Copyright by Wydawnictwo ASTRUM Sp. z o.o. Wrocław 2006 Wszelkie prawa zastrzeżone Redakcja Marcin Kosiński Redakcja techniczna Elżbieta Bursztynowicz Projekt okładki Piotr Bień Wydanie I Żadna część tej pracy nie może być powielana i rozpowszechniana, w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób, włącznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem na taśmy lub przy użyciu innych systemów, bez pisemnej zgody wydawcy (art. 116, 117 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dn. 4.02.1994 r.) Nasz adres Wydawnictwo ASTRUM Sp. z o.o. 50-950 Wrocław 2, skr. poczt. 292 e-mail: astrum@astrum.wroc.pl tel. (071) 328-19-92, fax (071) 328-09-87 Internetowa Księgarnia Wysyłkowa http://www.astrum.wroc.pl Zapraszamy do Klubu Książki Wydawnictwa ASTRUM Sp. z o.o. Napisz do nas lub zadzwoń! ISBN 978-83-7277-591-7
SPIS TREŚCI Słowo wstępne... 7 Dla kogo jest ten podręcznik?... 7 Jak posługiwać się tym podręcznikiem?... 8 Rozdział 1 Podstawowe fakty na temat dziennikarstwa... 9 Czym jest dziennikarstwo?... 9 Co wchodzi w zakres zainteresowań dziennikarza?... 20 Jaki jest zakres obowiązków dziennikarza?.... 36 Rozdział 2 Zalety i wady pracy dziennikarskiej... 43 Finanse.... 43 Prestiż zawodowy... 45 Oczekiwania dotyczące rozwoju... 48 Stres i presja.... 50 Rozdział 3 Formy dziennikarskie rodzaje i podstawowe zasady... 52 News... 52 Felieton... 57 Reportaż.... 77 Recenzja.... 79 Wywiad... 96 Publicystyka.... 107 Rozdział 4 Dziennikarstwo prasowe... 111 Organizacja pracy redakcji... 111 Jak pisać atrakcyjnie?... 113 Jak pisać, żeby tekst był zrozumiały?... 115 Prawidłowa konstrukcja tekstu... 117 SPIS TREŚCI 5
Podstawowe błędy dziennikarstwa prasowego... 127 Kiedy błąd ukaże się jednak w druku... 128 Pozyskiwanie tematów źródła... 128 Zagrożenia dla dziennikarstwa prasowego... 129 10 przykazań dziennikarza prasowego... 130 Rozdział 5 Dziennikarstwo internetowe... 134 Organizacja pracy redakcji... 134 Jak pisać atrakcyjnie?... 139 Jak pisać, żeby tekst był zrozumiały?... 140 Główne błędy dziennikarstwa internetowego... 141 Jak uatrakcyjnić tekst internetowy?.... 142 Pozyskiwanie tematów... 144 Przewaga Internetu nad papierem, czyli jak wykorzystać możliwości komputera... 145 Zagrożenia dla dziennikarza internetowego... 146 10 przykazań dziennikarza internetowego.... 148 Rozdział 6,,Jadąc na materiał, czyli przygotowanie do pisania.... 152 Co zrobić, aby przygotować się do wyjazdu?... 152 Na miejscu, czyli zachowanie, przebieg i kontrola zdarzeń.. 155 Na co zwracać uwagę, kiedy jest się w terenie?... 159 Jak konstruować notatki na miejscu akcji, jak pisać szybko i dokładnie?... 161 Rozdział 7 Pierwsze kroki w dziennikarstwie... 167 Co zrobić, żeby nas zauważono?... 167 Co zrobić, aby pracować w redakcji?... 168 Legitymacja prasowa czy otwiera wszystkie drzwi?... 170 Jeśli nie drzwi, to może okno? Kilka zdań na temat sprytu.. 170 Rozdział 8 Podsumowanie, czyli o obiektywizmie słów kilka... 171 Rozdział 9 Przydatne książki, adresy www... 174 6 SPIS TREŚCI
SŁOWO WSTĘPNE DLA KOGO JEST TEN PODRĘCZNIK? Przede wszystkim dla ludzi młodych. Ambitnych, żą - dnych wiedzy i stawiających sobie jasno określone cele. Ale w parze z ambicją nie zawsze idzie pełnia wiedzy i umiejętności. Czasami potrzebne jest także samozaparcie i dyscyplina, konieczne do tego, aby uczyć się od podstaw, w innych zaś obszarach systematyzować zdobyte już informacje i wykorzystywać je w praktyce. Ta publikacja przeznaczona jest wszystkich osób, które wiążą swą przyszłość zawodową z dziennikarstwem. Od gimnazjalistów począwszy, przez uczniów liceów, a na studentach skończywszy. W książce tej znajdą oni teoretyczne podstawy zawodu, czyli to wszystko, co muszą wiedzieć, zanim przystąpią do pracy nad sobą i swoimi umiejętnościami praktycznymi, lecz nie tylko. Nie sztuką jest bowiem wiedzieć, co chce się robić w życiu, najważniejsze jest to, aby mieć świadomość własnych predyspozycji zawodowych oraz znaleźć podstawy do ich rozwijania. W dalszej części poznacie zatem praktyczne umiejętności towarzyszące pracy dziennikarza oraz ćwiczenia pozwalające uczyć się poszczególnych form rzemiosła dziennikarskiego. SŁOWO WSTĘPNE 7
JAK POSŁUGIWAĆ SIĘ TYM PODRĘCZNIKIEM? Naturalna odpowiedź na tak postawione pytanie brzmi prosto jak każdym podręcznikiem. Ale w przypadku książki, którą teraz trzymacie w ręku, być może przeglądając jeszcze w księgarni i zastanawiając się nad jej zakupem, jest troszkę inaczej. Zwykłe, opasłe tomiszcza zawierają produkt wieloletnich godzin ślęczenia nad klawiaturą komputera. Skutek wywołany u Czytelnika jest jeden stosowana jest zasada 3 Z: zakuć, zdać, zapomnieć. Książka ta to nie tylko poradnik dla wchodzących w dorosłe życie nowych pokoleń i absolwentów to przede wszystkim przyjaciel. Zabierajcie go ze sobą wszędzie tam, gdzie uważacie, że może się Wam przydać. Korzystajcie z niego wielokrotnie, nie bójcie się zaznaczać w nim najbardziej dla Was interesujących fragmentów. Stosujcie podkreślenia, różne kolory markerów... Słowem róbcie dokładnie to, czego nie wolno robić z książkami wypożyczanymi w bibliotece. Moja książka nie jest kolejnym nudnym i pisanym z wy - sokości katedry pouczeniem jest głosem Waszego rówieśnika, któremu już się udało, i to na samym początku ciężkiej, zdradliwej drogi dziennikarskiej. Jak przez nią przebrnąć, stosując nowoczesne i etyczne zarazem metody postępowania, a przy okazji sprawiając przyjemność swoim odbiorcom dowiecie się z kolejnych stron. Miłej lektury! Jarosław Ściślak 8 SŁOWO WSTĘPNE
ROZDZIAŁ 1 PODSTAWOWE FAKTY NA TEMAT DZIENNIKARSTWA CZYM JEST DZIENNIKARSTWO? Gdyby zadać to pytanie tysiącu przypadkowo dobranym osobom na ulicy, odpowiedzi byłyby przeróżne. Bardzo możliwe, że często powtarzającym się motywem byłoby odwołanie się do możliwości najprostszych dziennikarstwo jest pokazywaniem świata przez telewizję, prasę, radio, Internet. I takie faktycznie jest najprostsze i najlepsze wyjaśnienie. Dziennikarstwo to przede wszystkim opis. Wszystkiego, co nas otacza: świata i jego złożoności, następujących w nim zdarzeń oraz stopnia i natury zachodzących między nimi powiązań, ludzi oraz ich problemów, sukcesów i porażek polityków, wydarzeń sportowych, kulturalnych, naukowych. To wszystko prawda, ale czy to faktycznie takie proste? Ktoś gdzieś pojedzie, coś na - pisze, sfotografuje, nagra kamerą, skomentuje i umieści w gazecie, radiu bądź telewizji. Życie płynie dalej, dziennikarz zainkasuje swoją dolę i zrobi kolejny materiał. W dzisiejszym świecie, w którym zdarzenia zmieniają się jak w kalejdoskopie, życie staje się bardziej skomplikowane niż kiedykolwiek. Także przecież dla dziennikarza, który w czasie nierzadko kilkunastu godzin musi być w różnych miejscach kraju, porozmawiać z wieloma osobami, sprawdzić fakty i napisać spójny i czytelny dla wszystkich artykuł bądź nagrać reportaż. PODSTAWOWE FAKTY NA TEMAT DZIENNIKARSTWA 9