Nr 11 (2011) BIBLIOTEKA REGIONALISTY

Nr 11 (2011) BIBLIOTEKA REGIONALISTY Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2011

Rada Naukowa: Horst Brezinski, Alfonz Gajdoš, Jiřina Jílková, Dorota Korenik, Stanisław Korenik, Oğuz Özbek, Recenzenci: Florian Kuźnik, Andrzej Prusek, Zygmunt Szymla, Eugeniusz Wojciechowski Redaktor naukowy: Stanisław Korenik Sekretarz redakcji: Niki Derlukiewicz Redaktor wydawnictwa: Joanna Szynal Redaktor techniczny: Barbara Łopusiewicz Korektor: Barbara Cibis Łamanie: Małgorzata Czupryńska Projekt okładki: Beata Dębska Na okładce katedra św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu (zdjęcie z zasobów Fotolia LLC) Publikacja jest dostępna na stronie www.ibuk.pl Streszczenia opublikowanych artykułów są dostępne w międzynarodowej bazie danych The Central European Journal of Social Sciences and Humanities http://cejsh.icm.edu.pl oraz w The Central and Eastern European Online Library www.ceeol.com Informacje o naborze artykułów i zasadach recenzowania znajdują się na stronie internetowej Wydawnictwa www.wydawnictwo.ue.wroc.pl Kopiowanie i powielanie w jakiejkolwiek formie wymaga pisemnej zgody Wydawcy Copyright Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wrocław 2011 ISSN 2081-4461 Wersja pierwotna: publikacja drukowana Druk: Drukarnia TOTEM

Spis treści Wstęp... 7 Artur Borcuch, Stabilność systemu finansowego jako warunek wzrostu gospodarczego podejście instytucjonalne... 9 Niki Derlukiewicz, Konkurencyjność wybranych regionów Unii Europejskiej... 19 Katarzyna Domańska, Renata Kubik, Wpływ kryzysu gospodarczego na efektywność grup strategicznych przedsiębiorstw mleczarskich w województwie lubelskim... 31 Eleonora Gonda-Soroczyńska, Kondycja środowiska przyrodniczego w rozwoju miejscowości uzdrowiskowej na przykładzie Szczawna-Zdroju... 41 Alicja Małgorzata Graczyk, Wybrane problemy lokalizacji lądowych farm wiatrowych w Polsce... 53 Piotr Hajduga, Oddziaływanie specjalnych stref ekonomicznych na rozwój społeczno-gospodarczy Dolnego Śląska w pierwszej dekadzie XXI wieku... 65 Magdalena Kalisiak-Mędelska, decentralizacja administracji publicznej. Zarys problemu... 81 Armand Kasztelan, Oddziaływanie przemysłu spożywczego na środowisko w województwie lubelskim... 93 Tomasz Kijek, Efektywność wykorzystania potencjału innowacyjnego gospodarki polskiej... 103 Piotr Klimczyk, Gabriela Wronowska, Rzeczywista emisja a przydział uprawnień do emisji CO 2 w latach 2008-2012 ujęcie regionalne... 113 Elżbieta Kołodziej, Grzegorz Wesołowski, Rola banku spółdzielczego w kreowaniu przedsiębiorczości na obszarach wiejskich powiatu włodawskiego... 131 Stanisław Korenik, Problemy współczesnego interwencjonizmu państwowego w świetle kryzysu finansowego... 143 Andrzej Łuczyszyn, Sektor publiczny w Polsce wobec wyzwań XXI wieku wybrane problemy... 151 Anna Mempel-Śnieżyk, Polityka wspierania i tworzenia sieciowych struktur przestrzennych w Polsce na tle wybranych krajów UE... 163 Sławomir Pastuszka, Spójność ekonomiczna, społeczna i terytorialna Unii Europejskiej konwergencja czy dywergencja... 179 Andrzej Pawlik, Innowacyjność jako determinanta rozwoju społeczno-gospodarczego województwa świętokrzyskiego... 191 3

Spis treści Adam Peszko, Krytyka liberalnych praktyk w korporacjach na przełomie wieków i nowe nurty w ekonomii pierwszej dekady XXI wieku... 205 Zbigniew Piepiora, Finansowanie naturalnych szkód katastroficznych w wybranych powiatach województwa dolnośląskiego... 217 Małgorzata Rogowska, Polityka rozwoju lokalnego zarys nowych koncepcji... 229 Janusz Rosiek, Wyzwania wobec sektora energetycznego w Polsce a polityka klimatyczna Unii Europejskiej wybrane aspekty... 239 Wawrzyniec Rudolf, Urzędy marszałkowskie jako organizacje otwarte na współpracę w świetle badań empirycznych... 251 Dorota Rynio, Wykorzystanie naturalnych warunków środowiska w kształtowaniu wizerunku miasta... 261 Agnieszka Schmeidel, Rola władz samorządowych w realizowaniu współczesnej koncepcji polityki rozwoju regionalnego na przykładzie województwa świętokrzyskiego... 273 Eugeniusz Sitek, Ryzyko polityczne i jego wpływ na podejmowanie bezpośrednich inwestycji zagranicznych... 283 Michał Sosnowski, Delokalizacja działalności gospodarczej w warunkach konkurencji podatkowej... 293 Katarzyna Tarnawska, Przeciwdziałanie zmianom klimatu na poziomie UE a polityka klimatyczna Polski... 305 Agnieszka Tarnowska, Zróżnicowanie infrastruktury społecznej w województwach... 317 Barbara Trzaska, Dostosowanie oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy jako efekt działań marketingowych... 337 Alina Walenia, Czynniki warunkujące wykorzystanie endogenicznego potencjału rozwoju obszarów wiejskich Polski Wschodniej... 347 Sylwia Wiśniewska, Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w polityce innowacyjnej państwa... 359 Summaries 4 Artur Borcuch, Stability of financial system as a condition of economic growth institutional approach... 18 Niki Derlukiewicz, Competitiveness of selected regions of the European Union... 30 Katarzyna Domańska, Renata Kubik, Impact of economic crisis on the effectiveness of strategic groups of dairy enterprises in Lublin voivodeship. 39 Eleonora Gonda-Soroczyńska, The condition of the natural environment in the development of a spa town the case of Szczawno-Zdrój... 51 Alicja Małgorzata Graczyk, Selected problems of onshore wind farms location in Poland... 64

Spis treści Piotr Hajduga, The influence of special economic zones on the socio-economic development of Lower Silesia in the first decade of the 21 st century... 79 Magdalena Kalisiak-Mędelska, Decentralization of public administration. Outline of the problem... 92 Armand Kasztelan, Impact of food industry on the environment in Lubelskie voivodeship... 102 Tomasz Kijek, Efficiency of Polish economy s innovation potential exploitation... 112 Piotr Klimczyk, Gabriela Wronowska, CO 2 emission and allocation of CO 2 emissions allowances in years 2008-2012 a regional approach... 129 Elżbieta Kołodziej, Grzegorz Wesołowski, The role of a cooperative bank in the creation of entrepreneurship in rural areas Włodawa district... 142 Stanisław Korenik, Problems of the modern state intervention in the light of the financial crisis... 149 Andrzej Łuczyszyn, Public sector in Poland in the face of challenges of the 21 st century chosen elements... 161 Anna Mempel-Śnieżyk, Policy of supporting and creating of spatial networks structures in Poland on the background of selected EU countries... 177 Sławomir Pastuszka, Economic, social and territorial cohesion of the European Union convergence or divergence... 189 Andrzej Pawlik, Innovation as a determinant of socio-economic development of Świętokrzyskie voivodeship... 203 Adam Peszko, Criticism of neoclassical doctrine of the 90s and new currents of economics in the first decade of the XXI st century... 215 Zbigniew Piepiora, Financing the counteraction of natural disaster damages in chosen counties of Lower Silesia voivodeship... 227 Małgorzata Rogowska, Local development policy an outline of new concepts... 238 Janusz Rosiek, Challenges to the energy sector in Poland in the perspective of the EU climate policy selected problems... 250 Wawrzyniec Rudolf, Marshal s Offices as the organizations open for cooperation empirical approach... 260 Dorota Rynio, Using natural conditions of environment in town image development... 271 Agnieszka Schmeidel, The role of local authorities in implementing the modern concept of regional development policies on the example of development plans in Świętokrzyskie voivodeship... 282 Eugeniusz Sitek, Political risk and its effect on making foreign direct investment... 291 Michał Sosnowski, Business relocation in the terms of tax competition... 304 5

Spis treści Katarzyna Tarnawska, Counteracting climate changes on the EU level and Polish climate policy... 315 Agnieszka Tarnowska, Differences in social infrastructure in voivodships... 336 Barbara Trzaska, Adjustment of an educational offer to labour market needs as a result of marketing activity... 346 Alina Walenia, Conditions determining the use of the endogenous potential of rural areas development in Eastern Poland... 358 Sylwia Wiśniewska, Innovation and business centres in innovation policy of the state... 367

BIBLIOTEKA REGIONALISTY NR 11 (2011) Andrzej Pawlik Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Innowacyjność jako determinanta rozwoju społeczno-gospodarczego województwa świętokrzyskiego Streszczenie: Innowacje w obecnej gospodarce stają się jednym z najważniejszych czynników rozwoju społeczno-gospodarczego, są najczęściej efektem postępu technicznego i jako takie stanowią determinantę wzrostu społeczno-gospodarczego. Zależność między rozwojem społeczno-gospodarczym regionów a poziomem innowacyjności ma charakter sprzężenia zwrotnego. Rozwój społeczno-gospodarczy wpływa na wzrost produktywności i lepsze wyniki ekonomiczne, a w efekcie na wzrost PKB, co warunkuje poziom innowacyjności, zwiększa też jego atrakcyjność dla inwestorów. Celem artykułu jest analiza dystansu rozwojowego województwa świętokrzyskiego na tle kraju, ocena wewnętrznego zróżnicowania województwa wg powiatów i próba określenia zależności pomiędzy poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego i innowacyjności. Słowa kluczowe: innowacja, uwarunkowania innowacji, rozwój społeczno-gospodarczy, zróżnicowanie rozwoju, wzrost gospodarczy. 1. Wstęp Innowacje w obecnej gospodarce, która charakteryzuje się: skróconym cyklem życia produktów, wysoką ich jakością, globalnym rynkiem, zwiększoną świadomością i wymaganiami konsumentów, stają się jednym z najważniejszych czynników rozwoju społeczno-gospodarczego. Ekonomia poświęca coraz więcej uwagi badaniom związanym z rozwojem innowacji oraz ich wpływem na wzrost gospodarczy. Według L. Białoń innowacja to wprowadzenie zmian do układów gospodarczych i społecznych, których efektem jest wzrost użyteczności produktów, usług, procesów technologicznych oraz systemów zarządzania, poprawa racjonalności gospodarowania, ochrona i poprawa środowiska przyrodniczego, lepsza komunikacja międzyludzka oraz ostatecznie poprawa jakości życia zawodowego i prywatnego społeczeństwa 1. s. 19. 1 L. Białoń (red.), Zarządzanie działalnością innowacyjną, Wydawnictwo Placet, Warszawa 2010, 191

Andrzej Pawlik Celem przeprowadzonych badań była analiza dystansu rozwojowego województwa świętokrzyskiego na tle kraju oraz ocena wewnętrznego zróżnicowania województwa według powiatów, a także próba określenia zależności pomiędzy poziomem innowacyjności i poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego. 2. Innowacje jako ważny czynnik rozwoju regionalnego Postęp naukowo-techniczny i procesy transformacji gospodarki wymagają nowego spojrzenia na tradycyjne czynniki rozwoju. Chodzi o uwzględnienie nowoczesnych czynników rozwoju, obejmujących między innymi: uwarunkowania ekonomiczne (strukturę gospodarki) i uwarunkowania społeczno-polityczne (nastawienie społeczne do postępu i innowacyjności). Kluczowe znaczenie w teorii rozwoju regionalnego mają koncepcje teoretyczne i badania dotyczące dynamiki rozwoju gospodarczego w układach regionalnych oraz czynników wyznaczających procesy tego rozwoju. Wśród głównych koncepcji rozwoju regionalnego wymienić należy 2 : 1) teorię lokalizacji, 2) teorię biegunów wzrostu, 3) koncepcję rozwoju egzogenicznego, 4) koncepcję rozwoju endogenicznego, 5) koncepcję rozwoju zdecentralizowanego. Harmonijne rozwijanie nauki, postępu technicznego i gospodarki jest głównym wyznacznikiem rozwoju cywilizacyjnego każdego kraju. Wysoka ranga tego problemu skłania do poszukiwania takich rozwiązań instytucjonalnych, które w maksymalnym stopniu sprzyjałyby tworzeniu innowacji, szybkiemu ich przejmowaniu przez przemysł i całą gospodarkę. Współczesny postęp cywilizacyjny, oparty na produktach i zastosowaniu wiedzy wysokiego poziomu, koncentruje się w regionach przemysłowych o wielkim potencjale i nasilonej działalności gospodarczej oraz w międzynarodowych metropoliach. Innowacyjność potrzebuje koncentracji wiedzy, którą uosabiają instytucje służące jej wytwarzaniu i organizacje wykorzystujące wiedzę, a przede wszystkim ludzi. Innowacje mogą być zdeterminowane wieloma czynnikami, do których można zaliczyć 3 : system funkcjonowania całej gospodarki, zasoby rzeczowe i finansowe, klimat innowacyjności, czynniki polityczne itd. Czynniki ekonomiczne, socjologiczne i psychologiczne decydują o tym, czy przedsiębiorstwo chce wdrażać innowacje, natomiast czynniki techniczno-produkcyjne i organizacyjne decydują o tym, czy organizacja przedsiębiorstwo może i potrafi tworzyć i stosować nowe rozwią- 192 2 Z. Szymla, Determinanty rozwoju regionalnego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław Warszawa 2000, s. 41. 3 J. Pajestka, Czynniki i współzależności rozwoju społeczno-gospodarczego, PWE, Warszawa 1981, s. 207.

Innowacyjność jako determinanta rozwoju społeczno-gospodarczego... zania 4. Przedsiębiorstwo będzie mogło tworzyć i wdrażać innowacje, jeżeli będzie miało ku temu sprzyjające warunki techniczno-produkcyjne, będzie umiało to robić, jeżeli kierownictwo i załoga zdobędą niezbędne ku temu kwalifikacje. K. Poznański uważa, że innowacje mogą być uwarunkowane wieloma czynnikami, które można podzielić na 5 : Czynniki zewnętrzne: stan aktywności gospodarki, stopień zużycia maszyn i urządzeń, rozkład różnych postaw wobec innowacji itp. Czynniki wewnętrzne: ekonomiczna opłacalność innowacji dla przedsiębiorstwa, skala minimalnych nakładów koniecznych do zrealizowania innowacji, techniczna złożoność przedsiębiorstwa. J. Mujżel do najważniejszych uwarunkowań rozwoju innowacji zalicza 6 : 1) centralne decyzje alokacyjne i różnorodne ich uwarunkowania, 2) stan wiedzy i system informacji naukowo-technicznej, 3) zespół bodźców pozamaterialnych, 4) ekonomiczny system funkcjonowania gospodarki. Właśnie ten ostatni czynnik, według autora, ma największe znaczenie. We właściwie ukształtowanych warunkach społeczno-gospodarczych organizacje gospodarcze powinny być zainteresowane tworzeniem i wdrażaniem innowacji. Wśród uwarunkowań innowacji wielu autorów, m.in. M. Dolińska, K. Kuźniar, K.B. Matusiak i A. Wujek, podkreśla czynnik, który można nazwać ekonomicznym systemem funkcjonowania gospodarki, i związany z nim poziom rozwoju społeczno- -gospodarczego 7. Uzasadnione wydaje się stwierdzenie, że poziom rozwoju społeczno-gospodarczego stanowi podstawę dojrzewania, powstawania i upowszechniania innowacji, które z kolei ze zdwojoną siłą wracają, kreując wzrost gospodarczy. Konkurencyjność gospodarki danego regionu zależy w dużej mierze od innowacyjności przedsiębiorstw oraz efektywnego wykorzystania wiedzy i wyników badań naukowych przez gospodarkę. Z tego punktu widzenia większe znaczenie niż wielkość wydatków na prowadzenie badań ma stopień, w jakim przekładają się one na poziom technologiczny wytwarzanych produktów i stymulują rozwój branż wysokich technologii. Innowacje są najczęściej efektem postępu technicznego i jako 4 W. Janasz, K. Kozioł, Determinanty działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2007, s. 42. 5 K. Poznański, Innowacje w gospodarce kapitalistycznej, PWN, Warszawa 1979, s. 130. 6 J. Mujżel, W. Caban, Ekonomiczny mechanizm procesów innowacyjnych, PWN, Warszawa 1975, s. 80. 7 M. Dolińska, Innowacje w gospodarce opartej na wiedzy, PWE, Warszawa 2010, s. 57; K. Kuźniar, Cele i instrumenty polityki innowacyjnej w Polsce. Ocena skuteczności, [w:] J. Sokołowski (red.), Problemy ekonomii, polityki ekonomicznej i finansów publicznych, t. II, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Wrocław 2008, s. 120; K.B. Matusiak, Rozwój systemów wsparcia przedsiębiorczości przesłanki, polityka i instytucje, Instytut Technologii Eksploatacji PIB, Radom Łódź 2006, s. 143, 156; A. Wujek, Regionalne systemy innowacyjne (RSI) jako czynnik wzmacniania konkurencyjności regionów, [w:] M. Czernielewska-Rutkowska, E. Karasińska (red.), Innowacyjność oknem na świat, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź 2004, s.107. 193

Andrzej Pawlik takie stanowią determinantę wzrostu społeczno-gospodarczego. We współczesnej gospodarce światowej innowacyjność jest uważana za podstawowy czynnik długookresowego rozwoju społeczno-gospodarczego. 3. Zróżnicowanie rozwoju społeczno-gospodarczego województwa świętokrzyskiego Województwo świętokrzyskie położone jest w środkowej części Polski, w Górach Świętokrzyskich, na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych. Jest to jedno z najmniejszych terytorialnie województw. Zajmuje ono 11,7 tys. km 2 (3,7% Tabela 1. Wybrane wskaźniki rozwoju społeczno-gospodarczego województwa świętokrzyskiego i Polski w latach 2000, 2005 i 2009 194 Wskaźniki Świętokrzyskie Polska 2000 2005 2009 2000 2005 2009 Stopa bezrobocia rejonie (w %) 16,6 20,6 14,7 15,1 17,6 11,9 Gęstość zaludnienia 111 110 108 122 122 122 Odsetek ludności miejskiej 46,0 45,4 45,2 61,9 61,4 61,0 Pracujący (w tys.) 228,5 195,0 204,5 15 489 12 891 13 782 Przyrost naturalny na 1 tys. mieszkańców 0,6 1,7 0,8 0,3 0,1 0,9 Przeciętne wynagrodzenie miesięczne brutto (w zł) 1718 2042 2682 1893 2360 3102 Podmioty gospodarki narodowej na 10 tys. mieszkańców 768 813 832 907 948 981 Mieszkania oddane do użytku (w tys.) 1,8 2,1 1,9 87,8 114 160 Liczba samochodów osobowych na 1000 osób 249 294 407 261 323 432 Szkoły wyższe 10 14 15 310 445 461 Studenci (w tys.) 53 64 53 1585 1954 1900 Jednostki badawczo-rozwojowe 11 16 23 860 1097 1298 Zatrudnieni w jednostkach badawczo- -rozwojowych z tytułem profesora (.) 86 104 8362 9756 9811 Nakłady na działalność badawczo- -rozwojową (w mln zł) 14,1 19,5 146,7 4796,1 5574,6 9070,0 Przedsiębiorstwa wykorzystujące dostęp do Internetu (w % ogółu przedsiębiorstw) (.) 76,7 84,7 (.) 86,1 90,1 Nakłady na działalność innowacyjną w przemyśle (w mln zł) 474 422,5 226,1 (.) 14 329,1 21 405,5 Źródło: Świętokrzyskie w liczbach, Urząd Statystyczny, Kielce 2010; Rocznik Statystyczny Województwa Świętokrzyskiego, Urząd Statystyczny, Kielce 2010; Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, GUS, Warszawa 2010.

Innowacyjność jako determinanta rozwoju społeczno-gospodarczego... powierzchni kraju) i liczy 1270,1 tys. mieszkańców 3,3% krajowej populacji, co daje mu 15 pozycję wśród województw Polski pod względem powierzchni i 13 pod względem ludności. Administracyjnie województwo dzieli się na 13 powiatów ziemskich i 1 miasto na prawach powiatu (Kielce), 5 gmin miejskich, 26 gmin wiejsko- -miejskich oraz 71 wiejskich 8. Graniczy od południa z województwem małopolskim, od zachodu z województwem śląskim i łódzkim, od północy z mazowieckim, a od wschodu z lubelskim i podkarpackim. Jest ono zaliczane do regionów słabo rozwiniętych pod względem społeczno-gospodarczym (tab. 1). Województwo świętokrzyskie charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem poszczególnych powiatów pod względem powierzchni, stosunków demograficznych i potencjału gospodarczego (tab. 2). Syntetycznym odzwierciedleniem potencjału gospodarczego województwa świętokrzyskiego i jego miejsca w strukturze gospodarki kraju jest wielkość produktu krajowego brutto (PKB). W 2008 roku wartość wytworzonego produktu krajowego brutto w województwie świętokrzyskim w cenach bieżących wynosiła 34 086 mln zł i stanowiła 2,7% ogółu PKB dla całego kraju (13 lokata wśród województw w Polsce). Tabela 2. Podstawowe wskaźniki charakteryzujące powiaty województwa świętokrzyskiego w 2009 roku Powiat Powierzchnia (w km 2 ) Ludność Gęstość zaludnienia Pracujący na 1000 mieszkańców* Buski 968 73 127 76 140,0 Jędrzejowski 1257 88 665 71 134,6 Kazimierski 422 35 088 83 94,3 Kielecki 2246 201 643 90 94,7 Konecki 1140 83 005 73 156,4 M. Kielce 110 204 835 1 868 354,5 Opatowski 911 55 471 61 111,6 Ostrowiecki 617 114 670 186 177,9 Pińczowski 613 41 282 67 136,0 Sandomierski 676 80 709 119 149,9 Skarżyski 395 78 400 198 187,9 Starachowicki 523 93 280 178 195,9 Staszowski 925 73 277 79 180,6 Włoszczowski 908 46 668 51 170,8 * Dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 9 osób bez pracujących w rolnictwie indywidualnym. Źródło: Statystyczne vademecum samorządowca, Urząd Statystyczny, Kielce 2010. s. 25. 8 Powiaty województwa świętokrzyskiego w latach 2005-2008, Urząd Statystyczny, Kielce 2009, 195

Andrzej Pawlik PKB w Świętokrzyskiem w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosło w 2008 roku 26 763 zł (w kraju 33 462 zł), co dało województwu 12 lokatę w kraju. Wskaźnik ten jest jedną z najczęściej wykorzystywanych miar poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego. Jego wartość zarówno w przypadku województwa świętokrzyskiego, jak i kraju z roku na rok systematycznie rośnie. 4. Analiza poziomu warunków rozwoju społeczno-gospodarczego w powiatach Zróżnicowanie warunków społeczno-gospodarczych poszczególnych powiatów województwa świętokrzyskiego, mierzone różnymi miernikami, rodzi konieczność znalezienia metody pozwalającej na sprowadzenie tych mierników do jednego agregatowego wskaźnika dla każdego powiatu. Dlatego klasyfikację powiatów przeprowadzono za pomocą modelowej metody statystyczno-matematycznej, opartej na koncepcji wzorca rozwoju, tzw. metody Hellwiga 9, składającej się z kilku etapów: 1) ustalenia obszarów tematycznych i dobór cech statystycznych, 2) ustalenia zbioru cech o małej zmienności i wysoko ze sobą skorelowanych, 3) podziału cech diagnostycznych na stymulanty i destymulanty, 4) normalizacji cech diagnostycznych, 5) obliczania cząstkowych syntetycznych mierników w poszczególnych dziedzinach, 6) wyznaczenia całościowego taksonomicznego miernika dla powiatów, 7) podziału powiatów na grupy. Do badania zróżnicowania warunków rozwoju społeczno-gospodarczego w województwie świętokrzyskim przyjęto zestaw 26 wskaźników. Cechy ujęto w następujących pięciu układach: procesy demograficzne, aktywność gospodarcza, dostęp do dóbr, infrastruktura społeczna, bezpieczeństwo publiczne. Spośród przedstawionych czynników wpływających na warunki rozwoju społeczno-gospodarczego w województwie świętokrzyskim wyróżniono mierniki (w główce tabeli), które zakwalifikowano do wymienionych układów. W tabelach 3, 4 i 5 przedstawiono wskaźniki charakteryzujące powiaty w latach 2007-2009. Zgromadzone w nich informacje potwierdzają duże zróżnicowanie rozwoju społeczno-gospodarczego w poszczególnych powiatach i konieczność znalezienia syntetycznego wskaźnika dającego możliwość wnioskowania. 196 9 Z. Hellwig, Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr, Przegląd Statystyczny 1968, nr 4.

Tabela 3. Wskaźniki charakteryzujące poziom rozwoju powiatów woj. świętokrzyskiego w 2007 roku Zużycie energii na 1 mieszkańca (w kwh) Współczynnik młodości Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania Pracujący w gospodarce Łóżka w szpitalach na 10 tys. Liczba uczniów na 1 komputer Liczba samochodów na 1000 ludności Liczba ludności na 1 miejsce w kinie stałym Korzystający z noclegów na 1 miejsce noclegowe Gęstość zaludnienia Przyrost naturalny na 1000 ludności Podmioty gospodarcze na 10 tys. ludności Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych Ofiary wypadków (ranni) w latach Ofiary śmiertelne wypadków drogowych na 100 tys. ludności Wypadki drogowe Miejsca noclegowe na 10 tys. ludności ogółem Zgony niemowląt na 1000 urodzeń (żywych) Stopa bezrobocia rejestrowanego Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (w zł ogółem) Mieszkania oddane do użytku na 1000 zawartych małżeństw Mieszkańcy placówek pomocy społecznej na 10 tys. ludności Liczba ofert pracy na 1000 bezrobotnych Ludność na 1 placówkę biblioteczną Liczba ludności na 1 aptekę Liczba lekarzy na 10 tys, ludności Cechy/powiaty 1-1 -1 1 1 1 1-1 -1,00 1-1 -1-1 -1 1,00 1 1 1-1 1-1 1 1 1 1 1 Stymulanta destymulanta (-1, 1) 8 8 5 10 8 8 10 10 5,00 5 8 8 8 10 10,00 5 8 5 8 10 10 8 10 5 9 10 Waga cechy (od 1 do 10) Pow. buski 20 3060 3672 12,12 44 273 2272,2 9 4,48 56 96 19 111 22 761,39-3,6 76 23,8 0 652,4 6 57 9 875 81,4 87,1 599 Pow. jędrzejowski 10 4688 3181 0,44 17 141 2516,1 12,3 1,14 8 47 15 51 210 678,04-1,2 71 32 397,61 550,7 7 21,3 11 294 75,2 106,4 627,9 Pow. kazimierski 8 4434 2365 1,65 21 136 2059,4 10,9 3,32 22 34 4 44 62 423,2-5,55 84 47,7 0 742,8 8 16,1 3 079 89,1 82 697 Pow. kielecki 12 4758 3843 0,21 22 376 2270,3 20,2 4,06 50 583 84 772 544 626,63 1,62 89 46,2 0 484 8 22,9 17 653 82,8 143,2 560,9 Pow. konecki 22 2985 3344 1,68 42 279 2206,8 23,1 4,97 29 91 13 104 142 760,74-2,12 73 11,3 171,64 459,1 9 66,6 13 274 68,3 97,9 493 Pow. m. Kielce 46 2145 13727 2,7 44 439 2655,8 10 6,87 73 499 16 609 387 1403,97-1 1879 52 99,81 412,1 13 69,8 70 314 57,9 91,6 577,1 Pow. opatowski 10 4008 2338 1,32 68 176 2449,5 16,7 6,34 10 61 18 79 281 588,32-4,43 62 36,9 0 542,3 8 23 6 792 74,3 95 532 Pow. ostrowiecki 19 2746 5242 0,81 34 194 2240,55 18,8 5,01 23 76 18 79 115 958,01-2,27 187 84,6 248,56 376,2 10 41,6 21 126 64,7 95,1 528,9 Pow. pińczowski 11 4646 2091 5,63 25 221 2650,1 9,3 0 0 40 6 51 64 571,14-3,57 68 27,1 0 636,3 8 28,5 5 395 76,7 87,8 613,9 Pow. sandomierski 21 3525 3861 0,62 21 153 2678,4 12,3 2,7 29 72 11 77 160 781,38-1,79 120 58,4 0 720,1 8 58,3 11 553 79,2 100,6 572 Pow. skarżyski 19 2478 6608 1,91 10 229 2556,9 25,9 2,97 30 98 8 134 551 980,3-3,49 201 30,5 121,06 434,9 10 46,2 14 708 61,1 84,8 544,6 Pow. starachowicki 18 2847 3758 3,42 29 141 2130,6 13,9 7,87 29 113 22 139 277 744,94-1,4 180 74,8 168,38 535,3 8 41,1 19 477 65 93,2 513,2 Pow. staszowski 13 3350 3879 2,31 20 169 2546,8 12,4 13,37 31 58 15 86 786 686,6-0,7 80 57,1 284,54 636,8 8 38,5 12 988 78,6 120,5 571,3 Pow. włoszczowski 15 4696 3131 1,26 28 404 2465,8 14,6 2,11 4 51 7 71 280 655,2-0,63 52 24,3 0 507,2 10 65,8 7 200 78 106,3 579,7 Źródło: Województwo świętokrzyskie. Podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny, Kielce 2008. 197

198 Tabela 4. Wskaźniki charakteryzujące poziom rozwoju powiatów woj. świętokrzyskiego w 2008 roku Zużycie energii na 1 mieszkańca (w kwh) Współczynnik młodości Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania Pracujący w gospodarce Łóżka w szpitalach na 10 tys. Liczba uczniów na 1 komputer Liczba samochodów na 1000 ludności Liczba ludności na 1 miejsce w kinie stałym Korzystający z noclegów na 1 miejsce noclegowe Gęstość zaludnienia Przyrost naturalny na 1000 ludności Podmioty gospodarcze na 10 tys. ludności Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych Ofiary wypadków (ranni) w latach Ofiary śmiertelne wypadków drogowych na 100 tys. ludności Wypadki drogowe Miejsca noclegowe na 10 tys. ludności ogółem Zgony niemowląt na 1000 urodzeń (żywych) Stopa bezrobocia rejestrowanego Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (w zł ogółem) Mieszkania oddane do użytku na 1000 zawartych małżeństw Mieszkańcy placówek pomocy społecznej na 10 tys. ludności Liczba ofert pracy na 1000 bezrobotnych Ludność na 1 placówkę biblioteczną Liczba ludności na 1 aptekę Liczba lekarzy na 10 tys. ludności Cechy/powiaty 1-1 -1 1 1 1 1-1 -1,00 1-1 -1-1 -1 1,00 1 1 1-1 1-1 1 1 1 1 1 Stymulanta destymulanta (-1, 1) 8 8 5 10 8 8 10 10 5,00 5 8 8 8 10 10,00 5 8 5 8 10 10 8 10 5 9 10 Waga cechy (od 1 do 10) Pow. buski 20 3056 3860 10,27 45 236 2496,9 8,8 4,09 56 77 14 105 41 769,21-2,59 76 23,2 185,66 706,6 6 73 10 103 81,6 85,7 614,6 Pow. jędrzejowski 9 4447 3177 5,37 16 160 2776,6 11,4 4,1 8 78 18 87 160 686,61-0,51 71 31,9 397,07 601,7 6 24,3 11 856 75,4 105,2 640,6 Pow. kazimierski 8 2941 2521 7,13 21 217 2278,6 10 0 22 33 7 42 49 439,41-5,75 84 42,5 0 790,2 8 16,1 3 246 89,5 81,6 701,6 Pow. kielecki 11 4777 3934 0,28 20 423 2463 19,4 3,55 50 572 79 742 509 651,07 1,28 89 39,2 0 552,1 7 22,8 19 237 83,2 141,1 587,6 Pow. konecki 22 2875 3207 1,25 40 253 2463,3 22 2,29 27 71 10 76 133 75,93-1,37 73 13,2 171,19 502,9 9 69,8 13 541 68,7 97,3 512,4 Pow. m. Kielce 46 2254 13673 0,29 55 575 2953,7 9,6 6,32 75 450 17 542 434 1400,48 0,71 1870 52,4 99,42 451,6 12 78 72 584 58,1 88,9 600,7 Pow. opatowski 10 3981 2323 4,9 68 190 2717,5 16,3 3,66 8 63 16 75 333 609,08-3,51 61 35,5 0 678 7 30 6 970 74,6 94,4 543,6 Pow. ostrowiecki 20 3197 5231 9,28 31 227 2558,2 16,1 7,02 27 69 9 76 112 992,98-2,36 187 62 248,01 408,9 9 43 21 164 65,1 92,7 542,5 Pow. pińczowski 12 4621 2079 4,44 25 214 2628,2 8,1 2,51 0 32 4 40 105 575,29-3,3 68 23,6 0 676,1 7 33,4 5 748 76,8 85,5 620,7 Pow. sandomierski 22 3372 3854 24 18 203 2977,5 10,1 4,89 23 75 12 91 86 799,03-0,36 120 73,8 0 759,8 7 65 11 574 79,4 98,1 578,8 Pow. skarżyski 19 2627 6568 10,35 9 351 2821,4 22,2 7,11 13 102 11 113 550 991,83-3,23 200 39 120,33 486,7 8 51,1 14 983 61,4 83,1 566,1 Pow. starachowicki 18 3020 3745 5,41 27 179 2402,9 14 4,28 38 147 14 185 300 757,84-0,76 179 52,9 167,8 582,3 7 46,2 19 482 65,3 91,3 531,7 Pow. staszowski 13 3500 3868 16,73 20 154 2952,6 10,2 5,15 31 80 16 118 942 699,88 0,01 79 56,5 287,1 701,3 7 41,2 13 642 78,7 117,6 565,5 Pow. włoszczowski 15 4258 3123 1,66 28 366 2641,2 13,6 8,02 4 49 13 65 262 663,54-0,74 52 6 0 572,4 8 69,4 7 691 78,3 104,7 590 Źródło: Województwo świętokrzyskie. Podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny, Kielce 2009.

Tabela 5. Wskaźniki charakteryzujące poziom rozwoju powiatów woj. świętokrzyskiego w 2009 roku Zużycie energii na 1 mieszkańca (w kwh) Współczynnik młodości Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania Pracujący w gospodarce Łóżka w szpitalach na 10 tys. Liczba uczniów na 1 komputer Liczba samochodów na 1000 ludności Liczba ludności na 1 miejsce w kinie stałym Korzystający z noclegów na 1 miejsce noclegowe Gęstość zaludnienia Przyrost naturalny na 1000 ludności Podmioty gospodarcze na 10 tys. ludności Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych Ofiary wypadków (ranni) w latach Ofiary śmiertelne wypadków drogowych na 100 tys. ludności Wypadki drogowe Miejsca noclegowe na 10 tys. ludności ogółem Zgony niemowląt na 1000 urodzeń (żywych) Stopa bezrobocia rejestrowanego Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (w zł ogółem) Mieszkania oddane do użytku na 1000 zawartych małżeństw Mieszkańcy placówek pomocy społecznej na 10 tys. ludności Liczba ofert pracy na 1000 bezrobotnych Ludność na 1 placówkę biblioteczną Liczba ludności na 1 aptekę Liczba lekarzy na 10 tys. ludności Cechy/powiaty 1-1 -1 1 1 1 1-1 -1,00 1-1 -1-1 -1 1,00 1 1 1-1 1-1 1 1 1 1 1 Stymulanta destymulanta (-1, 1) 8 8 5 10 8 8 10 10 5,00 5 8 8 8 10 10,00 5 8 5 8 10 10 8 10 5 9 10 Waga cechy (od 1 do 10) Pow. buski 21 2925 3849 20,54 43 166 2624,09 8,9 0,00 66 83 15 113 59 743,64-2,56 76 24,1 185,13 732,6 6 77,9 10 237 81,8 84,6 620,6 Pow. jędrzejowski 8 4926 3167 1,08 16 118 2917,98 12,2 4,31 4 65 20 82 135 652,91-1,21 71 30,5 395,83 632,6 6 20 11 938 75,5 103,7 644,8 Pow. kazimierski 7 3509 2924 6,26 27 109 2466,75 11,3 0,00 21 33 4 41 43 447,45-4,17 83 41,8 0 823,1 8 16,2 3 308 89,7 78,4 717,3 Pow. kielecki 11 4801 3878 6,39 19 276 2551,32 18,7 5,73 50 486 47 687 358 653,58 2,05 90 38,3 0 573,6 7 22,7 19 087 83,5 138,6 598,7 Pow. konecki 23 2862 3193 1,27 46 215 2619,11 20,1 3,69 37 72 17 81 175 751,52-2,1 73 11,6 399,06 531,7 8 70,1 12 983 69 95 519,7 Pow. m. Kielce 47 2203 13656 5,23 43 466 3082,94 10,3 5,40 91 341 12 407 371 1367,39 1,15 1862 49 80,26 470,7 11 80 72 132 58,3 87 607,8 Pow. opatowski 10 3698 2412 5,13 67 232 2542,34 19,2 5,62 8 70 6 97 325 585,35-3,76 61 29,9 0 715 7 30,1 6 188 74,6 93,3 561,2 Pow. ostrowiecki 20 2940 5212 8,78 32 167 2712,75 19,9 2,79 40 70 14 64 72 944,62-1,47 186 28,5 247,13 430,8 9 43,2 20 392 65,3 90,6 546,5 Pow. pińczowski 12 4587 2064 5,55 26 151 2818,62 8,4 0,00 0 42 5 76 89 585,49-4,24 67 21,5 0 710,1 6 33,7 5 615 76,9 83,6 624,1 Pow. sandomierski 22 3363 3843 12,63 17 75 3078,47 11,2 3,78 31 87 11 103 77 768,69-2,06 119 59 0 776,6 7 64,9 11 845 79,5 96,5 589,4 Pow. skarżyski 19 2613 6533 0,96 11 174 3035,02 24,1 5,70 30 137 8 181 362 962,24-2,15 198 42,2 119,69 498,2 7 51,4 14 733 61,6 81,1 574,6 Pow. starachowicki 20 3109 3731 1,43 31 127 2539,2 17,5 2,06 36 128 7 151 241 755,90-0,86 178 54,8 167,17 587,8 7 52,3 18 220 65,5 89,6 543,9 Pow. staszowski 13 3489 4071 8,15 21 83 3030,68 11,1 5,07 31 71 6 115 663 693,40 0,24 79 43,7 286,24 744,3 7 39,4 13 231 78,8 116,2 590,1 Pow. włoszczowski 15 4243 3111 2,31 26 426 2676,26 13,6 6,61 19 60 4 78 252 659,77-2,67 51 7,7 0 590,1 8 69,6 7 971 78,7 102 602,3 Źródło: Województwo świętokrzyskie. Podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny, Kielce 2010. 199

Andrzej Pawlik 5. Podsumowanie wyników badań Zestawione w tab. 6 wyniki szczegółowych wyliczeń wspólnego syntetycznego wskaźnika rozwoju społeczno-gospodarczego powiatów dla pięciu układów wskazują na znaczne różnice w poziomie rozwoju w poszczególnych powiatach województwa świętokrzyskiego. Obserwując wartości wskaźników dla pięciu układów, można wyróżnić trzy grupy powiatów. Tabela 6. Wspólny syntetyczny wskaźnik rozwoju społeczno-gospodarczego dla powiatów województwa świętokrzyskiego w latach 2007-2009 Lp. 2007 2008 2009 1 buski 0,2969 sandomierski 0,2924 buski 0,2891 2 m. Kielce 0,2474 buski 0,2551 m. Kielce 0,2776 3 sandomierski 0,2358 m. Kielce 0,2327 sandomierski 0,2614 4 włoszczowski 0,1610 staszowski 0,1762 staszowski 0,1699 5 starachowicki 0,1601 starachowicki 0,1571 ostrowiecki 0,1591 6 pińczowski 0,1561 ostrowiecki 0,1451 starachowicki 0,1519 7 staszowski 0,1409 włoszczowski 0,1392 włoszczowski 0,1446 8 ostrowiecki 0,1395 opatowski 0,1248 pińczowski 0,1250 9 konecki 0,1265 jędrzejowski 0,1229 konecki 0,1076 10 jędrzejowski 0,1115 pińczowski 0,1208 opatowski 0,1057 11 opatowski 0,1019 skarżyski 0,1130 skarżyski 0,0947 12 skarżyski 0,0814 kazimierski 0,0984 kazimierski 0,0947 13 kazimierski 0,0548 konecki 0,0488 jędrzejowski 0,0916 14 kielecki 0,0365 kielecki 0,0289 kielecki 0,0419 Źródło: obliczenia na podstawie danych za pomocą metody Hellwiga. 200 Grupa I obejmuje trzy jednostki o najwyższych wartościach wskaźnika, mieszczących się w granicach od 0,23 do 0,29. Jednostki te można uznać za obszary względnie korzystnych warunków rozwoju społeczno-gospodarczego. Są to powiaty: buski, sandomierski i m. Kielce. Grupę II stanowią powiaty: włoszczowski, starachowicki pińczowski, staszowski, ostrowiecki, konecki, jędrzejowski i opatowski, których wskaźniki przyjmują wartości w przedziale od 0,10 do 0,17. Do grupy III należy zaliczyć powiaty o najniższym poziomie warunków rozwoju społeczno-gospodarczego, tj. skarżyski, kazimierski i kielecki. Charakteryzują się wskaźnikami do 0,09. W tej grupie szczególnie niskim wskaźnikiem 0,04 charakteryzuje się powiat kielecki, który w widoczny sposób odbiega od rozwoju innych powiatów. Przedstawiony obraz struktury przestrzennej warunków rozwoju społeczno-gospodarczego województwa świętokrzyskiego w latach 2007-2009 wyróżnia się charakterystycznym układem wyspowym. Składają się na niego trzy miasta: Kielce,

Innowacyjność jako determinanta rozwoju społeczno-gospodarczego... Sandomierz i Busko Zdrój, będące regionalnymi ośrodkami najlepszych warunków rozwoju. Potwierdzają to przeprowadzone badania, wyrażające się najwyższymi wskaźnikami rozwoju dla powiatów: buski, sandomierski i m. Kielce. Jednostki o średnim poziomie rozwoju koncentrują się głównie w północnej części województwa, a powiaty o najniższym poziomie rozwoju: kazimierski w południowej i kielecki w środkowej części. Przeprowadzone badania, szczególnie na etapie gromadzenia danych empirycznych, ujawniły znaczne braki w zakresie bazy statystycznej w odniesieniu do szczebla powiatowego. Dotyczy to mierników charakteryzujących wielkości pracujących, informacji z zakresu produktu krajowego brutto, a przede wszystkim innowacyjności. Brak informacji w zakresie innowacyjności na poziomie powiatów spowodował, że do oceny pod tym względem wykorzystano dane dotyczące województwa. Dlatego do oceny zróżnicowania w zakresie innowacyjności wykorzystano: nakłady na działalność B+R, liczbę jednostek B+R, nakłady na działalność innowacyjną w przemyśle, liczbę szkół wyższych, liczbę studentów, zatrudnienie w jednostkach badawczo-rozwojowych oraz dostęp do Internetu w przedsiębiorstwach. Z przeprowadzonych badań wynika (rys. 1), że w latach 2007-2009 najwyższą pozycję wśród badanych powiatów zajął powiat buski. Na wysokość tej pozycji wpływ ma przede wszystkim ranga Buska Zdroju, gdyż to właśnie miasto ma najlepiej rozwinięty, ogólnie pojmowany potencjał, na który składa się m.in. pozycja ogólnopolskiego uzdrowiska. Najniższą pozycję pod względem badanych warunków rozwoju zajął powiat kielecki, który pozostaje w widocznym cieniu miasta Kielce. Marginalizacja powiatu kieleckiego może wynikać z bliskiego położenia w strefie oddziaływania Kielc. Zależności między rozwojem społeczno-gospodarczym regionów a poziomem innowacyjności mają charakter sprzężenia zwrotnego. Rozwój społeczno-gospodarczy wpływa na wzrost produktywności i lepsze wyniki ekonomiczne, a w efekcie na wzrost PKB, co warunkuje poziom innowacyjności regionów. Wysoki poziom innowacyjności regionu jest ważnym czynnikiem konkurencyjności, zwiększa też jego atrakcyjność dla inwestorów. Z drugiej strony działania w kierunku poprawy innowacyjności są w pewnym stopniu wyznaczone przez osiągnięty już poziom rozwoju społeczno-gospodarczego regionu, gdyż poziom nakładów na B+R jest uzależniony od ogólnego poziomu zamożności danego regionu, mierzonego wielkością PKB lub PKB per capita. Jeżeli region charakteryzuje niski poziom rozwoju społeczno-gospodarczego, to skutkuje to mniejszymi: nakładami na badania, zatrudnieniem w jednostkach badawczo-rozwojowych, liczbą jednostek badawczo-rozwojowych, liczbą szkół wyższych i studentów, wdrażaniem innowacji i rozwojem kapitału ludzkiego. W końcowym efekcie wpływa to na niższe tempo wzrostu gospodarczego. Przeprowadzone badania w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego przekładają się na poziom innowacyjności województwa świętokrzyskiego (województwo świętokrzyskie zajmuje jedno z ostatnich miejsc pod względem innowacyjności w Polsce i Unii 201

Andrzej Pawlik Rys. 1. Pozycja powiatów województwa świętokrzyskiego w latach 2007-2009 według wspólnego syntetycznego wskaźnika rozwoju społeczno-gospodarczego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z tab. 6. Europejskiej 10 ). Dlatego z punktu widzenia polityki regionalnej województwa świętokrzyskiego konieczne jest wyrównywanie szans rozwojowych powiatów o niskim poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego, a tym samym innowacyjności. Literatura Białoń L. (red.), Zarządzanie działalnością innowacyjną, Wydawnictwo Placet, Warszawa 2010. Dolińska M., Innowacje w gospodarce opartej na wiedzy, PWE, Warszawa 2010. Hellwig Z., Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr, Przegląd Statystyczny 1968, nr 4. Janasz W., Kozioł K., Determinanty działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, PWE, Warszawa 2007. 202 10 M. Markowska, D. Strahl, Miejsce Polski w europejskiej przestrzeni regionalnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Wrocław 2009, s. 110.

Innowacyjność jako determinanta rozwoju społeczno-gospodarczego... Kuźniar K., Cele i instrumenty polityki innowacyjnej w Polsce. Ocena skuteczności, [w:] J. Sokołowski (red.), Problemy ekonomii, polityki ekonomicznej i finansów publicznych, t. II, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Wrocław 2008. Matusiak K.B., Rozwój systemów wsparcia przedsiębiorczości przesłanki, polityka i instytucje, Instytut Technologii Eksploatacji PIB, Radom Łódź 2006. Markowska M., Strahl D., Miejsce Polski w europejskiej przestrzeni regionalnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Wrocław 2009. Mujżel J., Caban W., Ekonomiczny mechanizm procesów innowacyjnych, PWN, Warszawa 1975. Pajestka J., Czynniki i współzależności rozwoju społeczno-gospodarczego, PWE, Warszawa 1981. Powiaty województwa świętokrzyskiego w latach 2005-2008, Urząd Statystyczny, Kielce 2009. Poznański K., Innowacje w gospodarce kapitalistycznej, PWN, Warszawa 1979, s. 130. Rocznik Statystyczny Województwa Świętokrzyskiego, Urząd Statystyczny, Kielce 2010. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, GUS, Warszawa 2010. Statystyczne vademecum samorządowca, Urząd Statystyczny, Kielce 2010. Szymla Z., Determinanty rozwoju regionalnego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław Warszawa 2000. Świętokrzyskie w liczbach, Urząd Statystyczny, Kielce 2010. Warunki życia ludności w województwie świętokrzyskim w 2009 r., Urząd Statystyczny, Kielce 2010. Województwo świętokrzyskie. Podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny, Kielce 2008. Województwo świętokrzyskie. Podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny, Kielce 2009. Województwo świętokrzyskie. Podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny, Kielce 2010. Wujek A., Regionalne systemy innowacyjne (RSI) jako czynnik wzmacniania konkurencyjności regionów, [w:] M. Czernielewska-Rutkowska, E. Karasińska (red.), Innowacyjność oknem na świat, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź 2004. Innovation as a determinant of socio-economic development of Świętokrzyskie voivodeship Summary: Innovation in the current economy could be characterized by: short product life cycle and its high quality, global market, increased awareness and consumer requirements becoming significant factors of socio-economic development. Economics devotes more attention to the development of research related to innovation and its impact on economic growth. Innovation frequently is the result of technical progress and, as such, is a determinant of the socio-economic growth. The relationship between socio-economic development of regions and the level of innovation is a feedback loop. Socioeconomic development has an impact on productivity growth and better economic results, and consequently on the growth of GDP, which determines the degree of innovation as well as increases its attractiveness to investors. This article aims to analyze diversity of socio-economic development in Świętokrzyskie voivodeship and this is also an attempt to determine the relationship between the level of socio-economic development and innovation. Keywords: innovation, innovation determinants, socio-economic development, diversity development, economic growth.