MAŁE FIRMY GORZEJ O GOSPODARCE, DOBRZE O SOBIE

Duma Przedsiębiorcy 1/8 MAŁE FIRMY GORZEJ O GOSPODARCE, DOBRZE O SOBIE W III kwartale pogorszyły się oceny sytuacji gospodarczej formułowane przez mikroprzedsiębiorstwa wynika z najnowszego badania Idea Banku. Odsetek osób oczekujących przyspieszenia gospodarki w stosunku do ub.r. skurczył się do 27,6% z 35,4% kwartał wcześniej, przybyło też pesymistów, obawiających się spowolnienia gospodarki. Ale gorsze oceny sytuacji ogólnej w niewielkim stopniu przełożyły się na ocenę perspektyw własnego biznesu. Nadal ponad 50% mikroprzedsiębiorstw spodziewa się w tym roku wzrostu przychodów, a niemal co trzeci albo już zwiększył zatrudnienie, albo rozważa przyjęcie nowych pracowników. Grupa Idea Banku jak co kwartał - zapytała drobnych przedsiębiorców o to, jakie mają przewidywania odnośnie obrotów realizowanych przez własną firmę, czy planują inwestycje i zmianę zatrudnienia, a także jak oceniają perspektywy całej gospodarki. W badaniu sondażowym tradycyjnie wzięło udział 1000 osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Badanie przeprowadzono już po raz dziesiąty, w dniach 26.08-25.09.2104. Miało ono formę wywiadu telefonicznego. Badanie Grupy Idea Banku jest jedynym w swoim rodzaju, jako że większość oficjalnych danych, gromadzonych przez GUS, obejmuje informacje o przedsiębiorstwach zatrudniających ponad 9 osób. Na rynku nie ma innego, prowadzonego regularnie projektu tego typu, który obejmowałby najmniejsze spośród istniejących na rynku podmiotów gospodarczy i to w tak kompleksowy sposób. To jedyne badanie, którego celem jest sprawdzenie nastrojów i sytuacji mikrofirm, które według danych z Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości odpowiadają za blisko 30% PKB wytworzonego przez przedsiębiorstwa w Polsce i gdzie pracuje blisko 39% pracujących w gospodarce narodowej. Ostrożniej o gospodarce Trzeci kwartał przyniósł nasilenie konfliktu na Ukrainie i wzrost obaw o to, czy nie rozleje się na więcej krajów oraz o to, jak wojna tuż za granicą wpłynie na polską gospodarkę. Te obawy widać w tym, jak przedsiębiorcy oceniają perspektywy gospodarki. W III kwartale tylko 27,6% ankietowanych oczekuje przyspieszenia wzrostu gospodarczego w stosunku do roku ubiegłego (trzy miesiące temu tak optymistycznie nastawionych przedsiębiorców było 35,4%). Urosła za to grupa pesymistów obecnie przedsiębiorcy oczekujący wyników gospodarki gorszych niż ubiegłoroczne stanowią 22,3% ankietowanych, tymczasem trzy miesiące temu było ich prawie o połowę mniej (13,4%). Za to grupa osób, liczących na wzrost gospodarczy na ubiegłorocznym poziomie, zmieniła się w bardzo niewielkim stopniu z 51,2% w II kwartale br. do 50,1% obecnie. Co się stanie z gospodarką w 2014 r.? 60% 50% 40% 50,4% 37,9% 41,5% 40,9% 35,4% 51,2% 50,1% 30% 20% 11,7% 17,6% 13,4% 27,6% 22,3% 10% 0% IV kw. 2013 I kw. 2014 II kw. 2014 III kw. 2014 gospodarka przyspieszy gospodarka zwolni wzrost gospodarczy będzie podobny, jak w 2013 r. Idea Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie,,, wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego

Duma Przedsiębiorcy 2/8 Generalnie można by uznać, że przedsiębiorcy są bardziej pesymistyczni niż ekonomiści czy instytucje takie, jak NBP czy Ministerstwo Finansów. Ubiegłoroczny wzrost PKB wyniósł 1,7% PKB (i to według nowej metodologii, a więc z wliczeniem do wzrostu gospodarczego dochodów z nielegalnych źródeł, bez tego elementu wzrost wyniósł 1,6% PKB), tymczasem prognozy na ten rok mówią o wzroście przekraczającym 3%. Faktycznie jednak oceny formułowane przez przedsiębiorców należy traktować jako ogólne spojrzenie na perspektywy gospodarki i tutaj odczucia prowadzących własne biznesy są bardzo zbliżone do ocen formułowanych przez ekonomistów, którzy spodziewają się spadku tempa rozwoju gospodarki w III kw. w stosunku do dwóch poprzednich. W I kw. gospodarka wzrosła o 3,4%, a w II o 3,3%. Oczekiwania w stosunku do III kw. są niższe, co wynika m.in. z osłabienia wzrostu gospodarczego w Unii Europejskiej i z embarga, jakie m.in. na polską żywność nałożyła Rosja. Dobrze o własnym biznesie Gorsze przewidywania przedsiębiorców na temat ogólnej sytuacji gospodarki tylko nieznacznie odbiły się na tym, jak jak mikrofirmy postrzegają własny biznes. Aż 52,7% ankietowanych przedsiębiorców spodziewa się wzrostu obrotów swojej firmy w stosunku do roku ubiegłego. Wprawdzie kwartał wcześniej optymistów było 59,3%, zaś w I kwartale wzrostu obrotów oczekiwało aż 67,8%, jednak i tak wynik na poziomie 52,7% jest bardzo dobry. Rok wcześniej o tej porze roku oczekujących wzrostu obrotów było 47,5%. W III kw. tego roku było 34% przedsiębiorców, którzy spodziewali się utrzymania wyników firmy na poziomie tych z ubiegłego roku (kwartał wcześniej było ich 29,4%, a rok wcześniej 35%). Jarosław Augustyniak, prezes Idea Banku Optymizm mikrofirm odnośnie przewidywanego wzrostu obrotów po raz kolejny pokazuje, że mali przedsiębiorcy w znacznie mniejszym stopniu niż inne, większe podmioty gospodarcze, przejmują się wskaźnikami makroekonomicznymi czy sytuacją międzynarodową. Ich centrum zainteresowania stanowią rynki lokalne, na których operują i na których wyrobili sobie renomę i kontakty. I trudno się temu dziwić w końcu konflikt na Ukrainie nie ma większego przełożenia na to, ilu klientów zjawi się w warsztacie samochodowym czy też ile osób zechce skorzystać z usług fryzjera. Ta niezależność małych przedsiębiorców ma zbawienny wpływ na gospodarkę, bo ją stabilizuje. Mikrofirmy inwestują wtedy, kiedy mają potrzebę, a nie wtedy, gdy sugerują to prognozy makroekonomiczne. Kupują więc potrzebne urządzenia czy maszyny także w czasie, gdy ogólne inwestycje w gospodarce się kurczą. Podobnie jest w przypadku zatrudniania pracowników, których mikrofirmy przyjmują lub zwalniają w zależności od tego, jak rozwijają się ich biznesy, nie bawiąc się w jakieś strategiczne plany. Dłuższe planowanie jest im zbędne, bo mali przedsiębiorcy są wyjątkowo elastyczni i od dawna widać, że znakomicie potrafią się dostosować do wymagań własnego, lokalnego klienta. Jest jeszcze jeden element, na który warto zwrócić uwagę. Generalnie bowiem sytuacja ekonomiczna w dużej części zależy od tego, jak konsumenci i przedsiębiorcy oceniają swoją sytuację, gdyż od tej oceny zależy wielkość konsumpcji, skłonność do inwestowania itd. Fakt, że ponad 50% mikrofirm spodziewa się poprawy swoich wyników, oznacza, że ich biznesy będą się rozwijać, co korzystnie wpłynie na cały kraj. Czyli jeden z motorów napędzających polską gospodarkę na pewno w tym roku nie zawiedzie. Pesymistów, którzy spodziewają się spadku obrotów, jest 13,3%. Wprawdzie to grono urosło (o 2 p.p. w stosunku do II kw.), ale nadal jest ono znacznie mniejsze niż odsetek osób spodziewających się pogorszenia sytuacji gospodarczej. Poza tym tempo, w jakim ta grupa rośnie, jest znacznie mniejsze od dynamiki, z jaką powiększa się grono przedsiębiorców spodziewających się spadku tempa wzrostu PKB. Idea Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie,,, wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego

Duma Przedsiębiorcy 3/8 Przewidywania dotyczące obrotów firmy w bieżącym roku będą większe niż w ubr. będą zbliżone do ubr. będą mniejsze niż w ubr. 6,0% 10,4% 11,7% 13,6% 17,1% 16,3% 17,5% 15,3% 11,3% 13,3% 51,0% 38,6% 52,0% 36,2% 27,6% 43,4% 39,5% 48,3% 35,5% 47,5% 35,0% 48,3% 36,4% 26,2% 29,7% 52,7% 34,0% 58,8% 59,3% 67,8% II kw. 2012 III kw. 2012 IV kw. 2012 I kw. 2013 II kw. 2013 III kw. 2013 IV kw. 2013 I kw. 2014 II kw. 2014 III kw. 2014 Ta różnica między postrzeganiem przyszłości całej gospodarki a tym, jak przedsiębiorcy oceniają perspektywy własnych firm, jest dowodem, iż mikroprzedsiębiorstwa żyją w bardzo stabilnym i przewidywalnym otoczeniu. Wydarzenia międzynarodowe oraz krajowe mają ograniczony wpływ na ich biznes. Przyszłość mikrofirm jest o wiele bardziej uzależniona od sytuacji na ich rynkach lokalnych niż od zmian ogólnej koniunktury. Zatrudnienie nieco w gorę Stabilność mikrofirm potwierdzają także odpowiedzi na pytania dotyczące zmian zatrudnienia. Zaledwie 2% ankietowanych dokonało redukcji zatrudnienia lub nad takim rozwiązaniem się zastanawia. O wiele więcej osób zdecydowało się przyjąć nowych pracowników albo rozważa zwiększenie zatrudnienia w firmie. Takich osób jest aż. Planowane zmiany zatrudnienia w 2014 r. 2% nie zmieniłem i nie planuję zmieniać zatrudnienia 70% zwolniłem lub planuję zwolnić pracownika/ pracowników zatrudniłem lub planuję zatrudnić nową osobę/nowe osoby Idea Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie,,, wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego

Duma Przedsiębiorcy 4/8 Wprawdzie duża część mikrofirm to dosłownie jednoosobowe działalności gospodarcze, ale nawet w przypadku tych przedsiębiorców, którzy mają pracowników, widać dużą skłonność do zatrudniania nowych osób. Spośród mikrofirm mających już pracowników, na przyjęcie nowych zdecydowało się lub rozważa wzrost zatrudnienia w tym roku aż 34%. Z kolei o redukcji myśli tylko 3%. Planowane zmiany zatrudnienia w 2014 r. (w firmach mających pracowników) 63% nie zmieniłem i nie planuję zmieniać zatrudnienia zwolniłem lub planuję zwolnić pracownika/ pracowników zatrudniłem lub planuję zatrudnić nową osobę/ nowe osoby 3% Takie dane mogą oznaczać spory ruch na rynku pracy, biorąc pod uwagę, ile jest mikrofirm. Na koniec sierpnia tego roku, wg rejestru REGON, było 2 958 tys. jednoosobowych działalności gospodarczych. Nie wszystkie są aktywne, na przykład w czerwcu tego roku, na 2 964,2 tys. zarejestrowanych podmiotów aż 352 tys. było zawieszonych. Nie zmienia to jedna faktu, że jeśli choć jedna trzecia małych firm zdecydowałaby się na zwiększenie zatrudnienia, moglibyśmy zaobserwować znaczny spadek bezrobocia w kraju. Stabilnie w inwestycjach Pogorszenia nastrojów widać także w danych na temat planów inwestycyjnych przedsiębiorców. Nieco gorsze nastroje wprawdzie przełożyły się na wzrost odsetka firm nieplanujących żadnych nakładów inwestycyjnych, ale ten wzrost był bardzo niewielki z 34,1% w II kwartale roku do 36% w III kw. Jak widać więc, raczej należy mówić o stabilizacji, jeśli idzie o inwestycje mikrofirm. Odsetek firm nieplanujących inwestycji w bieżącym roku 70% 61% 65% 61% 60% 52% 50% 40% 32% 38% 42% 34% 36% 30% 25% 20% 10% 0% II kw. 2012 III kw. 2012 IV kw. 2012 I kw. 2013 II kw. 2013 III kw. 2013 IV kw. 2013 I kw. 2014 II kw. 2014 III kw. 2014 Idea Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie,,, wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego

Duma Przedsiębiorcy 5/8 Zwłaszcza, że taki niewielki spadek zainteresowania inwestycjami może wynikać z faktu, iż część przedsiębiorców dokonała już zaplanowanych zakupów. Z przeprowadzonego badania wynika bowiem, że spadł odsetek osób planujących inwestycje w samochód (do 27,4%, czyli o 4,2 p.p.) oraz w sprzęt (do 17,2%, czyli o 4,3 p.p.). W pozostałych kategoriach zaś nastąpił wzrost. Najbardziej przybyło przedsiębiorców, rozważających zakup wyposażenia biura (wzrost o 4,4 p.p., do 9,9%), nieruchomości (wzrost o 1,4 p.p., do 12,5%), a także co dość istotne więcej przedsiębiorców rozważa zakup maszyn do produkcji (wzrost o 1,7 p.p., do 14,9%). Planowane inwestycje w wybrane środki trwałe w bieżącym roku brak planów inwestycyjnych 36% samochody 27% sprzęt 17% maszyny do produkcji 15% nieruchomości 13% wyposażenie biura 10% oprogramowanie 4% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% O ile wzrost zainteresowania zakupem nieruchomości można tłumaczyć choćby zapowiedzianymi obniżkami stóp procentowych, co obniży koszty kredytów, to zwiększone zainteresowanie urządzeniami do produkcji może świadczyć o tym, że przedsiębiorcy czują się bardziej pewnie na rynku. Wzrośnie popyt na kredyt obrotowy Widać to także po odpowiedziach, dotyczących poziomu zainteresowania kredytem wśród przedsiębiorców. Wprawdzie przybyło takich, którzy nie planują pożyczać pieniędzy z banku (obecnie jest ich 33%, tymczasem kwartał wcześniej było ich 29%), ale jednocześnie wyraźnie wzrosła grupa osób, które rozważają wzięcie kredytu obrotowego lub w rachunku (wzrost do 43% z 37% w II kwartale). Nieco więcej jest osób rozważających zaciągnięcie kredytu inwestycyjnego (wzrost o 2 p.p., a więc zbliżony do odnotowanego wśród zainteresowanych inwestycjami w maszyny do produkcji), zaś odsetek zainteresowanych oboma rodzajami pożyczek nie uległ zmianie (nadal wynosi 6%) Idea Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie,,, wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego

Duma Przedsiębiorcy 6/8 Planowane zaciągnięcie kredytu w 2014 r. 50% 46% 44% 43% 40% 37% 30% 31% 29% 30% 33% 20% 22% 18% 10% 4% 8% 6% 6% 0% IV kw. 2013 I kw. 2014 II kw. 2014 III kw. 2014 obrotowego lub w rachunku inwestycyjnego obrotowego lub w rachunku oraz inwestycyjnego brak planów Zwiększone zainteresowanie kredytami wśród przedsiębiorców indywidualnych potwierdzają również publikowane ostatnio dane NBP. Wynika z nich, że po sierpniu wartość pożyczek i kredytów, udzielonych przedsiębiorcom indywidualnym, wyniosła 57 924 mln zł. To rekord, w lipcu ta wartość była prawie o 250 mln złotych niższa. O tym, że mamy do czynienia z utrzymującym się trendem, pokazują uśrednione dane za ostatnie 12 miesięcy. Średnie 12-miesięczne saldo udzielonych kredytów i pożyczek jest dodatnie i wynosi 356,9 mln zł. Wprawdzie do rekordowego poziomu z czerwca br. nieco brakuje, co wynika z niewielkiego oddłużenia firm w lipcu, ale nadal średnia utrzymuje się na poziomie przekraczającym 350 mln zł. Do porównania, przez większość ubiegłego roku średnia 12-miesięczna była poniżej 300 mln zł. Miesięczne saldo kredytów i pożyczek dla przedsiębiorców indywidualnych (średnia z 12M) w mln zł 500 400 300 200 100 0 Źródło: wyliczenia własne na podstawie danych NBP W największym stopniu wzrosły kredyty i pożyczki przeznaczone na bieżącą działalność. Ich wartość w sierpniu powiększyła się o 220 mln zł. Ale z danych wynika także, że firmy chętnie biorą kredyty na zakup nieruchomości wartość portfela zwiększyła się o ponad 90 mln zł. Widać także duży wzrost skłonności do inwestowania portfel kredytów inwestycyjnych wzrósł 54 mln zł, co także oznacza powrót do pozytywnego trendu po lipcowym spadku w tej kategorii kredytów. Idea Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie,,, wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego

Duma Przedsiębiorcy 7/8 Prosta formuła badania, unikalna grupa ankietowanych Co kwartał pytamy drobnych przedsiębiorców czy w bieżącym roku: spodziewają się utrzymania, wzrostu czy spadku obrotów w swojej firmie oczekują utrzymania obecnego tempa rozwoju gospodarczego, jego przyspieszenia czy raczej recesji gospodarczej zamierzają utrzymać zatrudnienie, zatrudniać czy zwalniać pracowników planują inwestycje w swojej firmie zamierzają podnieść, utrzymać czy obniżyć ceny sprzedawanych dóbr i usług zamierzają finansować kredytem swoją działalność bieżącą albo inwestycje Tradycyjnie zadajemy też kilka pytań pomocniczych pozwalających ustalić czy firma działa w produkcji czy w sektorze usług, ilu pracowników zatrudnia i czy prowadzi działalność na rzecz jednego, czy większej liczby kontrahentów. Uczestnikami badania są przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, czyli właściciele mikrofirm. Badanie obejmuje więc unikalny segment mikrobiznesu, który nie jest ujmowany w oficjalnych statystykach makroekonomicznych. W najnowszym badaniu 83% respondentów stanowili przedsiębiorcy zatrudniający nie więcej niż 4 pracowników. Zaledwie 5% badanych zatrudniało więcej niż 10 osób. Znakomita większość ankietowanych reprezentowała sektor usług. Co osiemnasty badany miał tylko jednego kontrahenta w grupie tej mogli znajdować się samozatrudnieni. Więcej niż jedną czwartą ankietowanych stanowili eksporterzy. Wielkość zatrudnienia 5% 39% 44% nie zatrudniam pracowników poniżej 5 od 5 do 10 powyżej 10 Idea Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie,,, wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego

Duma Przedsiębiorcy 8/8 Liczba kontrahentów 5,5% więcej niż jeden jeden 94,5% Sektor wykonywanej działalności 13% usługi produkcja 87% Sprzedaż produktów lub usług za granicę 27% sprzedawcy krajowi eksporterzy 73% Marek Siudaj, Katarzyna Siwek, Katarzyna Miazek Idea Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie,,, wpisana do rejestru przedsiębiorców prowadzonego