Rezonansowe jądrowego rozpraszanie promieniowania synchrotronowego czyli: Druga młodość efektu Mössbauera

Podobne dokumenty
Nowa odmiana tlenku żelaza: obliczenia ab initio i pomiary synchrotronowe

Plan. Kropki kwantowe - część III spektroskopia pojedynczych kropek kwantowych. Kropki samorosnące. Kropki fluktuacje szerokości

Kropki samorosnące. Optyka nanostruktur. Gęstość stanów. Kropki fluktuacje szerokości. Sebastian Maćkowski. InAs/GaAs QDs. Si/Ge QDs.

Spektroskopia Ramanowska

Perydynina-chlorofil-białko. Optyka nanostruktur. Perydynina-chlorofil-białko. Rekonstytucja Chl a. Sebastian Maćkowski.

Mody sprzężone plazmon-fonon w silnych polach magnetycznych

Few-fermion thermometry

Mody sprzęŝone plazmon-fonon w silnych polach magnetycznych

Marcin Sikora. Temat 1: Obserwacja procesów przemagnesowania w tlenkowych nanostrukturach spintronicznych przy użyciu metod synchrotronowych

Mody sprzęŝone plazmon-fonon w silnych polach magnetycznych

Domieszki w półprzewodnikach

Domieszki w półprzewodnikach

Fizyka, technologia oraz modelowanie wzrostu kryształów Dyfrakcja i Reflektometria Rentgenowska

Atom Mn: wielobit kwantowy. Jan Gaj Instytut Fizyki Doświadczalnej

Spektroskopia charakterystycznych strat energii elektronów EELS (Electron Energy-Loss Spectroscopy)

Spektroskopia jader neutrononadmiarowych od kuchni. Krzysztof Miernik

Fizyka silnie skorelowanych elektronów na przykładzie międzymetalicznych związków ceru

Wstęp do Optyki i Fizyki Materii Skondensowanej

PO CO FONONOM SYNCHROTRON?

Laboratorium Technik Obrazowania

Struktura i właściwości magnetyczne układów warstwowych metal/izolator

Techniki próżniowe (ex situ)

Układy cienkowarstwowe o prostopadłej anizotropii magnetycznej sterowalnej polem elektrycznym

Prezentacja aparatury zakupionej przez IKiFP. Mikroskopy LEEM i PEEM

Wielofunkcyjne bialko CBC dynamika wiazania konca 5 mrna

Zastosowanie spektroskopii EPR do badania wolnych rodników generowanych termicznie w drotawerynie

Łukasz Świderski. Scyntylatory do detekcji neutronów 1/xx

Wykład 12 V = 4 km/s E 0 =.08 e V e = = 1 Å

Eksperymenty reaktorowe drugiej generacji wyznaczenie ϑ 13

Spotkanie Polskiej Sieci Fizyki i Technologii Akceleratorów Liniowych Wysokich Energii

SPM Scanning Probe Microscopy Mikroskopia skanującej sondy STM Scanning Tunneling Microscopy Skaningowa mikroskopia tunelowa AFM Atomic Force

Wstęp do Optyki i Fizyki Materii Skondensowanej

HOW MASSIVE ARE PROTOPLANETARY/ PLANET HOSTING/PLANET FORMING DISCS?

INSTYTUT FIZYKI WYDZIAŁ INŻYNIERII PROCESOWEJ, MATERIAŁOWEJ I FIZYKI STOSOWANEJ POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA ĆWICZENIE NR MR-6

Detekcja promieniowania elektromagnetycznego czastek naładowanych i neutronów

Nagroda Nobla 2007 efekt GMR

Pomiary widm fotoluminescencji

Współczesna fizyka ciała stałego

Medical Imaging. Politechnika Łódzka, ul. śeromskiego 116, Łódź, tel. (042)

Symulacje komputerowe jako nowa perspektywa w badaniach materii skondensowanej

NIEDZIELA, 17 czerwca 2018 r. PONIEDZIAŁEK, 18 czerwca 2018 r.

K. Dziedzic-Kocurek. Kocurek,, J. Stanek 059

Do nuclei assume toroidal shapes?

Oddziaływanie grafenu z metalami

ŚRODOWISKOWE LABORATORIUM NEUTRONOGRAFII

Wstęp do Optyki i Fizyki Materii Skondensowanej

InTechFun. Innowacyjne technologie wielofunkcyjnych materiałów i struktur dla nanoelektroniki, fotoniki, spintroniki i technik sensorowych

Spektroskopia mionów w badaniach wybranych materiałów magnetycznych. Piotr M. Zieliński NZ35 IFJ PAN

Samoorganizujące się nanokompozyty na bazie metali przejściowych w GaN i ZnO

Maciej Czapkiewicz. Magnetic domain imaging

Powierzchnie cienkie warstwy nanostruktury. Józef Korecki, C1, II p., pok. 207

W stronę plazmonowego wzmocnienia efektów magnetooptycznych

Fixtures LED HEDRION

Pół wieku spektroskopii mössbauerowskiej

FOTOEMISYJNE BADANIA GADOLINU OSADZONEGO NA CZYSTEJ POWIERZCHNI PbGdTe

The role of band structure in electron transfer kinetics at low dimensional carbons

Investigation of the coexistence of superconductivity and magnetism in substituted EuFe 2 As 2. Lan Maria Tran

S. Baran - Podstawy fizyki materii skondensowanej Dyfrakcja na kryształach. Dyfrakcja na kryształach

Laboratoria statycznych i dynamicznych pomiarów magneto-optycznych

WŁAŚNOŚCI SCYNTYLACYJNE KRYSZTAŁU BGO. Winicjusz Drozdowski


Vacuum decay rate in the standard model and beyond

Fizyka promieniowania jonizującego. Zygmunt Szefliński

Wgląd w naturę materii za pomocą anihilacji cząstek

Nadprzewodnictwo w nanostrukturach metalicznych Paweł Wójcik Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej, AGH

OLSZTYŃSKIE PLANETARIUM I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE POLSKIE TOWARZYSTWO METEORYTOWE II SEMINARIUM METEORYTOWE

X-ray microprobe in Krakow and properties of the beam focusing system

ZJAWISKA TRANSPORTU ZAŁOŻENIA

Fluorescencyjna detekcja śladów cząstek jądrowych przy użyciu kryształów fluorku litu

ESCA+AES Electron Spectroscopy for Chemical Analysis + Auger Electron Spectroscopy

Dokładność i precyzja w dyfraktometrii rentgenowskiej

WARSZAWA LIX Zeszyt 257

Nieliniowa Optyczna Spektroskopia Supermolekuł

Teoretyczna interpretacja widma elektroabsorpcji 2,2 :5,2 :5,2 - kwatertiofenu

Metody pomiarowe spinowego efektu Halla w nanourządzeniach elektroniki spinowej

Model standardowy i stabilność próżni

Wstęp do Optyki i Fizyki Materii SkondensowanejI

Rozdział 6 Oscylacje neutrin słonecznych i atmosferycznych. Eksperymenty Superkamiokande, SNO i inne. Macierz mieszania Maki-Nakagawy- Sakaty (MNS)

Fizyka klasyczna. - Mechanika klasyczna prawa Newtona - Elektrodynamika prawa Maxwella - Fizyka statystyczna -Hydrtodynamika -Astronomia

Z.R. Żytkiewicz IF PAN I Konferencja. InTechFun

Optyka kwantowa wprowadzenie. Początki modelu fotonowego Detekcja pojedynczych fotonów Podstawowe zagadnienia optyki kwantowej

Fizyka Fizyka eksperymentalna cząstek cząstek (hadronów w i i leptonów) Eksperymentalne badanie badanie koherencji koherencji kwantowej

Monokrystaliczny krzem domieszkowany azotem jako nowy materiał o zwiększonej odporności na radiację

BADANIE ODKSZTAŁCEŃ SIECI KRYSTALICZNEJ W IMPLANTOWANEJ WARSTWIE EPITAKSJALNEJ GaN OSADZONEJ METODĄ MOCVD NA PODŁOŻU SZAFIROWYM O ORIENTACJI [001]

EXAFS lokalna sonda strukturalna. Wg. Agnieszka Witkowska i J. Rybicki

Spektroskopowe badania właściwości magnetycznych warstwowych związków RBa2Cu3O6+x i R2Cu2O5. Janusz Typek Instytut Fizyki

ostawa. Fizyka powierzchni i nanostruktury 4

Uniwersytet Rzeszowski

Ferromagnetyczne materiały dla kontrolowanego pozycjonowania ścian domenowych

SEMINARIUM FIZYKI JĄDRA ATOMOWEGO Warszawa, r.

Model Sommerfelda elektrony w pudle

Kwazikryształy - struktura atomowa, obraz dyfrakcyjny i modelowanie

9. Struktury półprzewodnikowe

Poprawa charakterystyk promieniowania diod laserowych dużej mocy poprzez zastosowanie struktur periodycznych w płaszczyźnie złącza

Bezinwazyjne badania specjacji

Morfologia i własności magnetyczne planarnych i liniowych nanostruktur metalicznych

Efektywne symulacje mikromagnetyczne układów magnonicznych przy wykorzystaniu GPGPU.

Superconducting Photocathodes

Wstęp do Optyki i Fizyki Materii Skondensowanej

Total cross sections for electron scattering from molecules of applied interest

Transkrypt:

Rezonansowe jądrowego rozpraszanie promieniowania synchrotronowego czyli: Druga młodość efektu Mössbauera 1

AGH T. Ślęzak W. Karaś K. Matlak M. Ślęzak M. Zając IKiFP Kraków N. Spiridis K. Freindl D. Wilgocka-Ślęzak ESRF Grenoble R. Rüffer A.I. Chumakov S. Stankov Uni. Wien B. Sepiol G.Vogl M. Rennhofer M. Sladecek IKS Leuven B. Laenens INP Kraków K. Parliński J. Łażewski NMP4-CT-2003-001516 DYNASYNC Dynamics in Nano-scale Materials Studied with Synchrotron Radiation 2

Efekt Mössbauera w synchrotronie Koherentne elastyczne rozpraszanie jądrowe: 20 lat później: Pola nadsubtelne na powierzchni Fe NIS Anty-Efekt Mössbauera..i jeszcze coś 3

Mössbauer spectroscopy: Recoilless, resonance adsorption of γ-radiation structural, chemical and electronic information on a local scale (mainly 57 Fe) 4

Conventional (energy-domain) MS I=1/2 E=E 0 (1 ±v/c) I=3/2 57 Fe Only one transition is excited at the same time, therefore the resultant spectrum is the incoherent sum of the indivitual transitions (the intensities are added). 5

Tunable source of EM radiation in Mössbauer transition range v E = ± E ± c µev 6

Hyperfine splitting of nuclear levels Γ 5 nev e - E hf 100 nev E = 14.413 kev E hf 100 nev 57 Fe is hf spectroscopy with SR possible? hf spectroscopy in energy domain requires a tuneable source of X-rays with energy monochromatization ~5 nev (feasible is 0.5 mev) 7

Hyperfine spectroscopy with SR? -YES however not in energy - but in time-domain - Nuclear Resonance Scattering of SR - NRS Reproduced from: R. Röhlsberger, Nuclear Condensed Matter Physics with Synchrotron Radiation, Springer 2004 8

9

Ψ f Ψ i D-NRS GI-NRS Al CEMS SRPAC NIS NFS 10

Methodology Prompt scattering: electronic Delayed scattering: nuclear 11

Nuclear Resonance Scattering of SR - NRS Nuclear Inelastic Scattering of SR - NIS (precisely Inelastic Nuclear Resonant Adsorption) E i E 0 E i =E 0 ± E Intensity E phonon 0 e - phonon annihilation E 14.4 kev Phonon creation #2 Detectors #1-40 -20 0 20 40 E(meV) log(counts) 20 40 60 80 100 120 140 Time / ns 12

Instrumentation ID 18, ESRF Grenoble High Resolution Monochromator e - Storage ring High-heat-load monochromator Resonant sample undulator focussing collimation 13

High-heat heat-load premonochromator and high-resolution nested monochromator Si (4 2 2) high heat load monochromator Si (1 1 1) Si (12 2 2) Si (12 2 2) Si (1 1 1) E=14.413 kev high resolution monochromator Si (4 2 2) E: 300 ev 3 ev 2.5 mev 0.5 mev 14

Mössbauer isotopes with used in synchrotron-based experiments R. Röhlsberger et al. Phys. Rev. B 67, 245412 (2003) 15

Instrumentation ID 18, ESRF Grenoble High Resolution Monochromator e - Storage ring High-heat-load monochromator Resonant sample undulator focussing collimation 16

Instrumentation ID 18, ESRF Grenoble SR-beam Fast detector #2 NRS chamber on 2-circle goniometer Fast detector #1 17

1.2 mm 0.8 mm Dodatkowe ogniskowanie 90 µm 60 µm 3 10 8 fotonów/s K-B multilayers 15 µm 15 µm 18

Nuclear Resonance Scattering of SR - NRS Nuclear Inelastic Scattering of SR - NIS (precisely Inelastic Nuclear Resonant Adsorption) E i E 0 E i =E 0 ± E Intensity E phonon 0 e - phonon annihilation E 14.4 kev Phonon creation #2 Detectors #1-40 -20 0 20 40 E(meV) log(counts) 20 40 60 80 100 120 140 Time / ns 19

Nuclear Resonance Scattering of SR - NRS 57 Fe Mössbauer isotope τ 0 = 141 ns e - E 14.4 kev I e =3/2 I g =1/2 20 delayed intensity ~ e -t/ τ 0 Quantum beats Decoherency by diffusion (accelerated decay) Log (Intensity) time [ns]

Geometry of GI-NRS 21

Orientation of the hyperfine field (the Smirnov figures ) z z B E y x B E z B y x E y x k k k Intensity (arb. units, log. scale) 0 50 100 150 200 Time after excitation (ns) 1 2 3 4 5 6 22

23

Depth selectivity 20 40 60 80 100 120 140 160 time [ns] 24

4.0 3.5 3.0 2.5 2.0 20 40 60 80 100 120 140 160 t [ns] 4.0 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 20 40 60 80 100 120 140 160 t [ns] 25

Model systemfe(110)/w(110) [110] - Large lattice mismatch ~10% -layer-by-layer growth - Pseudomorphic 1 st (?) and 2 nd (??) Fe atomic layer - Complex strained Fe structure beyond 2 nd AL - Complex magnetic structure with several transitions [001] Film thickness in AL 45 20 10 3 2 1 90 Å 200x200nm 2 200x200nm 2 200x200nm 2 26

Surface magnetism 57 Fe(110) probe layer Epitaxial 56 Fe(110) film 20 Atomic Layers (AL) 10 3 B hf =32.5 T QS=0.10 mm/s 10 2 B hf =32.0 T QS=0.18 mm/s 10 2 10 1 W(110) single crystal 10 4 B hf =34.2 T QS=0 20 40 60 80 100 120 140 Time / ns 10 3 20 40 60 80 100 120 140 Time / ns 27 J.Korecki, U.Gradmann, Phys. Rev. Lett. 55(1985)2491.

NRS movie growth of Fe on W(110) 57 Fe 1-28 ML 57 Fe UHV Beam Fast detector 28

Fe/W(110) interface Sample: log(intensity) 33T 20T 20 40 60 80 100 120 140 time [ns] AFM order at the Fe/W(110) interface 29

Nuclear Resonance Scattering of SR - NRS Nuclear Inelastic Scattering of SR - NIS (precisely Inelastic Nuclear Resonant Adsorption) E i E 0 E i =E 0 ± E Intensity E phonon 0 phonon annihilation Phonon creation -40-20 0 20 40 E(meV) e - E 14.4 kev #2 Detectors #1 log(counts) 20 40 60 80 100 120 140 Time / ns 30

Analiza danych doświadczalnych Widmo NIS Cząstkowe DOS-y dla Fe g(e,s) r d q r r g( E, ˆ) s = V ω q 2 0 δ [ E h ( )] ˆ ) 3 j q s ˆ ej ( j (2π ) S(E) 10 5 Pik elastyczny Anihilacja fononu Kreacja fononu 10 4 10 3 10 2 k r photon êx Geometria poślizgu ˆ s ˆ ez 0 ê z êy ˆ s = Metoda nieczuła na wibracje normalne r k k photon photon -60-40 -20 0 20 40 60 E(meV) Fononowe DOS-y g(e) bezparametrowo S S ( E ) 1 ( E ) = f ( ) + ( ) + ( LM δ E S E S E n n =2 = E E g ( E ) ( βe 1 e ) R 1 ) 31

Intensity 2000 1500 1000 500 25000 2000 1500 1000 500 15000 1000 500 Od widm NIS do gęstości stanów - magnetyt T=296K T=140K T=120K 10000 800 T=100K 600 400 200 10000 800 T=25K 600 400 200 0-80 -60-40 -20 0 20 40 60 80 E (mev) B. Handke et al. Phys. Rev. B 2005 0.06 0.04 0.02 0.00 0.04 0.02 0.00 0.04 0.02 0.00 0.04 0.02 0.00 T=296K T=140K T=120K T=100K 0.04 T=25K 0.02 0.00 0 10 20 30 40 50 60 70 80 energy (mev) DOS (1/meV) 32

Monowarstwowa sonda 57 Fe w epitaksjalnej warstwie Fe(110) na W(110) 57 Fe(110) probe layer Epitaxial 56 Fe(110) film 20 Atomic Layers (AL) W(110) single crystal _ [110] [001] 100x100nm 2 75 ev 33

10 3 10 2 Widma czasowe Surface 0.06 0.04 Fononowe DOS-y (cząstkowe: warstwowe i kierunkowe) Surface Counts 10 1 10 3 10 2 10 1 10 4 B HF = 31.10 T QS = 0.83 mm/s (QS=4*ε) B HF = 32.25 T QS = 0.02 mm/s Sub-Surface Very deep Phonon density of states / mev -1 0.02 0.00 0.06 0.04 0.02 0.00 0.06 0.04 [001] [1-10] Sub-Surface Very deep 10 3 B HF = 32.88 T QS = 0.00 mm/s 20 40 60 80 100 120 140 Time / ns 0.02 0.00 0.06 Interface 0.04 0.02 Dynasync, submitted 0.00 0 10 20 30 40 50 E(meV) 34

Modelowanie Phonon DOS / mev -1 0.06 0.04 0.02 along [001] along [1-10] 0.00 0 10 20 30 40 50 E(meV) J. Łażewski, J. Korecki, K.Parliński, Phys. Rev. B, 2007 35

Czy przybliżenie Debye pracuje na powierzchni? DOS (mev -1 ) 10-2 10-3 10-4 Surface Sub-surface "Very" deep Bulk Phonon DOS / mev -1 0.015 0.010 0.005 S S-1 D Bulk 10-5 0.000 1 E(meV) 10 0 30 60 90 E 2 (mev 2 ) Dynasync, submitted 36

Właściwości termo-elastyczne [1-10] [001] Kierunek wiązki X <x 2 > [Å] <γ> [N/m] Entropia [k B /atom] S S-1 D Bulk [1-10] [001] E 0.083 0.084 0.069 0.065 0.065 T 0.077 0.082 0.066 0.064 0.064 E 138.1 128.7 160.8 166.2 172.2 T 132.0 119.7 185.3 174.0 171.2 E 3.50 3.61 3.20 3.13 3.09 T 3.46 3.63 2.99 3.04 3.09 Stała siłowa r 2 M r 2 2 ln(f γ(s) =< ω > M = g(e,s)e de x = 2 h 2 k LM ) Dynasync, submitted Wnioski: brak widocznego tłumienia fononów powierzchnia jest harmoniczna. powierzchniowe drgania normalne są miękkie 37

Synchrotronowe zaburzone korelacje kątowe SRPAC detector Al 38

SRPAC dynamika w fazie ciekłej (f LM 0) Organic glass (DBP) (Tg = 178 K) doped with 5% (mol) of ferrocene Relaxation damps beats: SRPAC damping rate ~rotational dynamics NIS damping rate ~ rotational + translational dynamics 39

40

10 18 Sensitivity (No. of atoms) 10 16 10 14 10 12 10 10 10 8 10 6 10 4 10 2 10 0 foil monolayer single atoms 10 nm 1980 2000 2020 2040 2060 Year 41

42