URZĄD KOMISJI NADZORU UBEZPIECZEŃ I FUNDUSZY EMERYTALNYCH RYNEK UBEZPIECZEŃ 2005

URZĄD KOMISJI NADZORU UBEZPIECZEŃ I FUNDUSZY EMERYTALNYCH RYNEK UBEZPIECZEŃ 2005 Departament Komunikacji i Integracji Europejskiej Warszawa 2006

Spis treści: Liczba zakładów ubezpieczeń...5 Bilans zakładów ubezpieczeń...6 Udział składek w PKB...7 Składki zakładów ubezpieczeń działu I...8 Struktura składek w dziale I...9 Składki zakładów ubezpieczeń działu II...10 Struktura składek w dziale II...11 Odszkodowania i świadczenia w dziale I...12 Odszkodowania i świadczenia w dziale II...13 Lokaty zakładów ubezpieczeń działu I...14 Lokaty zakładów ubezpieczeń działu II...15 Przychody i koszty w dziale I...16 Przychody i koszty w dziale II...17 Ogólny rachunek zysków i strat dział I...18 Ogólny rachunek zysków i strat dział II...19 Umowy agencyjne i agenci ubezpieczeniowi...20 2

Najważniejsze wydarzenia Rynek w liczbach 70 liczba zakładów ubezpieczeń, w tym jeden Oddział Główny działający w Polsce oraz 3 zakłady znajdujące się w likwidacji, 31 mld zł zebrane składki, 16 mld zł odszkodowania i świadczenia wypłacone przez ubezpieczycieli, 90 mld zł wartość aktywów ubezpieczycieli, 5,2 mld zł wynik finansowy netto zakładów ubezpieczeń, Ponad 80 tys. liczba osób wykonujących czynności agencyjne. Otoczenie prawne Uchwalenie ustawy o konglomeratach finansowych. Nowelizacja ustaw ubezpieczeniowych, która m.in. doprecyzowała niektóre pojęcia związane z mi. Dostosowanie ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym do nowej unijnej dyrektywy regulującej ten obszar rynku ubezpieczeń. Wydarzenia z rynku ubezpieczeniowego Po raz pierwszy po 1990 r. w 2005 r. wszystkie krajowe zakłady ubezpieczeń spełniały ustawowe normy ostrożnościowe. Rynek ubezpieczeniowy rozpoczął dyskusję nad opracowanym w KNUiFE materiałem Zbiór dobrych praktyk zakładów ubezpieczeń. Dokument ten ma szansę stać się zbiorem zasad corporate governance dla sektora ubezpieczeń w Polsce. Po raz pierwszy w historii udział PZU w rynku działu II spadł poniżej 50%, w dziale I udział PZU spadł do poziomu 38%. Największy polski zakład ubezpieczeń osiągnął w 2005 r. najwyższy zysku netto w sektorze finansowym. 3

Otoczenie rynkowe Podobnie jak w dwóch poprzednich latach szybko rozwijał się bancassurance wraz z mi o charakterze lokat bankowych. Napływ ponad 1,6 mln używanych aut (po przystąpieniu Polski do UE) spowodował wzrost na rynku samochodowych ubezpieczeń OC. Ubezpieczenie na życie związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym było najpopularniejszą formą prowadzenia Indywidualnych Kont Emerytalnych. W 2005 r., podobnie jak w latach poprzednich, zachodziły procesy zmian własnościowych na polskim rynku ubezpieczeniowym. Największą aktywność na tym polu przejawiały podmioty z Austrii. Dzięki tym procesom zmienia się struktura polskiego rynku, szczególnie w ch działu II. Pojawiła się realna szansa zaistnienia na polskim rynku silnej grupy firm średniej wielkości. W 2005 r. miał miejsce pierwszy przypadek powrotu na polski rynek firmy (MetLife TU), która się z niego niedawno wycofała z powodu niezadowalających wyników. W 2005 r. TUW Florian przeniosło swój portfel ubezpieczeń do HDI Samopomoc, a 30 marca 2005 r. KNUiFE cofnęła mu zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej. Pomimo spadku liczby agentów ubezpieczeniowych wzrosła liczba osób wykonujących czynności agencyjne. 4

Liczba zakładów ubezpieczeń W 2005 r. licencję posiadało w Polsce 69 zakładów ubezpieczeń oraz 1 Oddział Główny Na koniec 2005 r. zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej posiadało w Polsce 69 zakładów ubezpieczeń oraz jeden Oddział Główny spoza UE. W 2005 r. KNUiFE nie wydała żadnego zezwolenia dla zakładu ubezpieczeń. Nie oznacza to jednak, że polskim rynkiem ubezpieczeniowym nie interesowały się nowe podmioty. Jako metodę wejścia na nasz rynek wybrały one przejęcie już działających podmiotów. W 2005 r. z polskiego rynku wycofało się towarzystwo Florian, przekazując uprzednio swój portfel ubezpieczeń do HDI Samopomoc. Powodem tych zmian była zła sytuacja ekonomiczna TUW Florian. W końcu marca 2005 r. KNUiFE cofnęła TUW Florian licencję na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej. Rysunek 1. Liczba zakładów ubezpieczeń w latach 1991-2005 80 60 34 36 38 41 37 37 33 40 30 31 30 27 26 20 30 35 36 36 37 19 20 22 32 32 5 6 6 10 13 21 24 15 0 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 dział I dział II Prawie 290 firm z UE chce sprzedawać swoje polisy w Polsce Wejście Polski do UE spowodowało poszerzenie oferty ubezpieczeniowej dostępnej na krajowym rynku. Zainteresowanie sprzedażą polis w Polsce wyraziło do grudnia 2005 r. prawie 290 zakładów ubezpieczeń z państw UE, z tego tylko 16% w dziale I. Równocześnie swoje usługi za granicą Polski oferuje 7 krajowych ubezpieczycieli (3 z działu I oraz 4 z działu II), w tym jeden w formie oddziału. 5

Bilans zakładów ubezpieczeń Aktywa ZU wzrosły w 2005 o ok. 11,7 mld zł W 2005 r. suma bilansowa zakładów ubezpieczeń wzrosła o ok. 11,7 mld zł. Przyrost aktywów to w ok. 95% wzrost różnego rodzaju lokat, a w pasywach w ok. 68% rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Aktywa sektora ubezpieczeń stanowią ok. 10-11% aktywów sektora finansowego w Polsce. Dla porównania udział banków w aktywach sektora finansowego wyniósł na koniec 2004 r. ok. 74%. Od początku 2005 r. suma bilansowa zakładów ubezpieczeń działu I wzrosła o 7,7 mld zł. Najwięcej bo aż o 4,5 mld wzrosły lokaty (aktywa netto), gdy ryzyko ponosi ubezpieczający W tym czasie w dziale II przyrost wyniósł 4 mld zł, w tym lokat o 3,7 mld zł. Tabela 1. Bilans zakładów ubezpieczeń (mln zł) Pozycja 1.01.2005 31.12.2005 Zmiana (%) A. Wartości niematerialne i prawne 596 550-7,7 B. Lokaty 56 850 63 509 11,7 C. Aktywa netto ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty (inwestycyjne) ponosi 14 271 18 786 31,6 ubezpieczający D. Należności 3 557 3 762 5,8 E. Inne składniki aktywów 899 1057 17,6 F. Rozliczenia międzyokresowe 1 679 1 899 13,1 AKTYWA RAZEM 77 851 89 563 15,0 A. Kapitał własny 18 362 22 204 20,9 B. Zobowiązania podporządkowane 5 5 0,0 C. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe 57 180 65 184 14,0 D. Udział reasekuratorów w rezerwach techniczno-ubezp. (wielkość ujemna) 3 943 3 945 0,0 E. Oszacowane regresy i odzyski (wielkość ujemna) 163 176 7,7 F. Pozostałe rezerwy 1181 1350 14,3 G. Zobowiązania z tytułu depozytów reasekuratorów 932 966 3,6 H. Pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne 2861 2446-14,5 I. Rozliczenia międzyokresowe 1373 1374 0,1 PASYWA RAZEM 77851 89563 15,0 92% aktywów to różnego typu lokaty, a 73% pasywów to rezerwy technicznoubezpieczeniowe Różnego rodzaju lokaty stanowią ok. 92% aktywów, a ok. 73% pasywów to rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe. Udział lokat w aktywach nie zmienił się dzięki szybkiemu wzrostowi lokat, gdzie ryzyko ponosi ubezpieczający, zaś rezerw w pasywach zmalał - m.in. z powodu wzrostu znaczenia kapitałów. 6

Udział składek w PKB W 2005 r. przypis składki przekroczył 3,25% PKB W 2005 r. wartość składek przypisanych brutto w Polsce stanowiła równowartość 3,25% PKB. Był to najwyższy poziom tego wskaźnika w historii. Wskaźnik udziału ubezpieczeń w PKB rośnie od wielu lat za sprawą szybkiego rozwoju ubezpieczeń działu I. W ciągu ostatniego roku udział tego typu składek w PKB wzrósł aż o 0,25 pkt. procentowego. Ostatni raz podobnej wielkości przyrosty miały miejsce w latach 90. Natomiast w przypadku działu II udział składek w PKB wzrósł nieznacznie. Pomimo wzrostu udział składek działu II w PKB jest niższy niż miało to miejsce w końcówce lat 90. Rysunek 2. Udział składki w PKB w latach 1991-2005 (%) 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 1,11 1,28 0,55 0,66 1,60 1,70 0,79 0,90 1,61 1,62 1,68 1,64 1,73 1,68 1,04 1,12 1,19 1,23 1,33 1,38 1,69 1,55 0,00 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Udział składki w PKB - dział I Udział składki w PKB - dział II, GUS Już niedługo wartość składek z ubezpieczeń na życie będzie wyższa niż składek w ch majątkowych W Polsce nadal dominują składki działu II. Szybkie tempo rozwoju ubezpieczeń działu I pozwala prognozować, że już za kilka lub co najwyżej kilkanaście miesięcy relacja składek działu I do składek działu II zmieni się. Będzie to zbieżne z sytuacją występującą w większości lepiej rozwiniętych państw świata. W ich przypadku na życie generują wyższe składki niż polisy majątkowe. Polska ma także ogólnie niski nawet w stosunku do sąsiadujących z nami państw UE - poziom udziału ubezpieczeń w PKB. 7

Składki zakładów ubezpieczeń działu I Szybko rozwijają się zakłady współpracujące z bankami W 2005 r. przypis składek w dziale I zwiększył się w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego o 2,6 mld zł. Tempo wzrostu składek było wysokie i wyniosło ponad 20%. Ostatni raz takie tempo odnotowano w końcu lat 90. W 2005 r. nastąpiła zmiana firmy na pozycji czwartej. Jest to pierwszy taki przypadek od II połowy lat 90. Szybkie tempo wzrostu najczęściej wiąże się z wykorzystaniem bankowych kanałów dystrybucji. Popularność zdobyły szczególnie produkty pozwalających uniknąć płacenia podatku od zysków kapitałowych. Są nimi krótkoterminowe polisy na życie i dożycie, połączone z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (gdzie część ochronna ma niewielki udział w polisie) oraz produkty ubezpieczeniowe związane z usługami bankowymi. Do tej ostatniej kategorii zaliczamy m.in. ubezpieczanie kredytobiorców oraz kart płatniczych i kredytowych. Tabela 2. Składka przypisana brutto działu I (mln zł) Zmiana Zakład 2004 2005 (%) PZU Życie S.A. 5 480 6 096 11,2 Commercial Union Polska - TUnŻ S.A. 1 759 1 897 7,9 PAPTUnŻiR Amplico-Life S.A. 1 037 1 224 18,0 AEGON TU na Życie S.A. 641 1 016 58,3 TUnŻ ING Nationale-Nederlanden Polska S.A. 908 1 005 10,7 TU Allianz Życie Polska S.A. 341 440 29,1 Generali Życie TU S.A. 175 436 149,1 TUnŻ WARTA S.A. 303 398 31,1 Nordea Polska TUnŻ S.A. 266 366 37,3 TUnŻ EUROPA S.A. 221 361 63,4 Pozostałe 1 602 2 097 30,8 Razem 12 735 15 336 20,4 W 2005 r. największy przyrosty składek przekraczał 600 mln zł Największy nominalny wzrost przypisu składek przekroczył w 2005 r. 600 mln zł. O co najmniej 100 mln zł zwiększyło swoje składki 8 firm. Nie wszystkim firmom wiodło się równie dobrze co rok wcześniej. Trzy firmy zanotowały spadek składek. Były to raczej małe firmy. Ich składki były łącznie o 12,5 mln zł niższe niż rok wcześniej. 8

Struktura składek w dziale I Wzrósł jedynie udział grupy 3 W 2005 r. struktura składek działu I nie uległa istotnym zmianom. Podobnie, jak w poprzednich latach najwięcej składek zebrano z tytułu ubezpieczeń grupy 1. Udział tego typu ubezpieczeń nieznacznie spadł (o niecałe 3 pkt. proc.). W grupie tej mieszczą się zarówno polisy na życie, jak dożycie oraz kombinacje tych produktów. Jako jedyna swój udział w rynku kosztem pozostałych grup powiększyła grupa 3. Są to polisy związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Popularność tej grupy wynika z faktu, że jest ona pod względem podatkowym atrakcyjniejsza niż zwykłe uczestnictwo w funduszach inwestycyjnych. W ciągu roku udział grupy 3 wzrósł o prawie 5,5 pkt. procentowego. Rysunek 3. Struktura składki w dziale I w 2005 (%) na życie 45,4% na życie z funduszem kapitałowym 36,9% wypadkowe i chorobowe 16,5% rentowe 0,2% posagowe 1,0% Od wielu lat Polacy prawie nie korzystają z polis posagowych oraz rentowych Kolejnymi pod względem znaczenia są składki zbierane z tytułu ubezpieczeń wypadkowych i chorobowych. Trafia do nich co szósta złotówka wydawana przez Polaków na polisy działu I. Należy pamiętać, że te nie są w Polsce sprzedawane samodzielnie, a stanowią tylko opcje dokupowane do innych polis. Ubezpieczenia dwóch pozostałych grup, czyli polisy posagowe oraz rentowe stanowią margines polskiego rynku ubezpieczeń na życie. W roku 2005 ich udział w rynku zmalał pomimo wzrostu zbieranych składek. 9

Składki zakładów ubezpieczeń działu II Szacunek wskazuje, że w 2005 r. przypis składek zwiększył się o 755 mln zł W 2005 r. przypis składek w dziale II zwiększył się o 755 mln zł. Tempo wzrostu składek wyniosło 5%. Była to wartość o wiele niższa niż rok wcześniej (w 2004 r. było to prawie 10%), jednak wyższa od inflacji i tempa wzrostu PKB. Wzrost składek był w największym stopniu zasługą firm średnich i małych. Wydarzeniem 2005 r. był fakt, że po raz pierwszy udział PZU w rynku spadł poniżej 50%. Jednak tempo spadku tego udziału był o wiele niższe niż rok wcześniej i wyniosło 1,3 pkt. procentowego wobec 2,8 pkt. procentowego w 2004 r. Różne tempo rozwoju spowodowało zmiany w kolejności firm działu II. Swoje pozycje zachowały jedynie największe zakłady. W pierwszej dziesiątce awansowało m.in. towarzystwo CIGNA (z końca pierwszej dziesiątki do jej środka). Należy zaznaczyć, że awans tego zakładu nie wynikał z przejęcia innego podmiotu. Tabela 3. Składka przypisana brutto działu II (mln zł) Zakład 2004 2005 Zmiana (%) PZU S.A. 7 485 7 654 2,3 TUiR WARTA S.A. 1 733 1 792 3,4 STU Ergo Hestia S.A. 957 1 046 9,3 TU Allianz Polska S.A. 873 980 12,2 HDI SAMOPOMOC TU S.A. 537 567 5,5 TUiR CIGNA STU S.A. 273 378 38,3 UNIQA TU S.A. 347 357 3,0 TU Compensa S.A. 330 331 0,4 PTU S.A. 270 321 19,2 Generali TU S.A. 297 282-5,1 Pozostałe 1 793 1 941 8,3 Razem 14 895 15 650 5,1 Największy wzrost składek zanotowało PZU Podobnie jak w poprzednich latach, w 2005 r. największy wzrost składek - o 168 mln zł zanotowało PZU. Znaczne wzrosty przekraczające 100 mln zł odnotowały także towarzystwa MTU, Allianz CIGNA i PTU. W 2005 r. mniejszy przypis składki niż rok wcześniej miało 13 towarzystw. Ich łączny spadek składek wyniósł 189 mln zł. Spośród zakładów nie wycofujących się z polskiego rynku największy spadek odnotowały HDI Asekuracja (69 mln zł) i PTR (28 mln zł). 10

Struktura składek w dziale II Na polisy komunikacyjne Polacy wydają najwięcej W 2005 r. w ch działu II przeważały polisy komunikacyjne. Udział tego typu ubezpieczeń nieznacznie wzrósł w okresie ostatnich 12 miesięcy. Wzrost ten można wiązać z nabywaniem ubezpieczeń OC dla samochodów sprowadzonych po wstąpieniu Polski do UE. Auta tego typu nie zostały objęte ochroną autocasco. Świadczy o tym zachowanie się składek AC. Drugim pod względem znaczenia segmentem działu II są w Polsce polisy chroniące majątek zarówno osób fizycznych, jak i podmiotów gospodarczych przed skutkami żywiołów, kradzieży itp. Ich udział w rynku obniżył się w ciągu roku o ok. 0,7 pkt. procentowego. Można to częściowo wiązać z obecnością Polski w UE. Przedsiębiorstwa wchodzące w skład ponadnarodowych koncernów zaczęły bezpośrednio korzystać z programów ubezpieczeniowych swoich firmmatek. Rysunek 4. Struktura składki w dziale II w 2005 r. (%) komunikacyjne 63,2% majątkowe 17,7% pozostałe 4,3% finansowe 4,4% OC 4,8% wypadkowe i chorobowe 5,7% Rośnie rola ubezpieczeń OC Systematycznie rośnie znaczenie ubezpieczeń OC (innych niż komunikacyjne). Ich udział w rynku zwiększył się o ok. 0,4 pkt. procentowego. Jest to m.in. efekt ustawowego uregulowania wielu obowiązkowych ubezpieczeń OC. W ciągu ostatnich miesięcy finansowe oraz pozostałe (łącznie z reasekracją) nie zmieniły swojego znaczenia i nadal stanowią 8,7% rynku. 11

Odszkodowania i świadczenia w dziale I Wysokie tempo wzrostu odszkodowań wynika z popularności produktów bancassurance W 2005 r. tempo wzrostu odszkodowań w dziale I było wyższe niż składek. Przyrost odszkodowań w 2005 r. wyniósł 1,4 mld zł. Bardzo wiele firm zanotowało wysokie wartości tempa zmian odszkodowań. Wynika to z faktu, że coraz popularniejsze produkty bancassurance (polisolokaty) powodują wzrost odszkodowań w statystykach w momencie przedłużania tego typu polisy pojawia się najpierw odszkodowanie a następnie nowa składka. W skali całego rynku tylko sześć firm zmniejszyło odszkodowania, a 10 co najmniej je podwoiło. Wysokie tempo zmian odszkodowań w wielu firmach spowodowało, że tylko 3 zakłady ubezpieczeń z pierwszej dziesiątki pozostały na tych samych miejscach co przed rokiem. W przypadku analogicznego zestawienia ze względu na składki tak wielkich przetasowań nie było. Wzrost wartości odszkodowań w 2005 r. nie był już tak, jak w poprzednich latach związany z masowym rezygnowaniem z polis ubezpieczeń na życie. Tabela 4. Odszkodowania i świadczenia brutto w dziale I (mln zł) Nazwa 2004 2005 Zmiana (%) PZU Życie S.A. 3 565 3 982 11,7 Commercial Union Polska - TUnŻ S.A. 792 846 6,8 PAPTUnŻiR Amplico-Life S.A. 363 500 37,6 TUnŻ ING Nationale-Nederlanden Polska S.A. 311 361 16,0 Nordea Polska TUnŻ S.A. 38 283 646,5 Winterthur Życie TU S.A. 56 243 337,2 TUnŻ EUROPA S.A. 178 240 34,5 Generali Życie TU S.A. 47 204 331,8 Gerling Polska TUnŻ S.A. 44 181 309,1 TUnŻ WARTA S.A. 356 167-53,1 Pozostałe 400 541 35,2 Razem 6 152 7 549 22,7 PZU Życie wypłaca ponad połowę odszkodowań PZU Życie nadal wypłaca ponad połowę prawie 53% - odszkodowań w Polsce. Dla porównania udział tego zakładu w składkach to niecałe 40%. W przypadku większości pozostałych firm ich udział w odszkodowaniach jest większy niż udział w składkach. Każdego dnia do rąk ubezpieczonych trafia ponad 21 mln zł z tytułu odszkodowań. W przypadku składek wpłaty przekraczają 42 mln zł dziennie. 12

Odszkodowania i świadczenia w dziale II Trzy największe zakłady odnotowały spadek odszkodowań W 2005 r. tempo wzrostu wypłat odszkodowań było znacząco niższe niż tempo wzrostu składek. Wzrost odszkodowań nastąpił pomimo tego, że trzy największe zakłady wypłaciły mniejsze odszkodowania niż rok wcześniej. Spadek wartości odszkodowań wystąpił w 14 zakładach. Natomiast co najmniej podwojenie odszkodowań miało miejsce w czterech zakładach. W stosunku do 2004 r. na liście 10 największych firm pod względem odszkodowań doszło do dwóch zmian. Dotyczyły one zajmujących 6 i 7 lokatę. Gdyby zsumować odszkodowania zakładów z grupy HDI zajęłyby one czwartą pozycję na rynku odszkodowań, a dynamika wzrostu wypłat odszkodowań takiej grupy wyniosłaby 8,6%. Tabela 5. Odszkodowania i świadczenia brutto w dziale II (mln zł) Nazwa 2004 2005 Zmiana (%) PZU S.A. 4 443 4 297-3,3 TUiR WARTA S.A. 900 889-1,2 STU Ergo Hestia S.A. 615 542-11,9 TU Allianz Polska S.A. 346 477 37,9 HDI SAMOPOMOC TU S.A. 264 321 21,5 TU Compensa S.A. 216 212-2,0 UNIQA TU S.A. 217 210-3,2 HDI Asekuracja TU S.A. 205 189-7,8 PTU S.A. 165 176 6,5 PTR S.A. 136 156 14,4 Pozostałe 661 827 25,2 Razem 8 169 8 296 1,6 PZU wypłaca ponad połowę odszkodowań PZU nadal wypłaca ponad połowę wszystkich odszkodowań. Jego udział w odszkodowaniach brutto to 52%, wobec niecałych 49% w przypisie składki brutto. Wysokie tempo odszkodowań w kilku towarzystwach wynika z faktu, że rozwijały się one w ostatnim czasie bardzo szybko, co musiało znaleźć swoje odbicie także w odszkodowaniach. Warto zauważyć, że średnio każdego dnia 2005 roku do rąk ubezpieczonych trafiało 23 mln zł z tytułu odszkodowań majątkowych. Dla porównania średnie dzienne wydatki na polisy chroniące majątek to prawie dwa razy więcej niecałe 43 mln zł, czyli ponad 1 zł na dzień na mieszkańca Polski. 13

Lokaty zakładów ubezpieczeń działu I Na lokatach w jednostki funduszy inwestycyjnych ubezpieczyciele zarobili 52% Na koniec 2005 r. wartość lokat zakładów ubezpieczeń działu I osiągnęła łączny poziom prawie 51,7 mld zł. Zdecydowana większość lokat 98% - ulokowana była w Polsce. Najwięcej środków ponad 26 mld zł ulokowano w dłużne papiery wartościowe. Stanowiły one ponad 50% wszystkich lokat. Aktywa stanowiące pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w przypadku, gdy ryzyko ponosi ubezpieczający (pozycja C bilansu) stanowiły ponad 36% łącznych lokat. Wartość bieżąca lokat była przeciętnie o prawie 5% wyższa od wartości nabycia. Straty ubezpieczyciele ponieśli na lokatach w jednostki powiązane, których wartość bieżąca była o prawie 12% mniejsza od wartości nabycia. Najkorzystniejszą relacją wartości bieżącej do wartości nabycia charakteryzowały się lokaty w jednostki funduszy inwestycyjnych, które były warte o 52% więcej niż w momencie zakupu. Tabela 6. Zestawienie lokat zakładów ubezpieczeń działu I (mln zł) Wyszczególnienie Lokaty ogółem Wartość nabycia bieżąca bilansowa pokrycie RTU A. Nieruchomości 254,61 263,23 228,83 72,87 B. Lokaty w jednostkach powiązanych 1 566,90 1 380,97 1 380,97 1,95 C. Inne lokaty finansowe, w tym: 29 582,14 31 307,01 31 298,13 29 982,58 I. Akcje i udziały 1 618,43 2 010,49 2 010,49 1 898,81 II. Jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne w funduszach 306,81 467,06 467,06 392,64 inwestycyjnych III. Instrumenty pochodne - 590,00 590,00 - IV. Pozostałe papiery wartościowe o zmiennej kwocie dochodu 13,48 13,62 13,62 12,28 V. Dłużne papiery wartościowe i inne papiery wartościowe o stałej kwocie 24 954,66 26 118,08 26 109,19 25 185,01 dochodu VI. Udziały we wspólnych przedsięwzięciach - - - - VII. Pożyczki zabezpieczone hipotecznie 0,27 0,27 0,27 0,27 VIII. Pozostałe pożyczki 571,30 574,97 574,97 510,17 IX. Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych 2 117,16 2 121,89 2 121,89 1 983,40 X. Pozostałe lokaty 0,04 0,04 0,04 - D. Depozyty u cedentów - - - - E. Razem (A+B+C+D) 31 403,66 32 951,22 32 907,93 30 057,41 F. Pozycja C z bilansu - Lokaty środków z tytułu ubezpieczeń na życie, gdzie ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający 18 785,90 Łącznie (E+F) 51 693,83 14

Lokaty zakładów ubezpieczeń działu II Ponad 18,8 mld zł ulokowano w dłużnych papierach wartościowych Na koniec 2005 r. wartość lokat zakładów ubezpieczeń działu II wynosiła 30,6 mld zł. Aż 97% lokat ulokowano w kraju. Najwięcej środków ulokowano w dłużne papiery wartościowe. Miały one wartość 18,8 mld zł, co stanowiły 61% wszystkich lokat. Wysoki ponad 16% udział miały inwestycje w jednostki powiązane. Ponad 5% udział w lokatach miały jeszcze tylko akcje (z pozycji C lokat) oraz pozostałe pożyczki. Przeciętnie wartość bieżąca lokat była o prawie 16% wyższa od cen ich nabycia. Najlepszą relacją wartości bieżącej do nabycia poza instrumentami pochodnymi (o marginalnym znaczeniu w strukturze lokat) charakteryzowały się lokaty w jednostki zależne, które były warte o ponad 120% więcej niż w nie zainwestowano. Wśród takich lokat są także udziały w zależnych zakładach ubezpieczeń. Kolejną zyskowną lokatą były jednostki funduszy inwestycyjnych, które były warte prawie 39% więcej niż w momencie zakupu. Mniejszą wartością niż w momencie zakupu charakteryzowały się cztery pozycje lokat. Najwięcej ubezpieczyciele stracili na nieruchomościach i pożyczkach zabezpieczonych hipotecznie (spadki po 18%). Nieznaczne zmniejszenie wartości (do 2%) było także charakterystyczne dla trzech innych typów lokat Tabela 7. Zestawienie lokat zakładów ubezpieczeń działu II (mln zł) Lokaty ogółem Wyszczególnienie Nabycia bieżąca bilansowa pokrycie RTU A. Nieruchomości 990 811 728 177 B. Lokaty w jednostkach powiązanych 2 160 4 946 5 063 22 C. Inne lokaty finansowe, w tym: 23 272 24 804 24 787 24 153 I. Akcje i udziały 1 360 1 793 1 790 1 760 II. Jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne w funduszach inwestycyjnych 929 1 288 1 288 1 210 III. Instrumenty pochodne 92 159 159 - IV. Pozostałe papiery wartościowe o zmiennej kwocie dochodu 10 10 10 10 V. Dłużne papiery wartościowe i inne papiery wartościowe o stałej kwocie dochodu 18 050 18 795 18 781 18 283 VI. Udziały we wspólnych przedsięwzięciach 4 500 - - - VII. Pożyczki zabezpieczone hipotecznie 5 4 4 4 VIII. Pozostałe pożyczki 1 718 1 717 1 717 1 708 IX. Lokaty terminowe w instytucjach kredytowych 1 195 1 195 1 194 1 178 X. Pozostałe lokaty 0 0 0 0 D. Depozyty u cedentów 23 23 23 17 E. Razem 26 446 30 584 30 601 24 368 15

Przychody i koszty w dziale I Najszybciej rosnącym składnikiem przychodów były składki W 2005 r. przychody wzrosły o ok. 3,6 mld zł, czyli o ponad 1/5. Zwiększenie przychodów zakładów ubezpieczeń działu I związane było w największym stopniu ze wzrostem o prawie 2,6 mld zł wzrosły składki (wzrost o 1/5). Właśnie składki mają największy udział w strukturze przychodów stanowią 74% całości przychodów. O ponad 1 mld zł wzrosły przychody z lokat (wzrost o ponad ¼). Przychody z lokaty to prawie 25% przychodów. Inne elementy przychodów mają znikome znaczenie, a w przypadku pozostałych przychodów operacyjnych odnotowano nominalny spadek tej pozycji. Tabela 8. Przychody i koszty w dziale I (mln zł) Wyszczególnienie 2004 2005 Zmiana (%) Przychody ogółem 16 727 20 335 21,6 Składki zarobione na udziale własnym 12 460 15 051 20,8 Przychody z lokat 4 002 5 058 26,4 Pozostałe przychody techniczne na udziale własnym 116 124 7,2 Pozostałe przychody operacyjne 148 101-31,8 Zyski nadzwyczajne 0 0 38,7 Koszty ogółem 15 326 18 053 17,8 Odszkodowania i świadczenia na udziale własnym (+/- zmiana stanu rezerw) 6 123 7 455 21,7 Zmiany stanu innych rezerw techniczno ubezpieczeniowych 5 644 6 623 17,3 Premie i rabaty dla ubezpieczonych na udziale własnym ze zmianą stanu rezerw 25 36 43,1 Koszty działalności ubezpieczeniowej 2 518 2 759 9,6 Koszty działalności lokacyjnej 445 464 4,4 Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym 124 136 10,1 Zmiany stanu rezerw na wyrównanie szkodowości (ryzyka) - - - Pozostałe koszty operacyjne 110 78-29,1 Straty nadzwyczajne 0 0-27,5 Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego 337 502 49,1 Wynik finansowy netto 1 401 2 282 62,9 W dziale I koszty rosły wolniej od przychodów Szacunkowe dane wskazują, że w 2005 r. koszty w dziale I wzrosły o 2,7 mld zł. Wzrost i tempo wzrostu kosztów były więc niższe od wzrostu przychodów. Największy udział we wzroście kosztów miały odszkodowania i świadczenia na udziale własnym (wzrost o ponad 1,3 mld zł) oraz zmiana stanu rezerw odszkodowań (wzrost o 979 mln zł). 16

Przychody i koszty w dziale II Przychody w dziale II wzrosły o 2,2 mld zł W 2005 r. przychody zakładów ubezpieczeń działu II wzrosły o ponad 2,2 mld zł. Wzrost ten wynikał głównie ze wzrostu przychodów z lokat, które były wyższe o 1,3mld zł oraz składek na udziale własnym o 1,1 mld zł. W 2005 r. spadły za to pozostałe przychody operacyjne prawie o 48%. Spadek pozostałych przychodów operacyjnych wyniósł blisko 172 mln zł. Składki generowały 78% przychodów zakładów (rok wcześniej 82%), zaś przychody z lokat 19,5% (rok wcześniej 14%). Tabela 9. Przychody i koszty w dziale II (mln zł) Wyszczególnienie 2004 2005 Zmiana (%) Przychody ogółem 14 024 16 289 16,2 Składki zarobione na udziale własnym 11 633 12 734 9,5 Przychody z lokat 1 879 3 187 69,6 Pozostałe przychody techniczne na udziale własnym 152 180 18,2 Pozostałe przychody operacyjne 360 188-47,8 Zyski nadzwyczajne 0 0 23,0 Koszty ogółem 12 619 13 327 5,6 Odszkodowania i świadczenia na udziale własnym (+/- zmiana stanu rezerw) 7 504 7 897 5,2 Zmiany stanu innych rezerw techniczno - ubezpieczeniowych -10-64 509,9 Premie i rabaty dla ubezpieczonych na udziale własnym ze zmianą stanu rezerw 35 43 22,6 Koszty działalności ubezpieczeniowej 3 591 3 785 5,4 Koszty działalności lokacyjnej 415 338-18,5 Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym 438 563 28,4 Zmiany stanu rezerw na wyrównanie szkodowości (ryzyka) 25 38 51,3 Pozostałe koszty operacyjne 283 201-29,1 Straty nadzwyczajne 0 0 24,5 Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego 338 526 55,4 Wynik finansowy netto 1 405 2 962 110,9 Koszty wzrastały wolniej od przychodów Koszty w dziale II wzrosły o ponad 700 mln zł. Wzrost i tempo wzrostu kosztów były niższe od wzrostu przychodów. Wzrost kosztów wynikał głównie ze wzrostu odszkodowań (393 mln zł), kosztów działalności ubezpieczeniowej (194 mln zł) oraz podatków (187 mln zł). Podatki charakteryzowały się także szybkim tempem wzrostu (ponad 55%). Odszkodowania stanowiły prawie 60% kosztów działu II. Kolejnym pod względem ważności elementem były koszty działalności ubezpieczeniowej stanowiące 28% kosztów działu II. 17

Ogólny rachunek zysków i strat dział I Zysk netto w dziale I zbliżył się do 2,3 mld zł Wyniki finansowe zakładów działu I wskazują na poprawę kondycji sektora w 2005 r. Wynik techniczny zakładów ubezpieczeń działu I poprawił się o ponad 980 mln zł, czyli o ponad 2/3. Zysk techniczny w znacznej mierze wpłynął na rekordowy w dotychczasowej historii wynik finansowy całego działu wynoszący prawie 2,3 mld zł. Był on lepszy od ubiegłorocznego wyniku za ten sam okres o 881 mln zł, czyli 62,9%. Osiągnięty ostateczny wynik finansowy był także zasługą dobrych inwestycji (wzrost o 83 mln zł). Zysk brutto wzrósł o ponad 60%. Efektywna stopa opodatkowania w dziale I wyniosła 18% i była porównywalna z nominalną stawką CIT, a równocześnie niższa o ponad 1 pkt. proc. Tabela 10. Ogólny rachunek zysków i strat dział I (mln zł) Lp. Pozycja 2004 2005 Zmiana (%) I Wynik techniczny 1 454 2 433 67,3 II Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów przeniesione 245 328 33,8 do rachunku technicznego III Pozostałe przychody operacyjne 148 101-31,8 IV Pozostałe koszty operacyjne 110 78-29,1 V Zysk (strata) z działalności operacyjnej 1 738 2 784 60,2 VI Zyski nadzwyczajne 0 0 38,7 VII Straty nadzwyczajne 0 0-27,5 VIII Zysk (strata) brutto 1 738 2 784 60,2 IX Podatek dochodowy 335 499 49,1 X Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) 2 3 48,1 XI Zysk (strata) netto 1 401 2 282 62,9 Liczba zakładów ubezpieczeń z dodatnim wynikiem finansowym netto 15 19 Liczba zakładów ubezpieczeń z ujemnym wynikiem finansowym netto 17 13 Liczba zakładów ubezpieczeń przynoszących zyski była wyraźnie większa od zakładów ze stratą Zdecydowana większość zakładów ubezpieczeń działu I wykazuje zyski. Co prawda aż 7 firm pogorszyło swoje wyniki, jednak tylko 3 z nich na tyle, aby wykazać stratę. Firm, które poprawiły swoje wyniki było 25. Podobnie, jak w latach poprzednich największy udział w zyskach działu I mają firmy największe. Trzech największych ubezpieczycieli wygenerowało ponad 91% dodatnich wyników. 18

Ogólny rachunek zysków i strat dział II Zysk netto w roku 2005 wyniósł prawie 3,5 mld zł W roku 2005 wynik techniczny zakładów ubezpieczeń działu II wzrósł o ponad 500 mln zł, czyli był ponad 2-razy wyższy niż w roku 2004. Zysk netto na koniec 2005 r. wyniósł prawie 3,5 mld zł (wzrósł o ponad 1,5 mld zł). W zysku netto prawie 1 mld zł pochodziło z dywidend otrzymanych od podmiotów zależnych. Dobre wyniki dział II zawdzięcza wzrostowi przychodów z lokat o prawie 1,4 mld zł. Tabela 11. Ogólny rachunek zysków i strat dział II (mln zł) Lp. Pozycja 2004 2005 Zmiana (%) I Wynik techniczny 403 905 124,3 II Przychody z lokat 1401 2772 97,8 III Nie zrealizowane zyski z lokat 478 416-13,1 IV Koszty działalności lokacyjnej 221 181-18,2 V Nie zrealizowane straty na lokatach 194 157-18,8 Przychody z lokat netto przeniesione VI do rachunku technicznego 202 254 25,8 VII Pozostałe przychody operacyjne 360 188-47,8 VIII Pozostałe koszty operacyjne 283 201-29,1 IX Zysk (strata) z działalności operacyjnej 1743 3488 100,1 X Zyski nadzwyczajne 0 0 23,0 XI Straty nadzwyczajne 0 0 24,5 XII Zysk (strata) brutto 1743 3488 100,1 XIII Podatek dochodowy 338 523 54,7 Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia XIV zysku (zwiększenia straty) 0 2-6236,5 XV Zysk (strata) netto 1405 2962 110,9 Liczba zakładów ubezpieczeń z dodatnim wynikiem finansowym netto Liczba zakładów ubezpieczeń z ujemnym wynikiem finansowym netto 24 24 13 11 2/3 zakładów odnotowuje zysk W 2005 r. liczba zakładów przynoszących zyski nie zmieniła się, choć dwa zakłady przynoszące w 2004 r. straty stały się w 2005 t. zyskowne. Firm, które miały niższy zysk w 2005 r. niż w 2004 r. było łącznie dziewięć. Natomiast o dwa zakłady spadła liczba tych, które odnotowały stratę. Dzięki tym zmianom już 2/3 zakładów odnotowuje zyski ze swojej działalności. Na ostateczny wynik ubezpieczeń majątkowych decydujący wpływ wywiera największy zakład. Jego zysk to ponad 90% zysku sektora. W roku 2005 łączna strata firm z ujemnym wynikiem wyniosła 114 mln zł. 19

Umowy agencyjne i agenci ubezpieczeniowi W 2005 r. liczba czynnych agentów wyniosła ponad 35 tys.osób Znaczna część umów zawierana jest przez zakłady ubezpieczeń za pośrednictwem agentów ubezpieczeniowych. Umowy agencyjne, zawierane są wyłącznie z przedsiębiorcami. W 2005 r. łączna liczba agentów wynosiła ponad 35 tys., w tym osób fizycznych 34 tys. W 2005 r. nastapił spadek liczby agentów. Związane to było z nowelizacją ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym i powiązanymi z tym działaniami ubezpieczycieli. Istotną rolę odegrała także zmiana minimalnej sumy gwarancyjnej OC (wzrost z 50 tys. euro na 1-1,5 mln euro). Większość agentów - 64% - świadczyła usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego na rzecz jednego zakładu ubezpieczeń. Tabela 12. Rejestr agentów ubezpieczeniowych Wyszczególnienie Liczba agentów (tys.) Wyłączni agenci ubezpieczeniowi 22,9 Multiagenci (agenci ubezpieczeniowi działający na rzecz więcej niż jednego zakładu ubezpieczeń) 12,7 Ogółem 35,6 W 2005 r. istotnie zmniejszyła się liczba multiagnetów zobowiązanych do posiadania polisy OC. Ich liczba spadła z 4,5 tys., na koniec 2004 r. do 3,8 tys. Aż 3,2 tys. multiagnetów pracuje wyłącznie dla zakłądów działu II, a ok. 1/10 zarówno dla działu I, jak i działu II. Multiagentow nie zobowiązanych do posiadania OC było 9 tys. (ponad 9,1 tys. na koniec 2004 roku) Tabela 13. Osoby fizyczne wykonujące czynności agenta (tys.) Liczba osób 31.12.2004 31.12.2005 Pracujących dla jednego agenta 58,9 66,6 Pracujących dla wielu agentów 12,1 16,6 Ogółem 71,0 83,2 *szacunek Dystrybucją polis zajmuje się w Polsce 83 tys. osób W 2005 r. dystrybucją polis ubezpieczeniowych zajmowało się w Polsce ponad 83 tys. osób. Ich liczba w 2005 r. wzrosła o ponad 12 tys. osób. Szczególnie dynamicznie o prawie 1/3 wzrosła liczba osób wykonujących czynności agencyjne dla wielu agentów. Stanowią oni obecnie już 20% wszystkich osób fizycznych wykonujących czynności agenta. 20