ZASADY DOTYCZĄCE PRZYGOTOWYWANIA STUDIÓW WYKONALNOŚCI W ZAKRESIE SYSTEMÓW ZAOPATRZENIA W WODĘ

Załącznik do Uchwały Nr 1089/09 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 7 lipca 2009 r. ZASADY DOTYCZĄCE PRZYGOTOWYWANIA STUDIÓW WYKONALNOŚCI W ZAKRESIE SYSTEMÓW ZAOPATRZENIA W WODĘ Łódź, 7 lipca 2009

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 3 1.1. PODSTAWOWE DEFINICJE... 3 2. WPROWADZENIE... 4 2.1. ZASADY OGÓLNE... 5 3. WNIOSKI Z PRZEPROWADZONEJ ANALIZY - PODSUMOWANIE... 5 4. IDENTYFIKACJA PROJEKTU... 6 5. CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU I DEFINICJA CELÓW PROJEKTU... 6 5.1. PODSTAWOWE INFORMACJE... 6 5.1.1. Tytuł Projektu... 6 5.1.2. Beneficjent... 6 5.1.3. Lokalizacja projektu... 6 5.2. LOGIKA INTERWENCJI... 7 5.2.1. Polityka rządowa/regionalna... 7 5.2.2. Analiza otoczenia społeczno-gospodarczego projektu... 7 5.2.3. Zidentyfikowane problemy... 8 5.2.4. Definicja celów projektu... 8 5.2.5. Komplementarność z innymi działaniami/programami... 8 5.2.6. Produkty... 8 5.2.7. Rezultaty... 8 5.3. TRWAŁOŚĆ INSTYTUCJONALNA PROJEKTU... 9 5.3.1. Analiza instytucjonalna projektodawcy... 9 5.3.2. Zdolność organizacyjna do wdroŝenia i eksploatacji projektu... 9 5.4. ANALIZA PRAWNA WYKONALNOŚCI INWESTYCJI... 9 6. ANALIZA TECHNICZNA I ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH... 9 6.1. OPIS ALTERNATYWNYCH WARIANTÓW, ANALIZA OPCJI... 9 6.2. OPIS TECHNICZNY PROJEKTU... 10 7. RÓśNE ANALIZY SPECYFICZNE DLA DANEGO RODZAJU PROJEKTU/ SEKTORA... 11 7.1. PODSTAWOWE PARAMETRY SYSTEMU, OKREŚLENIE RYNKU ODBIORCÓW... 11 7.1.1. Wodociąg... 11 7.1.2. Ujęcia i stacje uzdatniania... 13 7.1.3. Opis systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków... 13 8. ANALIZA FINANSOWA... 13 9. ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI... 13 9.1. KWANTYFIKACJA I LOGIKA WYSTĄPIENIA EFEKTÓW SPOŁECZNYCH INWESTYCJI... 13 9.2. OBLICZENIE WSKAŹNIKA EFEKTYWNOŚCI KOSZTOWEJ... 14 9.3. ANALIZA WSKAŹNIKOWA... 15 9.4. ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO... 16 10. ANALIZA WRAśLIWOŚCI I RYZYKA... 16 Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 2

1. WSTĘP Niniejszy dokument jest przeznaczony dla osób, przygotowujących studia wykonalności dla projektów w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę przygotowywanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 (RPO WŁ). Zawiera on załoŝenia, prezentuje parametry oraz metodologię obliczeń wykonywanych dla danego projektu w ramach studium wykonalności. Głównym celem niniejszego dokumentu jest ujednolicenie zasad przygotowywania studium wykonalności w ramach RPO WŁ oraz osiągnięcie efektu porównywalności inwestycji. Zasady mają ułatwić proces przygotowywania studiów wykonalności przez beneficjentów, ocenę formalną oraz ocenę projektów przeprowadzaną przez Komisję Konkursową. Dokument stanowi uzupełnienie Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód (wydanych na podstawie art. 35 ust. 3 pkt 4b Ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju), zwanych dalej Wytycznymi MRR oraz Wytycznych do przygotowania inwestycji w zakresie środowiska współfinansowanych przez Fundusz Spójności i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w latach 2007-2013 przygotowanych w ramach JASPERS, zwanych dalej Wytycznymi JASPERS. Beneficjenci powinni więc stosować niniejsze zasady, Wytyczne MRR oraz Wytyczne JASPERS łącznie. W przypadku sprzeczności zasad określonych w w/w dokumentach w pierwszej kolejności naleŝy stosować Wytyczne JASPERS, w drugiej kolejności Wytyczne MRR i zasady opisane w niniejszym dokumencie. 1.1. PODSTAWOWE DEFINICJE Definicje, które są zawarte w Wytycznych MRR: ANALIZA EFEKTYWNOŚCI KOSZTOWEJ, ANALIZA EKONOMICZNA, ANALIZA FINANSOWA, ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI, ANALIZA RYZYKA, ANALIZA WRAśLIWOŚCI, DOCHÓD GENEROWANY PRZEZ PROJEKT (INNE STOSOWANE POJĘCIA: PRZYCHÓD NETTO, DOCHÓD NETTO), DUśE PROJEKTY, ETAP PROJEKTU, GRUPA PROJEKTÓW, OKRES ODNIESIENIA (HORYZONT CZASOWY INWESTYCJI), PROJEKT. Pozostałe definicje: BENEFICJENT zgodnie z RPO WŁ osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, realizująca projekty finansowe z budŝetu państwa lub ze źródeł zagranicznych na podstawie decyzji lub umowy o dofinansowanie projektu. EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. MRR Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 3

OBSZAR ODDZIAŁYWANIA obszar, który zamieszkują potencjalni odbiorcy usług oferowanych przez operatora w ramach projektu. ODDZIAŁYWANIE rozumiane jako długoterminowe korzyści, które zostaną osiągnięte w danym sektorze/regionie dzięki realizacji projektu. OPERATOR podmiot odpowiedzialny za eksploatację majątku, powstałego w wyniku zrealizowanych przez beneficjenta umów, związanych z przeprowadzanym projektem inwestycyjnym. PRODUKT wynik interwencji w stan aktualny, czyli bezpośredni, materialny efekt realizacji projektu mierzony konkretnymi wielkościami. REZULTATY zgodnie z RPO WŁ, bezpośrednie i natychmiastowe efekty zrealizowanego projektu. Rezultaty dostarczają informacji o zmianach, jakie nastąpiły w wyniku wdroŝenia projektu u beneficjenta pomocy, bezpośrednio po uzyskaniu przez niego wsparcia. RPO WŁ Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013. ZADANIE wyodrębniona technicznie część projektu inwestycyjnego. UśYTKOWNICY PROJEKTU/INFRASTRUKTURY osoby fizyczne, prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które są odbiorcami usług realizowanych poprzez tę infrastrukturę. 2. WPROWADZENIE Głównym celem studium wykonalności jest pokazanie zasadności realizacji projektu, w tym: - jego zgodności z celami RPO WŁ, strategii na poziomie krajowym i regionalnym, - wykonalności prawnej, instytucjonalnej, technicznej, finansowej i ekonomicznej, - trwałości efektów projektu, - dla projektów generujących dochód wykazanie, Ŝe wkład finansowy z EFRR jest niezbędny dla zapewnienia finansowej opłacalności projektu. Zasadność i zgodność (określona w punkcie 5.2 Krajowych Wytycznych 1 ) musi dotyczyć wszystkich elementów projektu, w przypadku braku takiej zasadności dla niektórych elementów wydatki tej części projektu naleŝy uznać za niekwalifikowalne. Dla realizacji celów projektu studium wykonalności wskazuje równieŝ najlepsze z moŝliwych rozwiązań technicznych, instytucjonalnych, finansowo-ekonomicznych i dotyczących lokalizacji projektu. Studium wykonalności stanowi narzędzie komunikacji (informacji o projekcie) pomiędzy beneficjentem a instytucją oceniającą projekty i jest dokumentem wyjściowym, na podstawie którego wypełniany jest wniosek o dofinansowanie. Zasady mają więc zapewnić sprawną komunikację, a takŝe porównywalność projektów. Charakterystyczną cechą systemów wodociągowych jest, podobnie jak w przypadku kanalizacji, specyficzna polityka cenowa i inwestycyjna, zaleŝna od czynników politycznych oraz wysoki poziom oddziaływania inwestycji na otoczenie społeczno-gospodarcze. Ponadto często w eksploatacji jednego systemu uczestniczy kilka podmiotów (np. wodociągiem zarządza jeden operator, a stacją uzdatniania inny operator). Często jest kilku właścicieli poszczególnych elementów infrastruktury objętej jednym systemem (np. jedna gmina odbiera wodę z ujęcia naleŝącego do innej gminy). 1 Krajowe wytyczne dotyczące kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania 2007-2013 Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 4

W celu ułatwienia porównywalności wyników studiów wykonalności zachodzi konieczność rekomendacji zbliŝonej metodologii obliczeń wszystkim wnioskodawcom i jednoznacznego zdefiniowania danych wejściowych. Według Wytycznych MRR bez względu na wartość całkowitych kosztów projektów, dla wszystkich projektów generujących dochód i nie objętych pomocą publiczną w rozumieniu art. 87 TWE, poziom dofinansowania ustala się przy zastosowaniu stopy dofinansowania określonej dla danego działania w Szczegółowym Opisie Osi Priorytetowych RPO WŁ. Analiza finansowa uwzględnia wyłącznie przepływy z punktu widzenia właściciela i operatora, natomiast w analizie kosztów i korzyści naleŝy wykazać wpływ inwestycji na wszystkich uŝytkowników infrastruktury i społeczeństwo. Efekty społeczne, trudne do oszacowania w jednostkach pienięŝnych naleŝy kwantyfikować w innych moŝliwych jednostkach. Ze względu na trudności z szacowaniem kosztów i korzyści w wartościach pienięŝnych (analiza ekonomiczna) dla celów przygotowania studiów wykonalności analizę kosztów i korzyści moŝna przeprowadzić za pomocą opisanych w tym dokumencie metod. Analiza ekonomiczna wymagana jest wyłącznie dla duŝych projektów. W przypadku realizacji zadań z zakresu zaopatrzenia w wodę i równocześnie z zakresu odprowadzania ścieków, moŝna je przedstawić w jednym studium wykonalności. 2.1. ZASADY OGÓLNE Jako rok przekazania kaŝdego zadania inwestycyjnego do eksploatacji naleŝy przyjąć rok następny po roku zakończenia realizacji danego zadania. Wszystkie obliczenia wykonywane są dla całego projektu. W przypadku, gdy wniosek o dofinansowanie przygotowywany jest dla zadania, a zadanie to nie jest toŝsame z projektem (a jest jedynie elementem projektu wieloletniego), rezultaty, produkty, wydatki kwalifikowalne, naleŝy określić oddzielnie dla wnioskowanego zadania i dla całego projektu. STRUKTURA STUDIUM WYKONALNOŚCI - Wnioski z przeprowadzonej analizy podsumowanie - Identyfikacja projektu - Definicja celów projektu i charakterystyka projektu - Analiza techniczna i rozwiązań alternatywnych - RóŜne analizy specyficzne dla danego rodzaju projektu/sektora - Analiza finansowa - Analiza kosztów i korzyści - Analiza wraŝliwości i ryzyka 3. WNIOSKI Z PRZEPROWADZONEJ ANALIZY - PODSUMOWANIE W rozdziale tym naleŝy przedstawić skrótowy przegląd kluczowych informacji o projekcie, dotyczących określenia np.: - celów (oddziaływania) projektu, - rezultatów, Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 5

- produktów, - uŝytkowników projektu/infrastruktury, - planowanych nakładów inwestycyjnych, - trwałości instytucjonalnej i wykonalności (gotowość do wdroŝenia, określenie beneficjenta, operatora, podmiotu wdraŝającego), - trwałości finansowej, - uzasadnienia przyjętego poziomu dofinansowania. Wnioski powinny być sformułowane prostym, nietechnicznym językiem. Treść podsumowania musi dawać moŝliwość odniesienia się do kryteriów oceny projektów. Przedstawione w tym punkcie informacje powinny znaleźć uszczegółowienie i uzasadnienie w poszczególnych punktach studium wykonalności. W szczególności dla projektów z zakresu systemów zaopatrzenia w wodę naleŝy przedstawić następujące informacje: - Wpływ realizacji projektu na osiągnięcie efektu ekologicznego, ocenianego zgodnie z zasadami oceny i sprawdzania moŝliwości osiągania planowanych efektów ekologicznych/rzeczowych dla zadań dofinansowywanych ze środków WFOŚiGW w Łodzi, - Wskaźnik Efektywności Kosztowej Projektu, - Stopień wpływu realizacji projektu na poprawę bezpieczeństwa środowiska obszarów objętych formami ochrony przyrody, - Dobór efektywnych technologii pod względem ekologicznym, technologicznym i ekonomicznym, - Poziom skanalizowania i zwodociągowania gminy (w %). 4. IDENTYFIKACJA PROJEKTU Zgodnie z Rozdziałem 5 Wytycznych MRR. 5. CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU I DEFINICJA CELÓW PROJEKTU 5.1. PODSTAWOWE INFORMACJE 5.1.1. Tytuł Projektu Powinien być moŝliwie krótki, zwięzły i jednocześnie oddający charakter projektu. 5.1.2. Beneficjent Nazwa, forma prawna. 5.1.3. Lokalizacja projektu NaleŜy podać: - nazwę województwa, powiatu, gminy i miejscowości, w której będzie realizowany projekt, Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 6

- opis miejsca, w którym będzie zlokalizowana infrastruktura (np. dla stacji uzdatniania wody naleŝy opisać połoŝenie względem źródła poboru wody, względem zasobów naturalnych. JeŜeli projekt dotyczy sieci wodociągowej naleŝy określić trasy poszczególnych odcinków sieci itd.), - charakterystyczne cechy lokalizacji, które mają wpływ na osiąganie celów projektu. 5.2. LOGIKA INTERWENCJI 5.2.1. Polityka rządowa/regionalna NaleŜy wyszczególnić dokumenty planistyczne, źródłowe i strategiczne: - sektorowe, - regionalne np. aktualnie obowiązująca Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego, - lokalne (np. aktualnie obowiązująca strategia rozwoju powiatu, gminy; a takŝe Plany Rozwoju Lokalnego, inne lokalne dokumenty strategiczne), - akty prawne, związane z planowanym projektem. W punkcie tym naleŝy przede wszystkim wykazać powiązanie projektu z celami, wskazanymi w w/w dokumentach planistycznych, poprzez wskazanie odpowiednich zapisów i uzasadnienie powiązań. 5.2.2. Analiza otoczenia społeczno-gospodarczego projektu Punkt ten opisuje kluczowe (nie wszystkie) dla realizacji projektu cechy otoczenia społecznogospodarczego na przykład: dane demograficzne, ekonomiczne, finansowe, stopa bezrobocia itp. PowyŜsze dane naleŝy odnieść do średniej województwa łódzkiego, ewentualnie do średnich krajowych. NaleŜy wskazać, jakie czynniki otoczenia społeczno-gospodarczego mogą mieć znaczący wpływ na gospodarkę komunalną na obszarze oddziaływania projektu. Realizując projekt w określonym otoczeniu społeczno-gospodarczym, moŝna wymienić specyficzne cechy terenu i czynniki decydujące o jego konkurencyjności (dlaczego ten obszar naleŝy szczególnie chronić): - przemysłowe, - demograficzne, - krajobrazowe, - przyrodnicze, - kulturowe, - oświatowe, - gospodarcze. NaleŜy określić obszar oddziaływania inwestycji, a takŝe uzasadnić miejsce realizacji projektu z punktu widzenia rozwoju lokalnego. NaleŜy dokonać analizy popytu na usługę (realizowaną na danej infrastrukturze) w regionie i wykazać, Ŝe projekt realizowany jest w centrum rozwoju lokalnego w skupisku popytu na daną usługę. W punkcie tym powinna znaleźć się informacja o istniejącym i planowanym stanie zagospodarowania terenu (odniesienie do obowiązujących planów zagospodarowania terenu, powiązanie z istniejącymi systemami np. komunikacyjnymi). Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 7

5.2.3. Zidentyfikowane problemy Punkt ten powinien zawierać opis i analizę problemów, które dotykają ludność w obszarze oddziaływania projektu, w tym opis powiązań pomiędzy problemami a badaną analizą otoczenia społeczno-gospodarczego projektu. 5.2.4. Definicja celów projektu NaleŜy wykonać zgodnie z Rozdziałem 4 Wytycznych MRR. Ponadto naleŝy wskazać cele, bezpośrednio związane z RPO WŁ. NaleŜy uzasadnić zgodność projektu z celami osi priorytetowej RPO WŁ i danego działania uzasadnienie powinno dowieść zasadności realizacji wszystkich elementów projektu (wydatków kwalifikowalnych). Elementy projektu, niezgodne z celami osi priorytetowej, traktowane będą jak wydatki niekwalifikowalne. Przy czym naleŝy pamiętać o tym, Ŝe o kwalifikowalności nie decyduje wyłącznie zgodność programowa z RPO WŁ, ale równieŝ zgodność z wytycznymi dotyczącymi kwalifikowalności 2. Cele naleŝy bezpośrednio odnieść do problemów, jakie projekt rozwiąŝe. NaleŜy określić, jakiej grupy społeczeństwa cele dotyczą. 5.2.5. Komplementarność z innymi działaniami/programami NaleŜy wskazać projekty komplementarne, które wraz z realizowanym projektem spowodują osiągnięcie celów, wynikających z problemów lokalnych, regionalnych i krajowych opisanych w punkcie 5.2.2 i 5.2.3 oraz wskazanych w dokumentach planistycznych i strategicznych określonych w punkcie 5.2.1. KaŜdy komplementarny projekt powinien być opisany w tym zakresie, a takŝe naleŝy podać podstawowe parametry projektu (np. wartość, cel, przedmiot projektu, podstawowy skwantyfikowany rezultat, beneficjent). Dotyczy to zarówno powiązań z projektami finansowanymi ze środków unijnych, jak i innych środków, realizowanych przez beneficjenta i inne podmioty. 5.2.6. Produkty Produkty muszą zostać skwantyfikowane np. długość wybudowanej sieci wodociągowej, liczba wybudowanych/przebudowanych urządzeń do poprawy jakości/uzdatniania wody, wydajność ujęcia itd. NaleŜy pokazać w szczególności produkty, wskazane we wniosku o dofinansowanie (podlegające monitoringowi, dla nich trzeba wskazać sposób monitoringu), ale równieŝ inne, uzasadniające realizację projektu. 5.2.7. Rezultaty W punkcie tym naleŝy przedstawić informacje na temat rezultatów, które zostaną osiągnięte dzięki realizacji projektu. Rezultaty te powinny być skwantyfikowane, czyli przedstawione w ujęciu liczbowym, np. liczba osób podłączonych do wybudowanej/przebudowanej sieci wodociągowej, wzrost ilości dostarczanej wody, ilości uzdatnionej wody, efekt ekologiczny, itd. Rezultaty powinno podawać się w kolejnych latach narastająco. NaleŜy przedstawić w szczególności rezultaty, opisane we wniosku o dofinansowanie (podlegające monitoringowi, dla nich trzeba wskazać sposób monitoringu), ale równieŝ inne, uzasadniające realizację projektu. 2 Zasady kwalifikowalności wydatków objętych dofinansowaniem w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007 2013 oraz Krajowe wytyczne dotyczące kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania 2007 2013 Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 8

5.3. TRWAŁOŚĆ INSTYTUCJONALNA PROJEKTU 5.3.1. Analiza instytucjonalna projektodawcy W punkcie tym naleŝy zawrzeć informację na temat: - uŝytkowników projektu, - instytucji/osób, zaangaŝowanych w realizację projektu, w szczególności beneficjenta, podmiotu wdraŝającego, operatora, innych uŝytkowników projektu/infrastruktury oraz wyszczególnienie zakresu ich zadań i odpowiedzialności, - innych organizacji, zaangaŝowanych w realizację projektu, a takŝe podmiotów, na które realizacja projektu będzie oddziaływać, - ewentualnych rozwiązań, związanych z udostępnieniem wybudowanej infrastruktury podmiotom trzecim, - umów i porozumień zawartych między instytucjami zaangaŝowanymi w realizację projektu. 5.3.2. Zdolność organizacyjna do wdroŝenia i eksploatacji projektu W punkcie tym naleŝy opisać zakres zrealizowanych oraz planowanych prac przygotowawczych. NaleŜy równieŝ podać opis organizacji wdraŝania projektu, przedstawiając zaangaŝowane w projekt organizacje, osoby, ich rolę, odpowiedzialność oraz procedury realizacji poszczególnych działań. NaleŜy przedstawić harmonogram realizacji prac przygotowawczych i wdroŝeniowych, w tym pozyskiwania odpowiednich zezwoleń, przetargów. Beneficjent jest równieŝ zobowiązany do utrzymania projektu, przez co najmniej 5 lat od chwili zakończenia jego realizacji. Małe i średnie przedsiębiorstwa 3 są zobowiązane do utrzymania inwestycji, przez co najmniej 3 lata. NaleŜy więc określić sposób zarządzania i eksploatacji majątku, który powstanie dzięki realizacji projektu. NaleŜy ocenić zdolność operatora do sprawnej eksploatacji majątku i utrzymania efektów projektu w dłuŝszej perspektywie. 5.4. ANALIZA PRAWNA WYKONALNOŚCI INWESTYCJI NaleŜy opisać kwestie prawne, związane z realizacją projektu, w tym stan formalno-prawny nieruchomości, gruntów, urządzeń oraz dokumenty warunkujące wykonanie inwestycji. W części tej powinna znaleźć się informacja na temat: własności gruntu/obiektów, dostępności gruntów i mediów, innych aspektów formalno-prawnych. 6. ANALIZA TECHNICZNA I ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH 6.1. OPIS ALTERNATYWNYCH WARIANTÓW, ANALIZA OPCJI NaleŜy wykonać zgodnie z Rozdziałem 6 Wytycznych MRR oraz zastosować poniŝsze rozwiązania. 3 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych) (Tekst mający znaczenie dla EOG) definicja mikro, małych i średnich przedsiębiorstw Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 9

NaleŜy odnieść się do alternatywnych moŝliwych rozwiązań zakresu projektu (czyli alternatywnego projektu), wytyczenia innych tras wodociągu, podłączenia wodociągu do innego sąsiedniego systemu (np. w sąsiedniej gminie), dołączenia sąsiednich gmin do analizowanego systemu, zaproponowanie dla części uŝytkowników alternatywnych rozwiązań (np. studnie głębinowe, dowóz wody, wody powierzchniowe, podziemne). Następnie naleŝy uzasadnić liczbę przepompowni sieciowych i związek zakresu projektu z celami. NaleŜy przedstawić sposób (proces) wyłonienia najkorzystniejszego wariantu. Na przykład moŝna zastosować metodę dynamicznego kosztu jednostkowego (DGC). Definicja DGC jest dana poniŝszym wzorem. DGC KIt KEt i t EEt t = n t = 0 = pee = t = n KIt + KEt t (1 + i). EEt t (1 + i) t = 0 nakłady inwestycyjne poniesione w danym roku; koszty eksploatacyjne poniesione w danym roku; stopa dyskontowa; rok, przyjmuje wartości od 0 do n, gdzie 0 jest rokiem, w którym ponosimy pierwsze koszty, natomiast n jest ostatnim rokiem, funkcjonowania projektu; rezultat np. ilość wody uzdatnionej i dostarczonej, albo efekt ekologiczny. W przypadku, gdy rezultat i koszty eksploatacji są jednakowe dla poszczególnych wariantów wystarczy porównać nakłady inwestycyjne. 6.2. OPIS TECHNICZNY PROJEKTU Uzasadnienie zakresu inwestycji w odniesieniu do celów projektu, w podziale na elementy, które są kosztami kwalifikowalnymi zgodnie z wytycznymi dotyczącymi kwalifikowalności 4 oraz elementy projektu, które nie są kosztami kwalifikowalnymi. NaleŜy opisać charakterystyczne cechy technologii i odnieść się do alternatywnego wariantu technicznego osiągnięcia celu projektu. NaleŜy równieŝ podać podstawowe parametry, określające produkt tj.: długość, średnicę, materiał poszczególnych odcinków sieci wodociągowej, liczbę przepompowni, łączną moc przepompowni i średniodobowy czas ich pracy. Dla stacji uzdatniania wody naleŝy podać technologię uzdatniania wody, opisać procesy uzdatniania wody, oraz wyszczególnić główne elementy stacji, podać liczbę i wydajność ujęć. Jeśli inwestycja składa się z grupy projektów powyŝsze dane naleŝy przedstawić dla wszystkich projektów. 4 Zasady kwalifikowalności wydatków objętych dofinansowaniem w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007 2013 oraz Krajowe wytyczne dotyczące kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania 2007 2013 Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 10

7. RÓśNE ANALIZY SPECYFICZNE DLA DANEGO RODZAJU PROJEKTU/ SEKTORA 7.1. PODSTAWOWE PARAMETRY SYSTEMU, OKREŚLENIE RYNKU ODBIORCÓW 7.1.1. Wodociąg PoniŜsze parametry naleŝy określić oddzielnie dla stanu aktualnego, zadań zgłoszonych do RPO WŁ (stan po realizacji) oraz innych planowanych zadań (stan po realizacji). Projekt powinien być zdefiniowany w miarę moŝliwości kompleksowo, czyli w sposób, w który zadania wnioskowane obejmą wszystkie zadania planowane albo przynajmniej spowodują zakończenie etapu projektu. RównieŜ w przypadku zadania, polegającego na realizacji wyłącznie jednego elementu systemu, np. na budowie stacji uzdatniania wody dla istniejącego wodociągu, naleŝy przedstawić dane o aktualnym stanie całego systemu wodociągowego zarządzanego lub naleŝącego do beneficjenta. System w stanie aktualnym Odbiorcy usług w stanie aktualnym Liczba mieszkańców [osób] Liczba uŝytkowników (mieszkańców) moŝliwych do podłączenia [osób] Liczba uŝytkowników (mieszkańców) [osób] Średnioroczna liczba turystów [osób] Ilość wody dla pozostałych [m 3 /dobę] Długość sieci [km] Planowane zmiany w systemie Dla kaŝdego planowanego zadania naleŝy sporządzić poniŝszą tabelę. Nazwa zadania: Wyszczególnienie Rok 1 Rok 2 Rok 3 Nakłady inwestycyjne (wg cen aktualnych) [tys. zł] Liczba mieszkańców [osób] Prognozowana liczba mieszkańców [osób] Prognozowana liczba uŝytkowników (mieszkańców) moŝliwych do podłączenia [osób] Prognozowana liczba uŝytkowników (mieszkańców) [osób] Średnioroczna liczba turystów [osób] Dane po zrealizowaniu zadania Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 11

Prognozowana średnioroczna liczba turystów [osób] Ilość wody dla pozostałych [m 3 /dobę] Prognozowana ilość wody dla pozostałych [m 3 /dobę] Długość sieci [km] - Nazwa zadania związana bezpośrednio z produktem; - Nakłady inwestycyjne na budowę (wg cen aktualnych) [tys. zł] - wraz z wyjaśnieniem źródła pochodzenia danych (kosztorys inwestorski, cena przetargowa, dotychczasowe doświadczenia beneficjenta); - Liczba mieszkańców [osób] - liczba mieszkańców, zamieszkujących teren działania systemu wodociągowego w ramach tego zadnia, lub grupy zadań. Dla stanu istniejącego naleŝy podać liczbę mieszkańców, zamieszkujących zlewnię terenów aktualnie objętych wodociągiem, zarówno podłączonych jak i nie podłączonych. - Prognozowana liczba mieszkańców Liczba mieszkańców, uzupełniona o zmiany uzasadnione trendami demograficznymi, oddziaływaniem programów inwestycyjnych na terenie zlewni. NaleŜy opisać przyjęte uzasadnienie załoŝenia, logikę oddziaływania, dotychczas zrealizowane inwestycje o zbliŝonych warunkach przyrodniczo-gospodarczych, dokumentację, czyli np. plan zagospodarowania przestrzennego; - Prognozowana liczba uŝytkowników (mieszkańców) moŝliwych do podłączenia [osób] prognozowana liczba mieszkańców, zamieszkujących zlewnię objętą systemem wodociągowym w ramach tego zadania lub grupy zadań, dla których istnieją techniczne i ekonomiczne przesłanki do podłączenia do wodociągu, czyli jest to liczba mieszkańców z danej zlewni, pomniejszona o odbiorców, których podłączenie do sieci byłoby nieopłacalne; - Prognozowana liczba uŝytkowników (wg mieszkańców) [osób] prognozowana liczba mieszkańców, zamieszkujących zlewnię, objęta systemem wodociągowym w ramach tego zadania lub grupy zadań, dla których istnieją techniczne i ekonomiczne przesłanki do podłączenia do kanalizacji, którzy wyraŝają chęć podłączenia do sieci, więc jest to ostateczna prognozowana liczba uŝytkowników z obszaru zlewni danego zadania lub grupy zadań, a dla stanu aktualnego liczba aktualnych uŝytkowników; - Średnioroczna liczba turystów [osób] naleŝy podać aktualną liczbę i prognozowaną w przypadku załoŝenia wzrostu naleŝy uzasadnić; - Prognozowana ilość wody dla pozostałych [m 3 /dobę] - jest to ilość wody dostarczana instytucjom, zakładom przemysłowym i innym podmiotom gospodarczym nie ujętych w definicjach: prognozowana liczba uŝytkowników oraz średnioroczna liczba turystów. W przypadku załoŝenia wzrostu liczby odbiorców naleŝy opisać źródła szacunków. W przypadku wskazania znaczącego udziału jednego odbiorcy usług w bilansie usług naleŝy określić czynniki ryzyka związane z ciągłością usług. NaleŜy w takim przypadku ocenić kondycję finansową odbiorcy i moŝliwości zmian zapotrzebowania na usługę; - Długość sieci [km] długość sieci wybudowanej w wyniku realizacji zadania. Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 12

7.1.2. Ujęcia i stacje uzdatniania NaleŜy określić nakłady inwestycyjne na budowę (wg cen aktualnych) i wydajność w poszczególnych latach. 7.1.3. Opis systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków NaleŜy krótko scharakteryzować system odprowadzania i oczyszczania ścieków. NaleŜy określić stopień zaspokojenia potrzeb, jakość oczyszczania ścieków, politykę cenową, podstawowe parametry systemu. 8. ANALIZA FINANSOWA NaleŜy przygotować zgodnie z Wytycznymi MRR. 9. ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI Zakres opisany w punktach 9.1 do 9.4 naleŝy wykonać dla wszystkich projektów. Ponadto dla projektów duŝych naleŝy przeprowadzić analizę ekonomiczną projektu zgodną z Wytycznymi MRR. 9.1. KWANTYFIKACJA I LOGIKA WYSTĄPIENIA EFEKTÓW SPOŁECZNYCH INWESTYCJI W pierwszej kolejności naleŝy określić koszty i korzyści innych podmiotów i ludności poza beneficjentem (przepływy pienięŝne beneficjenta ustalono w analizie finansowej) moŝliwe do wyraŝenia w wartościach pienięŝnych. Następnie naleŝy określić koszty i korzyści moŝliwe do wyceny w wartościach pienięŝnych. Istnieje wiele metod wyceny kosztów i korzyści społecznych. Stosowane zazwyczaj metody to: - metoda efektów produkcyjnych, - szacowanie nakładów prewencyjnych i kosztów restytucji, - szacowanie kosztów odtworzenia, - metody hedoniczne, - metoda kosztów podróŝy, - metoda deklarowanych preferencji. Większość z nich opiera się na wykorzystaniu tzw. mądrości zbiorowej społecznych uczestników. Trudno jest więc ujednolicić kryteria społeczne i załoŝenia, aby stosowane były konsekwentnie do wszystkich projektów. Większość kosztów i korzyści jest więc trudna do określenia w wartościach pienięŝnych. Dlatego kolejnym krokiem w szacowaniu niewymiernych w wartościach pienięŝnych kosztów i korzyści społecznych jest ich kwantyfikowanie w jednostkach naturalnych tak, by były one poddane ocenie ekspertów. W tym celu naleŝy: - wyszczególnić główne korzyści społeczne (rezultaty i oddziaływania), Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 13

- przypisać im określone wartości, ale niekoniecznie wyraŝone w pieniądzu. MoŜna zastosować dowolną jednostkę wartościującą zjawisko. Głównym kryterium wyboru jednostki powinna być wiarygodność wyraŝanego efektu społecznego, - uzasadnić przedstawione korzyści i metodologię szacunków. Wykazać związki przyczynowoskutkowe osiągnięcia poszczególnych rezultatów i oddziaływań. NaleŜy takŝe określić liczbę bezpośrednich miejsc pracy utworzonych bezpośrednio w wyniku realizacji projektu, okres na jaki utworzone zostaną te miejsca pracy (wynikające z rezultatów projektu dotyczące właściciela infrastruktury i operatora). Dla miejsc pracy w okresie realizacji projektu naleŝy określić liczbę utworzonych etatów na potrzeby jego realizacji oraz czas ich trwania. Dla okresu eksploatacji projektu (okres eksploatacji majątku, który powstanie dzięki realizacji projektu) naleŝy określić liczbę utworzonych trwałych etatów po jego realizacji. NaleŜy równieŝ określić liczbę pośrednich miejsc pracy w ramach oddziaływania projektu w latach kolejnych (3-5 lat po realizacji inwestycji), a takŝe wpływ projektu na rynek pracy poprzez realizację działań, stymulujących rynek pracy. NaleŜy przy tym uwzględnić zachowane miejsca pracy, które w przypadku zaniechania realizacji zostałyby zlikwidowane. W celu zobrazowania oczekiwań, zawartych w tym punkcie, poniŝej przedstawiono kilka przykładów: - jeŝeli uzbrojenie terenu w wodociąg wpłynie na cenę nieruchomości lub działek naleŝy określić skalę wpływu (metoda hedoniczna); - jeśli budowa infrastruktury spowoduje wzrost liczby turystów naleŝy wyszczególnić ten wzrost w osobodniach, podać liczbę turystów w sezonie i określić średnią odległość, z której turyści dojadą do miejsca realizacji inwestycji. NaleŜy uzasadnić przyjętą tezę, odnieść się do stanu aktualnego. NaleŜy przedstawić aktualną liczbę ludności okresowej. Porównać z okolicznymi miejscami gdzie została wykonana podobna inwestycja (opisać warunki naturalne np. plaŝe, las, krajobrazy, obyczaje regionalne, zabytki, dzieła sztuki oraz plany stworzenia atrakcji turystycznych np. stworzenie warunków do uprawiania sportu, atrakcje kulturalne, marketing i promocja regionu); - jeśli sposób ujmowania wody i jej jakość wpłynie na procesy produkcyjne (np. chłodzenie urządzeń w energetyce, obniŝenie kosztów uzdatniania wody), rolnicze (moŝliwość odbioru produktów rolnych, które dotychczas nie spełniały norm, np. mleko), naleŝy wyszczególnić takie przypadki i określić zmianę w stosunku do stanu aktualnego. NaleŜy przedstawić ilośc beneficjentów powyŝszych efektów. NaleŜy równieŝ określić koszty utraconych korzyści, związanych z alternatywną moŝliwością zagospodarowania terenu przeznaczonego do realizacji inwestycji np. stacje uzdatniania wody. Na koniec naleŝy opisać efekty społeczne, których nie da się wyrazić w jednostkach naturalnych ani wycenić w wartościach pienięŝnych. Podobnie jak w analizie finansowej wszystkie parametry ekonomiczne naleŝy przedstawić jako zmianę w wyniku realizacji projektu względem wariantu zaniechania inwestycji. 9.2. OBLICZENIE WSKAŹNIKA EFEKTYWNOŚCI KOSZTOWEJ NaleŜy obliczyć efektywność kosztową inwestycji za pomocą średniorocznego kosztu jednostkowego. Wskaźnik efektywności kosztowej = Średnioroczna miara rezultatu/średnioroczny koszt Średnioroczna miara rezultatu przyrost ilości wody dostarczanej za pośrednictwem sieci wodociągowej dzięki realizacji inwestycji. Luka finansowa obliczona w punkcie 8. Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 14

W przypadku stacji uzdatniania wody ocena inwestycji metodą efektywności kosztowej nie jest wymagana. 9.3. ANALIZA WSKAŹNIKOWA W ramach analizy wskaźnikowej naleŝy określić wskaźniki, które będą podstawą monitoringu projektu. W rozdziale trzecim Studium Wykonalności (logika interwencji) podajemy cele społeczno gospodarcze, natomiast w ramach analizy wskaźnikowej naleŝy dąŝyć do skwantyfikowania opisanych celów, aby móc ocenić, czy projekt osiągnął załoŝone efekty. Analiza ta słuŝy: kwantyfikacji rezultatów i oddziaływań w odniesieniu do nakładów inwestycyjnych; obliczeniu wskaźników efektywności techniczno-ekonomicznej. W tym celu naleŝy wykonać symulację efektów ilościowych w okresie prognozowania projektu. Zdefiniowanie wskaźników produktu i rezultatu powinno zostać oparte na kolejnych krokach określonych w instrukcji wypełniania wniosku o dofinansowanie projektu w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013. Ewentualnie moŝliwe jest zdefiniowanie przez Beneficjenta innych wskaźników właściwie charakteryzujących dany projekt. Przykładowe wskaźniki: Wskaźniki produktu: Długość wybudowanej/przebudowanej sieci wodociągowej [km] Wzrost wydajności ujęć i stacji uzdatniania (w przypadku grupy projektów, liczbę i przepustowość łączną) Wskaźniki efektywności produktu: Nakłady na wodociąg w stosunku do długości sieci [PLN/km] Nakłady na ujęcia wraz ze stacjami uzdatniania w stosunku do wzrostu wydajności [PLN/m 3 ] Wskaźniki rezultatu: Ilość wody oczyszczonej i dostarczonej w wyniku realizacji inwestycji [m 3 ] Wzrost poziomu zwodociągowania [%] (podać przed i po) Wskaźniki efektywności rezultatów: Nakłady na wodociąg w stosunku do liczby uŝytkowników [PLN/Mk] Nakłady na wodociąg w stosunku do liczby uŝytkowników turystów [PLN/Mk] Nakłady na wodociąg w stosunku do ilości wody [PLN/m 3 ] Nakłady na ujęcia i stacje uzdatniania wody w stosunku do docelowej ilości wody uzdatnionej [PLN/m 3 ] Ilość ujmowanej wody w stosunku do wydajności [%] Jednostkowy koszt oczyszczania wody bez amortyzacji [PLN/m 3 ] Jednostkowy koszt oczyszczania wody wraz z amortyzacją [PLN/m 3 ] Jednostkowy koszt dostawy wody (wodociągu) bez amortyzacji [PLN/m 3 ] Jednostkowy koszt dostawy wody (wodociągu) wraz z amortyzacją [PLN/m 3 ] Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 15

Jednostkowy koszt energii elektrycznej dla sieci wodociągu [PLN/kWh] Wskaźniki oddziaływania: Poprawa stanu środowiska przyrodniczego (efekty z analizy kosztów i korzyści społecznych 3-5 lat po realizacji projektu). Liczba utworzonych/utrzymanych miejsc pracy 3-5 lat po realizacji projektu. Wskaźniki oceny efektów oddziaływania: NaleŜy odnieść nakłady inwestycyjne do kaŝdej trwałej korzyści społecznej i efektu ekologicznego. 9.4. ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Dla projektów, dla których wymagane jest polskim prawem wykonanie oceny oddziaływania na środowisko, zgodnie z wymaganiami prawa wspólnotowego (Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne), naleŝy w tym rozdziale zawrzeć krótkie streszczenie wniosków z przeprowadzonego postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. NaleŜy podać informację czy postępowanie zostało przeprowadzone zgodnie z: - Ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, - Wytycznymi Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z krajowych lub regionalnych programów operacyjnych. Poza tym naleŝy podać lub określić: - rodzaj planowanych ujęć (wód powierzchniowych, podziemnych); - podstawowe zanieczyszczenia przed i po oczyszczeniu w stacji uzdatniania; - liczbę osób korzystających z efektu ekologicznego; - aktualną ilość wody pobieranej z poszczególnych źródeł (dowóz, wody podskórne) i podać parametry określające jakość tej wody dla mieszkańców planowanych do podłączenia w ramach projektu. 10. Analiza wraŝliwości i ryzyka Ocena wraŝliwości wymaga dokonania trzech głównych kroków: - analizy wraŝliwości poprzez wskazanie zmiennych krytycznych projektu, - analizy ryzyka poprzez określenie wpływu procentowej zmiany zmiennej na wskaźniki efektywności projektu, - prezentacji wniosków z badania. Ponadto naleŝy równieŝ opisać główne czynniki ryzyka w szczególności ryzyka trwałości projektu. Dla duŝych projektów w zakresie analizy wraŝliwości i ryzyka naleŝy zastosować Wytyczne MRR. *** Materiał został przygotowany dla Instytucji Zarządzającej RPO WŁ przez mgr inŝ. Krzysztofa Bełecha. Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów zaopatrzenia w wodę 16