNICZYCH

Etap praktyczny egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Przykład zadania praktycznego zawód technik rolnik

017 arzec 2 graf m A ODMIANY ZBÓŻ OZIMYCH

WPŁYW KOSZTÓW PRODUKCJI PSZENICY OZIMEJ ORAZ PODATKÓW NA CENĘ WYPRODUKOWANEGO BIOETANOLU

Tab. 89. Rzepak jary. Warunki agrotechniczne doświadczeń. Rok zbioru 2013

Wpływ uproszczenia uprawy roli i sposobu regulacji zachwaszczenia na plonowanie i koszt produkcji rzepaku ozimego * II. Koszty produkcji nasion

Prezentowana lista powinna ułatwić rolnikom dokonanie wyboru odmiany najbardziej dostosowanej do lokalnych warunków gospodarowania.

Reakcja odmian żyta na warunki glebowe

Wyniki doświadczeń odmianowych GRYKA 2014, 2015

Tab.92. Rzepak jary. Warunki agrotechniczne doświadczeń. Rok zbioru 2014

Jak uchronić rzepak przed chorobami grzybowymi?

Wpływ sposobu wiosennego nawożenia azotem na plonowanie i energochłonność produkcji rzepaku ozimego II. Energochłonność produkcji nasion

1. DUBLET 2. MILEWO 3. NAGANO

NAKŁADY NA WAPNOWANIE GLEB WYBRANYMI ZESTAWAMI MASZYN

EFEKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA I ENERGETYCZNA PRODUKCJI BIODIESLA W ZALEśNOŚCI OD STOSOWANYCH TECHNOLOGII UPRAWY RZEPAKU OZIMEGO. Tomasz Konstanty Dobek

OCENA PROCESU PRZENOSZENIA SIŁY NAPĘDOWEJ PRZEZ OPONĘ W RÓŻNYCH TECHNOLOGIACH UPRAWY GLEBY*

pochodzenia Kod kraju Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o., ul. Główna 20, Strzelce 2 Augusta 2002

Pszenżyto jare. Uwagi ogólne. Wyniki doświadczeń. Tabela 1 Odmiany badane. Rok zbioru: Odmiana. Lp. Dublet Milewo Nagano Mazur PL PL PL PL

Efektywność nawożenia azotem rzepaku jarego chronionego i niechronionego przed szkodnikami * II. Koszt produkcji nasion

ZUŻYCIE PALIWA NA UPRAWĘ ROLI W ZALEŻNOŚCI OD STOPNIA JEJ UPROSZCZENIA I PRZEDPLONU W ZMIANOWANIU ROŚLIN *

Większa produkcja roślinna w Polsce w 2017 r.

POTENCJAŁ PRODUKCYJNY BIOPALIW RZEPAKOWYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚWIĘTOKRZYSKIM

Owies. Tabela 40. Owies odmiany badane w 2014 r. Rok wpisania do KRO LOZ

Transkrypt:

I N Ż YNIERIA R OLNICZA A GRICULTURAL E NGINEERING 2013: Z. 3(146) T.2 S. 295-300 ISSN 1429-7264 Polskie Towarzystwo Inżynierii Rolniczej http://www.ptir.org WIELKOŚĆ I STRUKTURA NAKŁADÓW ENERGETYCZNYCH BEZORKOWEJ I ORKOWEJ UPRAWY ŻYTA HYBRYDOWEGO Tomasz Piskier Katedra Biologicznych Podstaw Rolnictwa, Politechnika Koszalińska Leszek Majchrzak Katedra Agronomii, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Streszczenie. W jednoczynnikowym doświadczeniu łanowym porównywano wielkość i strukturę nakładów energetycznych poniesionych na uprawę żyta hybrydowego oraz wartość wskaźnika efektywności energetycznej. Wielkość nakładów energii skumulowanej nie była zróżnicowana w przypadku porównywanych systemów uprawy roli, zależała ona w głównej mierze od nakładów energii skumulowanej wniesionej w formie materiałów (około 85%). Zastosowanie uprawy bezorkowej wymagało mniejszych nakładów energii wniesionych w formie paliwa (o 9,3% w porównaniu do uprawy orkowej) oraz w formie agregatów (o 2,3% w porównaniu do uprawy orkowej). Zastosowane systemy uprawy nie różnicowały wartości energetycznej plonu ani wskaźnika efektywności energetycznej produkcji, a stwierdzona różnica wynosiła w obydwu przypadkach około 1%. Słowa kluczowe: systemy uprawy, żyto hybrydowe, nakłady energetyczne, efektywność energetyczna Wprowadzenie Technologie i systemy uprawy roślin od szeregu lat poddawane są wnikliwej analizie zarówno kod kątem ich wpływu na wielkość i strukturę plonu roślin (Dzienia i in., 2003; Fiszer i in., 2006; Piskier i Sławiński, 2012), jak i zmiany środowiska glebowego (Cudzik i in., 2012). Uzyskiwane wyniki różnią się od siebie w wyraźny sposób, wynikający przede wszystkim z długości stosowania uprawy bezorkowej, doboru gatunków roślin, doboru narzędzi uprawowych oraz przebiegu warunków klimatycznych w poszczególnych latach badań. Zróżnicowanie wielkości plonu uzyskiwanego po zastosowaniu uprawy bezorkowej nie jest jednoznaczne. W badaniach Dzieni i in. (2003) nie wykazano istotnych różnic w plonowaniu pszenicy ozimej, podobnie w badaniach Piskiera i Sławińskiego (2012) prowadzonych na polach z uprawą żyta. Fiszer i in. (2006) wykazali zwiększenie plonu

Tomasz Piskier, Leszek Majchrzak pszenicy o 9,5% na polach uprawianych bezorkowo, Cudzik i in. (2012) wykazali natomiast zmniejszenie plonu pszenicy ozimej o 10%. Coraz większego znaczenia nabiera ekonomiczny (Nasalski i in., 2004b) i energetyczny aspekt oceny stosowanych uproszczeń (Nasalski i in., 2004a; Białczyk i in., 2008). Ocenę wielkości i struktury nakładów energetycznych najczęściej przeprowadza się w rozbiciu na zabiegi uprawowe (Czarnocki i in., 2008) lub strumienie energii (Nasalski i in., 2004a). Zróżnicowanie sposobów obliczeń powoduje spore trudności przy porównywaniu prezentowanych wyników. Najczęściej jednak o wielkości nakładów energii skumulowanej decydują materiały, a wśród nich nawozy (Nasalski i in., 2004a; Nasalski i in., 2004b; Czarnocki i in., 2008). Wielkość nakładów energii wniesionej w formie materiałów nie jest zależna od stosowanych systemów uprawy roli. Systemy te różnią się natomiast wielkością nakładów energii wniesionej w formie paliwa. Większość autorów podkreśla, że zastosowanie uprawy bezorkowej pozwala na zmniejszenie zużycia paliwa (Białczyk i in., 2008; Cudzik i in., 2012). Pełną ocenę porównawczą stosowanych technologii, obejmującą zarówno wielkość nakładów energii, jak i wartość energetyczną plonu, umożliwia obliczenie wskaźnika efektywności energetycznej (Dzienia i in., 2003; Nasalski i in., 2004b), który, np. w przypadku uprawy jęczmienia, wynosił od 2,37 do 2,94 w zależności o uprawianej formy (Nasalski i in., 2004a). Żyto hybrydowe jest rośliną o systematycznie zwiększającym się znaczeniu gospodarczym. Zyskuje ono przewagę nad żytem populacyjnym ze względu na efekt heterozji, umożliwiający lepsze wykorzystanie warunków siedliskowych. Odmiany mieszańcowe (hybrydowe) są odporniejsze na choroby, mniej podatne na wyleganie, co umożliwia zastosowanie większych dawek nawozów i uzyskanie wyraźnie większego plonu (Bujak i in., 2003). Celem przeprowadzonych badań była analiza wielkości i struktury nakładów energetycznych ponoszonych na uprawę żyta hybrydowego oraz określenie i porównanie wskaźnika efektywności energetycznej zastosowanych systemów uprawy. Metodyka i warunki badań Jednoczynnikowe doświadczenie łanowe przeprowadzono w latach 2010 i 2011 w gospodarstwie Farm Frites w Bobrownikach koło Słupska. Na wyznaczonych polach o powierzchni 10 ha każde zastosowano orkową i bezorkową uprawę żyta hybrydowego odmiany Visello. Warunki glebowe na powierzchni całego doświadczenia były wyrównane. Gleba o składzie granulometrycznym piasku gliniastego mocnego zaliczana jest do klasy IVa. Żyto ozime wysiewano w drugiej dekadzie września w ilości 60 kg ha -1, co odpowiadało obsadzie 174 szt. m -2 kiełkujących nasion. Przedplonem co roku był rzepak ozimy, nawożenie mineralne wynosiło łącznie 161 kg ha -1 N, 69 kg ha -1 K 2 O oraz 69 kg ha -1 P 2 O 5. Zgodnie z zaleceniami IOR zastosowano pełną ochronę chemiczną oraz retardanty. Uprawa pożniwna, nawożenie, siew i ochrona roślin nie były różnicowane na badanych polach, zróżnicowaniu podlegała jedynie uprawa podstawowa. W systemie orkowym zastosowano pług 9 skibowy Gregoire Besson, a w systemie bezorkowym zastosowano agregat TopDown 400. Narzędzia te były agregatowane z ciągnikiem Fendt Vario 930 o mocy 230 kw. Podorywkę wykonano agregatem podorywkowym Terrano, siew siewnikiem Rapid RDA 600S, nawożenie mineralne rozsiewaczem Amazone ZA-M Copmackt 1750, 296

Wielkość i struktura nakładów... a aplikację środków ochrony roślin oraz nawożenie dolistne wykonano opryskiwaczem Lemken 4000. Wielkość nakładów energetycznych (E tech ) poniesionych na produkcję żyta ozimego określono, stosując metodykę energochłonności skumulowanej (Anuszewski, i in. 1979; Wójcicki, 2002). Emat Eagr Epal E E (MJ ha -1 ) (1) tech Ponieważ określenie ilości energii wniesionej w postaci pracy ludzkiej (ΣEr) w warunkach polowych nie było możliwe do wyznaczenia, pominięto ten składnik energii skumulowanej, a wzór przyjął postać zaproponowaną przez Piskiera (2011). Emat Eagr E E (MJ ha -1 ) (2) tech gdzie: ΣEmat suma energochłonności stosowanych materiałów (MJ ha -1 ), ΣEagr suma energochłonności stosowanych agregatów (MJ ha -1 ), ΣEpal suma energochłonności zużytego paliwa (MJ ha -1 ), Wydajność maszyn określono za pomocą chronometrażu uproszczonego, a zużycie paliwa podczas wykonywania poszczególnych zabiegów wyznaczono poprzez pomiar bezpośredni. Energię wniesioną w formie materiałów wyliczono poprzez przemnożenie masy materiału zużytego w trakcie produkcji przez wartość energii w nim zawartej, przyjmując: dla materiału siewnego 9 MJ kg -1, nawozów azotowych 77 MJ kg -1 N, potasowych 10 MJ kg -1 K 2 O, fosforowych 15 MJ kg -1 P 2 O 5, dla oleju napędowego 48 MJ kg -1, dla pestycydów 300 MJ kg -1 substancji aktywnej i dla ziarna żyta 9 MJ kg -1 (Wójcicki, 2002). Wartość wskaźnika efektywności energetycznej wyliczono, dzieląc wartość energetyczną plonu ziarna żyta, przez wielkość skumulowanego nakładu energii poniesionej na jego uprawę i pielęgnację. Wielkość plonu ziarna przyjęto wg danych uzyskanych z kombajnu. W obliczeniach nie uwzględniano nakładów energetycznych związanych ze zbiorem roślin. pal r Wyniki badań i dyskusja Zastosowanie uprawy orkowej żyta hybrydowego (niezależnie od lat badań) wymagało nakładu energii skumulowanej na poziomie 18,22 GJ ha -1. Zastosowanie uprawy bezorkowej wymagało minimalnie mniejszego nakładu energii skumulowanej (o 1%) i nakład ten wyniósł 18,02 GJ ha -1 (tab. 1). O wielkości nakładów energii skumulowanej w obydwu systemach uprawy zadecydowała energia wniesiona w materiałach. Przeciętnie w badanych latach wynosiła ona 15,41 GJ ha -1 i stanowiła odpowiednio 84,6% nakładów energii skumulowanej poniesionej w uprawie orkowej i 85,5% nakładów energii skumulowanej poniesionej w uprawie bezorkowej. Odpowiednio wielkość energii wniesionej w formie agregatów w uprawie orkowej wyniosła 0,88 GJ ha -1, co stanowiło 4,8% całości energii wniesionej w tym systemie uprawy, natomiast energia skumulowana wniesiona w paliwie wynosiła 1,93 GJ ha -1, co stanowiło 297

Tomasz Piskier, Leszek Majchrzak 10,6%. W systemie uprawy bezorkowej energia wniesiona w formie agregatów wyniosła 0,86 GJ ha -1 (4,8% całego nakładu), natomiast wniesiona w formie paliwa 1,75 GJ ha -1, co stanowiło 9,7% energii skumulowanej zużytej na uprawę żyta hybrydowego. Tabela 1 Wielkość nakładów energii skumulowanej poniesionej na uprawę żyta hybrydowego w różnych systemach uprawy (średnio w latach 2010-2011) Table 1 The size of the accumulated energy inputs incurred for hybrid rye cultivation in different cultivation systems (at the average in 2010-2011) System uprawy Energia wniesiona Nakłady energii skumulowanej Materiałach Agregatach Paliwie Orkowy 15,41 0,88 1,93 18,22 Bezorkowy 15,41 0,86 1,75 18,02 Porównując nakłady energii skumulowanej wnoszonej w agregatach, można stwierdzić, że były one niemal identyczne w obydwu systemach uprawy. W uprawie bezorkowej były bowiem mniejsze tylko o około 2,3% w odniesieniu do uprawy orkowej. Natomiast wyraźne różnice wystąpiły w wielkości energii wniesionej w paliwie. Zastosowanie uprawy bezorkowej (w porównaniu do orkowej) wymagało o 10,3% mniejszych nakładów energii wniesionej w tej formie (tab. 1). Tabela 2 Efektywność energetyczna uprawy żyta hybrydowego Table 2 Energy effectiveness of hybrid rye cultivation System uprawy Lata Plon ziarna (dt ha -1 ) Wartość energetyczna plonu Nakłady energii skumulowanej Wskaźnik efektywności energetycznej 2010 Orkowy 70,97 63,87 18,49 3,45 Bezorkowy 70,40 63,36 18,25 3,47 2011 Orkowy 55,71 50,14 17,93 2,80 Bezorkowy 55,53 50,00 17,76 2,81 Średnio w latach 2010-2011 Orkowy 63,34 57,01 18,22 3,13 Bezorkowy 62,97 56,67 18,02 3,14 Wartość wskaźnika efektywności energetycznej (tab. 2) różniła się w poszczególnych latach badań. W roku 2010 kształtowała się na poziomie 3,45, natomiast w roku 2011 wynosiła około 2,80. Z zamieszczonych w tabeli 2 danych wynika, że wskaźnik efektywności energetycznej produkcji żyta nie był różnicowany przez zastosowane systemy uprawy roli. 298

Wielkość i struktura nakładów... Porównanie wyników badań własnych, dotyczących uprawy bezorkowej, z wynikami zamieszczonymi w literaturze jest trudne i nie daje jednoznacznych rezultatów. Przyczyną tego jest stosowanie określenia uprawa bezorkowa dla różnych technologii, z których wyeliminowano orkę, często nie stosując w to miejsce innego zabiegu lub stosując zabiegi powierzchniowe, np. bronę talerzową. W badaniach własnych system orkowy i bezorkowy nie różnił się wielkością nakładów energii skumulowanej. W badaniach Czarnockiego i in. (2008) zastosowanie uprawy bezorkowej powodowało wyraźne zmniejszenie wielkości nakładów energii skumulowanej oraz plonu pszenżyta ozimego. Przyczyną tego było ograniczenie uprawy bezorkowej jedynie do zastosowania talerzowania ścierniska. Podobnie wyraźne oszczędności w nakładach energetycznych poniesionych na uprawę bezorkową uzyskał Dzienia i in. (2003), stosując w tym systemie agregat ścierniskowy. Uprawa bezorkowa powoduje zmniejszenie wielkości zużycia paliwa, a zależność tę potwierdzono w badaniach własnych. Opinię tę można traktować jako powszechną, jednak podawane w literaturze zmniejszenie zużycia paliwa waha się w bardzo szerokim przedziale od 29% (Białczyk i in., 2008) do nawet 34% (Cudzik i in., 2012). Największy udział w nakładach energii skumulowanej mają materiały, w tym nawozy azotowe. Zjawisko to wykazane w badaniach własnych jest potwierdzeniem wyników badań innych autorów (Nasalski i in., 2004a; Nasalski i in., 2004b; Czarnocki i in., 2008). Oceniane w niniejszej pracy systemy uprawy roli nie różnicowały wielkości plonu roślin. Podobne zależności w wieloletnich badaniach polowych nad pszenicą ozimą stwierdził Dzienia i in. (2003). Cudzik i in. (2012), stosując płytką uprawę bezorkową, wykazali 10-procentowe zmniejszenie plonu pszenicy ozimej. Odmienne wyniki uzyskał Fiszer i in. (2006). W przeprowadzonych badaniach stwierdził pozytywny wpływ uprawy bezorkowej na wielkość plonu pszenicy ozimej, który w tej uprawie był o 9,5% większy od uzyskanego w systemie płużnym. Wnioski 1. O wielkości ponoszonych nakładów energetycznych, niezależnie od systemu uprawy roli, decydowały nakłady wniesione w formie materiałów. Stanowiły one 84,6% wielkości nakładów energetycznych ponoszonych w uprawie orkowej i 85,5% w uprawie bezorkowej. 2. Zastosowanie systemu uprawy bezorkowej spowodowało zmniejszenie nakładów energii wniesionej w formie paliwa o około 10%. 3. Porównywane systemy uprawy roli nie różnicowały wielkości plonu ziarna żyta hybrydowego, wielkości skumulowanych nakładów energetycznych oraz wartości wskaźnika efektywności energetycznej. Literatura Anuszewski, R.; Pawlak, J.; Wójcicki, Z. (1979). Energochłonność produkcji rolniczej. Metodyka badań energochłonności produkcji surowców żywnościowych. Warszawa, IBMER. Białczyk, W.; Cudzik, A.; Koryło, S. (2008). Ocena uproszczeń uprawowych w aspekcie ich energoi czasochłonności oraz plonowania roślin. Inżynieria Rolnicza, 4(102), 75-79. Bujak, H.; Dopierała, A.; Dopierała, P.; Kaczmarek, J. (2003). Ocena wartości hodowlanej linii mieszańców żyta ozimego. Biuletyn IHAR, 230, 235-241. 299

Tomasz Piskier, Leszek Majchrzak Cudzik, A.; Białczyk, W.; Czarneck,i J.; Brennensthul, M.; Kaus A. (2012). Ocena systemów uprawy w aspekcie zużycia paliwa, plonowania roślin i właściwości gleby. Inżynieria Rolnicza, 2(137), T.2, 17-27. Czarnocki, S.; Starczewski, J.; Kapela, K. (2008). Porównanie zużycia paliwa i czasu pracy przy kilku alternatywnych technologiach przygotowania roli do siewu. Inżynieria Rolnicza, 4(102), 209-215. Dzienia, S.; Pużyński, S.; Wereszczaka, J. (2003). Reakcja pszenicy ozimej na zmniejszenie intensywności uprawy roli. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, Vol. 48(3), 28-32. Fiszer, A.; Dworecki, Z.; Kaźmierczak, P.; Morkowski, A. (2006). Analiza porównawcza tradycyjnej i bezorkowej uprawy pszenicy ozimej. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, Vol. 51(3), 23-25. Nasalski, Z.; Sadowski, T.; Rychnicki, B.; Rzeszutek, I. (2004a). Porównanie uprawy jęczmienia ozimego i jarego w stanowisku po ziemniaku. Acta Scientiarum Polonorum, Agricultura, 3(1), 99-106. Nasalski, Z.; Sadowski, T.; Stępień, A. (2004b). Produkcyjna, ekonomiczna i energetyczna efektywność produkcji jęczmienia ozimego przy różnych poziomach nawożenia azotem. Acta Scientiarum Polonorum, Agricultura, 3(1), 83-90. Piskier, T. (2011). Efektywność energetyczna produkcji biomasy w teorii i praktyce. Technika Rolnicza Ogrodnicza Leśna, 3/2011, 5-7. Piskier, T.; Sławiński, K.( 2012). Reakcja żyta hybrydowego na uprawę bezorkową. Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, Vol. 57(4), 65-67. Wójcicki, Z. (2002). Wyposażenie i nakłady materiałowo-energetyczne w rozwojowych gospodarstwach rolniczych. Warszawa, IBMER, ISBN 83-86264-62-4. THE SIZE AND STRUCTURE OF ENERGY INPUTS OF PLOUGHED AND NON-PLOUGHED CULTIVATION OF HYBRID RYE Abstract. In a one-factor field experiment the size and structure of energy inputs incurred for cultivation of the hybrid rye and the size of the energy effectiveness index were compared. The size of the accumulated energy inputs was not varied in case of the compared cultivation systems, it mainly depended on the accumulated energy inputs brought in the form of materials (ca. 85%). The use of non-ploughed cultivation required energy inputs brought in the form of fuel (by 9.3% in comparison to ploughed cultivation) and in the form of aggregates (by 2.3% in comparison to ploughed cultivation). The applied cultivation systems did not differentiate the energy effectiveness of production and the determined difference was approx. 1% in both cases. Key words: cultivation systems, hybrid rye, energy inputs, energy effectiveness Adres do korespondencji: Tomasz Piskier email: piskier@poczta.onet.pl Katedra Biologicznych Podstaw Rolnictwa Politechnika Koszalińska ul. Racławicka 15-17 75-526 Koszalin 300