OPIS DOBREJ PRAKTYKI 1. Dane dotyczące podmiotu ubiegającego się o wpis nazwa inicjatywy Moja Gmina Moim Domem nazwa podmiotu Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom I Młodzieży Sprawnej Inaczej dokładny adres 36-001 Trzebownisko 976 gmina Trzebownisko powiat Rzeszowski województwo Podkarpackie telefon /17/ 77 21 350 adres strony internetowej www.niepelnosprawni-trzebownisko.org faks /17/ 77 22 568 adres e-mail Badzmyrazem7@wp.pl 2. Charakter podmiotu Obywatele zorganizowani (zaznacz): w radach i komitetach utworzonych przez władze publiczne w radach i komitetach zorganizowanych z inicjatywy mieszkańców zebraniach wiejskich i sołectwach w organizacjach pozarządowych nieformalnych grupach obywatelskich indywidualne osoby 3. Rodzaj(e) podjętych działań na rzecz realizacji potrzeb społeczności lokalnej (zaznacz): realizacja zadań publicznych na zlecenie władz lokalnych działalność charytatywna i opiekuńcza działalność edukacyjna i wychowawcza działalność wspierająca rozwój społeczności lokalnej działalność na rzecz podniesienia warunków życia działalność na rzecz zachowania i rozwoju lokalnych wartości kultury i tradycji 1
4. Przedmiot działalności Program Moja Gmina Moim Domem ma na celu zaangażowanie władz gminy, instytucji i organizacji pozarządowych z terenu gminy Trzebownisko, do pracy na rzecz osób niepełnosprawnych. Organizacje pozarządowe z kolejnych 10 wsi gminy, od dwóch lat organizują imprezy integracyjne i akcje na rzecz osób niepełnosprawnych, z ich udziałem. Najważniejsze trwałe działania to: Akcja Spójrz wokół siebie, Zbiórka plastikowych nakrętek na rehabilitację dzieci, wypożyczalnia sprzętu rehabilitacyjnego, Ogród moich marzeń. 5. Opis działań Pomysł na opracowanie integracyjnego programu Moja gmina moim domem dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej mieszkającej na wsi, powstał w wyniku wieloletnich doświadczeń Zarządu Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom I Młodzieży Sprawnej Inaczej w Trzebownisku. Gminy wiejskie i małomiasteczkowe zgodnie z obowiązującymi przepisami w Polsce nie mają w swoich zadaniach, rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych. Tymi problemami zajmuje się samorząd na szczeblu powiatowym oraz wojewódzkim. Dotyczy to również oświaty. Ten stan prowadzi do sytuacji, w której dziecko niepełnosprawne do 25 roku życia uczy się poza swoim miejscem zamieszkania, następnie przez długi okres mieszka w czterech ścianach swojego domu pod opieką rodziców lub rodzeństwa z dala od lokalnego życia społecznego, a kiedy zabraknie opiekunów, jako osoba dorosła, zostaje umieszczona w ośrodku pomocy społecznej, z dala od rodzinnego domu. Stąd z jednej strony brak więzi z własnym środowiskiem (często nawet sąsiedzi nie znają tych osób), z drugiej strony brak poczucia odpowiedzialności za te osoby, ze strony nieuwrażliwionej pełnosprawnej części społeczeństwa. Brak codziennych naturalnych, partnerskich kontaktów dzieci i młodzieży niepełnosprawnej z pełnosprawną, pogłębia tę izolację, utwierdzając obie strony w przekonaniu, że ich wzajemne kontakty nie są mile widziane. To wszystko zaś pogłębia niewiedzę o inności, powodując w przypadkowych kontaktach frustrację, a nawet agresję. Pomimo wielu akcji medialnych, pracy wielu organizacji pozarządowych, konkursów ogłaszanych przez PFRON, samorządy powiatowe i wojewódzkie oraz fundacje, nadal funkcjonuje wypracowany przez środowiska wiejskie i małomiasteczkowe pozytywny stereotyp członka społeczności, który jest bardzo zbieżny ze wzorem lansowanym przez media (piękny, zdolny, inteligentny i bogaty), przez co dzieci i młodzież niepełnosprawna przez całe dziesięciolecia (nadal zdarza się to bardzo często) jest izolowana, zarówno przez społeczeństwo (bo zakłócają estetykę otoczenia) jak i rodziny (z lęku przed ich odrzuceniem). Takie myślenie wpajane kolejnym pokoleniom, zmienia się bardzo wolno. Z wieloletnich doświadczeń wynika, że przy stworzeniu odpowiednich warunków do integracji w społeczności lokalnej, nikną bariery, a uwrażliwione społeczeństwo zastanawia się jak to się stało, że do tej pory nie widziało osób niepełnosprawnych w swoim otoczeniu. W szczególności dotyczy to dzieci i młodzieży, które najszybciej się integrują, a w wieku dorosłym udział w imprezach integracyjnych ma wpływ na ich wrażliwość na drugiego człowieka. Ponadto obserwacja organizacji pozarządowych na terenie Gminy doprowadziła do stwierdzenia, że każda z nich żyje własnym życiem. Brak jest wspólnych inicjatyw, które integrowały by te organizacje. Brak wiedzy w społeczeństwie, a szczególnie tym najmłodszym, czym zajmują się te organizacje 2
i kiedy można zwrócić się do nich o pomoc. W ostatnich dziesięcioleciach nie było ani jednej akcji, w której w realizacji jednego celu zintegrowałyby się wszystkie organizacje pozarządowe działające na terenie gminy, w połączeniu ze szkołami, samorządami wiejskimi oraz samorządem gminnym. Program ma zmienić wypracowany przez lata stereotyp myślenia i prowadzić do integracji społeczności lokalnych, przy pełnym zaangażowaniu wszystkich organizacji pozarządowych działających na terenie gminy (Gminnego Ośrodka Kultury, Kół Gospodyń Wiejskich, Ochotniczych Straży Pożarnych, Rad Sołeckich, Klubów Sportowych, itp.), szkół szczebla podstawowego i gimnazjalnego oraz władz gminy, a także wsparciu firm działających na terenie objętym programem. W konsekwencji celem programu jest doprowadzenie do likwidacji barier mentalnych w społeczeństwie. Rezultatem realizacji programu ma być integracja społeczności lokalnej, w szczególności dzieci i młodzieży. Ostatecznym rezultatem jest praca nad wychowaniem społeczeństwa obywatelskiego, wrażliwego na potrzeby drugiego człowieka. Projekt skierowany jest do dzieci i młodzieży mieszkającej na terenie Gminy Trzebownisko (10 wsi), ze szczególnym uwzględnieniem grupy marginalizowanej. Po raz pierwszy organizacje spotkały się w 2010 roku w siedzibie Urzędu Gminy z inicjatywy Stowarzyszenia oraz Wójta Gminy. Podjęły uchwałę, że wspólnie będą pracować na rzecz integracji osób niepełnosprawnych z pełnosprawną częścią społeczeństwa lokalnego. W 2011 roku zorganizowano 9 imprez integracyjnych: Wielkanoc w mojej Gminie konkurs na najpiękniejszą palmę, Wiosna w mojej miejscowości konkurs fotograficzny ogłoszony dla dzieci i młodzieży z powiatu rzeszowskiego, Dziecko największym skarbem organizacja Gminnego Dnia Dziecka, Sport łączy impreza sportowa z udziałem dzieci i młodzieży niepełnosprawnej z innych stowarzyszeń na terenie powiatu rzeszowskiego, Tradycje dożynkowe w naszej gminie konkurs na najpiękniejszą kompozycję dożynkową, Najpiękniejsze barwy jesieni konkurs kompozycji wykonanych podczas imprezy integracyjnej z użyciem liści, kasztanów, owoców, warzyw, Miejsca pamięci w mojej Gminie sprzątanie, przygotowanie wiązanek oraz zniczy, Cudze chwalicie, swego nie znacie wypieki i potrawy regionalne przygotowywane wspólnie przez Koła Gospodyń z osobami niepełnosprawnymi, Akcja Spójrz wokół siebie przygotowanie paczek mikołajkowych dla dzieci i młodzieży z najbiedniejszych rodzin, impreza mikołajkowa, przygotowanie upominków, kartek świątecznych dla najbiedniejszych starszych i samotnych osób. Wizyty w domach tych osób. Każda z imprez organizowana była przez organizacje pozarządowe z kolejnej wsi Gminy Trzebownisko. We wszystkich imprezach uczestniczyły osoby niepełnosprawne. Na większości zbierano środki na rehabilitację dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. Końcem 2011 roku ogłoszono na terenie Gminy Trzebownisko zbiórkę publiczną na rehabilitację dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. W 2012 roku utworzono gminną wypożyczalnię sprzętu rehabilitacyjnego oraz stworzono miejsce do prowadzenia zajęć z hortiterapii dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej OGROD MOICH MRZEŃ. 3
6. Ocena efektów wdrożenia projektu dla zaangażowania mieszkańców w realizację zadań publicznych Efektem realizacji programu jest włączenie do wspólnego działania na rzecz osób niepełnosprawnych, chorych, samotnych, władz gminy, rad sołeckich, GOK, organizacji pozarządowych oraz firm ze wszystkich wsi gminy Trzebownisko. Jest to początek pracy na rzecz budowy społeczeństwa obywatelskiego, odpowiedzialnego za osoby potrzebujące pomocy. Ocena efektów będzie możliwa po wielu latach. Na dziś w gminie dostrzeżono problemy osób niepełnosprawnych. Uczestniczą one w życiu społeczności lokalnych, imprezach integracyjnych oraz korzystają z coraz to nowych udogodnień. Kolejne organizacje widząc efekty dotychczasowych działań zgłaszają się do udziału w programie. Najnowszą inicjatywą jest tworzenie OGRODU MOICH MARZEŃ w którym dzieci i młodzież niepełnosprawna ma zajęcia z hortiterapii. Do zbiórki plastikowych nakrętek na rehabilitację dzieci i młodzieży niepełnosprawnej włączyły się wszystkie szkoły i przedszkola z gminy. Informacje o kolejnych inicjatywach zamieszczane są na stronie www.niepelnosprawni-trzebownisko.org oraz www.podkarpackie-pozarządowe.pl. O inicjatywach bardzo często informuje Polskie Radio Rzeszów. 7. Oszacowanie nakładów poniesionych na organizację i realizację projektu Samorząd gminny nie może przekazać środków finansowych na rehabilitację osób niepełnosprawnych, ponieważ zabraniają mu tego przepisy obowiązujące w Polsce. Gmina Trzebownisko przekazała nieodpłatnie pomieszczenia o powierzchni ponad 200m 2, w którym funkcjonuje Gminne Centrum Dziennej Aktywności dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. W każdej z inicjatyw uczestniczy Gminny Ośrodek Kultury. Nakłady na program w 2011 r. wynosiły ponad 87 tys. zł, na które składały się 25 tys. zł dotacji starostwa powiatowego w Rzeszowie, pozostałe to darowizny 1%, darowizny osób prywatnych i prawnych. W 2012 roku Gmina przekazała grunt o powierzchni 20 arów, na którym dzieci i młodzież niepełnosprawna urządza Ogród Moich Marzeń. Firma szkółkarska z Gminy przekazała rośliny oraz narzędzia ogrodnicze oraz udostępniła swój teren do prowadzenia zajęć dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. Dowóz osób niepełnosprawnych do Centrum Dziennej Aktywności odbywa się na zasadzie umowy wolontariackiej. Bilans za rok 2012 jest w opracowaniu, przy czym przewiduje się, że nakłady będą zbliżone do 2011 roku. Dotacja Starostwa Powiatowego wyniosła 30 tys. zł. Pozostałe to darowizny 1% oraz darowizny osób fizycznych i prawnych. 8. Czy napotkali Państwo trudności, z którymi należało się zmierzyć, aby zrealizować projekt? Realizacja programu przewidziana jest także w 2013 roku. Problemem na który napotykają się organizacje działające w podobnym zakresie na początku to bariery mentalne, spowodowane sytuacją opisaną na wstępie. Zarówno osoby niepełnosprawne jak i pełnosprawna część społeczeństwa lokalnego niewiele o sobie wiedzą, zatem do wspólnych kontaktów podchodzą z daleko idącą rezerwą. Przy bliższym poznaniu bardzo szybko mijają. Kolejny problem to bariery architektoniczne, które na wsiach i w małych miasteczkach jeszcze długo nie znikną, z powodów finansowych oraz technicznych. Oczywistym jest, że istnieją również bariery finansowe. Ale 4
doświadczenie pokazuje, ze im mniej środków, tym bardziej rozwija się pomysłowość ludzi. Jeśli tylko mają chęć działania. 9. Zalecenia dla innych podmiotów zainteresowanych wdrożeniem projektu Program Moja Gmina Moim Domem powinien być realizowany we wszystkich gminach w Polsce, ponieważ problemy osób niepełnosprawnych w społecznościach wiejskich są podobne. Okazuje się, że przy zaangażowaniu wielu instytucji i organizacji pozarządowych w gminie można wiele zrobić, niekoniecznie dużym nakładem środków. Możemy sprawić, że osoby niepełnosprawne poczują się pełnowartościowymi członkami naszego lokalnego społeczeństwa. Bo osoby niepełnosprawne żyją wśród nas, nie w powiecie czy województwie. I to społeczność lokalna najbardziej zna ich problemy i potrzeby. Integracja szczególnie ważna jest dla dzieci i młodzieży, która uwrażliwiona na potrzeby innych, będzie budować w przyszłości dobre relacje. 5