Rezolutna księżniczka i strachliwy rycerz - scenariusz lekcji 1 Bajka o tym, jak błędny rycerz nie uratował królewny, a smok przeszedł na wegetarianizm Tekst: Łukasz Olszacki Ilustracje: Jola Richter-Magnuszewska Książka w zaskakujący sposób czyni czytelnika bohaterem opowieści. Łamie przy tym stereotyp dzielnego rycerza (który tchórzy), królewny (która jest bardzo samodzielna), smoka (który przechodzi na wegetarianizm) i innych postaci. Książka nagrodzona w IV Konkursie Literackim im. Astrid Lindgren na współczesną książkę dla dzieci i młodzieży, organizowanego przez Fundację ABCXXI - Cała Polska czyta dzieciom pod Honorowym Patronatem Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Rzecznika Praw Dziecka, Biblioteki Narodowej i Ambasady Szwecji. Scenariusz zajęć do książki Łukasza Olszackiego Bajka o tym, jak błędny rycerz nie uratował królewny, a smok przeszedł na wegetarianizm Autorzy: Alina Płaziak-Janiszewska, Karolina Guchalska-Matuszak Typ zajęć: zajęcia zintegrowane, etyka, zajęcia dodatkowe Wiek uczniów: 8 9 lat Czas: 2 3 godziny lekcyjne Temat: Rezolutna księżniczka i strachliwy rycerz o bohaterach Bajki o tym, jak błędny rycerz nie uratował królewny, a smok przeszedł na wegetarianizm Łukasza Olszackiego Cele: Uczeń potrafi: zidentyfikować bohaterów książki i scharakteryzować główne postaci, pokazać różnice między nimi, przedstawić przyczyny problemów bohaterów, zaproponować sposoby rozwiązania problemów związanych z nudą i strachem,
2 wypowiadać się na forum grupy. Metody i formy pracy: praca indywidualna, praca w grupie, praca z klasą, dyskusja, elementy dramy (poza, rzeźba, pantomima), trójkąt problemowy, tworzenie zbroi. Materiały: książka Łukasza Olszackiego Bajka o tym, jak błędny rycerz nie uratował królewny, a smok przeszedł na wegetarianizm, wyd. Papilon, Poznań 2016, karty pracy, arkusze papieru, markery, klamerki, sznurek, gazety. Przebieg zajęć: 1. Nauczyciel proponuje dzieciom zabawę: Miejsce po mojej prawej stronie jest puste, serdecznie zapraszam na nie (np. Anię) jako księżniczkę. Pozostali uczniowie zgodnie z powyższą zasadą zapraszają koleżanki, kolegów jako bohaterów książki (chochlik, rycerz, smok etc.). 2. Prowadzący zachęca uczniów do wykonania ilustracji przedstawiającej dowolny fragment państwa Bajkonii. Po wykonaniu zadania uczestnicy wspólnie układają rysunki na dywanie, dyskutując nad propozycją ich ułożenia. Nauczyciel pyta: W jaki sposób ułożyliście wasze prace? Co wam to przypomina? Gdzie znajduje się książkowa Bajkonia? Kto tam mieszka? Kto ją stworzył? Dlaczego? Czy takie krainy są potrzebne? Komu? (W trakcie dyskusji nauczyciel wprowadza pojęcia: autor, narrator, bohater pierwszoplanowy, bohater drugoplanowy, imiona znaczące, świat fantastyczny, świat realny, umowność etc.). 3. Prowadzący zachęca uczniów do wyobrażenia sobie księżniczki Nieradki i rycerza Mścisława. Uczniowie wybierają sobie jednego z tych bohaterów i przyjmują pozę odzwierciedlającą tę postać. Nauczyciel podchodzi do wybranych uczniów i zadaje pytania: Kim jesteś? Dlaczego masz takie imię? Co teraz robisz? Co zamierzasz zrobić? Uczniowie na umówiony znak nauczyciela (np. klaśnięcie w dłonie) ożywają na chwilę. Po wykonaniu ćwiczenia prowadzący rozpoczyna rozmowę na temat księżniczki Nieradki: Co myślicie o księżniczce?
3 Co oznacza jej imię? Co wiemy o bohaterce? A czego nie wiemy? Czy księżniczka ma jakieś problemy? Jakie to są problemy? 4. Nauczyciel daje uczniom do rozwiązania jeden z problemów Nieradki: Księżniczka Nieradka się nudzi. W tym celu rysuje na tablicy trójkąt problemowy (załącznik 1). Zadaniem uczniów jest podanie jak najwięcej przyczyn tego problemu (nuda bohaterki), które są zapisywane na tablicy, na strzałkach. Następnie uczniowie w wyniku głosowania wybierają trzy najważniejsze. Prowadzący dzieli klasę na trzy grupy i rozdaje im karty pracy (załącznik 1). Każdy zespół zastanawia się nad sposobami usunięcia wylosowanej (jednej z trzech) przyczyny. Po prezentacji efektów pracy uczniowie dyskutują na temat nudy: Czy nuda jest potrzebna? Dlaczego? Czy księżniczka tak naprawdę się nudziła? Co zyskała Nieradka, nudząc się? Czy często się nudzicie? Czy lubicie nudę? Jakie są wasze sposoby na nudę? 5. Prowadzący przypomina uczniom o drugim bohaterze książki rycerzu Mścisławie. Zachęca do przedstawienia w parach tego bohatera w formie rzeźb: jedno dziecko jest rzeźbiarzem, drugie gliną, z której powstaje postać. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie rzeźbiarze reklamują swoje dzieła. W trakcie prezentacji efektów pracy nauczyciel wypisuje na tablicy słowa klucze, które się w niej pojawiły: rycerz, błędny rycerz, honor rycerza, odważny, kodeks rycerski etc. Nauczyciel podsumowuje to ćwiczenie stwierdzeniem, że powyższe słowa i wyrażenia tworzą obraz idealnego rycerza. Następnie zadaje pytanie: Czy wszyscy rycerze są właśnie tacy? 6. Nauczyciel zaprasza dzieci do kręgu i opowiada krótko historię Mścisława. Jednocześnie uczniowie wraz z nauczycielem odtwarzają ruch i dźwięki usłyszane w historii: Mścisław siedzi spokojnie w ogrodzie, czyta gazetę (dzieci szeleszczą papierem). Nagle widzi ciekawe ogłoszenie i zrywa się z miejsca (dzieci wstają i pokazują bicie serca). Podejmuje decyzję, że wyzwoli Bajkonię od potworów. Rycerz przywołuje swojego konia (dzieci naśladują gwizdnięcie) i wsiada na niego (dzieci klaszczą raz). Opuszcza zamek. Jedzie przez drewniany most (dzieci uderzają się piąstkami w klatkę piersiową), potem po brukowanej ścieżce (dzieci uderzają piąstką o piąstkę), a potem przez mokradła (klepią się w policzki). Nagle zatrzymuje się (dzieci zastygają na 10 sekund), czuje w pobliżu oddech potwora. Boi się (dzieci pokazują strach). Nasłuchuje, co się dzieje. Niedaleko szumi las (dzieci naśladują szelest liści), słychać pohukiwanie sowy (dzieci pohukują). Mścisław boi się coraz bardziej, bardziej i bardziej, aż w końcu ucieka i znika w lesie (dzieci chowają się, pokazują, że znikają).
4 7. Nauczyciel proponuje uczniom przygotowanie w parach papierowej zbroi dla Mścisława (załącznik 2). Są na niej wypisane zdania do uzupełnienia: Jestem dumny z Wstydzę się ponieważ Chciałbym zmienić Uczniowie prezentują prace, np. wieszając je na ścianie, przyczepiając do krzeseł, przypinając klamerkami na sznurku etc. Następnie w tych samych parach zapisują na kartkach rady dotyczące pokonywania strachu, które przypinają lub układają pod zbrojami. Dzieci oglądają wystawę, a później odpowiadają na pytania: Czy Mścisław przypomina idealnego rycerza? Dlaczego? Gdzie się schował rycerz po swojej ucieczce? Czego się bał? Czy można uciec od strachu? 8. Nauczyciel dyskutuje z uczniami na temat stereotypów i ról społecznych: Jakie cechy mieli księżniczka Nieradka i rycerz Mścisław? Jakie nietypowe zachowania zaobserwowaliście u bohaterów? Dlaczego autor i kruk nie wierzyli, że księżniczka ucieknie z zamku? Czego oczekują ludzie od księżniczek i rycerzy? Czy rycerz może się bać, płakać? Co to jest stereotyp? Jakie znacie inne stereotypy dotyczące dziewczynek i chłopców? 9. Na zakończenie lekcji nauczyciel proponuje ćwiczenie pantomimiczne: uczniowie siedzą w kręgu, chętni po kolei wychodzą do środka i prezentują współczesny zawód dla księżniczki Nieradki albo rycerza Mścisława. Pozostali odgadują nazwę zawodu, następnie powtarzają ruch. Uwagi o realizacji: Zakładamy, że uczniowie znają treść całej książki Łukasza Olszackiego pt. Bajka o tym, jak błędny rycerz nie uratował królewny, a smok przeszedł na wegetarianizm. Książki wykorzystywane podczas warsztatów można kupić w księgarni internetowej Grupy Wydawniczej PUBLICAT S.A.: www.publicat.pl. Więcej informacji o książkach, wydarzeniach, seminariach dla nauczycieli i warsztatach dla dzieci na stronach: www.publicat.pl/papilon oraz www.papilon,pl Jeśli chcieliby Państwo przeprowadzić w swoim przedszkolu/szkole/bibliotece zajęcia dla dzieci lub warsztaty inspirowane książkami wydawnictw CENTRUM EDUKACJI DZIECIĘCEJ oraz PAPILON, zapraszamy do kontaktu. Polecamy Państwa uwadze załączone materiały pomocnicze przydatne podczas prowadzenia ciekawych zajęć z najmłodszymi. Zachęcamy także do korzystania ze strony internetowej www.publicat.pl, a także profilów na Facebooku oraz Instagramie. KONTAKT: Marta Pyżyńska-Wójtowicz, marta.pyzynska-wojtowicz@publicat.pl, tel. 603 050 045
5 Załącznik 1. Trójkąt problemowy Królewna Nieradka się nudzi
Rezolutna księżniczka i strachliwy rycerz - scenariusz lekcji Załącznik 2. 6