Na egzamin! Medyczne. w pigułce. szybko zwięźle i na temat

Na egzamin! PRAWO Medyczne w pigułce szybko zwięźle i na temat

PRAWO MEDYCZNE w pigułce

Inne w tej serii: Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w pigułce Prawo cywilne w pigułce Postępowanie cywilne w pigułce Prawo karne w pigułce Postępowanie karne w pigułce Prawo handlowe w pigułce Prawo gospodarcze publiczne w pigułce Prawo finansowe w pigułce Prawo rodzinne i nieletnich w pigułce Prawo konstytucyjne w pigułce Prawo rzymskie w pigułce Logika w pigułce Historia ustroju i prawa Polski w pigułce Powszechna historia państwa i prawa w pigułce Prawo Unii Europejskiej w pigułce Podstawy prawa i wiedzy o społeczeństwie w pigułce Prawo i postępowanie administracyjne w pigułce Polecamy inne nasze publikacje: Teresa Gardocka, Dariusz Jagiełło MEDYCZNE PRAWO KARNE Podręczniki Prawnicze Rafał Kubiak PRAWO MEDYCZNE, wyd. 2 Wykłady Specjalizacyjne www.ksiegarnia.beck.pl

PRAWO MEDYCZNE w pigułce dr hab. Monika Urbaniak WYDAWNICTWO C.H.BECK WARSZAWA 2017

Stan prawny: styczeń 2017 r. Darmowe aktualizacje dostępne na www.testy-prawnicze.pl! Redaktor prowadzący: Aneta Gacka-Asiewicz Wydawnictwo C.H.Beck 2017 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: IDENTIA Druk i oprawa: Totem, Inowrocław ISBN 978-83-255-8873-1 ISBN e-book 978-83-255-8874-8

Spis treści Wstęp... Wykaz skrótów... VII IX DZIAŁ PIERWSZY. PRAWO MEDYCZNE... 1 Część I. Pojęcie prawa medycznego i jego miejsce w systemie prawa... 3 Rozdział 1. Definicja i zakres prawa medycznego... 3 Rozdział 2. Źródła prawa medycznego... 4 Rozdział 3. Pojęcie zdrowia i relacja lekarz pacjent... 5 Rozdział 4. Modele finansowania systemu ochrony zdrowia... 6 Część II. Prawo do ochrony zdrowia... 10 Rozdział 1. Zasady ogólne... 10 Rozdział 2. Minister Zdrowia jako organ właściwy w sprawie polityki zdrowotnej państwa... 16 Część III. Rodzaje podmiotów leczniczych... 18 Rozdział 1. Zasady organizacji podmiotów leczniczych... 18 Rozdział 2. Działalność lecznicza prowadzona przez lekarzy i pielęgniarki... 22 Rozdział 3. Wpis do rejestru... 28 Rozdział 4. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej... 31 Rozdział 5. Osoba uprawniona do kierowania podmiotem leczniczym... 35 Rozdział 6. Rada społeczna... 36 Rozdział 7. Obsadzanie stanowisk w podmiotach leczniczych... 40 Część IV. Wykonywanie zawodów medycznych... 47 Rozdział 1. Pojęcie i rodzaje zawodów medycznych... 47 Rozdział 2. Wykonywanie zawodu lekarza... 48 Rozdział 3. Wykonywanie zawodu pielęgniarki (położnej)... 51 Rozdział 4. Wykonywanie zawodu diagnosty laboratoryjnego... 55 Rozdział 5. Wykonywanie zawodu felczera... 57 Rozdział 6. Wykonywanie zawodu farmaceuty... 58 Rozdział 7. Wykonywanie zawodu fizjoterapeuty... 61 Rozdział 8. Wykonywanie zawodu ratownika medycznego... 63

VI Spis treści Rozdział 9. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej w zawodach medycznych... 66 Rozdział 10. Należyta staranność w zawodach medycznych... 70 Rozdział 11. Rola konsultantów w ochronie zdrowia... 71 Część V. Obowiązek udzielenia pomocy... 78 Rozdział 1. Lekarski obowiązek udzielenia pomocy... 78 Rozdział 2. Status lekarza jako gwaranta... 82 Część VI. Rodzaje odpowiedzialności osób wykonujących zawody medyczne... 84 Rozdział 1. Rodzaje odpowiedzialności prawnej... 84 Rozdział 2. Rodzaje błędów w sztuce... 93 Rozdział 3. Odpowiedzialność zawodowa... 94 Rozdział 4. Alternatywne metody dochodzenia sporów... 95 Część VII. Badania kliniczne i naukowe... 101 Rozdział 1. Podstawy prawne i zasady prowadzenia badań klinicznych... 101 Rozdział 2. Podział eksperymentów medycznych... 105 Rozdział 3. Podmioty zaangażowane w realizację badań klinicznych... 106 Rozdział 4. Badania nieinterwencyjne... 109 Rozdział 5. Rola komisji bioetycznej w badaniach klinicznych... 110 Rozdział 6. Zgoda uczestnika na udział w badaniu klinicznym... 114 Rozdział 7. Podział badań klinicznych i problematyka ich finansowania... 118 Rozdział 8. Obowiązki stron umowy o badanie kliniczne... 121 Część VIII. Prawa pacjenta... 132 Rozdział 1. Podstawowe definicje... 132 Rozdział 2. Katalog praw pacjenta... 133 Rozdział 3. Zgoda pacjenta... 145 Rozdział 4. Przymus leczenia... 150 Część IX. Rodzaje dokumentacji medycznej i zasady jej prowadzenia... 153 Rozdział 1. Treść i podział dokumentacji medycznej... 153 Rozdział 2. Prowadzenie i udostępnianie dokumentacji medycznej... 159 Część X. Finansowanie systemu ochrony zdrowia... 169 Rozdział 1. Modele i sposoby finansowania systemu ochrony zdrowia... 169 Rozdział 2. Świadczenia opieki zdrowotnej... 172 Rozdział 3. Status prawny Narodowego Funduszu Zdrowia... 173 Rozdział 4. Zasady kontraktowania świadczeń... 176 DZIAŁ DRUGI. PYTANIA KONTROLNE... 187

Wstęp Zapewne czujesz presję przed zbliżającym się egzaminem i zastanawiasz się jak przebrnąć przez setki stron tekstu tak, aby wiadomości zostały w Twojej głowie. Konieczne są notatki, zakreślacze itp., których zadaniem jest pomóc Ci w uporządkowaniu wiedzy. Co jednak jeśli czasu jest coraz mniej, a po przeczytaniu tych setek stron nie starczyło go już na notatki i rysowanie tabel? Rozwiązanie stanowi właśnie ta publikacja. To kompaktowe opracowanie wszystkich najważniejszych zagadnień, których znajomość pomoże w zdaniu egzaminu. Przedstawiamy Ci idealne narzędzie zarówno do nauki, jak i do powtórki przed egzaminem. Dzięki zwięzłemu ujęciu tematu, tabelom, wykresom i wyróżnieniom szybko przyswoisz i powtórzysz wiedzę, a podejście do egzaminu stanie się mniej stresującym przeżyciem. Powodzenia! Redakcja

Wykaz skrótów 1. Akty prawne ChorZakaźU... ustawa z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1866 ze zm.) DiagLabU... ustawa z 27.7.2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2245) DobraPrakKlinR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2.5.2012 r. w sprawie Dobrej Praktyki Klinicznej (Dz.U. z 2012 r. poz. 489) DokumMedR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z 9.11.2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz.U. z 2015 r. poz. 2069) DziałLeczU... ustawa z 15.4.2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1638 ze zm.) FelczerU... ustawa z 20.7.1950 r. o zawodzie felczera (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1618) InstBadawU... ustawa z 30.4.2010 r. o instytutach badawczych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 371 ze zm.) IzbAptekU... ustawa z 19.4.1991 r. o izbach aptekarskich (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1496) IzbyLekU... ustawa z 2.12.2009 r. o izbach lekarskich (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 522) KC... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.) KEL... Kodeks Etyki Lekarskiej KK... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1137 ze zm.) KomisBioetR... rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 11.5.1999 r. w sprawie szczegółowych zasad powoływania i finansowania oraz trybu działania komisji bioetycznych (Dz.U. Nr 47, poz. 480). Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.) KP... ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666) KPC... ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.)

X Wykaz skrótów ObowUbezpR... rozporządzenie Ministra Finansów z 30.4.2004 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej badacza i sponsora (Dz.U. Nr 101, poz. 1034 ze zm.) OchrDanychU... ustawa z 29.8.1997 r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 922) PielęgPołU... ustawa z 15.7.2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1251) PrawPacjentU... ustawa z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 186 ze zm.) PrFarm... ustawa z 6.9.2001 r. Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2142 ze zm.) PrSzkolWyż... ustawa z 27.7.2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1842 ze zm.) PrUSP... ustawa z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2062 ze zm.) RatMedU... ustawa z 8.9.2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1868 ze zm.). SwobDziałGospU... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1829 ze zm.) ŚwiadZdrowU... ustawa z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1793 ze zm.) WyrMedU... ustawa z 20.5.2010 r. o wyrobach medycznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 211) ZawFizjU... ustawa z 25.9.2015 r. o zawodzie fizjoterapeuty (Dz.U. z 2015 r. poz. 1994) ZawLekU... ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 125) ZdrowPsychU... ustawa z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 546 ze zm.) 2. Czasopisma i publikatory OSNC... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNCPiUS... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNKW... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wojskowa OSPiKA... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych 3. Inne skróty SN... Sąd Najwyższy SP ZOZ... Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej TK... Trybunał Konstytucyjny WSA... wojewódzki sąd administracyjny

DZIAŁ PIERWSZY. PRAWO MEDYCZNE

Część I. Pojęcie prawa medycznego i jego miejsce w systemie prawa Rozdział 1. Definicja i zakres prawa medycznego 1. Definicja prawa medycznego. Pojęcie prawa medycznego od dawna funkcjonuje w języku prawniczym. Dopiero jednak od niedawna prawo to jest wyodrębniane jako nowa gałąź prawa. Z uwagi na powyższe prawo medyczne korzysta z dorobku doktryny i judykatury z zakresu innych gałęzi prawa, w szczególności prawa cywilnego, administracyjnego i karnego, a także prawa konstytucyjnego. Wskazać należy również na poruszaną w literaturze przedmiotu potrzebę wyodrębnienia publicznego prawa medycznego i prywatnego prawa medycznego. Prawo medyczne to zbiór norm regulujących prawa i obowiązki pacjenta oraz personelu medycznego, w szczególności lekarza, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego i innych podmiotów uczestniczących w udzielaniu świadczeń, obejmujący również zespół norm regulujących sposób działania podmiotów leczniczych i innych podmiotów uczestniczących w procesie udzielania świadczeń. Normy te w szczególności określają: zasady wykonywania i odpowiedzialności poszczególnych zawodów medycznych, zasady wykonywania działalności leczniczej, pragmatyki służbowe pracowników podmiotów leczniczych. 2. Zakres prawa medycznego. Prawo medyczne obejmuje zespół norm pochodzących z różnych gałęzi prawa: prawa konstytucyjnego, prawa administracyjnego, prawa cywilnego, prawa karnego, prawa pracy, prawa międzynarodowego.

4 Część I. Pojęcie prawa medycznego Rozdział 2. Źródła prawa medycznego Do źródeł prawa medycznego należy zaliczyć akty prawa powszechnie obowiązującego oraz akty prawa międzynarodowego, funkcjonujące zarówno na poziomie europejskim, jak i uniwersalnym. Konstytucja w art. 87 enumeratywnie wymienia źródła prawa o charakterze powszechnie obowiązującym, zaliczając do nich: konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia, a także akty prawa miejscowego działające na obszarze organów, które je ustanowiły. W świetle powyższego do najważniejszych aktów prawa powszechnego, które stanowią źródło prawa medycznego, zaliczyć należy: Konstytucję RP, ustawę z 15.4.2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1638), ustawę z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1793 ze zm.), ustawę z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 186 ze zm.), ustawę z 28.7.2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 869 ze zm.), ustawę z 12.5.2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1536), ustawa z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 125), ustawa z 2.12.2009 r. o izbach lekarskich (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 522), ustawę z 15.7.2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1251), ustawę z 25.9.2015 r. o zawodzie fizjoterapeuty (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1994), ustawę z 6.9.2001 r. Prawo farmaceutyczne (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2142 ze zm.), ustawę z 19.4.1991 r. o izbach aptekarskich (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1496 ze zm.),

Rozdział 3. Pojęcie zdrowia i relacja lekarz pacjent 5 ustawę z 18.3.2011 r. o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1718), ustawę z 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1866 ze zm.), ustawę z 14.3.1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1412 ze zm.), ustawę z 19.8.1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 546 ze zm.), ustawę z 22.11.2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (Dz.U. z 2014 r. poz. 24 ze zm.), ustawę z 25.6.2015 r. o leczeniu niepłodności (Dz.U. z 2015 r. poz. 1087 ze zm.), ustawę z 1.7.2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 793 ze zm.), ustawę z 11.9.2015 r. o zdrowiu publicznym (Dz.U. z 2015 r. poz. 1916), rozporządzenie Ministra Zdrowia z 9.11.2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz.U. z 2015 r. poz. 2069), rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 11.5.1999 r. w sprawie szczegółowych zasad powoływania i finansowania oraz trybu działania komisji bioetycznych (Dz.U. Nr 47, poz. 480). Rozdział 3. Pojęcie zdrowia i relacja lekarz pacjent 1. Pojęcie zdrowia. Znaczenie terminu zdrowie nie zostało ustawowo uregulowane. Jest to termin bardzo złożony i trudno definiowalny. Najbardziej powszechna jest definicja, przyjęta w Konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia z 22.7.1946 r.: dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko stan polegający na braku chorób lub dolegliwości. Definicja zdrowia publicznego znajduje się w ustawie z 11.9.2015 r. o zdrowiu publicznym (Dz.U. z 2015 r. poz. 1916). Przez zadania z zakresu zdrowia publicznego rozumie się: monitorowanie i ocenę stanu zdrowia społeczeństwa, zagrożeń zdrowia oraz jakości życia związanej ze zdrowiem społeczeństwa,

6 Część I. Pojęcie prawa medycznego edukację zdrowotną dostosowaną do potrzeb różnych grup społeczeństwa, w szczególności dzieci, młodzieży i osób starszych, promocję zdrowia, profilaktykę chorób, działania w celu rozpoznawania, eliminowania lub ograniczania zagrożeń i szkód dla zdrowia fizycznego i psychicznego w środowisku zamieszkania, nauki, pracy i rekreacji, analizę adekwatności i efektywności udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej w odniesieniu do rozpoznanych potrzeb zdrowotnych społeczeństwa, inicjowanie i prowadzenie badań naukowych oraz współpracy międzynarodowej w zakresie zdrowia publicznego, rozwój kadr uczestniczących w realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego, ograniczanie nierówności w zdrowiu wynikających z uwarunkowań społeczno-ekonomicznych, działania w obszarze aktywności fizycznej. 2. Paternalizm w medycynie a autonomia pacjenta. Model paternalistyczny, który przez wiele lat dominował w medycynie, polegał na tym, że w lekarz był podmiotem, który dominował w relacji pacjent lekarz. Posiadał on pełnię kompetencji do decydowania w zakresie dotyczącym życia i zdrowia pacjenta. Obecnie w relacjach pacjent lekarz dominuje system partnerski, który zezwala na podejmowanie autonomicznych decyzji przez pacjenta. Pacjent współuczestniczy w zakresie decydowania o procesie leczniczym i terapeutycznym, a lekarz jest równorzędnym partnerem pacjenta. Rozdział 4. Modele finansowania systemu ochrony zdrowia 1. Informacje ogólne. Podstawą sprawnego funkcjonowania systemu ochrony zdrowia jest jego finansowanie. W państwach będących członkami Unii Europejskiej aktualnie istnieją dwa podstawowe modele finansowania ochrony zdrowia: model ubezpieczeniowy oraz model

Rozdział 4. Modele finansowania systemu ochrony zdrowia 7 powszechnej służby zdrowia, zwany też modelem zaopatrzeniowym lub budżetowym. Systemy te różnią się między sobą przede wszystkim ze względu na sposób ich finansowania. Model ubezpieczeniowy zasilany jest ze składek i oparty na ubezpieczeniach zdrowotnych obywateli, występuje m.in. w Niemczech, Luksemburgu, Holandii, Francji i Belgii. W modelu budżetowym usługi zdrowotne finansowane z budżetu państwa dostarczane są wszystkim obywatelom bez żadnej dyskryminacji. Państwo odpowiada za dostęp dla wszystkich do usług opieki zdrowotnej na jednakowych zasadach (bezpłatnie lub za częściową odpłatnością), a usługi te finansowane są poprzez system podatków ogólnych. Model ten został przyjęty m.in. w Wielkiej Brytanii, Szwecji, Portugalii i Hiszpanii. 2. Model Bismarcka. Najstarszy ubezpieczeniowy system finansowania służby zdrowia, zwany modelem bismarckowskim, powstał w 1883 r. z inicjatywy kanclerza rzeszy niemieckiej Ottona von Bismarcka. System ten oparty jest na obowiązkowych ubezpieczeniach społecznych i obejmuje ryzyko na wypadek choroby, macierzyństwa i niezdolności do pracy z powodu wypadku przy pracy lub starości. Do cech charakterystycznych tego modelu należy powołanie ustawowych instytucji ubezpieczeniowych (kas chorych), współpłacenie składek na społeczne ubezpieczenie zdrowotne w określonej partycypacji przez pracownika i pracodawcę, a także utworzenie ze składek na ubezpieczenie funduszy przeznaczonych na finansowanie określonych świadczeń przysługujących ubezpieczonym. Model bismarckowski w zmodyfikowanej wersji został przyjęty w Polsce. 3. Model narodowej służby zdrowia. System uniwersalny (zwany narodowym lub budżetowym), gwarantuje wszystkim obywatelom równy dostęp do ochrony zdrowia. Po raz pierwszy wprowadzony w Wielkiej Brytanii. U źródeł brytyjskiego systemu ochrony zdrowia legł raport Williama Henry ego Beveridge a z 1.12.1942 r. Ubezpieczenia społeczne i służby pokrewne (Social Insurance and Allied Services), stanowiący podstawę do wprowadzenia radykalnych zmian ustawowych w systemie dostarczania świadczeń opieki zdrowotnej. Zostały w nim scharakteryzowane koncepcje i struktury reformy zabezpieczenia spo-

8 Część I. Pojęcie prawa medycznego łecznego, wśród których wyróżniona została konieczność wprowadzenia powszechnej i bezpłatnej opieki zdrowotnej. W modelu tym państwo przejmuje odpowiedzialność za zdrowie obywateli i zapewnia im dostarczanie świadczeń zdrowotnych. Podstawą modelu Beveridge a było zagwarantowanie bezpieczeństwa socjalnego wszystkim obywatelom, umożliwiając im w ten sposób zaspokojenie ich podstawowych potrzeb. Z perspektywy pacjentów wprowadzenie nowego systemu przyniosło dwie zasadnicze zmiany: po pierwsze, zwolniono ich z obowiązku ponoszenia kosztów bezpośrednich za świadczenia opieki zdrowotnej, po drugie, zagwarantowano dostęp do świadczeń licznym grupom jednostek, które wcześniej były z nich wyłączone. W modelu tym uznano, że prawo do świadczeń zdrowotnych stanowi uniwersalne uprawnienie wszystkich obywateli, a świadczenia udzielane są z uwzględnieniem kryterium potrzeby zdrowotnej, natomiast państwo jest jedynym płatnikiem odpowiedzialnym za powszechny dostęp do opieki zdrowotnej, realizującym go za pośrednictwem państwowej służby zdrowia, określając i planując potrzeby zdrowotne społeczeństwa na szczeblu centralnym i samorządowym. Każdy pacjent niezależnie od swojej sytuacji społecznej i finansowej ma prawo dostępności do świadczeń mających medyczne uzasadnienie. Każda osoba zamieszkała w Wielkiej Brytanii uiszcza podatek od wynagrodzeń na rzecz krajowego ubezpieczenia społecznego, jak również pracodawcy są zobowiązani do uiszczania odpowiednich składek. Świadczenia zdrowotne są finansowane w sposób jednakowy dla wszystkich, z zachowaniem zasady równości, a integralną częścią tego modelu jest system dobrowolnych ubezpieczeń uzupełniających. Oprócz tego fundusze pozyskiwane są również z ogólnych wpływów z podatków. W ostatnich 20 latach system ten został poddany licznym zmianom. Daleko idąca reforma służby zdrowia została przeprowadzona poprzez ustawę NHS and Community Care Act z 1990 r. za rządów premier Margaret Thatcher. Stanowiła ona reakcję na kryzys występujący pod koniec lat 80. ubiegłego wieku. U podstaw tej reformy legła koncepcja pobudzania konkurencyjności pomiędzy różnymi elementami składowymi NHS poprzez wprowadzenie mechanizmu, który zakładał rozdzielenie odpowiedzialności struktur nabywców od struktur produkujących i udzielających świadczenia opieki zdrowotnej. System narodowej służby zdrowia typu Beveridge a charakteryzuje się finansowaniem

Rozdział 4. Modele finansowania systemu ochrony zdrowia 9 ochrony zdrowia z podatków ogólnych lub lokalnych poprzez budżet centralny lub budżety lokalne, istnieniem gwarancji państwa w zakresie powszechnej dostępności do świadczeń zdrowotnych, wolnym dostępem do świadczeń dla wszystkich obywateli, niewielką partycypacją pacjenta w kosztach leczenia, a także wynagradzaniem lekarzy na zasadzie stałej pensji lub kapitacji. Model typu Beveridge a znalazł swoje zastosowanie w Wielkiej Brytanii, Republice Włoskiej, Australii, Kanadzie, Danii, Finlandii, Irlandii, Islandii, Norwegii, Nowej Zelandii, Portugalii, Hiszpanii i Szwecji. 4. Model Siemaszki. Model stworzony w latach 30. XX w., istniejący w państwach Europy Wschodniej i Środkowowschodniej do końca lat 80. XX w. Był to narodowy system ochrony zdrowia, zwany od nazwiska ówczesnego radzieckiego komisarza ds. zdrowia modelem Siemaszki. Reprezentował on scentralizowany model organizacji i finansowania ochrony zdrowia, który zakładał jej finansowanie z budżetu państwa, oparte na zasadzie centralnego planowania. W modelu tym w ogóle nie istniał prywatny sektor służby zdrowia, a obejmował on wyłącznie państwową służbę zdrowia. 5. Model rezydualny. Założenia tego modelu powstały w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. W modelu tym rezygnuje się z odpowiedzialności państwa w zamian za umożliwienie obywatelom dostępu do opieki zdrowotnej. System prywatnych ubezpieczeń na opiekę zdrowotną jest finansowany ze składek opłacanych przez osoby, które decydują się na podpisanie polisy ubezpieczeniowej, w którym składka jest opłacana indywidualnie, przez pracodawców bądź inne organizacje.